Kitab oz format DEYİSHİKLİKLÜER. 26 11 2008 1.indd - Inter ...

dağıldıqda, süquta uğramış Dövlətin yerində yeni varis-Dövlət (Dövlətlər)
yarandıqda və ya Dövlət müəyyən müddətdən sonra bərpa olunduqda,
milli qanunvericilik və təcrübə qaçılmaz olaraq dəyişilir. Bu hadisələrdən
hər biri vətəndaşlıq haqqında yeni qanun və fərmanların və /və ya yeni
inzibati prosedurların qəbul olunmasına təkan verir. Bu halda fərdlər
yeni qanunvericiliyə/fərmana və ya inzibati prosedurlara müvafiq olaraq
vətəndaşlıq əldə edə bilməyərək və ya onlar qüvvədə olan qanunun
və təcrübənin yeni şərhi əsasında vətəndaşlıqdan məhrum edildikdə
vətəndaşlığı olmayan şəxslərə çevrilə bilər.
Bu problemlərdən necə qaçmaq olar:
- Vətəndaşsızlığın azaldılmasına dair 1961-ci il Konvensiyasının 10-
cu maddəsi göstərir ki, ərazinin verilməsi nəticəsində Razılığa gələn
Dövlətlər vətəndaşsızlıq hallarının yaranmamasını təmin etməlidirlər.
Dövlətlər ərazilərin bu cür verilməsi hallarında vətəndaşsızlıq hallarının
yaranmamasını təmin edən müddəaları özündə ehtiva edən iki və ya
çoxtərəfli müqavilələr bağlamalıdırlar. Bu cür müqavilələr olmadıqda
Dövlətlər əks halda vətəndaşlığı olmayan şəxslərə çevrilə biləcək
fərdlərə vətəndaşlıq verməlidirlər.
- Təcrübədə əhali adətən müəyyən əraziyə bağlıdır; lakin bəzi
beynəlxalq müqavilələr, konstitusion müddəalar və milli qanunvericilik
də, həmçinin varis Dövlətlərin vətəndaşlıqları arasından seçim imkanını
yaradırlar.
- Varislik haqqında müqavilələrə, həmçinin, Dövlətlərin dağılmasının
və ya bölünməsinin vətəndaşlığa təsirinə dair müddəalar da daxil edilə
bilər.
- Varis Dövlətlərə dair vətəndaşlıq sahəsində beynəlxalq hüququn
kodlaşdırılması və hazırlanması ehtiyacına cavab olaraq BMTnin
Beynəlxalq Hüquq Komissiyası (BHK) BMT-nin Baş Məclisinin
55/153 2001 qətnaməsində olan bu məsələ üzrə maddə layihələrini
hazırlamışdır. Maddə layihələri bildirir ki,
- Bütün maraqlı Dövlətlər Dövlətlərin varis olmaları tarixinə sələf
Dövlətin vətəndaşları olan şəxslərin varislik nəticəsində vətəndaşlığı
olmayan şəxslərə çevrilməmələri üçün müvafiq tədbirlər görməlidirlər;
- Varislik aktının təsiri altına düşən ərazidə daimi yaşayış yeri olan şəxs
varislik aktının qəbul edilmə tarixinə varis Dövlətin vətəndaşlığını almış
şəxs sayılır;
47