Kitab oz format DEYİSHİKLİKLÜER. 26 11 2008 1.indd - Inter ...

aid qərarları ilə ziddiyyət yaratdıqda tətbiqinin məhdudlaşdırılması
sayıblar.
Millətlər Liqasının Assambleyasının himayəsi altında qəbul edilmiş
1930-cu il Haaqa konvensiyası beynəlxalq ictimaiyyətin hamı üçün
vətəndaşlığı təmin etməyin ilkin cəhdi olmuşdur. Konvensiyanın 1-ci
maddəsində göstərilir:
“Hər Dövlət öz qanunu vasitəsi ilə onun vətəndaşı olduğu
şəxsləri müəyyən edir. Bu qanun digər dövlətlər tərəfindən
onun beynəlxalq qanunvericiliyə, beynəlxalq ənənəyə və
vətəndaşlığa dair hüququn ümumi prinsipləinə uyğun gəldiyi
dərəcədə qəbul edilir”.
Başqa sözlə desək, Dövlətin kimin onun vətəndaşı olduğunu müəyyən
etmək hüququnu həyata keçirdiyi konsepsiya, beynəlxalq hüququn
müddəalarına uyğun olmalıdır. XX əsr ərzində bu müddəalar insan
hüquqlarının Dövlət suverenliyində üstün olduğu istiqamətdə inkişaf
edirdilər.
1948-ci ilin Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsinin 15-ci
Maddəsi bildirir:
“Hər insanın vətəndaşlıq almaq hüququ var. Heç kəs əsassız
olaraq vətəndaşlıqdan və ya vətəndaşlığını dəyişmək hüququndan
məhrum edilə bilməz”.
Bu hüquq şəxs və Dövlət arasında həqiqi və effektiv əlaqəyə əsaslanır.
İlk dəfə bu əlaqənin vətəndaşlığın əsası kimi qəbul edilməsi halı
Beynəlxalq Məhkəmə tərəfindən 1955-ci ildə baxılmış Nottebom işi (Nottebohm
Case) olmuşdu. Bu işlə bağlı qərarında Məhkəmə bildirmişdir:
“Dövlətlərin təcrübəsinə, arbitraj və məhkəmə orqanlarının
qərarı və mütəxəssislərin rəyinə uyğun olaraq, vətəndaşlıq,
mahiyyətcə əsasında sosial mənsubiyyət, qarşılıqlı hüquq və
vəzifələrlə birgə mövcudiyyət, maraq və hisslər olan bağlayıcı
hüquqi bənddir”.
Doğulma, yaşama və/və ya mənşə faktından məlum olan həqiqi və
effektiv əlaqə hazırda bir yaxın keçmişdə qəbul olunmuş Vətəndaşlıq
haqqında 1997-ci il Avropa Konvensiyası kimi vətəndaşlığa dair
beynəlxalq sənədlərdə olduğu kimi bir çox ölkələrin vətəndaşlıq
haqqında qanunvericiliyində yer almışdır.
10