AktualnoÅci

Spis treści 

Miesięcznik Linux+ (12 numerów w roku) 

jest wydawany przez 

Software-Wydawnictwo Sp. z o. o. 

Redaktor naczelny: Krzysztof Krawczyk, 

krzysiek@lpmagazine.org 

Redaktor: Piotr Truszkowski, 

piotrt@lpmagazine.org 

Producent: Marta Kurpiewska, 

marta@software.com.pl 

Opracowanie CD/DVD: Krzysztof Krawczyk, 

Piotr Truszkowski 

Dział reklamy: Tomasz Dalecki, 

reklama@software.com.pl, 

tel.: (22) 860 18 79 

Prenumerata: Marzena Dmowska, 

pren@software.com.pl, 

tel.: (22) 860 17 67 

Projekt graficzny okładki: 

Agnieszka Marchocka 

Projekt graficzny pisma: Marcin Ziółkowski, 

marcin@software.com.pl 

Skład: Marcin Ziółkowski, 

marcin@software.com.pl 

Adres korespondencyjny: 

Software-Wydawnictwo Sp. z o. o., 

00-190 Warszawa, 

ul. Lewartowskiego 6 

e-mail: redakcja@lpmagazine.org, 

tel. (22) 860 18 18 

Redakcja dokłada wszelkich starań, aby publikowane 

w piśmie i na towarzyszących mu nośnikach 

informacje i programy były poprawne, 

jednakże nie bierze odpowiedzialności za efekty 

wykorzystania ich; nie gwarantuje także poprawnego 

działania programów shareware, 

freeware i public domain. Uszkodzone podczas 

wysyłki płyty wymienia dział prenumeraty. 

Wszystkie znaki firmowe zawarte w piśmie 

są własnością odpowiednich firm i zostały 

użyte wyłącznie w celach informacyjnych. 

Redakcja używa systemu 

automatycznego składu 

Druk: Stella Maris 

Płyty dołączone do magazynu przetestowano 

programem AntiVirenKit firmy G DATA Software 

Sp. z o.o. 

Za darmo? Pewnie kiepski 

Czy to dobrze, 

że Linux jest za 

darmo (to akurat nie 

jest do końca prawdą, 

ale tak powszechnie 

się uważa)? Czy 

całkiem komercyjny 

jego charakter, ale 

wciąż otwarty, byłby 

znacznie lepszy? Na samym początku jego 

rozwoju na pewno nie, ale teraz? Możliwe, 

że dzięki temu, wbrew pozorom, 

Linux szybciej upowszechniłby się wśród 

użytkowników komputerów. Często przecież 

uważa się, że cena jest równoznaczna 

z wartością. Za darmo? Pewnie kiepski. 

I co mają powiedzieć producenci oprogramowania 

dla Linuksa? Czy świadomość 

tego, że tworzą aplikacje dla darmowego 

systemu, w którym jest już prawie wszystko, 

czego potrzebuje typowy użytkownik, 

nie jest zniechęcające? A jeszcze bar- 

4 

10 

14 

16 

18 

Opis 

zawartości 

płyt CD/DVD 


Newsy 

Krzysztof Krawczyk, 

Krzysztof Gawlas 

Jądro Linux 

Maja Królikowska 

Debian 

Grzegorz Prokopski 

Mandrake 

Daniel Koć 

dziej, gdy powstaje darmowy odpowiednik 

tej aplikacji? Dla mnie byłoby, więc 

z tego powodu często “ucieka się” w usługi 

(odpłatne rozszerzenie funkcjonalności 

programu, odpłatna pomoc techniczna). 

Na szczęście, coraz więcej firm opiera 

swój biznes właśnie na Linuksie, więc 

może nie jest tak źle, a ja, zgodnie z powiedzeniem, 

że “darowanemu koniowi 

w zęby nie zaglądaj”, powinienem po 

prostu wysłać podziękowania autorom 

tych wszystkich aplikacji, z których najczęściej 

korzystam, i cieszyć się z tego, co 

mam. No i może stworzyć coś samemu. 

Zapraszam do lektury tego numeru, 

z którego będziecie mogli dowiedzieć się, 

co nowego w świecie Linuksa i jak można 

wykorzystać ten wspaniały system operacyjny. 

Krzysztof Krawczyk 

Redaktor Naczelny Linux+ 

W bieżącym numerze : 

Aktualności: 

kde 

linuxfresh 

Sprzedaż aktualnych lub archiwalnych 

numerów pisma po innej cenie niż 

wydrukowana na okładce – bez zgody 

wydawcy – jest działaniem na jego 

szkodę i skutkuje odpowiedzialnością 

sądową. 

19 

20 

22 

Aurox 

Robert Główczyński 

KDE 

Paweł Biliński 

LinuxFresh 

Piotr Machej 

opis CD A 

2 czerwiec 2004

Spis treści 

Temat miesiąca 

Multimedia 

Multimedia 

30 40 

Linux w studiu nagrań 

Paweł Wolniewicz 

Kolejne zastosowania Linuksa stają się 

coraz bardziej dostrzegalne. Tak jest 

w przypadku multimediów. Już teraz 

można z powodzeniem wykorzystywać 

nasz system operacyjny w studiu 

nagrań. Paweł prezentuje, jaki sprzęt 

i oprogramowanie będzie potrzebne 

w tym celu, jak je skonfigurować oraz 

jak użyć. Skoncentruje się na serwerze 

dźwięku JACK oraz aplikacjach MuSE 

i Ardour. 

Dla początkujących 

Serwer DHCP 

i algorytm HTB 

Piotr Machej 

Dla programistów 

58 

Książka teleadresowa 

w Mono 

Marek Sawerwain 

Recenzje 

38 

SUSE Linux 9.1 

Professional 


Na naszym linuksowym rynku pojawiła 

się nowa gwiazda, a jest nią 

SUSE. Przez wiele lat niedostrzegana, 

głównie z powodu braku promocji, 

teraz staje się kolejną ważną 

dystrybucją wykorzystywaną przez polskich 

użytkowników. Swoje wrażenia 

z nowej wersji (9.1), którą dostaliśmy 

od firmy Novell, aktualnego właściciela 

tej marki, przedstawi Wam Piotrek. 

Wywiad 

26 

Wywiad z Matthiasem 

Ettrichem, założycielem 

projektu KDE 

Krzysztof Krawczyk, 

Paweł Biliński, 


Nie wszyscy pamiętają, że Kool Desktop 

Environment powstał w 1996 roku. 

Wtedy to Matthias Ettrich wysłał list, 

w którym namawiał ludzi do przyłączenia 

się do projektu. Opisał w nim 

motywację do rozpoczęcia KDE oraz 

jego główne założenia (w tym oparcie 

go na bibliotece Qt, udostępnionej 

parę tygodni wcześniej publicznie przez 

firmę TrollTech). Postanowiliśmy porozmawiać 

z nim i zadać mu kilka pytań. 

W większości sieci lokalnych podstawowy 

serwer usług jest uruchamiany 

na Linuksie. To bardzo dobre rozwiązanie, 

szczególnie, że pozwala na wygodne 

administrowanie taką siecią. Bardzo 

pomocny jest wtedy serwer DHCP oraz 

podział dostępnego łącza internetowego. 

Piotrek, jak zwykle, pokaże Wam, 

że przygotowanie odpowiedniej konfiguracji 

Linuksa wcale nie jest takie trudne. 

Sprzęt 

50 

Zarządzanie energią 

w Linuksie, część pierwsza 

Piotr Wolny 

Nasze komputery domowe często zostawiamy 

włączone przez cały dzień, nawet 

gdy na nich w danej chwili nie pracujemy. 

To wszystko jednak kosztuje – licznik 

energii elektrycznej nie zatrzymuje 

się. Pomocne może się wtedy okazać 

wykorzystanie mechanizmów zarządzania 

energią dostępnych w ACPI. W tym 

miesiącu Piotrek pokaże Wam, jak usypiać 

procesor, gdy nie jest potrzebny. 

Technologia .NET jest coraz bardziej 

popularna, a ponieważ Linux nie może 

zostawać w tyle, stale rozwijany jest 

projekt Mono, będący otwartą implementacją 

tego rozwiązania. Język C# 

jest bardzo zbliżony do C/C++, więc 

warto zapoznać się z jego możliwościami. 

W tym miesiącu Marek pokaże Wam, 

jak wykorzystać bibliotekę GTK# do stworzenia 

własnej książki teleadresowej. 

Dla graczy 

68 

Crimson Fields 


Czy pamiętacie grę Battle Isle? To 

turowa gra strategiczna, bardzo popularna 

nie tak dawno temu. Do swojej 

dyspozycji otrzymywaliście jednostki 

wojskowe i waszym celem było zdobycie 

terenu wroga lub obrona własnego. 

Na tym pomyśle bazuje gra Crimson 

Fields. Piotrek postanowił zbadać, czy 

nowa inkarnacja starego przeboju jest 

godna polecenia. 

www.lpmagazine.org 

3

aktualności 

opis CD 

płyta A 

ACPI 

Wszystkie potrzebne łatki na jądro 

systemowe, które pozwolą w pełni 

wykorzystać ACPI pod Linuksem. 

Polecamy artykuł w numerze, opisujący, 

jak oszczędzać energię pod Linuksem. 

Zawarty na płycie zestaw łatek z 

pewnością umożliwi Wam to wszystko, o 

czym autor pisze w artykule. 

http://acpi.sourceforge.net/ 

Crimson Fields 0.4.2 

Gra dla wytrawnych strategów w stylu 

legendarnego Battle Isle. Zaplanuj 

działania i pokieruj swoimi wojskami 

ku zwycięstwu. Ciekawa grafika, 

niesamowita grywalność i trochę 

nostalgii. Zamieszczony tytuł z pewnością 

zadowoli wszystkich fanów Battle 

Isle, jak również tych, którzy w grach 

widzą inteligentną rozrywkę. Więcej na 

temat tej gry w dziale Dla graczy. 

http://crimson.seul.org/ 

Rc.HTB 0.3 

Skrypt do artykułu o dzieleniu 

pasma internetowego pod Linuksem. 

Przydatny każdemu, kto posiada 

bądź zamierza posiadać serwer w 

sieci firmowej/osiedlowej i chce mieć 

kontrolę nad przydzielaniem pasma 

internetowego. Autorem skryptu 

jest Polak, więc jest on bardzo 

dobrze dopasowany do naszych łącz 

internetowych. W numerze znajdziecie 

także artykuł, który krok po kroku 

pozwoli Wam wraz z pomocą 

opisanego skryptu zapanować nad 

wszelkimi fanami sieci P2P, którzy 

dniami i nocami obciążają Sieć. 

http://www.rc.htb.prv.pl/ 

Mono 0.91 

Kompletne środowisko 

programistyczne, będące otwartym 

odpowiednikiem platformy .NET 

firmy Microsoft. Mono oferuje prawie 

identyczną funkcjonalność swojego 

zamkniętego pierwowzoru i proste 

tworzenie zaawansowanych aplikacji. 

Z pewnością warto się mu przyjrzeć. 

W dziale Dla programistów Marek 

Sawerwain pokaże Wam, jak napisać 

książkę teleadresową w Mono. 

http://www.go-mono.org/ 

Big Bit - Big Bajt 

Big Bit - Big Bajt to nowa audycja 

komputerowa nadawana w Radio 

Warszawa Praga (106,2 FM), a 

prowadzona przez Michała Niwickiego. 

Ma ona na celu przedstawienie 

szerokiemu gronu słuchaczy systemu 

Linux i Wolnego Oprogramowania. 

Na płycie znajdziecie plik MP3 z 

zapisem drugiej audycji, w której gościł 

nikt inny jak nasz redaktor naczelny 

– Krzysztof Krawczyk. Zapraszamy 

do wysłuchania i aktywnego udziału 

w kolejnych audycjach. Big Bit - Big 

Bajt w Radio Warszawa Praga w każdy 

wtorek o 17:30. Do usłyszenia! 

http://www.radiowarszawapraga.pl/ 

Linux+ Live CD 

Linux+ Live CD to dystrybucja Linuksa 

uruchamiana z płyty CD. Nie wymaga 

ona instalacji na dysku twardym i może 

działać niezależnie od już zainstalowanego 

systemu operacyjnego. Linux+ Live 

zawiera programy omówione w naszych 

artykułach. 

Aby wystartować Linux+ Live CD, wystarczy 

w BIOS-ie komputera podać napęd 

CD jako podstawowe urządzenie 

rozruchowe, włożyć płytkę z naszą dystrybucją 

do napędu i ponownie uruchomić 

komputer. Po kilku chwilach naszym 

oczom ukaże się plansza powitalna. Po 

wciśnięciu klawisza [Enter], Linux+ Live 

CD zacznie się uruchamiać. System automatycznie 

wykryje nasz sprzęt i skonfiguruje 

środowisko graficzne. Na Linux+ Live 

CD składają się m.in.: 

• jądro Linux 2.4.26 z wieloma łatkami 

zwiększającymi jego funkcjonalność; 

• graficzne środowisko KDE 3.2.1; 

• komunikatory internetowe; 

• aplikacje multimedialne; 

• i wiele innych... 

CrossOver Office 3.0 Demo 

Nowy użytkownik Linuksa ma czasem 

trudności w odnalezieniu się 

w nowym środowisku. Pomimo tego, że 

dla Linuksa istnieje wiele odpowiedników 

programów z Windows, czasami jesteśmy 

wręcz zmuszeni używać np. “jedynie 

słusznej” przeglądarki Internet 

Explorer czy pakietu biurowego Microsoft 

Office. Na naszej płycie CD/DVD prezentujemy 

Wam demo najnowszej wersji 

narzędzia firmy CodeWeavers o nazwie 

CrossOver Office. Dzięki temu programowi 

na swojej stacji roboczej z Linuksem 

uruchomicie m.in.: 

• Microsoft Office 97/2000/XP; 

• Lotus Notes; 

• Microsoft Project i Visio; 

• Macromedia Dreamweaver MX 

i Flash MX; 

• Adobe Photoshop. 

Linux+ Live CD 

Po starcie systemu pojawi się nam okienko, 

które informuje o niemożności zainicjowania 

dźwięku. Należy w tym momencie 

kliknąć na przycisk OK, następnie 

kliknąć na folder Ustawienia systemowe, 

wybrać Sound Config, a następnie 

Użyj sterowników ALSA. 

Linux+ Live CD to wspaniała okazja 

do zaprezentowania Linuksa w swoim 

środowisku. Mając przy sobie płytkę 

z dystrybucją Linuksa, możesz z niej 

skorzystać w każdym miejscu, gdzie tylko 

masz dostęp do komputera. Dobrej zabawy! 

