Kitab oz format DEYİSHİKLİKLÜER. 26 11 2008 1.indd - Inter ...

yin yolverilməzliyi prinsipi daxildir. Mahiyyətcə, 1954-cü il Konvensiyası
bu müddəaların vətəndaşlığı olmayan şəxslərə “irq, din və ya yaşadığı
ölkə əlamətinə görə heç bir ayrı-seçkilik olmadan” tətbiqini təsdiqləyir
(maddə 3).
Vətəndaşlığı olmayan şəxs ərazisində olduğu ölkənin qanun və
qaydalarına riayət etməlidir (Maddə 2). Bu tələbə riayət edilməsini
nəzərə alaraq, Konvensiyanın 7(1) maddəsi vətəndaşlığı olmayan
şəxslərə təmin edilməli əsas müdafiə səviyyəsini müəyyən edir. Burada
göstərilir ki, Konvensiyanın daha üstün münasibət göstərdiyi hallar istisna
olmaqla “Razılığa gələn dövlət onlara adi digər əcnəbilərə olduğu
kimi münasibət göstərməlidir”
1954-cü il Konvensiyasında göstərilən hüquqların əksəriyyətinə
gəldikdə, apatridlər ən azı xaricilərin əldə etdikləri hüquq və imtiyazlara
çıxışı olmalıdır, xüsusilə, ödənişli iş almaq (Maddə 17, 18 və 19),
dövlət təhsili almaq (Maddə 22), yaşayış yeri (Maddə 21) və hərəkət
azadlığı (Maddə 26). Digər konkret hüquqlarla əlaqədar üzv Dövlətlərə
ərazisində qanuni yaşayan vətəndaşlığı olmayan şəxslərə vətəndaşları
üçün təmin etdiyi standartlarla müqayisə edilə biləcək müraciət
standartları ilə təmin etməlidir, xüsusilə, din azadlığı (Maddə 4), müəllif
və sənaye hüquqları (Maddə 14), məhkəməyə müraciət etmək hüququ
(Maddə 16), hökumət yardımı (Maddə 23) əmək qanunvericiliyi və sosial
təminat (Maddə 24) sahəsində.
Apatrid sayılan insanlar şəxsiyyəti təsdiq edən sənəd və yol sənədi
ala bilərlərmi?
Konvensiya üzv Dövlətlər tərəfindən ərazisində olan qüvvədə olan yol
sənədləri olmayan bütün vətəndaşlığı olmayan şəxslərə şəxsiyyəti
təsdiq edən sənədlərin verilməsini nəzərdə tutur. 28-ci maddəyə
əsasən üzv Dövlətlər ərazisində qanuni yaşayan vətəndaşlığı olmayan
şəxslərə, milli təhlükəsizlik və ictimai asayiş məqsədləri üçün başqa şey
tələb olunmursa, yol sənədləri verməlidirlər.
Bu cür sənədin verilməsi vətəndaşlığın verilməsi demək deyil, fərdin
statusunu dəyişmir və diplomatik müdafiə hüququnu vermir.
28-ci maddənin ikinci hissəsində Dövlətlərə ərazisində yaşayan, hətta
yaşayışı qeyri-qanuni olan, bütün vətəndaşlığı olmayan şəxslərə yol
sənədlərinin verilməsini təklif edir. Konvensiyaya əsasən Dövlətlərə
ərazisində olan vətəndaşlığı olmayan o şəxslərə nəqliyyatdan istifadə
sənədlərini vermək təklif olunur ki, onlar qanuni yaşadıqları ölkədən
yol sənədlərini ala bilmirlər. Bu müddəa çox vacibdir, ona görə ki,
32