ش٠ار٠٢٨
ش٠ار٠٢٨
ش٠ار٠٢٨
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
نظری<br />
سوسیالیسم و فرهنگ<br />
آنتونیو گرامشی<br />
گاهنامۀ هنر و مبارزه<br />
ترجمه توسط حمید محوی<br />
صفحه 6<br />
چندی پیش، مقاله ای به دستمان رسید که<br />
در آن انریکو لئونه)۱( با شیوۀ ابهام آمیز و<br />
پیچیده ای که غالبا می توانیم از او انتظار<br />
داشته باشیم، به تکرار مسائلی کلی در مورد<br />
فرهنگ و روشنفکری در رابطه با پرولتاریا<br />
پرداخته بود، و در مقابل آن کارآیند، امور<br />
تاریخی که به یاری آن این طبقه با دست های<br />
خودش در حال تکوین آینده خاص خود می<br />
باشد را مطرح کرده بود. در این جا بازگشت<br />
به چنین موضوعی چندان بیهوده نیست، اگر<br />
چه پیش از نیز آن را در »فریاد مردم« )ایل<br />
کریدو( مورد بررسی قرار دادیم، و به شکل<br />
کامال و گسترده مشخص به عنوان نظریه در<br />
»پیشگامان جوان«، به مناسبت بحث انتقادی<br />
بین بوردیگا و رفیق خودمان تاسکا)۲( در<br />
ناپل مطرح کردیم.<br />
اجازه دهید با یادآوری دو متن شروع کنیم،<br />
نخستین متن به رمانتیک آلمانی، نووالیس<br />
تعلق دارد که بین سالهای ۱۷۷۲ و ۱۸۰۱<br />
می زیسته است، او می گوید : »مهمترین<br />
موضوع در رابطه با فرهنگ این است که<br />
بر من بالنده خود مسلط شویم، و من بتواند<br />
من خود او باشد، به همین علت جای شگفتی<br />
مجله هفته شماره 28 مهر 1391<br />
نیست که در درک دیگری ناتوان بمانیم.<br />
زیرا بی آن که خودمان را بشناسیم نمی<br />
توانیم دیگری را واقعا درک کنیم.«<br />
متن دوّ م، که خالصۀ آن را در این جا یادآور<br />
می شویم به جیامباتیستا ویکو تعلق دارد که<br />
به عبارتی خاص، ضرب المثل منتسب به<br />
سولون آتنی را به شکل تعبیر سیاسی مطرح<br />
می کند : قانون را بشناس، همان قانونی که<br />
سقراط آن را برای فلسفه به کار بست. ویکو<br />
بر این باور بود که، با چنین نظریه ای،<br />
سولون آتنی می خواست شهروندان رمی را<br />
تشویق کند که خودشان را به عنوان افرادی<br />
برابر با اشراف بدانند، و بر این اساس از<br />
دیدگاه قوانین مدنی با آنها برابر باشند، زیرا<br />
شهروندان رمی )مردم عادی رم – »پلب«<br />
– منشأ کلمۀ پرولتاریا( خود را از منشأ پست<br />
حیوانی و اشراف را از منشأ قدسی االهی<br />
می پنداشتند. برای ویکو آگاهی به برابری<br />
انسانی بین شهروندان )پلب( و اشراف،<br />
پایه و اساس، و علت وجود تاریخی تولد<br />
جمهوری دموکراتیک در عهد باستان است.<br />
بر حسب اتفاق نبود که ما این دو نقل قول را<br />
در رابطه با یکدیگر مطرح کردیم. این گونه<br />
به نظر می رسد که این دو نقل قول، بی آن<br />
که وارد جزئیات شویم، حدود و اصولی را<br />
مطرح می کند که باید به عنوان پایه و اساس<br />
برای درک صحیح معنای فرهنگ مد نظر<br />
قرار دهیم، یعنی درک فرهنگ حتی در چشم<br />
انداز سوسیالیستی.<br />
متأسفانه عادت بسیار رایجی وجود دارد<br />
و آن هم این است که معموال فرهنگ را<br />
به عنوان دانش نامه ای می پندارند که در<br />
رابطه با آن فرد آدمی تنها در مقام ظرفی<br />
مطرح می گردد که باید از داده های تجربی،<br />
و موارد منفرد انباشته شده و سپس آنها را<br />
به دقت در حافظه اش مانند ستون های کتاب<br />
فرهنگ واژگان دسته بندی کند، تا بتواند<br />
در تمام موقعیت ها به ضروریاتی که جهان<br />
بیرون برای او مطرح می سازد پاسخ گوید.<br />
چنین شکلی از فرهنگ و چنین نگرشی<br />
به امر فرهنگی واقعا مضرّ است، به ویژه<br />
برای پرولتاریا. چنین رویکردی فرهنگ<br />
را تنزل داده و موجب پیدایش افرادی می<br />
گردد که خود را برتر از بقیۀ جهان بشریت<br />
دانسته، تنها به این علت که در حافظۀ خود<br />
شماری رویداد و تاریخ انباشت کرده اند، که
Change language