Kitab oz format DEYİSHİKLİKLÜER. 26 11 2008 1.indd - Inter ...

G İ R İ Ş
Bu və ya digər ölkənin vətəndaşları olduğumuz bizlər vətəndaşlıqla
əlaqədar hüquq və vəzifələri adi şey kimi qəbul edirik. Çoxlarımız
uşaqlarını məktəbə qoya, xəstələndikdə tibbi yardım ala, lazım olduqda
iş axtara və nümayəndələrini dövlət orqanlarına seçə bilərik. Biz hiss
edirik ki, yaşadığımız ölkə bizə də məxsusdur, və biz hansı sa böyük
varlığa mənsubiyyətimizi hiss edirik, nəinki ayrı-ayrı şəxslər kimi.
Bəs vətəndaşlığı olmayanların həyatı necədir? Vətəndaşlığı olmadıqda
insan yaşadığı ölkədə səsvermədə iştirak edə, yol bileti ala, nikahını
qeydiyyata sala bilmir. Bəzi hallar vətəndaşlığı olmayan və doğulduqları
və ya əvvəllər yaşadıqları ölkədən xaricdə olan şəxslər müvafiq ölkə
onların öz ərazisinə qayıtmaq hüquqlarından imtina etdikdə uzun
müddətli həbsə məruz qala bilərlər. Çox vaxt ölkə ilə qanuni əlaqələrini
sübut edə bilməyən şəxslər hətta əsas hüquqlardan – təhsil hüququ,
tibbi yardım almaq hüququ və işləmək - məhrum olurlar.
“Yaşadığın ölkədə “Yox” eşitmək, doğulduğun ölkədə “Yox” eşitmək,
valideynlərim olan ölkədən “Yox” eşitmək, daim “Sən bizimki
deyilsən” eşitmək! Mən özümü heç kim hiss edirəm, mə hətta bilmirə
nə üçün yaşayıram. Vətəndaşlıqsız sən hər zaman özünü lazımsız
hiss edirsən ”.
Lara, əvvəllər vətəndaşlığı olmayan şəxs
BMT QAK-ın 2003-cü ildə keçirdiyi vətəndaşsızlıqla əlaqədar araşdırma
təsdiq etdi ki, dünyada heç bir region vətəndaşsızlığa gətirə biləcək
problemlərdən azad deyil. Lakin, dünyada apatridlərin dəqiq sayı məlum
deyil. Çox vaxt dövlətlə dəqiq məlumat vermək istəmirlər və yaxud verə
bilmirlər; yalnız bəzilərində vətəndaşlığı olmayan şəxslərin qeydiyyatını
aparmaq üçün mexanizmlər vardır. Bundan başqa, dövlətlərdən
ərazilərində yaşayan apatridlərin dəqiq sayını dərc etmək aydın şəkildə
tələb olunmur. BMT QAK-ın qiymətləndirməsinə əsasən bütün dünyada
milyonlarla insanın faktiki olaraq vətəndaşlığı yoxdur.
İlk dəfə XX əsrin ikinci yarısında ümumdünya problemi kimi qəbul
olunmuş vətəndaşsızlıq Dövlətlər arasında ayrı-ayrı insanların hüquqi
eyniləşdirilməsinə dair fikir ayrılığının, Dövlətin varisliyi, cəmiyyətdə ayrıayrı
insan qrplarının uzun müddıtli izolə olunması və müxtəlif şəxslərin
və ya qrupların vətəndaşlıqdan məhrum edilməsinin nəticəsi ola bilər.
Adətən vətəndaşsızlıq beynəlxalq münasibətlərdə radikal dəyişikliklər
6