Możliwość instalacji wielu programów 

z Windows 

Wymienione powyżej programy to tylko 

te, które są przez CrossOver Office 3.0 oficjalnie 

wspierane. Możemy oczywiście pokusić 

się również o uruchomienie aplikacji 

spoza tej listy. CrossOver Office to wspaniała 

okazja ku temu, aby wykorzystać 

Linuksa w miejscach, gdzie musimy skorzystać 

z aplikacji przeznaczonych dla Microsoft 

Windows. Uruchomione aplikacje 

działają szybko i stabilnie. Warto przekonać 

się samemu, czy opisywany pakiet 

wart jest swojej ceny – $39.95 za wersję 

Standard bądź $84.95 za wersję Professional. 

Naszym zdaniem warto. Po uruchomieniu 

programu pojawi się okienko informujące 

o rejestracji. Możemy bez obaw 

kliknąć na opcję Register Later. 

http://www.codeweavers.com/ 

6 czerwiec 2004

płyta B 

opis CD 

PLD Live CD 0.95 

P 

LD 

PLD Live zachwyca rozmachem 

to pierwsza całkowicie 

polska dystrybucja Linuksa. 

PLD Live CD prezentuje 

potęgę, która drzemie we 

wspomnianym systemie. Dzięki owocnej 

współpracy z Havnerem, twórcą PLD 

Live CD, otrzymujecie do rąk produkt na 

najwyższym światowym poziomie. 

Co takiego wyjątkowego jest w tym 

systemie? Z pewnością kilka rzeczy. 

Przede wszystkim, PLD Live CD jest 

wspaniałym przykładem na to, że „Polak 

potrafi”. Ponadto, znajdują się w nim najnowsze 

wersje programów. Takich nowinek, 

jakie posiada PLD Live CD, nie znajdziecie 

nigdzie indziej – jądro 2.6.6, KDE 

3.2.2, GNOME 2.6.1 to tylko niektóre z 

tych elementów, dla których warto sięgnąć 

po tę dystrybucję Linuksa. Kolejną 

rzeczą godną uwagi jest ogólne „dopieszczenie” 

systemu. Wszystko jest logicznie 

poukładane, bardzo dobrze złożone, po 

prostu dopracowane do ostatniej linijki 

kodu. Warto także zwrócić uwagę na 

możliwości PLD Live CD – system obsługuje 

chyba wszystkie najpopularniejsze (i 

mniej popularne) systemy plików, poczynając 

od Ext2, poprzez Ext3, ReiserFS, 

JFS, XFS, na FAT i NTFS kończąc. Rewelacyjnie 

sprawdza się w każdych warunkach. 

Nie można również pominąć szybkości 

PLD Live CD. Ze wszystkich znanych 

mi dystrybucji Live, ta wypada zdecydowanie 

najlepiej. Szybkość startu systemu 

i jego działania jest imponująca. Na 

PLD Live CD składają się m.in.: 

• Linux 2.6.6 z poprawną obsługą m.in. 

nForce2; 

• sterowniki dla kart opartych o chipsety 

Nvidia; 

• KDE 3.2.2; 

• GNOME 2.6.1; 

• Beep Media Player 1.0.0-0.pre5.2; 

• Blender 2.30; 

• Foobillard 3.0a; 

• GIMP 2.0.0; 

• LinNeighborhood 0.6.5; 

• Mozilla 1.6; 

• MPlayer 1.0-0.pre4.3; 

• OpenOffice.org 1.1.0; 

• Qtparted 0.4.2; 

• Samba 3.0.2; 

• XFree86 4.4.0; 

• XMMS 1.2.10. 

PLD Live CD to wspaniała okazja ku temu, 

aby poznać Linuksa bez potrzeby jego 

instalacji na dysku twardym. Do systemu 

dołączono ponad 1200 aplikacji, co sprawia, 

że jego przeznaczenie jest naprawdę 

bardzo uniwersalne. Możemy wykorzystać 

go jako system ratunkowy, multimedialny, 

pokazowy bądź w jakikolwiek 

inny sposób, który sobie wymyślimy. 

http://livecd.pld-linux.org/ 

Nowy GNOME 2.6 

Uwaga 

System graficzny wystartuje samoczynnie 

po uruchomieniu systemu. Jako 

nazwę użytkownika (login) wpisujemy 

user (dla zwykłego użytkownika) 

bądź root (dla administratora). Nie ma 

potrzeby wpisywania hasła. Przydatne 

jest także wciśnięcie klawisza [F2] 

po wystartowaniu komputera z płyty. 

Znajdują się tam różne opcje, z którymi 

możemy uruchomić PLD Live CD. 


7

aktualności 

opis DVD 

płyta A 

Windows -> Linux 

Specjalnie dla Was zamieściliśmy 

instalatory gier z Windows dla Linuksa. 

Oznacza to, że posiadając nośnik CD 

z którąś z gier wymienionych poniżej 

i przeznaczonych dla środowiska 

DOS/Windows, będziecie mogli ją 

zainstalować i zagrać pod Linuksem! 

Oto i one: 

– Duke Nukem 3D; 

– Freespace; 

– Freespace2; 

– Kingpin; 

– Medal of Honor; 

– Neverwinter Nights; 

– Rise of the Triad; 

– Soul Ride; 

– Tactical Ops; 

– Unreal; 

– Unreal Gold; 

– Unreal: Return To Na Pali. 

Dobrej zabawy! 

http://www.icullus.org/ 

CrossOver Office 3.0 Demo 

Wersja demo oprogramowania, 

które pozwala uruchomić niektóre 

z aplikacji Windows na Linuksie 

(m.in. Microsoft Office, Lotus Notes, 

Microsoft Project i Visio, Macromedia 

Dreamweaver MX, Flash MX, Adobe 

Photoshop). 

http://www.codeweavers.com/ 

Fresh 

Aplikacje opisane w dziale 

LinuxFresh: Absg 2.7, BasicLinux 

3.21, File 4.09, Grip 3.2.0, MPlayer 

1.0pre4, ReactOS 0.2.2, W3m 0.5.1, 

Allegro 4.1.14, Cupsddk 1.0, Fontforge 

20040509, Lftp 3.0.3, Qt 3.3.2, 

Rkhunter 1.0.8, Yavr. 

KDE 

Aplikacje omówione w dziale 

KDE: Amarok 1.0beta3, Attach , 

Eventwatcher 0.4.1, Folder Icons, 

Kbootsplash 0.3a2, Kiso 0.4.3, 

Kmp3burn 0.2.2, KOffice 1.3.1, 

Ksetiwatch 3.0.0, Kxdocker 0.3, 

Quanta 3.2-be2. 

Mono 0.91 

Kompletne środowisko 

programistyczne, będące otwartym 

odpowiednikiem platformy .NET firmy 

Microsoft. 


ReHMuDi 2.0 

Zestaw aplikacji dla dystrybucji 

Fedora, które pozwolą uczynić z niej 

prawdziwe studio nagrań. Ponad 180 

pakietów binarnych, gotowych do 

instalacji po wydaniu polecenia (jako 

root): ./install.sh. Uwaga! Pakiety 

przeznaczone tylko dla dystrybucji 

Fedora! 

http://www.agnula.org/ 

4 x Live 

Po Waszym ciepłym przyjęciu 

drugiego numeru Linux+ DVD, 

w którym na pierwszej płycie DVD zamieściliśmy 

cztery różne dystrybucje 

Live, postanowiliśmy ponownie przygotować 

dla Was taką kompilację. Znajdziecie 

w niej same perełki, których na 

próżno szukać u konkurencji: 

• PLD Live CD 0.95; 

• Linux+ Live DVD; 

• AGNULA/DeMuDi Live 1.1.1; 

• SUSE LiveCD 9.1. 

PLD Live CD to w pełni polska dystrybucja 

Linuksa, prezentująca najnowsze 

wersje oprogramowania, takie jak jądro 

2.6.6, KDE 3.2.2 czy GNOME 2.6.1. 

Bardzo dobrze zaplanowana i wykonana, 

mogąca konkurować pod każdym 

względem z produkcjami zagranicznymi. 

Linux+ Live DVD to nasza dystrybucja 

Linuksa, która ma na celu prezentację 

większości oprogramowania z artykułów 

zamieszczonych w tym numerze 

Linux+. 

AGNULA/DeMuDi Live to wyjątkowa 

dystrybucja Linuksa, przeznaczona 

dla muzyków. Zawiera profesjonalne 

oprogramowania do tworzenia 

i edycji dźwięku. Zaopatrzona w zestaw 

łatek na jądro systemowe i oparta 

na Debianie, pozwoli każdemu na 

stworzenie własnego utworu muzycznego 

bądź poddanie edycji już gotowego. 

SUSE LiveCD to przedsmak tego, co 

stworzyła niemiecka firma SUSE pod 

kierownictwem amerykańskiego Novella. 

Warta uruchomienia, chociażby 

z tego powodu, aby zobaczyć, jak 

wygląda komercyjny produkt dla korporacji. 

Być może po jej przetestowaniu 

ktoś z Was zdecyduje się na zakup 

pełnej profesjonalnej wersji pudełkowej? 

Cztery dystrybucje Live, a każda 

z nich przeznaczona dla innego odbiorcy. 

Aby zacząć zabawę z którąkolwiek 

z nich, należy wykonać kilka czynności 

poprzedzających. Pierwszą z nich 

jest ustawienie w BIOS-ie komputera 

napędu DVD jako pierwszego urządzenia 

startowego. Drugą jest umieszczenie 

Aż cztery systemy Live – z którego 

skorzystać? 

naszej płyty DVD w napędzie i zrestartowanie 

komputera. Po kilku chwilach 

ukaże się nam plansza powitalna, z której 

będziemy mogli wybrać dystrybucję, 

z której chcemy skorzystać: 

• aby uruchomić PLD Live CD, wciskamy 

[Enter] bądź, aby poznać więcej 

opcji, klawisz [F2]. Po uruchomieniu 

systemu, logujemy się bez hasła jako 

user (dla zwykłego użytkownika) 

bądź root (dla administratora systemu); 

• aby uruchomić Linux+ Live DVD, 

wpisujemy aurox i wciskamy [Enter]; 

• aby uruchomić DeMuDi, wpisujemy 

demudi i wciskamy [Enter]; 

• aby uruchomić SUSE, wpisujemy suse 

i wciskamy [Enter]. 

Dzięki takiemu zróżnicowaniu, każdy 

na naszej płycie znajdzie coś dla 

siebie. Jest to także wspaniała okazja 

ku temu, aby poznać działanie 

Linuksa, bądź pokazać go znajomej/ 

znajomemu bez strachu o ewentualną 

utratę danych czy pracochłonność procesu 

instalacji i konfiguracji. Dobrej zabawy! 

http://livecd.pld-linux.org/ 

http://www.lpmagazine.org/ 


http://www.suse.com/ 

8 czerwiec 2004

płyta B 

opis DVD 

Fedora Core 2 DVD 

Firma Red Hat, po zaprzestaniu 

udostępniania swojej dystrybucji 

Red Hat Linux za darmo 

w Internecie, powołała projekt 

Fedora. Wraz z udziałem społeczności 

Linuksa z całego świata miał on zająć 

się tworzeniem dystrybucji, która stałaby 

się darmowym następcą Red Hat Linux, 

natomiast firma Red Hat skoncentrowała 

się na rynku systemów korporacyjnych, 

gdzie klient kupując system liczy 

na produkt najwyższej klasy. Kolejne 

edycje Fedory wydawane są co 4-6 miesięcy, 

natomiast Red Hat Linux co 12 miesięcy. 

Red Hat bierze z Fedory najlepsze 

elementy i wdraża je do Red Hat Linux. 

Można więc napisać, że Fedora jest niejako 

„poligonem doświadczalnym” Red 

Hata, co ma swoje dobre strony (najnowsze 

wersje oprogramowania), jak również 

złe (nie wszystko może być do końca stabilne). 

Niedawno światło dzienne ujrzała 

druga edycja Fedory – Fedora Core 

2. Niesie ona ze sobą ogromną ilość 

nowinek i udoskonaleń w porównaniu 

do pierwszej edycji. Dzięki współpracy 

naszej redakcji z programistami projektu 

Fedora, prezentujemy Wam – jako 

pierwsi w Polsce – najnowszą wersję tego 

systemu w wersji DVD. W Fedora Core 2 

znajdziecie: 

• jądro 2.6.5; 

• GNOME 2.6.0; 

• KDE 3.2.2; 

• najnowsze wersje aplikacji... 

Nasza edycja DVD zawiera pełną edycję 

Fedora Core 2: 

• pakiety binarne; 

• pakiety źródłowe. 

Fedora zyskała sobie uznanie na całym 

świecie nie tylko ze względu na swoje 

pochodzenie – to po prostu bardzo dobry 

system. Rozwijany jest przez tysiące osób 

z całego świata. W Internecie jest dostępna 

ogromna ilość oprogramowania (pakiety 

RPM tworzą użytkownicy dystrybucji). 

Dzięki temu, że system można 

za darmo pobrać z Internetu (aczkolwiek 

ściąganie ponad 4 GB danych nie 

należy do najprzyjemniejszych rzeczy), 

liczba użytkowników dystrybucji rośnie 

Fedora Core 2 

z dnia na dzień (w rankingu serwisu 

DistroWatch.com, Fedora zajmuje drugie 

miejsce, tuż za Mandrake), co wiąże się 

z łatwym zdobyciem informacji na nurtujący 

nas problem. W Internecie są dostępne 

setki forów dyskusyjnych poświeconych 

tej dystrybucji, tysiące stron fanów, 

kanałów IRC, a na grupach dyskusyjnych 

można bez problemu znaleźć pomoc. To 

wszystko tworzy społeczność, na wielkość 

której projekt Fedora z pewnością 

nie ma co narzekać. 

Fedora Core 2 to dystrybucja ze 

wszech miar godna polecenia. Zaakceptuje 

ją zarówno zaawansowany użytkownik 

systemu Linux, jak i zupełny nowicjusz. 

Pomimo tego, że Fedora nie posiada 

takiej ilości najróżniejszych graficznych 

konfiguratorów i ułatwień, jakie 

może zaoferować chociażby Mandrake, 

z obsługą systemu powinien poradzić 

sobie każdy. Instalacja odbywa 

się w języku angielskim, jednak podczas 

jej trwania możemy wybrać język 

polski jako domyślny język systemowy. 

