ش٠اره ٢٨

اقتصاد سیاسی
مردان « نان آور«‏ و زنانی که « مولد«‏ نیستند!‏
احمد سیف
صفحه 122
هرساله صدها میلیون ساعت از وقت نیمی از
جمعیت جهان-‏ زنان-‏ صرف کار خانگی می
شود.‏ گذشته از دشواری کار خانگی،‏ شیوه
اندازه گیری و زمینه نظری اقتصادرسمی ما
چنان است که این اوقات به عنوان کارمولد
به رسمیت شناخته نمی شود و اغلب به
عنوان مقوله ای کامال بی ارتباط با زندگی
اقتصادی و سیاسی در نظر گرفته می شود.‏
یکی از دالیل این « غفلت«‏ این است که
کارخانگی آن رابطه مشخص ومعلومی را
که کارمزدبگیری با سرمایه دارد،‏ ندارد و
بعالوه آن چه که با آن تولید می شود از «
چارسوق بازار«‏ نمی گذرد.‏ و چون چنین
است،‏ پس از دیدگاه اقتصادرسمی،‏ « ارزشی
» ندارد.‏ در نظام مزد بگیری کارگر بخشی
از قابلیت های فیزیکی و فکری خود-‏ نیروی
کارش-‏ را به کارفرما می فروشد و درازایش
مزد دریافت می کند.به سخن دیگر،‏ این
قابلیت های انسانی مثل هر چه های دیگری
که در این نظام اقتصادی تولید می شود به
صورت کاال درآمده است.‏ فعال به چگونگی
عملکرد نظام اقتصادی سرمایه داری نمی
پرد ازم ولی واقعیت این است که زنان در
ازای کاری که می کنند،‏ مزدی دریافت نمی
کنند و به این معنا،‏ کارفرمائی نیز ندارند.‏
اگرچه اقتصاد رسمی ما این کار را « فاقد
ارزش«‏ می شناسد،‏ ولی واقعیت این است
که نتیجه کارخانگی به یک معنا،‏ باز تولید
نیروی کار کارگری است که به کارفرما
فروخته می شود.‏ همین جا تا حدودی نه فقط
زمینه های فرودستی زنان روشن می شود،‏
بلکه با اندکی دقت،‏ متوجه می شویم که
میزان بهره کشی از کارگر در نظام سرمایه
داری بسیار بیشتر از آن است که در نگاه
مجله هفته شماره 28 مهر 1391
اول به نظر می رسد.‏ پیشتر گفته بودم که پی
آمد کارخانگی از جمله باز تولید نیروی کار
کارگر است ولی وقتی همین نیروی کار به
کارفرما عرضه می شود کارفرما به ازای
کارخانگی که صرف بازتولید همین نیروی
کار شده است،‏ چیزی نمی پردازد.‏ به این
ترتیب،‏ می توان گفت که اگرچه سرمایه
داری به نهاد خانواده،‏ برای تداوم این بهره
کشی نیاز دارد ولی ساز وکاری تدارک دیده
است که به او امکان می دهدکه به ازایش
چیزی نپردازد.‏
اگرچه این مبحث بسیار طوالنی وپیچیده ای
است ولی تا به همین جا می شود گفت که
یکی از کارهای که باید انجام بدهیم این است
که باید نظام و شیوه ای ابداع کنیم که نه فقط
ارزش فعالیت هائی را که از بازار می گذرد
اندازه می گیرد و به عنوان فعالیت مولد قدر
می شناسد بلکه،‏ ارزش آفرینی کار خانگی
را نیز مشخص کرده و در حسابداری ملی
منظور بدارد.‏ اجازه بدهید قبل از این نکته
بگذرم از مسخره گی شیوه اندازه گیری
فعالیت های رسمی مثالی بزنم.‏ زن الف و
زن ب را در نظر بگیرید که مثال روزی
۸ ساعت کار خانگی می کنند.‏ به دالیلی که
گفتم چون محصول کارشان از بازار گذر
نمی کند اقتصاد رسمی،‏ کارخانگی این دو
زن را « فاقد ارزش«‏ اعالم می کند و مولد
بودنش را به رسمیت نمی شناسد.‏ حاال همین
دو تا زن را در نظربگیرید که توافق می کنند
که زن الف کارهای خانگی زن ب را انجام
بدهد و درازایش روزی ۴۰۰۰ تومان بگیرد
و زن ب،‏ هم دقیقا همان کارهای زن الف
را درخانه او انجام می دهد و به خاطرش
هم روزی ۴۰۰۰ تومان از زن الف مزد
بگیرد.‏ مشاهده می کنید که به واقع هیچ
چیز تغییرنکرده است ولی اقتصاد رسمی
ما نتیجه گیری متفاوتی می کند.‏ اگرچه
همان کارها از سوی دو زن انجام می گیرد
و همان محصوالت هم تولید می شود ولی
اکنون،‏ درآمدملی اقتصادی که این دو زن در
آن زندگی می کنند،‏ روزی ۸ هزارتومان «
افزایش«‏ یافته است!‏
جالب آن که بر این چنین مبنای مسخره ای
است که مردان « نان آور«‏ خانواده و زنان
نیزفقط « مصرف کننده«‏ به شمار می آِیند.‏
اجازه بدهید تصویری از مناسبات درون
خانواده به دست بدهم.‏
این مناسبات با آن چه که در بازار می
گذرد تفاوت دارد.‏ انگیزه این مبادالت،‏ «
سودآوری«‏ نیست و روایت کلی اش با «
منافع فردی«‏ مشخص نمی شود.‏ آن چه در
چارت باال شاهدیم به واقع،‏ ساختار اقتصادی
یک نهاد ‏»پدرساالر«‏ است.‏ این مناسبات،‏
همان گونه که پیشتر گفتم اگر چه مناسباتی
سرمایه دارانه نیست ولی برای حفظ و
کارکرد نظام سرمایه داری اهمیت اساسی
دارد.‏
چند تا سئوال پیش می آید:‏
• برای رفع این نابرابری علنی چه باید کرد؟
• اگر برای کار خانگی مزد در نظر بگیریم
آیا مسئله حل نمی شود؟
حوصله کنم و سرفرصت،‏ داستان بعضی از
وجوه آن را برای شما بنویسم.‏