Po tym zabiegu, system po zainstalowaniu 

będzie się z nami porozumiewał 

w naszym ojczystym języku. Osoby, 

które dopiero zaczynają swoja przygodę 

z Linuksem, z pewnością będą szukały 

książek, które pomogą im w zapozna- 

niu się z Fedorą. Godnym polecenia tytułem 

jest w tym momencie książka Radosława 

Sokóła „Po prostu Fedora Core 1”. 

Pomimo tego, że dotyczy ona pierwszej 

edycji dystrybucji, przedstawione w niej 

problemy i rozwiązania sprawdzą się 

także w Fedora Core 2. 

Nie pozostaje mi nic innego, jak 

życzyć Ci drogi czytelniku zadowolenia 

z tej dytrybucji. W razie jakichkolwiek 

problemów zapraszam jednocześnie 

na nasze Polskie Forum Linuksowe 

(http://www.linux.com.pl/forum/ ), gdzie 

z pewnością uzyskasz odpowiedzi na 

nurtujące Cię pytania. Fedora posiada 

w Polsce ogromną społeczność. Dołącz 

do niej i Ty. 

Minimalne wymagania 

sprzętowe: 

• procesor z zegarem taktowanym 

minimum 450 MHz; 

• minimum 128 MB RAM; 

• monitor zgodny ze standardem 

VESA; 

• napęd DVD; 

• od 800 MB do 5 GB wolnej przestrzeni 

na dysku twardym. 


9

aktualności 

newsy 

News 

Linux+ w Radio Warszawa Praga 

Ruszyła audycja komputerowa mocno 

promująca system operacyjny Linux. 

Big Bit - Big Bajt, bo tak się nazywa 

program, jest prowadzony na żywo na 

antenie Radio Warszawa Praga (106,2 

FM), w każdy wtorek o godzinie 

17:30. W studiu dyskutują redaktorzy 

miesięcznika Linux+: naczelny 

- Krzysztof Krawczyk i redaktor 

- Piotr Truszkowski. Prowadzi Michał 

Niwicki. Do dyskusji są zapraszani 

miłośnicy Linuksa – tel. 670 10 00. 

Radiostację można odbierać 

w Warszawie i okolicach, ale audycja 

będzie również dostępna na płytach 

dołączanych do miesięcznika Linux+. 

http://www.radiowarszawapraga.pl/ 

Connector Novella na GPL 

Firma Novell zapowiedziała wydanie 

wersji 2.0 klienta poczty Evolution oraz 

zintegrowanie go wraz z projektem 

Connector for Microsoft Exchange 

Server Exchange, który dodatkowo 

zmienił swoją licencję na GNU GPL. 

Połączenie to pozwoli użytkownikom 

Linuksa zarządzanie pocztą 

elektroniczną i danymi w ramach 

Evolution oraz na łatwą współpracę 

z innymi osobami korzystającymi z 

komputerów biurowych z systemem 

Windows, połączonych z serwerami 

Exchange 2000 lub 2003. 

http://www.linux.pl/ 

?id=news&show=993 

Red Hat Linux Desktop 

Czyżby firma Red Hat nie tak 

do końca odwróciła się od tzw. 

desktopów? Niedawno zapowiedziała 

udostępnienie specjalnej, biurkowej 

wersji swojego Linuksa przeznaczonej 

dla firm. Dystrybucja zostanie 

nazwana Red Hat Desktop i będzie 

osiągalna na zasadzie subskrypcji. 

Licencja za roczne użytkowanie RHD 

ma wynosić 3,5 tysiąca dolarów w 

wersji dla 70 stanowisk pracy, czyli 50 

dolarów "za biurko". Dla porównania: 

kopia Windows XP kosztuje w Stanach 

Zjednoczonych 299 dolarów. 

http://newsroom.chip.pl/news_ 

91497.html 

http://news.com.com/2100-7344_3- 

5205117.html 

Polski odział SCO zamknięty 

SCO Group zamknęła z końcem 

kwietnia warszawskie biuro firmy 

odpowiedzialne za sprzedaż 

produktów w Europie Wschodniej. 

Dotychczasowy country manager, 

Alexander Sirotin, odszedł z firmy 

i założył własną – LUXOS (Linux UniX 

Operating Systems). Luxos skupi się na 

sprzedaży systemów produkcji SUSE 

Linux, a obecnie oferuje migrację 

z systemów SCO na SUSE. 

http://www.computerworld.pl/news/ 

66266.html 

Linux Audio Developers 2004 

Na wielkim ekranie jedna z najbardziej 

rozbudowanych linuksowych aplikacji audio 

– Ardour, a w prawym dolnym rogu jej autor 

– Paul Davis 

Kompozytor Orm Finnendahl demonstruje 

graficzne możliwości programu pd i jego 

zastosowanie w trakcie wykonania utworu 

na żywo z udziałem muzyków i kilku 

komputerów 

Komputerowe studia nagrań do niedawna 

kojarzyły się z programem 

Pro Tools i komputerami Macintosh. Dziś 

coraz częściej można w nich spotkać programy 

Nuendo i Cubase pracujące pod 

systemem Windows. Czy jutro będzie 

tam można zobaczyć Linuksa? Odpowiedzi 

na to pytanie można było poszukać 

podczas konferencji LAD 2004 między 29 

kwietnia a 2 maja w Karlsruhe. Tamtejsze 

Centrum Sztuki i Mediów (ZKM) gościło 

po raz drugi osoby związane z rozwojem 

oprogramowania audio działającego 

pod systemem Linux. W tym roku do grupy 

programistów dołączyli również użytkownicy 

– kompozytorzy wykorzystujący 

Linuksa w pracy. 

Jaroslav Kysela i Takashi Iwai (SuSE 

Linux AG), autorzy systemu ALSA (sterowników 

dla kart dźwiękowych), przedstawili 

jego historię, teraźniejszość i wizję 

przyszłości. W serii 2.6 jądra Linuksa 

sterowniki ALSA zostały z nim zintegrowane 

i wyparły dotychczasowy standard 

OSS Free. Wśród bardzo szerokiej listy obsługiwanych 

urządzeń znajdują się zarówno 

popularne Sound Blastery, jak i profesjonalne 

karty M-Audio i RME. Takashi 

Iwai odpowiadał na najczęściej zadawane 

pytania i wyjaśniał, w jaki sposób należy 

zgłaszać problemy związane z użytkowaniem 

Alsy. 

Najwięcej emocji wzbudzała osoba 

Paula Davisa (Linux Audio Systems). Jest 

on autorem kilku projektów budzących 

wielkie nadzieje. Pierwszy z nich to JACK 

Audio Connection Kit. Jest to współpracujący 

z ALSA protokół przesyłania strumieni 

danych audio pomiędzy odtwarzaczami, 

procesorami efektów i instrumentami, 

umożliwiający dowolne konfiguracje. 

Nawiasem mówiąc, pomysł na 

JACK–a powstał w ubiegłym roku, podczas 

pierwszej edycji konferencji. Drugi 

projekt Paula Davisa to nowość – biblioteka 

Fst, umożliwiająca uruchamianie wtyczek 

VST/Windows. Dzieje się to bez potrzeby 

korzystania z Wine, czego wymaga 

np. Vst-server, inna próba rozwiązania 

problemu współpracy Linuksa ze standardem 

VST. Podczas prezentacji można było 

między innymi zobaczyć bezproblemowo 

działający pod Linuksem sampler Kontakt 

firmy Native Instruments. 

Największe dziecko Paula Davisa to 

Ardour, zaawansowany system rejestracji 

twardodyskowej. Program ten ma 

wkrótce doczekać się wersji stabilnej 1.0. 

W chwili obecnej obsługuje on nielimitowaną 

(poza ograniczeniami sprzętowymi) 

liczbę ścieżek audio z wtyczkami efektowymi 

w standardzie LADSPA (w przyszłości 

również VST) oraz pełną automatykę 

miksu i efektów. Po wydaniu wersji stabilnej 

Paul planuje dodać do programu obsługę 

MIDI. Jego marzeniem jest osiągnięcie 

w ciągu następnego roku 95% funkcjonalności 

programu Cubase SX. 

Fernando Lezcano jest znany społeczności 

linuksowej jako osoba sprawująca 

pieczę nad Planet CCRMA, potężnym repozytorium 

RPM programów muzycznych, 

kontrolowanym przez system Apt. 

Jest to doskonałe miejsce dla osób nie 

bardzo wtajemniczonych w zagadnienia 

konfiguracji Linuksa, a pragnących korzystać 

z oprogramowania muzycznego pod 

tym systemem. Można tu znaleźć m.in. 

skompilowane jądra z łatami umożliwiającymi 

osiągnięcie minimalnego opóźnie- 

10 czerwiec 2004


11

aktualności 

newsy 

News 

E-portfel dla Linuksa 

E-portfel to program do zarządzania 

finansami osobistymi. Aplikacja 

pozwala na ewidencję wydatków 

i przychodów wraz z opisem 

transakcji oraz tworzenie kategorii o 

dowolnej głębokości zagnieżdżeń. 

Ciekawą funkcją jest możliwość 

pobierania historii transakcji z banku 

internetowego mBank. Zostały 

rozpoczęte prace nad przygotowaniem 

wersji na Linuksa. Producent zachęca 

do współpracy w testach. 

http://www.eportfel.com/linux.php 

Patenty na oprogramowanie 

10 maja 2004 roku w Sali 

Kolumnowej Sejmu RP odbyła się 

konferencja dotycząca patentów 

na oprogramowanie. Została ona 

zorganizowana przez polski oddział 

ISOC (Internet SOCiety). Istotnym 

elementem konferencji była obecność 

Richarda M. Stallmana, założyciela 

projektu GNU (GNU is Not Unix). 

Ponieważ Urząd Patentowy Unii 

Europejskiej chce opatentować 

oprogramowanie, tak jak jest to 

zrobione w Stanach Zjednoczonych 

i Japonii, liczne organizacje, głównie 

FFII.org, ISOC.org, The Greens, nie 

chcą do tego dopuścić. Prelegenci 

zastanawiali się m.in. nad tym, 

czy Europa musi naśladować 

USA w kwestii patentowania 

oprogramowania, porównywali 

propozycje legislacyjne Parlamentu 

i Rady Europy, mówili o wpływie 

patentów na rozwój oprogramowania, 

a także gospodarczej racjonalności 

wprowadzenia patentów. 

Organizatorzy, a także zagraniczni 

goście, chcieli, aby 17-18 maja, 

podczas głosowania nad tą sprawą, 

Polska, tak jak inne kraje UE, 

powiedziała stanowcze NIE patentom 

na oprogramowanie. W związku 

z tym postanowili przygotować 

oświadczenie na temat swojego 

stanowiska, które dostarczą Rządowi. 

http://www.linux.pl/?id=article&katego 

ria=12&show=219 

http://www.pcworld.pl/news/ 

66395.html 

Opera 7.50 

Firma Opera Software ogłosiła 

dostępność nowej wersji swojego 

flagowego produktu, czyli 

przeglądarki WWW Opera 7.50 dla 

Windows, Maca, Linuksa, FreeBSD 

oraz Solaris. Kolejna edycja oferuje 

użytkownikom nowości w postaci 

przepisanego klienta poczty, czytnika 

grup dyskusyjnych, nowego klienta 

sieci IRC, przeprojektowanego 

interfejsu użytkownika i wiele, 

wiele innych ciekawych rozwiązań. 

http://www.opera.com/ 

nia toru audio i odpowiadające im moduły 

ALSA i MidiShare. Fernando zademonstrował 

Common Music – Common Lisp 

Music – Common Music Notation, pakiet 

do syntezy dźwięku, kompozycji algorytmicznej 

i notacji muzycznej. 

Fons Andrieansen dał się poznać jako 

człowiek wyjątkowo wrażliwy na jakość 

dźwięku. Podczas odrębnych pokazów 

zademonstrował bardzo przekonywającą 

symulację komputerową organów kościelnych 

oraz LAAA, aplikację do pomiarów 

charakterystyk przenoszenia urządzeń 

audio (np. kart dźwiękowych). 

Ważną rolę w programie konferencji 

odegrała muzyka. Podczas czterech koncertów 

uczestnicy mieli okazję posłuchać 

utworów powstałych z wykorzystaniem 

programów linuksowych. Nie były to, jak 

ma to często miejsce w przypadku podobnych 

imprez, tylko prezentacje możliwości, 

ale w znacznej mierze poważne 

kompozycje z udziałem “live electronics”. 

Szczególnie utwór Ludgera Bruemmera 

“Le temps du miroir” na fortepian 

i live electronics w wykonaniu Maki Namekawy 

(fortepian) i kompozytora (komputer) 

mógł przypaść do gustu. Nie bez 

znaczenia dla odbioru muzyki były wspaniałe 

warunki akustyczne i 8-kanałowa 

aparatura nagłaśniająca w sali koncertowej 

“Kubus”. 

Ciekawy utwór z udziałem żywych 

muzyków przedstawił również Orm Finnendahl 

(Folkwang-Hochschule Essen). 

Następnego dnia można było wgłębić się 

w tajniki pracy kompozytora podczas wykładów, 

gdy prezentował, często niestandardowe, 

użycie programów linuksowych 

jako pomoc w kompozycji. 

Poza wykładami i koncertami na uwagę 

zasługują prezentacje dwóch sponsorów 

imprezy (firmy Hartmann i Lionstracs) 

instrumentów Neuron i Mediastation, 

wykorzystujących Linuksa jako system 

operacyjny. 

Konferencja Linux Audio Developers 

była świetną okazją wymiany doświadczeń 

oraz poznania możliwości systemu 

Linux w zakresie audio. Temperatura rozmów 

i dyskusji pozwala mieć nadzieję na 

jeszcze szybszy rozwój tej grupy programów, 

a także wzrost popularności systemu 

Linux wśród muzyków i realizatorów 

dźwięku. 

http://www.zkm.de/lad 

Xiph.org dołącza do Linuxaudio.org 

Dyskusja na zakończenie konferencji 

(Fernando Lezcano, Paul Davis, Takashi 

Iwai i Andrea Glorioso) 

Fundacja Xiph.org dołączyła 10 maja 

do konsorcjum Linuxaudio.org, które 

w rezultacie posiada już teraz dziewiętnastu 

członków (AGNULA, ALSA, 

Ardour, Audacity, Boost Hardware, Core 

Sound, Dyne:bolic, Fervent Software, 

4Front Technologies, GStreamer, JACK, 

JAMin, Linux Audio Systems, Lionstracs, 

Mandrakesoft, Mirror Image Studios, Plugin.org.uk, 

Rosegarden oraz Xiph.Org Foundation). 

Linuxaudio.org jest niedochodową 

organizacją, zrzeszającą firmy i projekty 

Open Source, które wykorzystują Linuksa 

i inne Wolne Oprogramowanie 

do pracy nad dźwiękiem. Celem utworzonego 

w styczniu konsorcjum jest 

koordynowanie wspólnych prac jego 

członków, współpracę przy promowaniu 

Linuksa w zastosowaniach 

dźwiękowych oraz centrum kontaktu 

dla potencjalnych partnerów biznesowych. 

Fundacja Xiph.org spełnia wszystkie 

założenia członkowskie, gdyż jest firmą, 

która koncentruje się na tworzeniu 

multimedialnych kodeków nowej generacji, 

nie tylko publicznie dostępnych, 

ale także bez ograniczeń licencyjnych. 

Najbardziej znane projekty audio, 

którymi się aktualnie zajmuje, to 

Vorbis (uniwersalne kompresja strumienia 

audio), Speex (kompresja 

mowy) oraz FLAC (Free Lossless Audio 

Codec). 

http://www.linuxaudio.org/ 

12 czerwiec 2004

aktualności 

jądro linux 

News 

Reiser4 i zewnętrzne 

atrybuty plików 

Reiser4, nowa wersja dość 

popularnego systemu plików 

z księgowaniem reiserfs, ciągle 

jeszcze nie trafiła do oficjalnej serii 

jąder Linuksa i pewnie nie stanie 

się to prędko. Z tego powodu 

niektórzy deweloperzy próbują 

rozszerzać istniejącą wersję tak, aby 

mogła sprostać dość podstawowym 

wymaganiom na system plików. 

Takim wymaganiem są przykładowo 

„zewnętrzne” atrybuty plików, 

wymagane m.in przez ACL (Access 

Control Lists) lub SELinux. Hans 

Reiser, twórca i główny opiekun 

reiserfs i Reiser4, wyraźnie sprzeciwia 

się takim doraźnym rozwiązaniom. 

To powoduje, że reiserfs jest 

i najprawdopodobniej będzie w tyle 

w stosunku do innych systemów 

plików, aż do chwili, w której zostanie 

zastąpiony przez Reiser4. 

http://lwn.net/Articles/81696/ 

Funkcje inline 

Kod jądra Linux zawiera pewne 

specyficzne konstrukcje, których 

zwykle nie używa się przy 

programowaniu w C w przestrzeni 

użytkownika. Jednym z takich 

elementów są funkcje inline, 

czyli funkcje rozwijane w miejscu 

wywołania. Przesłanką do ich 

używania jest wydajność. Nie ma 

jednak nic za darmo; jeśli używa 

się funkcji inline, to zwiększa się 

rozmiar jądra. Okazuje się jednak, 

że w niektórych przypadkach 

stosowanie funkcji rozwijanych 

w miejscu wywołania wcale nie daje 

pożądanych efektów, w szczególności, 

gdy dana funkcja jest wywoływana 

wiele razy w różnych miejscach 

w jądrze. Przekonał się o tym Stephen 

Hemminger, który wyeliminował 

atrybut inline z zestawu funkcji SKB 

(socket buffers) i uzyskał w testach 

trzyprocentową poprawę wydajności. 


Kolejki POSIX w Linuksie 

W połowie kwietnia do oficjalnej 

serii jąder Linux trafiło sporo nowych 

rzeczy, a wśród nich implementacja 

kolejek POSIX przygotowana przez 

dwóch Polaków: Michała Wrońskiego 

i Krzysztofa Benedyczaka. Kolejki 

te są fragmentem IPC, używanym 

do wymiany informacji między 

procesami. Do tej pory w Linuksie 

istniały kolejki komunikatów w tzw. 

stylu Systemu V. Nowa implementacja 

nie zastępuje starej, lecz po prostu jest 

zgodna z innym standardem. 

http://www-users.mat.uni.torun.pl/ 

~wrona/posix_ipc/ 

Dostrajanie obsługi wymiany 

jądrze Linux, w trakcie rozwoju serii 

2.5, dodano możliwość ustala- 

W 

nia parametru swappiness, który mówi, 

jak chętnie system ma korzystać z partycji 

bądź pliku wymiany. Wartość tego parametru 

ustala się poprzez interfejs /proc 

w pliku /proc/sys/vm/swappiness i im jest 

ona większa, tym częściej możemy spodziewać 

się, że system będzie przenosił 

niewykorzystywane strony pamięci na 

dysk. To, czy częste swapowanie jest pożądane 

i korzystne, szczególnie w przypadku 

komputerów biurkowych, okazuje 

się nie być jednoznaczne. Wielu deweloperom, 

np. Rikowi van Rielowi, wydaje 

się, że system powinien zrzucać na 

dysk jak najmniej pamięci, bo dzięki temu 

jest znacznie bardziej interaktywny. Dzięki 

unikaniu wymiany między pamięcią 

a dyskiem zyskuje się mniejsze opóźnienia. 

Andrew Morton argumentuje zaś, że 

zrzucanie rzadko używanych stron pamięci 

na dysk poprawia działanie systemu 

właśnie dlatego, że oczyszcza pamięć 

GPL\0 

Jeszcze w trakcie prac nad jądrem 2.4 deweloperzy 

Linuksa wpadli na pomysł, 

aby moduły jądra Linux same jasno określały 

zasady ich licencjonowania. W tym 

celu wprowadzono makro MODULE_LICEN- 

SE. Do tej pory określono pięć rodzajów licencji 

uznanych za 'wolne', czyli właściwe 

dla modelu rozwijania jądra. Są to: 'GPL', 

'GPL v2', 'GPL and additional rights', 'Dual 

BSD/GPL' oraz 'Dual MPL/GPL'. Jeśli jakiś 

załadowany moduł przedstawia się jako 

moduł o innej licencji, to jądro zostaje 

uznane za 'napiętnowane' (ang. tainted). 

Celem wprowadzenia tej modyfikacji było 

umożliwienie łatwej identyfikacji jąder 

zawierających fragmenty, których kod źródłowy 

nie został uwolniony. Dzięki niej 

użytkownik może łatwo wiedzieć, że system, 

którego używa, nie jest w pełni wolnym 

oprogramowaniem, a deweloperzy jądra 

mogą ignorować zgłoszenia o błędach 

od osób, które doświadczają problemów z 

takimi systemami. Inną zaletą piętnowania 

jest ułatwienie konkretnym dostawcom 

stosowania własnej polityki odnośnie binarnych 

modułów. 

Oczywiście, każdy może w MODU- 

LE_LICENSE umieścić to, co chce, jednakże 

trudno się spodziewać, że ktoś tego nie 

zauważy. Nadużycia mogą się zdarzyć, ale 

dość łatwo jest je wyśledzić. Carl Daniel 

z danych, do których dostęp jest sporadyczny. 

Rzeczywiście, czasem może wydłużyć 

się czas, po którym jakaś aplikacja, 

np. Mozilla, nadaje się do używania, 

gdy użytkownik był przez kilka sekund 

nieaktywny, ale jest to koszt znacznie 

mniejszy niż koszt utrzymania niewykorzystywanych 

intensywnie stron w pamięci 

maszyny. 

Gdyby Andrew Morton nigdy nie miał 

nic wspólnego z pierwszą wersją łatki 

low-latency, można by pomyśleć, że jego 

twierdzenia są dziwne i nieprzemyślane. 

Wydaje się jednak, że ponieważ jest 

osobą z dużym doświadczeniem w pracy 

nad jądrem, to coś w tym musi być. Tym 

razem dyskusja dotyczy jedynie łatwo 

modyfikowalnego parametru. To, jaka 

wartość swappiness jest najlepsza, zależy 

od administratora systemu – nie jest decyzją 

podjętą za niego przez deweloperów, 

ale dzięki dyskusji można dowiedzieć się, 

jakie będą tego konsekwencje. 

http://kerneltrap.org/node/view/3000 

Hailfinger zauważył przykładowo, że 

w module dostarczanym przez firmę 

Linuxant w MODULE_LICENSE znalazł 

się następujący tekst: "GPL\0 for files in the 

\"GPL\" directory; for others, only LICENSE 

file applies" (GPL\0 dla plików w katalogu 

GPL, dla innych stosuje się plik LICENSE). 

Takie oznaczenie modułu wygląda na 

dość sprytne oszustwo, wykorzystujące tę 

właściwość języka C, że każdy napis kończy 

się znakiem '\0'. W ten sposób udało 

się zmylić makro. Deweloperzy zaczęli 

prześcigać się w sposobach uniemożliwiających 

podejmowanie takich praktyk. 

Niektórzy chcieli z tego zrobić kwestię tylko 

i wyłącznie prawną. Do dyskusji włączył 

się również przedstawiciel Linuxant 

tłumacząc, że takie rozwiązanie to pewne 

'obejście' ich problemów. Napisał, że 

nie zawsze tak działają i powoływał się na 

pewne utrudnienia patentowe. 

Niezależnie od tego, czy Linuxant 

miał prawo tak zrobić, interesujące jest 

to, że taka próba nie umknęła czyjejś 

uwadze. Wielu deweloperom zależy na 

tym, aby Linux był naprawdę otwarty. 

Zależy im na tym nie tylko z powodów 

ideologicznych, ale również technicznych 

– łatwiej jest opiekować się kodem, w którym 

wszystko jest pod kontrolą. 


14 czerwiec 2004

kernel@lpmagazine.org 

dział prowadzi: Maja Królikowska 

Domeny szeregowania 

Szeregowanie procesów (ang. scheduling) 

jest jednym z najważniejszych 

zadań jądra systemu operacyjnego. 

W Linuksie bardzo długo funkcjonował 

ten sam algorytm szeregowania procesów, 

ale został zmieniony dopiero przez 

Ingo Molnara w trakcie rozwijania 

wersji 2.5. Nowy scheduler w pełni 

zastąpił stary, ale w trakcie wydawania 

pierwszych testowych wersji serii 

2.6 pojawiły się głosy, że nie przystaje 

on do nowoczesnych rozwiązań, 

takich jak hyperthreading czy 

architektura NUMA. Chociaż ostatnio 

trochę mniej można przeczytać 

na linux-kernel o algorytmie szeregowania, 

to grupa hakerów jądra wciąż 

nad nim pracuje. Efekty tej pracy 

można oglądać w jądrach serii -mm. 

Główną ideą, która stoi za przygotowywanymi 

właśnie poprawkami algorytmu 

szeregowania, jest pojęcie 'domen 

szeregowania' (ang. scheduling domains). 

Problem z szeregowaniem procesów 

dotyczy tylko maszyn z wieloma procesorami 

(fizycznymi lub logicznymi) 

i polega na tym, że w systemie może 

istnieć wiele logicznych procesorów, 

dla których wzajemne relacje są różne. 

Przykładowo, w przypadku hyperthreadingu 

mamy dwa logiczne procesory, 

które dzielą między sobą wszystkie 

zasoby – pamięć, cache, a tak naprawdę 

nawet sam procesor. W przypadku 

architektury SMP wszystkie procesory 

mają taki sam dostęp do pamięci, ale 

mają oddzielne pamięci cache. 

W przypadku NUMA dostęp do fragmentów 

pamięci nie jest taki sam dla 

wszystkich procesorów. W związku 

z tym, przenoszenie procesów pomiędzy 

procesorami może bardzo 

zależeć od tego, w jakiej wzajemnej 

relacji one pozostają. Warto tu 

zauważyć, że system NUMA można 

widzieć jako zestaw architektur SMP, 

które z kolei składają się z fizycznych 

procesorów, które dzięki hyperthreading 

mogą być znowu widziane 

jako dwa logiczne. Współczesne architektury 

potrzebują zatem często 

rozwiązania, które obsłuży wszystkie 

trzy przypadki na raz. 

Bardzo ważnym zadaniem algorytmu 

szeregującego procesy jest wyrównywanie 

obciążeń między procesorami. 

Jak już wspomniałam, przenoszenie 

procesów między procesorami może 

różnie kosztować, zależnie od tego, 

w jakiej relacji są te dwa procesory. Problem, 

który należy rozwiązać, polega na 

tym, aby jakoś 'nauczyć' algorytm szeregujący 

inteligentnego i jak najmniej kosztownego 

wykonywania postawionego 

mu zadania. Z tego powodu wymyślono 

domeny szeregowania. Taka pojedyncza 

domena to zbiór procesorów, które 

mają wspólne zasady szeregowania 

i których obciążenie może być wyrównywane 

z zachowaniem pewnych ustalonych 

zasad. Każda domena zawiera 

grupy procesorów i traktuje je jak 

pojedyncze jednostki. Domeny szeregowania 

są hierarchiczne i każda z nich 

zawiera pewne dane będące wskazówkami, 

w jaki sposób ma się odbywać 

szeregowanie w danej domenie. Na każdym 

poziomie odbywa się to trochę inaczej: 

• Na poziomie procesora z hyperthreadingiem 

wyrównywanie obciążenia 

odbywa się bardzo często, 

nawet jeśli różnice są bardzo małe. 

Koszt takiego działania jest żaden, 

ponieważ procesory logiczne dzielące 

między siebie jeden procesor fizyczny 

mają wspólny cache. 

• Na poziomie fizycznych procesorów 

próby wyrównywania obciążenia 

są znacznie rzadsze, a w przypadku, 

gdy cały system jest zajęty, są 

w ogóle ucinane. Wyrównywanie 

obciążenia odbywa się tylko wtedy, 

gdy rozłożenie jest naprawdę nierównomierne. 

• W przypadku węzłów NUMA próby 

wyrównywania są naprawdę rzadkie. 

Dzieje się tak ze względu na 

koszt przenoszenia procesów między 

węzłami NUMA. 

Szeregowanie oparte o domeny nie 

jest jeszcze do końca gotowe – wymaga 

jeszcze trochę szczegółowej pracy. 

Można mieć nadzieję, że trafi niedługo 

do oficjalnego jądra i że dzięki domenom 

szeregowania skończą się kłopoty 

z schedulingiem w 2.6. 


Nowości w SATA 

Jeff Garzik ogłosił, że sterownik 

Serial ATA, rozwijany przez niego od 

jakiegoś czasu, został rozszerzony 

o obsługę specyfikacji AHCI 

(Advanced Host Controller Interface). 

Specyfikacja ta jest w pełni otwarta 

i jest z nią zgodny chip ICH6 Intela. 

Jest to wyjątek na rynku kontrolerów, 

ponieważ większość z nich to 

rozwiązania objęte umowami typu 

NDA. Chociaż jego architektura jest 

otwarta, to nie ustępuje w niczym 

innym rozwiązaniom. Jeff Garzik 

przyznał, że znacznie lepiej pracuje się 

ze sprzętem, którego specyfikacja jest 

znana i otwarta. Obsługa SATA została 

także całkiem niedawno przeniesiona 

z jąder 2.6 na jądra 2.4 jako kolejna 

z ostatnich nowości w serii 2.4. 



Z ketchupem 

Jakiś czas temu Matt Mackall 

opublikował Kpatchup, narzędzie 

automatyzujące ściąganie i łatanie 

kodu jądra Linux. Z czasem ten skrypt 

napisany w Pythonie zmienił nazwę 

na wdzięczniejszą – Ketchup. Skrypt 

ściąga sam łatki, których nałożenie jest 

niezbędne do uzyskania pożądanego 

efektu – wystarczy określić wersję, 

która nas interesuje lub po prostu 

zażyczyć sobie najnowszej. Działa 

zarówno dla jąder serii 2.4, jak i 2.6, 

obsługuje też kilka zestawów łatek 

(-mm, -tiny, -mjb). 


Budzenie procesów 

W jądrze systemu operacyjnego czasem 

zdarza się, że trzeba poczekać na 

to, aby jakaś strona pamięci mogła 

być przez niego użyta, np. wtedy, 

gdy jest ona przedmiotem operacji 

wejścia-wyjścia. Jeszcze we wczesnych 

jądrach 2.4 z każdą stroną pamięci 

była związana oddzielna kolejka 

oczekujących procesów, co, jak 

można się domyślić, powodowało 

duże zużycie pamięci. Z tego powodu 

zmniejszono liczbę tych kolejek 

– przy użyciu funkcji mieszającej 

przyporządkowano jedną kolejkę wielu 

stronom. Według Williama Lee Irvina 

rozwiązanie to nie jest doskonałe, 

bo zbyt często zdarzają się kolizje 

i budzone są procesy, które nie mają 

nic wspólnego z daną stroną pamięci, 

a tylko trafiły do tej samej kolejki. 

Usprawnieniem tego mechanizmu ma 

być przygotowana przez niego łata 

implementująca filtrowane kolejki. 

W tym rozwiązaniu pojedyncze 

procesy mogą dostarczyć pewnych 

kluczy i na tej podstawie tylko procesy 

o danym kluczu będą budzone. 




15

aktualności 

debian 

News 

Pakiety dnia! 

Andrew Sweger codziennie publikuje 

opisy pakietów, które mają na celu 

przybliżenie ludziom ciekawego 

oprogramowania dostępnego 

w dystrybucji testing Debiana. Do 

tej pory zostało opisanych ponad 30 

pakietów. Warto poczytać! 

http://www.livejournal.com/users/ 

debaday/ 

Instalator Debiana 

beta 4 i Linux 2.6 

Joey Hess wysłał informację, że 

debian-installer używający Linuksa 

2.6 jest już blisko. W chwili obecnej 

są jeszcze pewne problemy z 

partycjonowaniem dysków IDE. 

Debian installer beta 4 z jądrem 

2.6 jest w tej chwili dostępny tylko 

dla platformy i386. Nowa beta 

jest także przetłumaczona na 35 

języków. Uprasza się o instalowanie 

i wypełnianie raportów instalacji, 

aby pomóc deweloperom ulepszyć 

instalator przed wydaniem Sarge. 

http://kitenet.net/%7Ejoey/blog/entry/ 

26-2004-04-14-01-25.html 

http://lists.debian.org/debian-develannounce/2004/04/msg00025.html 

Nowy katalog /media 

Joey Hess ogłosił, że nowa wersja 

pakietu base-files zawiera nowy 

katalog /media, a usunięto 

z niej katalogi /cdrom i /floppy. 

Nowe rozwiązanie jest zgodne ze 

standardem File System Hierarchy 

Standard (FHS). Ponieważ jednak 

stare ścieżki są zakodowane 

w wielu programach, to rozważa się 

utworzenie dowiązań symbolicznych 

z /cdrom i /floppy do /media, które 

zostałyby usunięte po wydaniu Sarge. 

http://lists.debian.org/debian-devel/ 

2004/04/msg07012.html 

Badania nad bezpieczeństwem 

GNU/Linuksa 

W odpowiedzi na powszechnie 

krytykowane badania bezpieczeństwa 

GNU/Linuksa (w odniesieniu do... 

Windows) Zespoły Bezpieczeństwa 

z Mandrake, Red Hata, SUSE i Debiana 

wydały wspólne oświadczenie. 

Głównym zarzutem jest, iż 

pomimo pozornego uwzględnienia 

jakościowych różnic między błędami 

dotyczącymi bezpieczeństwa, to 

w raporcie tak naprawdę wszystkie 

błędy potraktowano tak samo, 

niezależnie od prawdziwego 

niebezpieczeństwa stwarzanego przez 

każdy z nich dla użytkowników. 

W wyniku tego wypaczenia konkluzje 

raportu Forrestera zdają się mieć 

ograniczoną rzeczywistą wartość. 

http://www.debian.org/News/2004/ 

20040406 

Wolność, Polityka i Sarge (w 2005?) 

Te wydarzenia zaskoczyły niemalże 

wszystkich. Po poprzednich głosowaniach: 

nad wsparciem dla sekcji non-free 

i wyborem nowego Lidera Debiana, najwyraźniej 

niewielu ludzi miało wystarczająco 

dużo samozaparcia, aby dokładnie 

przeanalizować drobną z pozoru “poprawkę 

edytorską” do Kontraktu Społecznego 

Debiana. Poprawka ta została przyjęta 

przy bardzo niskiej frekwencji, ale wystarczającej 

do ważności głosowania. W 

kilka godzin po ogłoszeniu wyników, Menedżer 

Wydania, Anthony Towns, wysłał 

list z informacją o statusie wydania Sarge 

w kontekście właśnie zatwierdzonych poprawek 

do Kontraktu Społecznego. W tym 

momencie rozpoczęła się burza. 

Ujmując to bardzo zwięźle, tzw. “poprawki 

edytorskie” praktycznie uniemożliwiają 

wydanie Sarge w przeciągu najbliższych 

miesięcy. Poprzednio użyte słowo 

“oprogramowanie” zostało zastąpione 

słowem “komponent” i w związku z tym 

Debian nie może zawierać żadnych komponentów, 

których licencja nie jest zgodna 

z Wytycznymi Dotyczącymi Wolnego 

Oprogramowania (DFSG). Poprzednio 

użyte słowo “oprogramowanie” pozwalało 

na interpretację Kontraktu Społecznego, 

która umożliwiałaby umieszczenie 

w sekcji main Debiana elementów nie będących 

oprogramowaniem, a dostępnych 

tylko na licencji niezgodnej z DFSG. Anthony 

napisał: “nie wydaje mi się, abym 

mógł wciąż usprawiedliwiać wyjątkowe 

(pobłażliwe) traktowanie dokumentacji, 

firmware czy innego nie-oprogramowania, 

gdyż Kontrakt Społeczny został zmieniony 

tak, że teraz w jasny sposób dotyczy 

on także nie-oprogramowania.”. To 

z kolei powoduje szereg praktycznych 

problemów: 

Bez względu na okoliczności, wszyscy chcą 

wydania Sarge jak najszybciej 

Anthony Towns omawia prace 

nad Debianem 

• istotne pakiety, takie jak glibc, nie będą 

miały dokumentacji; 

• wiele sprzętu nie będzie mogło być 

obsługiwane przez Debiana; 

• we wszystkich przypadkach firmware 

będzie musiało być usunięte z jądra 

Linuksa do przestrzeni użytkownika; 

• firmware będzie musiało być zawsze 

pakietowane oddzielnie od XFree86 

i jądra; 

• debian-installer będzie musiał zostać 

wyposażony w możliwość pobierania 

niewolnego firmware z non-free, ale 

nie innych części non-free; 

• firmware dla sterowników potrzebnych 

do startu systemu (np. karty sieciowe) 

będzie musiało zostać udostępnione 

w sekcji non-free w formie 

udebów, a także będzie trzeba stworzyć 

niewolne obrazy Instalatora Debiana, 

które będą potrzebne ludziom 

mających sprzęt wymagający tych sterowników 

do startu. 

Prace nad rozwiązaniem niektórych 

z tych problemów trwają już od dawna, 

ale nawet przy zwiększonym zaangażowaniu 

ludzi w ich rozwiązanie, nie ma realnej 

szansy na wydanie Sarge w najbliższym 

czasie. 

List Anthonego Townsa rozpoczął 

burzliwą dyskusję, w trakcie której okazało 

się, że najprawdopodobniej większość 

deweloperów nie miała pojęcia o możliwych 

konsekwencjach tych, wydawałoby 

się, niewielkich zmian. Pojawiły się 

też oskarżenia, że pewna grupa deweloperów 

przemyciła kontrowersyjną zmianę 

w Kontrakcie Społecznym tytułując ją jako 

“korektę edytorską”, a także pisząc niejasne 

ogłoszenie zmiany, z którego trudno 

było wyczytać, jaki dokładnie jest cel 

16 czerwiec 2004

debian@lpmagazine.org 

dział prowadzi: Grzegorz Prokopski 

zmiany i jak dokładnie zmiany wyglądają 

(ogłoszenie zawierało jedynie nowy tekst, 

a nie porównanie starego i nowego tekstu). 

Niektórzy mieli też pretensje do Anthonego, 

że powinien był wysłać ten list 

wcześniej, przed zakończeniem głosowania, 

a wtedy z pewnością wynik byłby inny 

(bardzo prawdopodobne, biorąc pod 

uwagę wyniki niedawnego głosowania 

nad pozostawieniem sekcji non-free). Najwyraźniej 

jednak, ani Anthony, ani też autorzy 

samej poprawki nie widzieli wcześniej 

pełni konsekwencji przyjęcia tych 

zmian. 

Co ciekawe, dyskusja nie dotyczyła 

samej idei poprawki Kontraktu Społecznego, 

aby jaśniej wyznaczał on wymagania 

dla elementów składających się na 

dystrybucję Debiana, ale raczej problemu 

bardzo bezpośredniego i istotnego: Sarge 

musi być wydany jak najszybciej. Nie 

wydaje się, aby ktokolwiek chciał opóźniać 

wydanie Sarge do 2005 roku! Wśród 

wielu propozycji można było też znaleźć 

propozycję samokasującej się zmiany do 

Kłopoty z firmware 

Kontraktu Społecznego, która pozwoliłaby 

wydać Sarge tak, jakby w mocy była 

stara wersja Kontraktu Społecznego, a nowa 

jego formuła weszłaby w pełni w życie 

dopiero po wydaniu Sarge. Co ciekawe, 

propozycja ta została wysunięta przez te 

same osoby, które zaproponowały “zmiany 

edytorskie”, które wywołały to całe 

zamieszanie. W istocie, pojawiło się aż 

5 niezależnych propozycji, które wkrótce 

zostaną poddane pod jedno, wspólne 

głosowanie. Byłoby bardzo dziwne, gdyby 

deweloperzy Debiana świadomie zdecydowali 

się na opcję, która nie umożliwiałaby 

szybkiego wydania Sarge. 

[Zmiany] http://www.debian.org/vote/ 

2004/vote_003 

[Anthony] http://lists.debian.org/debianvote-0404/msg00074.html 

[DFSG] http://www.debian.org/social_ 

contract 

[5Propozycji] http://lists.debian.org/ 

debian-vote/2004/05/msg00062.html 

J 

. D. Hood podsumował opinie, w jaki 

sposób Debian mógłby obsługiwać binarne 

komponenty firmware, dla których 

nie ma dostępnych źródeł. Opiekun pakietów 

jądra, Herbert Xu, dodał do dyskusji 

swój punkt widzenia, wyjaśniając między 

innymi, że wolałby wszystkie pakiety 

jądra przenieść do sekcji non-free. 

Po usunięciu pierwszych binarnych 

firmware z jądra, przyszła kolej na sprawdzenie 

XFree86 i innego oprogramowania. 

Okazuje się, że jeśli Debian będzie 

kontynuował usuwanie tego rodzaju 

oprogramowania, to np. MGA, Rage 128 

czy Radeon DRM nie będą mogły być obsługiwane. 

Anthony Towns wyjaśnił też, że problemy 

z binarnymi firmware dzielą się na 

dwie kategorie: firmware, które jest niewolne 

i firmware, które narusza GNU 

GPL. Podczas gdy pierwszy rodzaj może 

być traktowany łagodniej dla wydania 

Sarge, to drugi musi być rozwiązany 

jak najszybciej. Nadmienił też, że problemy 

te znane są od dwóch lat i żaden 

z nich nie jest uważany za krytyczny dla 

wydania Sarge. 

Idealnym rozwiązaniem problemu 

z firmware byłoby wydzielenie go w postaci 

pakietów w sekcji non-free i użycie 

specjalizowanego programu, aby je załadować. 

W większości przypadków wydaje 

się to możliwe do zrealizowania, 

choć nie zostało to jeszcze zaimplementowane, 

głównie dlatego, że Linus uważa 

usuwanie firmware z jądra za bardzo 

głupi pomysł. Prawdziwe problemy pojawiają 

się jednak, gdy załadowanie firmware 

jest potrzebne do startu samego systemu. 

Aby umożliwić instalację Debiana 

na takim sprzęcie, Debian-installer będzie 

musiał zostać wyposażony w możliwość 

pobierania pakietów z firmware 

z sekcji non-free. W każdym przypadku 

powinno być jasne, że deweloperzy Debiana 

nie chcą utrudniać życia użytkownikom, 

a jedynie, zgodnie z umową społeczną, 

oddzielić oprogramowanie wolne 

od niewolnego. 

http://lists.debian.org/debian-devel-0404/ 

msg00309.html 

http://lists.debian.org/debian-devel/2004/ 

04/msg00405.html 

http://blog.bofh.it/id_27 

http://lists.debian.org/debian-release/ 

2004/04/msg00060.html 

http://azure.humbug.org.au/%7Eaj/blog/ 

2004/04/17#2004-04-17-firmware 

Licencja ReiserFS 4 

Hans Reiser wydał reiser4progs na 

licencji GPL z “wyjaśnieniami”, które 

powodują, że cały pakiet nadaje się 

w najlepszym przypadku do sekcji 

non-free. W “wyjaśnieniach” próbuje 

on m.in. narzucić interpretację, 

że wtyczki i klastrowe systemy 

plików zbudowane na tym systemie 

plików są pracami wywodzącymi 

się (ang. derivative works) z tego 

systemu plików. Takie “wyjaśnienia”, 

zmieniające zwyczajową interpretację 

GPL, prawdopodobnie powodują, że 

to oprogramowanie nie jest w ogóle 

dystrybuowalne. 

http://lists.debian.org/debian-legal/ 

2004/04/msg00229.html 

Debian Progeny 2.0 

Jeden z użytkowników Debiana 

przetestował wydanie alfa Debiana 

Progeny 2.0, którego obrazy CD 

zostały niedawno udostępnione. 

Wydanie to jest pierwszą 

materializacją idei GNU/Linuksa 

składanego z komponentów. Każdy 

z komponentów, np. XFree86 czy 

GNOME 2.4, ma swoje własne 

repozytorium APT, co ma na 

celu ułatwienie uaktualniania 

indywidualnych komponentów. 


Planet Debian i Debian Planet 

W serwisie Debian Planet pojawiło 

się pytanie postawione przez 

autorów tego serwisu, czy w związku 

z zaistnieniem i dużą popularnością 

Planet Debian (agregatora blogów 

ludzi związanych z Debianem, 

który na dodatek jest często mylony 

z Debian Planet) jest jeszcze miejsce 

i zapotrzebowanie na ich serwis? 

Czytelnicy niemal jednogłośnie 

wypowiedzieli się twierdząco. 

http://www.debianplanet.org/ 

node.php?id=1100 

http://www.debianplanet.org/ 

Czy już czas na GNOME 2.6 

w Debian unstable? 

Na liście debian-release zastanawiano 

się, czy GNOME 2.6 i GTK 2.4 nie 

powinny już zostać włączone do 

dystrybucji unstable ? Co prawda, 

grupa deweloperów opiekująca 

się wspólnie pakietami GNOME 

nie planuje jeszcze tego kroku, to 

same pakiety znajdują się już w 

experimental i zostały przetestowane 

na dwóch architekturach. Menedżer 

wydania odradza jednak pośpiech 

w tej sprawie. 


2004/04/msg00082.html 


2004/04/msg00109.html 


17

tualności 

News 

aktualności 

mandrake 

OpenOffice.org 1.1.1 KDE NWF 

OpenOffice.org to program 

niezależny od platformy, na jakiej jest 

uruchamiany, jednak aby upodobnić 

go do aktualnego środowiska, powstał 

projekt Native Widget Framework. 

W ramach NWF powstała między 

innymi wersja 1.1.1 z ikonami 

zapożyczonymi z KDE i szybko po 

ukazaniu się została spakietowana 

przez Texstara dla potrzeb 

powstającego PCLinuxOS 2k4, 

bazującego na Mandrake. Binarny 

pakiet RPM z OpenOffice.org 1.1.1 

KDE NWF ma wielkość 67,5 MB. 

http://thea.hmdnsgroup.com/ 

pipermail/pclinuxos_ 

pclinuxonline.com/2004-April/ 

001673.html 

http://ftp.ibiblio.org/pub/Linux/ 

distributions/contrib/texstar/temp/ 

X-y dla Mandrake 

W podsystemie grafiki dla Linuksa 

(X Window System) nastąpiła 

ostatnio mała rewolucja: w związku 

z długotrwałymi problemami 

z rozwojem implementacji XFree86, 

zakończonymi zmianą licencji dla 

części jej elementów, której nie 

zaakceptowała większość ważnych 

dystrybucji, nową standardową 

implementacją jest X11 autorstwa 

X.Org. Najnowsze wydanie, X11R6.7, 

jest w dużym stopniu oparty o 

XFree86 4.4-RC2 (jeszcze sprzed 

zmiany licencji), w związku z tym 

przesiadka nie powinna powodować 

problemów z dotychczas używanymi 

kartami graficznymi. Pakiety RPM 

Phoenix z najnowszym X11 oraz 

(do wyboru) z XFree86 4.4.0 

dla Mandrake można znaleźć 

w repozytorium Rapsys. Ponadto, 

znajdziemy tam także pakiety 

z eksperymentalnym serwerem 

X rozwijanym na FreeDesktop.org, 

który w przyszłości może zastąpić 

obecny serwer w implementacji X11. 

http://rapsys.free.fr/ 

http://hedera.linuxnews.pl/_news/ 

2004/04/08/_long/2637.html 

Pomysły na 10.1 

Po wydaniu ostatniej stabilnej wersji 

dystrybucji twórcy mają już pomysły 

do wprowadzenia w wersji 10.1, 

planowanej na jesień tego roku. 

Wśród nich znajduje się między 

innymi instalacja przez VNC na 

wzór Fedory Core, generalne profile 

instalacji (np. komputer multimedialny, 

laptop, serwer czy cienki klient 

sieciowy) czy włączenie do wydania 

najświeższego GNOME 2.6. Pełna lista 

planowanych zmian jest bardzo długa 

i w poszukiwaniu rodzynków warto 

przejrzeć ją samodzielnie. 

http://qa.mandrakesoft.com/twiki/bin/ 

view/Main/IdeasForMandrakelinux101 

18 czerwiec 2004 

mandrake@lpmagazine.org 

Czyszczenie luster 

Twórcy Mandrake doszli do wniosku, 

że trzeba skończyć z partyzantką, 

która do tej pory miała miejsce 

na serwerach z kopiami lustrzanymi 

ich dystrybucji, i zaproponowali nowy, 

bardziej spójny układ katalogów. 

W tym układzie jest miejsce zarówno na 

repozytoria pakietów, jak i gotowe obrazy 

ISO z różnymi wersjami Mandrake Linux. 

Zmiany te będą miały znaczenie zarówno 

dla użytkowników korzystających 

z poprawek bezpieczeństwa, jak również 

z testowych lub dodatkowych pakietów 

dystrybucyjnych. 

Zalecana główna ścieżka kopii ma nazwę 

Mandrakelinux z trzema głównymi 

podkatalogami: devel (wersja rozwojowa), 

official (wersja stabilna) i old (stare pakiety). 

Aby móc skorzystać z aktualizacji 

do wersji 10.0 z polskiego serwera ICM, 

należy z konsoli administratora wydać 

polecenie: 

urpmi.addmedia icm-update10 S 

ftp://ftp.icm.edu.pl/ S 

pub/Linux/distributions/mandrakelinux/ S 

official/updates/10.0/RPMS/ 

Mandrakelinux 10 Official 

Gotowa jest już nie tylko wersja 

Official najnowszego Mandrake 

Linux 10.0 dla architektur 

32-bitowych, ale także dla procesorów 

Athlon64 i Opteron, zbudowanych 

w technologii 64-bitowej. Ostateczna 

wersja składa się z 4 płyt CD 

i w wersji 64-bitowej zapewnia przeciętnie 

20% szybszą pracę systemu 

na nowych procesorach. Producent 

podkreśla włączenie do dystrybucji 

jądra 2.6, KDE 3.2, narzędzi do łatwej 

migracji z Samby 2.x do Samby 3.x, 

możliwość uwierzytelniania LDAP i NIS 

na serwerach pracujących pod kontrolą 

Windows oraz automatyczne włączanie 

akceleracji 3D dla modeli kart graficznych 

opartych o kości ATI Rage 128/Pro 

i Radeon, NVIDIA i Matrox G200/G400/ 

G500. 

Wielką zaletą 64-bitowej architektury 

produkcji AMD jest możliwość 

jednoczesnego uruchamiania programów 

skompilowanych zarówno 32-, jak 

i 64-bitowo. Ze względu na wysokie 

dział prowadzi: Daniel Koć 

Warto także dodać repozytoria pakietów 

dodatkowych (urpmi.addmedia 

icm-contrib 

ftp://ftp.icm.edu.pl/pub/ 

Linux/distributions/mandrakelinux/ 

official/10.0/contrib/RPMS) oraz z ograniczeniami 

prawnymi, tzw. Penguin Liberation 

Front (urpmi.addmedia plf ftp: 

//knight.zarb.org/pub/plf/mandrake/ 

cooker). 

Spragnieni nowości mogą przesiąść 

się na niestabilną wersję Cooker 

(urpmi.addmedia icm-cooker ftp:// 

f t p.ic m.e d u.pl/ p u b /lin u x /dis tributions/mandrakelinux/devel/cooker/ 

i586/Mandrake/RPMS/), jednak warto 

pamiętać, że to wersja przeznaczona 

przede wszystkim do testów. 

Dotychczasowe, niedziałające już adresy 

repozytoriów, można usunąć przez: 

urpmi.removemedia nazwa-starego-repozytorium. 

ftp://ftp.icm.edu.pl/pub/Linux/ 

distributions/mandrakelinux/README 

http://www.mandrakeclub.com/ 

article.php?sid=1891 

Znaczek w prawym dolnym rogu wyróżnia 

wersję dla nowej generacji procesorów 

ceny nowego sprzętu, wersja Mandrake 

dla AMD 64 jest obecnie skierowana 

głównie na rynek wydajnych serwerów, 

jednak jest to przyszłość także dla 

rozwiązań typowo domowych i biurowych. 

http://www.mandrakesoft.com/ 

products/10/ 

http://www.mandrakesoft.com/ 

products/10/amd64

aktualności 

aurox 

aurox@lpmagazine.org 

dział prowadzi: Robert Główczyński 

Nowy Aurox: 9.4 

Na początku maja ukazała się druga 

wersja testowa Auroksa 9.4. Wersja 

finalna będzie dostępna w Linux+ Extra! 

już w czerwcu. Jakie zmiany przynosi kolejne 

wydanie tej dystrybucji? 

Zmianie uległ sposób przygotowania 

płyt. Obecnie jest jeden międzynarodowy 

zestaw CD (z napisami startowymi 

w kilku językach). Nowością jest dodanie 

na płytach danych dla menedżera pakietów 

Apt: po wydaniu dla każdego CD polecenia 

apt-cdrom add i wpisaniu nazwy 

płyty, możemy doinstalowywać pakiety 

z płyt dystrybucji poleceniem apt install 

(będziemy proszeni 

o wkładanie odpowiednich płyt). 

Uwaga: Apt i graficzna nakładka (Synaptic) 

są w Dodaj/Usuń programy w grupie 

Popularne narzędzia. Dodawanie informacji 

o zawartości płyt możemy wykonać 

również w Synapticu (Działania–>Add 

CD-ROM). 

Pakiet biurowy OpenOffice.org został 

uaktualniony do wersji 1.1.1 (pisałem o 

tym w poprzednim numerze). Rzuca się 

w oczy zmiana stylu ikon (ikony Ximiana, 

zgodne stylistycznie z Evolution i lepiej 

pasujące do wyglądu aplikacji GNOME). 

Ponadto, OOo został skompilowany z łatkami 

pozwalającymi na wykorzystanie 

pakietu fontconfig (opis czcionek znajduje 

się w pliku /etc/fonts/fonts.conf, co pozwala 

na ujednolicenie obsługi czcionek 

dla wielu aplikacji). Powróciła możliwość 

wykorzystania arkusza kalkulacyjnego jako 

źródła danych w edytorze OOWriter. 

Lepsze są filtry do importu plików z innych 

programów (np. poprawiona obsługa 

dokumentów MS Word). Tłumaczenia 

i słowniki zostały podzielone na pakiety 

dodające obsługę poszczególnych języków 

(podczas aktualizacji systemu instalowane 

są wszystkie języki; podczas nowej 

instalacji – tylko wskazane). 

Nowe KDE to pakiety z wydań 3.2.1 

i 3.2.2, przygotowywane przez zespoły 

Auroksa (oznaczane przez aur) i KDE- 

RedHat (fdr). Aplikacje w tym wydaniu 

środowiska graficznego zostały lepiej zintegrowane, 

została poprawiona obsługa 

metody 'przeciągnij i upuść'; więcej aplikacji 

można osadzać w innych programach 

(pojawił się nawet komponent do 

osadzania VIM-a w edytorze stron WWW 

Quanta). 

Synaptic w akcji 

Nowością w KDE 3.2 jest Kontact, pakiet 

do pracy grupowej i zarządzania informacjami. 

Kontact integruje takie narzędzia, 

jak KMail, PIM, książka adresowa, 

lista nowin pobierana z Internetu i żółte 

karteczki, w wygodnym interfejsie (przypominającym 

Evolution). 

Kolejny nowy program to Kopete, komunikator 

internetowy obsługujący wiele 

protokołów do pogaduszek sieciowych 

(znajduje się w pakiecie kdenetwork). 

Programistów ucieszy stabilna wersja 

Umbrello, narzędzia do projektowania 

aplikacji zgodnie z metodyką UML (pakiet 

kdesdk). 

Quanta Plus 3.2 zawiera wstępną implementację 

VPL (edycja strony w trybie 

WYSIWYG oraz w dzielonym oknie 

z zsynchronizowaną edycją kodu źródłowego 

i WYSIWYG), nowe kreatory, nowy 

edytor tabel HTML. 

Usprawniona została obsługa komputerów 

przenośnych. Nowym narzędziem 

jest KWiFiManager, monitorujący i konfigurujący 

połączenia bezprzewodowe. Zarządzania 

energią odbywa się przez ACPI. 

Poprawiona została obsługa danych 

PalmPilot (bazy .pdb, konwersja tekstu 

na PalmDOC). 

W KOffice została poprawiona funkcjonalność 

wszystkich składników pakietu. 

Zwraca uwagę rozszerzony zestaw 

filtrów importu i eksportu: do KWorda 

możemy importować pliki PDF, dokumenty 

MS Word; poprawiono eksport 

do formatu RTF i dodano możliwość zapisu 

dokumentów MS Write. Arkusz kalkulacyjny 

KSpread ma poprawioną obsługę 

plików Gnumerica (arkusz GNO- 

ME); dodano możliwość zapisu i odczytu 

plików OpenOffice.org Calc. W arkuszu 

możemy korzystać z kilkudziesięciu 

nowych funkcji. 

Aurox Live w czasopismach 

Aurox Live 1.4.4, oparty na Auroksie 

9.3 i zawierający m.in. sterowniki 

do softmodemów Conexant HSF, 

SmartLink (PCI i USB) i Intel ICH 

oraz wybór aplikacji z Auroksa, został 

opublikowany w czeskiej edycji 

miesięcznika Linux+. 

http://www.softwaremedia.cz/ 

Mobile Computing 

Jarosław Górny, szef dystrybucji 

Aurox, wystąpił na konferencji 

Mobile Computing 2004 (Warszawa, 

5-6 maja 2004). Jarek prezentował 

wykorzystanie Auroksa na 

komputerze przenośnym. Konferencje 

Mobile Computing organizowane są 

przez Software-Konferencje. 

http://www.software.com.pl/ 

News 

Aurox dla samorządów 

Jarosław Górny i Robert Żmijan 

(Aurox Core Team) przekonywali do 

Auroksa na prezentacji alternatywnych 

rozwiązań informatycznych Open 

Source, zorganizowanej przez 

niezależny gminny wortal Gmina 

Celestynów Online i Celestynowskie 

Centrum Informacji. Spotkanie odbyło 

się 8 maja 2004 r. w Celestynowie 

(powiat otwocki) i było przeznaczone 

dla przedstawicieli samorządów oraz 

zainteresowanych firm. Wystąpił na 

nim również Krzysztof Kleszczewski 

(projekt LeftHand). Była to pierwsza 

prezentacja z planowanej serii. 

http://www.malvision.neo.pl/gco/ 

portal/ 

Otwórz oczy... 

Pod takim hasłem odbyła się 

12 maja w Łomży konferencja 

prezentująca możliwości zastosowania 

oprogramowania Open Source w 

edukacji i biznesie. Jarosław Górny 

przedstawiał na niej dystrybucję 

Aurox. Konferencję zorganizowały 

łomżyńskie firmy i instytucje: 

Wyższa Szkoła Agrobiznesu, 

Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli 

i "SPEED" s.c. 

Narzędzia dla Auroksa 

Zespół Auroksa testuje nowe 

środowisko do budowania aplikacji. 

Nowe pakiety budowane są na 

trzech maszynach z wykorzystaniem 

narzędzi: distcc oraz ccache. Distcc 

pozwala do kompilacji plików 

wykorzystać odległe komputery, na 

których uruchomiono serwer distccd. 

Ccache pozwala wykorzystać dane 

z wcześniejszych kompilacji tego 

samego kodu, znacznie 

przyspieszając przebudowywanie 

pakietów z niewielkimi zmianami 

(np. z dodanymi łatkami). 

http://dag.wieers.com/packages/ 

http://distcc.samba.org/ 

http://ccache.samba.org/ 


19

aktualności 

kde 

News 

Ikonki na folderach 

Folders with icons to kolejne miłe 

rozszerzenie Konquerora. Dodaje 

ono do ikonek naszych folderów 

w głównym katalogu partycji obrazki 

adekwatne do zawartości. Tak więc, 

każdy z katalogów, oprócz /proc 

i /tmp, będzie oznaczony inną ikoną. 

Ten wodotrysk działa na prostej 

zasadzie umieszczania plików 

z informacjami o ikonie 

w poszczególnych katalogach. Mimo, 

że taka opcja jest standardowo 

dostępna w przeglądarce Konqueror 

w KDE 3.2, to na forach można 

przeczytać opinię, iż nowo stworzony 

dodatek jest ...milszy. Dla ceniących 

sobie wygląd i porządek, polecam 

pobranie i instalację. 

http://www.kde-apps.org/content/ 

show.php?content=12314 

Nowy obserwator logów 

Aplikacja EventWatcher, o której 

pisałem w jednym z numerów Linux+, 

cały czas rozwija się i wzbogaca 

o nowe funkcje. Mamy już dostęp 

do w miarę zaawansowanej obsługi 

logów systemowych i poprawione 

wsparcie dla plików RSS/XML 

pobieranych z serwisów newsowych. 

W nowej wersji mamy również 

usprawniony interfejs i jeszcze 

prostszą obsługę całości programu. 

http://eventwatcher.sourceforge.net/ 

Załączamy do e-maila 

Attach to Email Service Menu 

to kolejny mały dodatek do 

Konquerora, tym razem jednak 

bardziej przydatny. Po jego instalacji, 

w menu podręcznym naszej 

przeglądarki plików, pojawia się opcja 

pozwalająca na dołączenie danego 

pliku czy też katalogu do e-maila 

oraz uruchomienie z odpowiednimi 

opcjami klienta poczty dla KDE 

– KMail. Dodatek dostarczany jest 

razem z odpowiednim skryptem 

w języku Python, którego interpreter 

warto mieć zainstalowany w systemie. 



Gorące MP3 

KMp3Burner to kolejne narzędzie 

z serii dla “wygodnickich”. Zasada 

działania tego mini-programu jest 

prosta. Po wyborze plików MP3 i 

dodaniu ich w wybranej kolejności 

do projektu, program sam konwertuje 

pliki do formatu .wav i nagrywa 

płytę audio za pomocą aplikacji K3B. 

Autor programu nie stworzył niczego 

nowego, a po prostu jeszcze bardziej 

ułatwił nam zadanie, jakim jest 

nagrywanie płyt audio z plików MP3. 



AmaroK 

AmaroK (tak brzmi nazwa kolejnego 

odtwarzacza plików multimedialnych 

dla KDE) został stworzony 

z myślą o wyznaczeniu nowego standardu 

w dziedzinie prostoty i ergonomii obsługi. 

Posiada on wszystkie podstawowe 

funkcje, takie jak odtwarzanie plików 

MP3, OGG, płyt audio czy też strumieni 

prosto z Internetu, jednak - według autorów 

- jego najbardziej istotnych cech należy 

doszukiwać się gdzie indziej. Gdzie? 

Otóż tam, gdzie właśnie zwykły użytkownik 

najczęściej trafia, czyli do ...interfejsu. 

I to nie tylko interfejsu okna głównego, 

ale przede wszystkim listy utworów, czyli 

tzw. "playlisty". Dla jednych jest to mało 

istotne, ale drudzy docenią np. dopracowaną 

obsługę systemu “przeciągnij 

i upuść” (ang. drag'n'drop), która 

pozwala w bardzo prosty i szybki sposób 

utworzyć listę odtwarzania. Oto większość 

najważniejszych cech AmaroKa: 

• efekty audio, takie jak reverb, echo czy 

compressor; 

• kompatybilność z takimi formatami 

list odtwarzania, jak .m3u czy .pls; 

Kolejny KOffice 

K 

Office, dobrze znany pakiet biurowy, 

rozwija się i ma się całkiem dobrze. 

Dowodem na to jest wydanie przez 

deweloperów projektu nowej, stabilnej 

wersji oznaczonej numerkiem 1.3.1. Poprawki 

dotyczące stabilności są stałym 

punktem przy wypuszczaniu nowej wersji 

tego oprogramowania, jednak wspomnę 

o tych najważniejszych dla zwykłego 

użytkownika: 

• zmiana struktury plików .desktop, odpowiedzialnych 

głównie za ułożenie 

skrótów do poszczególnych aplikacji 

KOffice w głównym menu KDE; 

• sprawdzanie błędów za pomocą 

“spellcheckera” znów działa poprawnie; 

• pakiet nie wiesza się już, gdy partycja, 

na której zapisujemy dokument, jest 

pełna; 

• w KSpread poprawiono możliwość 

cofania operacji usuwania wielu komórek; 

AmaroK 

• przyjemne w obsłudze UI (User Interface); 

• efekty wizualizacji ładowane za pomocą 

wtyczek. 

Poza powyżej wymienionymi cechami, 

program charakteryzuje się dobrą 

stabilnością i szybkością działania. 

Warto również wspomnieć o tempie 

rozwoju, które w przypadku tego 

projektu jest zadziwiająco szybkie. 

http://amarok.sourceforge.net/index.php 

KOffice 1.3.1 

• w filtrze eksportu z KWord do formatu 

HTML poprawnie eksportowane są 

wszelkie obrazki; 

• filtr z KWord do RTF kompiluje się już 

na GCC w wersji 3.4. 

Polecam wszystkim użytkownikom aktualizację 

do nowej wersji, gdyż chociaż nie 

wnosi ona nowych funkcji, to zapewnia 

dużo większą stabilność. 

http://www.koffice.org/ 

20 czerwiec 2004

kde@lpmagazine.org 

dział prowadzi: Paweł Biliński 

Odświeżona Quanta+ 

Deweloperzy najbardziej znanego 

edytora HTML dla KDE, a może 

nawet dla całego Linuksa, nie próżnują 

i nie pozostają do końca wierni swoim 

początkowym założeniom, chociażby 

sprzed roku czy dwóch. Według założeń, 

Quanta miała być jedynie “prostym” 

i “łatwym w obsłudze” szybkim edytorem 

HTML, obsługiwanym tylko za pomocą 

ręcznego wpisywania kodu stron. 

Wiele się od tamtego czasu zmieniło. 

Prostota i ergonomia interfejsu użytkownika 

faktycznie jest elementem nieodłącznym 

od czasu wydania pierwszej 

wersji Quanty, jednak np. co do szybkości 

czy wielkości można mieć spore 

zastrzeżenia. Quanta nie jest najszybszym 

edytorem, ani nie należy do 

najmniej rozbudowanych. Potraktowałbym 

jednak tę drugą cechę jako pozytywną. 

Przy wydaniu ostatniej stabilnej wersji 

odstąpiono w pewnym stopniu od upartego 

założenia, jakim było tworzenie edytora 

jedynie tekstowego. Dodano moduł WYSI- 

WYG, czyli pomagający w tworzeniu stron 

za pomocą myszki, bez znajomości języka 

HTML czy JavaScript. 

Im więcej czasu mija, tym bardziej 

Quanta staję się wielkim centrum do edycji 

całych serwisów WWW, a nie jedynie prostym 

edytorem pojedynczych stron. Wydanie 

wersji 3.3 BE2 oznacza dla użytkow- 

KDE bliżej MacOSX 

Quanta+ 

nika wiele zmian, których listę przedstawiam 

poniżej: 

• dodanie kilku nowych aplikacji, wchodzących 

w skład pakietu KwebDev: 

KImageMapEditor oraz KlinkStatus; 

• lepszy, udoskonalony debugger PHP; 

• dodanie automatycznego uzupełniania 

znaczników CSS; 

• zupełnie przebudowany interfejs, który 

jest teraz oparty na fundamentach 

mechanizmu KMDI, znanego z zastosowania 

w KDevelop; 

• instalacja tej testowej wersji nie koliduje 

z poprzednią, zatem nie istnieje 

ryzyko utraty jakichkolwiek danych 

czy zmiany ustawień programu. 

http://quanta.sourceforge.net/main2.php? 

newsfile=qberelease02 

KXDocker 

Istnieje już wiele dodatków dla KDE, 

które pozwalają użytkownikom na 

upodobnienie swojego pulpitu do 

wyglądu innych systemów operacyjnych. 

Jednak takie zabiegi nie kończą 

się jedynie na stylach czy ikonach, 

gdyż ważne są również dodatki bardzo 

charakterystyczne dla tych systemów. 

W przypadku MacOSX mamy do 

czynienia z wygodnym paskiem dokującym, 

który w wersji dla KDE nosi 

nazwę KXDocker. Może on z powodzeniem 

zastąpić nasz domyślny panel 

- Kicker. Za pomocą KXDockera możemy 

umieścić na dole swojego ekranu 

pasek z listą uruchomionych zadań, 

zestawem ikon uruchamiających programy 

czy też modułem pomagającym 

nam w montowaniu różnych napędów. 

Program posiada sporą ilość opcji konfiguracji, 

które możemy dostosować 

do własnych potrzeb (np. uczynić panel 

przezroczystym czy też dodać własne 

tło). 

http://www.xiaprojects.com/www/ 

prodotti/kxdocker/main.php 

Zmiana “bootsplasha” 

Do tej pory zmiana obrazu 

pojawiającego w momencie 

uruchomienia bootloadera była 

możliwa właściwie jedynie dla bardziej 

wtajemniczonych użytkowników. 

Teraz jednak sporo zmieniło się 

w tej dziedzinie, gdyż powstał program 

(oczywiście dla KDE), który pozwala 

na szybką zmianę “bootsplasha”. Na 

stronie KBootSplash jest dostępnych 

kilka przykładowych tematów, które 

możemy zainstalować jako domyślny 

obraz ładowany przed startem 

systemu. Aplikacja jest łatwa 

w instalacji, więc warto poświęcić 

kilka minut dla upiększenia naszego 

systemu. 

http://kbootsplash.sourceforge.net/ 

SETI na bieżąco 

Dla maniaków aktywnie biorących 

udział w poszukiwaniach życia 

pozaziemskiego w ramach projektu 

SETI@Home powstał programik 

o nazwie KSetiWatch. Ułatwia on 

osobom wykonanie podstawowego 

zadania, jakim jest udostępnienie 

mocy obliczeniowej naszego 

komputera do celów naukowych. 

Na czym polegają te ułatwienia? 

KSetiWatch może np. monitorować 

pracę z kilku kont jednocześnie, 

“dokować” się do zasobnika w KDE, 

powiadamiać nas, gdy sygnał staje 

się wyraźniejszy oraz automatycznie 

startować i zatrzymywać klienta 

Seti@Home. 

http://ksetiwatch.sourceforge.net/ 

Polsko, hojny narodzie! 

Serwis KDE.pl ujrzał światło dzienne 

około 20 maja ubiegłego roku. Od 

tamtego czasu przeszedł wiele zmian, 

czasem nawet rewolucyjnych. Jednak, 

jak wszyscy wiedzą, utrzymanie 

domeny .pl w dzisiejszych czasach 

z pieniędzy prywatnych nie jest 

sprawą tanią, szczególnie jeśli umowę 

podpisuje się bezpośrednio z NASK. 

Po roku istnienia serwisu pojawił 

się problem przedłużenia umowy, 

a co za tym idzie – problem 

finansowy. Wszystko jednak dobrze 

się skończyło, a to przede wszystkim 

dzięki uprzejmości serwisów 

LinuxNews.pl oraz 7thGuard.net 

oraz czytelników tych portali, którzy 

widząc ogłoszenia zadeklarowali 

wpłaty, czy też nawet już ich dokonali. 

W ten sposób 

w niecałe 2 dni uzbieraliśmy całą 

sumę. Chciałbym podziękować 

wszystkim, którzy wpłacili 

jakiekolwiek kwoty oraz tym, którzy 

tylko zadeklarowali się (po tym, jak 

już całą kwotę uzbieraliśmy). Dzięki 

wam KDE.pl może nadal istnieć 

i rozwijać się. 

http://kde.pl/?page=news&id=10 


21

aktualności 

linuxfresh 

News 

Sentry Firewall 

CD-ROM 1.5.0-rc12 

Ta dystrybucja Linuksa uruchamiana 

z płyty CD przeznaczona jest do dosyć 

specyficznych zastosowań. Jak sama 

nazwa wskazuje, pomyślana była jako 

podstawa taniej i łatwej w utrzymaniu 

zapory sieciowej, ale może również 

pracować jako ruter, serwer, a nawet 

węzeł systemu wykrywania włamań 

(IDS – Intrusion Detection System). 

Pliki konfiguracyjne mogą być 

przechowywane na zabezpieczonej 

przed zapisem dyskietce lub 

pobierane ze zdalnego serwera. 

W tej wersji rozwojowej zmieniono 

wersję jądra na 2.4.26-ow1. Oprócz 

tego, dodano pakiety Vsftpd 1.2.2, 

SUSE Proxy-Suite 1.9.2.2 oraz CUPS, 

a pakiet Snort uaktualniono do 

wersji 2.1.2. Wprowadzono też szereg 

drobniejszych poprawek. 

http://freshmeat.net/projects/sentry_ 

firewall_cd/ 

CUPS Driver 

Development Kit 1.0 

Jak wskazuje sama nazwa, jest 

to pakiet służący do tworzenia 

sterowników drukarek. Składa 

się on z zestawu przykładowych 

sterowników, kompilatora plików 

PPD, jak również z innych narzędzi, 

które można wykorzystać do 

tworzenia sterowników drukarek dla 

systemu CUPS lub innych środowisk 

drukowania. Na stronie domowej 

projektu umieszczona jest bardzo 

szczegółowa dokumentacja. Prowadzi 

ona użytkownika od instalacji 

pakietu, poprzez podstawy obsługi 

poszczególnych narzędzi, aż do 

instrukcji dotyczących konstruowania 

plików sterowników. 

Obecna wersja jest pierwszą stabilną 

wersją tego programu. 

http://freshmeat.net/projects/cupsddk/ 

Basic Linux 3.20 

Basic Linux to jedna z wielu 

minidystrybucji Linuksa. Jej niewielkie 

wymagania sprzętowe (procesor 386, 

3MB RAM, system DOS) sprawiają, 

że świetnie nadaje się nawet dla 

starszych modeli komputerów PC. 

Dystrybucję tą można wykorzystać 

do przeglądania stron WWW, jak 

również do korespondencji za 

pośrednictwem poczty elektronicznej. 

Oprócz tego, w dystrybucji zawarty 

jest klient telnet, program wget oraz 

klient DHCP. Basic Linux może 

również być wykorzystywany jako 

terminal X. Aktualna wersja oferuje 

lepsze wsparcie dla laptopów 

– wprowadzono między innymi 

obsługę PCMCIA. 

http://freshmeat.net/projects/baslinux/ 

Grip 3.2.0 

Grip pozwala nie tylko na słuchanie muzyki, 

ale również na nagrywanie jej na dysk 

Posiadacze obszernych kolekcji płyt 

CD z muzyką nieraz chcieliby móc 

posłuchać sobie własnej składanki. Czasem 

też po prostu chcą zachować oryginalną 

płytę na półce, aby uchronić ją 

przed zniszczeniem. W takich przypadkach 

przydaje się program Grip. Pozwala 

on na skopiowanie piosenek z płyty 

do pliku na dysku. Jeśli zamierzamy 

je później nagrać na płytę jako składankę, 

to w tej formie (plików wav) powinniśmy 

je zostawić. Gdy jednak chcemy 

zgromadzić swoją kolekcję muzyki 

na dysku, to lepiej od razu zakodować 

pliki do formatu MP3 lub Ogg Vorbis. 

Dzięki temu na dysku pozostanie 

miejsce na inne programy. Grip potrafi 

wykonać wszystkie te czynności – "zripować" 

wybrane ścieżki na dysk oraz 

zakodować je do wybranego formatu. 

O ile odczytanie danych potrafi wykonać 

samodzielnie (posiada wbudowane 

funkcje programu Cdparanoia), 

o tyle do kodowania potrzebuje zewnętrznych 

programów, takich jak Lame, 

L3Enc, BladeEnc, Gogo i inne. Również 

do ripowania możemy użyć zewnętrznego 

programu (np. Cdda2wav). Program 

potrafi automatycznie uzyskiwać informacje 

o nagranych na płycie ścieżkach 

z baz CDDB dostępnych w Internecie. 

Oprócz tego, Grip może też służyć jako 

zwykły odtwarzacz muzyki z płyt CD. 

Po uruchomieniu programu i włożeniu 

płyty CD, program próbuje pobrać 

z Internetu dane o piosenkach. Jeśli mu 

się to uda, to zamiast napisów Track 1 

i podobnych, w opisie zawartości płyty 

pojawią się tytuły piosenek. W dolnej 

części interfejsu znajdują się przyciski nawigacyjne 

przydatne podczas wykorzystywania 

Gripa w roli odtwarzacza muzyki. 

W razie wątpliwości co do przeznaczenia 

przycisku, wystarczy wskazać go 

kursorem, a po chwili pojawi się opis jego 

funkcji. 

Bardziej interesujące są zakładki 

znajdujące się w górnej części interfejsu. 

Po pierwszym uruchomieniu programu, 

najbardziej interesująca jest zakładka 

Config. Tutaj należy w kolejnych zakładkach 

wskazać ścieżkę do urządzenia 

CD-ROM, wybrać program ripujący 

oraz wykorzystywany enkoder. Można 

też ustawić szereg innych opcji, włączając 

w to obsługę znaczników ID3, adresy 

serwerów CDDB, jak również możliwość 

użycia serwerów pośredniczących 

(ang. proxy). 

Po ustawieniu tych opcji można przejść 

do zakładki Tracks i oddać się słuchaniu 

muzyki lub wybrać ścieżki przeznaczone 

do nagrania na dysk. Jeśli informacje 

o ścieżce są niezadowalające, można je 

zmodyfikować samodzielnie, wskazując 

konkretną nazwę ścieżki, a następnie 

wciskając ikonę ołówka (Toggle disc editor) 

umieszczoną w dolnym pasku interfejsu. 

Następnie przydatna okaże się zakładka 

Rip, w której dostępnych jest kilka 

przycisków. Pierwszy z nich (Rip + Encode) 

służy do zgrania wybranych ścieżek 

i od razu zakodowania ich do wskazanego 

formatu. Zależnie od ustawionych 

opcji, oryginalne pliki wav zostaną zachowane 

lub skasowane. Drugi przycisk (Rip) 

powoduje, że program zgrywa ścieżki do 

formatu WAV. Katalogi docelowe można 

określić w polach Encode file format 

i Rip file format umieszczonych odpowiednio 

w zakładkach Config–>Encode–>Encoder 

i Config–>Rip–>Ripper. Jeśli 

w trakcie zgrywania muzyki na dysk 

zmienimy zdanie, możemy przerwać ten 

proces wciskając przyciski Abort Rip and 

Encode lub Abort Ripping Only. 

W przypadku wystąpienia problemów 

można zapoznać się z przebiegiem 

wykonywania poleceń w zakładce Status. 

Oprócz tego, zostanie wyświetlone okno 

z komunikatem. W zakładce Help można 

znaleźć dokładniejsze informacje na temat 

konfigurowania i obsługi programu. 

Wersja 3.2.0 to pierwsza od ponad roku 

wersja stabilna. Wśród wielu wprowadzonych 

w tym czasie zmian szczególnie 

warto wymienić wsparcie dla GNOME 2 

oraz poprawione wsparcie dla innych języków 

narodowych (niestety wciąż brakuje 

wsparcia dla języka polskiego). 

http://freshmeat.net/projects/grip/ 

22 czerwiec 2004

fresh@lpmagazine.org 

dział prowadzi: Piotr Machej 

Lftp 3.0.3 

Wielu użytkowników Linuksa nie 

wyobraża sobie życia bez programów, 

którym można wydawać polecenia 

z użyciem myszki, ale bardzo często najciekawsze 

programy to te działające w konsoli 

tekstowej. Jednym z takich programów 

jest klient FTP o nazwie Lftp. Program ten 

wyróżnia się na tle innych klientów tekstowych. 

Wspiera takie protokoły, jak FTP, 

HTTP, SFTP i FISH, jak również FTP poprzez 

proxy HTTP, HTTPS oraz FTP 

po SSL. Dzięki obsłudze wielowątkowości 

pozwala na równoczesne wykonywanie 

wielu poleceń – część z nich może być 

wykonywana w tle. Ponadto, oferuje bardzo 

użyteczną funkcję tworzenia lokalnej 

kopii wskazanych katalogów. Nie tylko potrafi 

wznowić transmisję pliku w przypadku 

zerwania połączenia, ale na dodatek jeśli 

opuścimy program w trakcie pobierania 

pliku, to zakończy jego pobieranie w tle. 

Jeśli chcemy, możemy nawet ograniczyć 

przepustowość wykorzystywaną przez 

Lftp do transferu plików. 

Pracę z programem zaczynamy od uruchomienia 

go poleceniem lftp. Możemy 

od razu podać adres, z jakim ma się połączyć, 

np. lftp ftp://sunsite.icm.edu.pl/. 

Po zalogowaniu się (domyślnie włączone 

jest logowanie anonimowe, lecz można 

podać nazwę użytkownika w parametrze - 

u) możemy przeglądać katalogi poleceniami: 

cd katalog i ls. Do pobierania plików 

służą standardowe polecenia get plik (dla 

pojedynczego pliku) i mget maska (dla wielu 

plików pasujących do maski). Można do 

nich dodać opcję -c, która spowoduje kontynuowanie 

ściągania plików, których fragmenty 

już znajdują się na dysku (reget). 

Program Lftp umożliwia równoczesne 

połączenie z wieloma serwerami. 

Wystarczy po połączeniu z pierwszym 

wydać polecenie open ze ścieżką 

do drugiego serwera (np. open 

http://www.us.kernel.org/pub/linux). 

Do przełączania pomiędzy serwerami 

służy to samo polecenie open, ale 

ze względu na to, że takie przełączanie 

jest nieco niewygodne, Lftp oferuje tzw. 

sloty. Najprostszą metodą skorzystania 

z nich jest wykorzystanie kombinacji 

klawiszy [Alt]-[cyfra], gdzie cyfra jest 

z zakresu od 0 do 9. Przykładowo, wciskamy 

[Alt]+[1] łączymy się (poleceniem 

open) z pierwszym serwerem. Następnie 

wciskamy [Alt]+[2] i łączymy się 

z drugim serwerem. Teraz możemy 

Osoby przyzwyczajone do pracy 

w powłoce nie będą miały żadnego 

problemu z obsługą Lftp 

kombinacjami [Alt]+[1] i [Alt]+[2] przełączać 

się pomiędzy nimi i wydawać polecenia 

każdemu z osobna. Przypomina to 

nieco pracę z wirtualnymi konsolami. 

Ta funkcja byłaby jednak nieprzydatna, 

gdyby nie możliwość pobierania 

plików w tle. Wydając polecenie get lub 

mget możemy dodać do niego znak &, 

który, podobnie jak w powłoce, powoduje 

wykonywanie zadania w tle. Spis 

takich zadań możemy uzyskać wydając 

polecenie jobs. 

Warto zapoznać się z przydatną 

możliwością ustawiania zadań w kolejki. 

Przykładowo, jeśli wysłaliśmy jakieś 

zadanie w tło, możemy poleceniem jobs 

sprawdzić, jaki numer został mu przypisany 

(jest on podany w nawiasach 

kwadratowych). Przypuśćmy, że jest to 

numer 0. Teraz możemy ustawić go na 

początku kolejki poleceniem queue wait 

0. Następnie możemy przejść do innego 

katalogu (cd katalog) i dodać do 

kolejki ściąganie kolejnego pliku poleceniem 

queue get plik. W ten sposób możemy 

dodawać i inne polecenia, które 

będą wykonywane we wskazanej kolejności. 

Ważne jest, aby nie dodawać 

do kolejki poleceń zmiany katalogu – 

Lftp po prostu zapamiętuje, w którym 

katalogu zostało wydane polecenie. 

To nie wszystkie możliwości tego bardzo 

wygodnego i funkcjonalnego klienta 

FTP. Więcej informacji można znaleźć 

w dokumentacji programu. 

W obecnej wersji poprawiono kilka 

błędów w FXP i SFTP. Oprócz tego polecenie 

cd katalog/ sprawdza teraz, czy 

katalog istnieje. Wprowadzono też kilka 

innych ulepszeń. 

http://freshmeat.net/projects/lftp/ 

W3m 0.5.1 

Ta tekstowa przeglądarka stron 

WWW jest ciekawą alternatywą dla 

przeglądarki Lynx, a nawet i dla 

bardziej rozbudowanego Linksa. 

Obsługuje się ją nieco inaczej niż 

wspomniane konkurentki. Głównie 

dotyczy to przesuwania kursora, 

który w W3m przemieszcza się 

nie tylko pomiędzy odnośnikami. 

Można również skorzystać z pomocy 

myszki do wskazywania wybranych 

odnośników. Przeglądarka ta świetnie 

radzi sobie z renderowaniem tabel 

i ramek (te ostatnie konwertuje do 

postaci tabel). Oprócz tego, potrafi 

wyświetlać rysunki umieszczone na 

stronach (chociaż oczywiście nie 

wyświetla rysunków użytych jako tło). 

Nowa wersja przynosi poprawki kilku 

mniejszych błędów. 

http://freshmeat.net/projects/w3m/ 

ReactOS 0.2.2 

ReactOS to ciekawy projekt mający 

na celu stworzenie systemu 

operacyjnego zgodnego z Windows 

NT. Bardzo ważne jest, że projekt 

rozwijany jest jako Open Source. 

Kierowany jest do wszystkich, którzy 

lubią pracować w systemie Windows, 

ale z jakiegoś powodu (np. ze względu 

na licencje) nie do końca są z niego 

zadowoleni. Projekt jest wciąż 

w bardzo wczesnej fazie rozwoju, lecz 

powoli dodawane są nowe funkcje 

i możliwości. Projektanci ReactOS 

ściśle współpracują z zespołem 

pracującym nad Wine. W nowej 

wersji została poprawiona stabilność 

i kompatybilność. Poprawiony 

podsystem graficzny umożliwił 

uruchomienie nowych aplikacji, 

takich jak edytor tekstu AbiWord czy 

przeglądarka grafiki IrfanView. 

http://freshmeat.net/projects/reactos/ 

Qt 3.3.2 

Qt to zestaw narzędzi przeznaczony 

dla twórców oprogramowania. 

Jego wykorzystanie ułatwia proces 

tworzenia graficznego interfejsu 

użytkownika programu (GUI). Co 

więcej, Qt pozwala na tworzenie 

aplikacji wieloplatformowych. 

Program stworzony z wykorzystaniem 

Qt można uruchomić zarówno 

w środowisku X Window, Apple 

Mac OS X, jak również w rodzinie 

systemów Windows. Wystarczy 

po prostu skompilować źródła 

programu dla docelowej platformy. 

W nowej wersji wprowadzono 

szereg mniejszych poprawek, jednak 

zachowana została zgodność z 

poprzednimi wersjami (3.3.1 i 3.3.0), 

zarówno w odniesieniu do źródeł, jak 

i skompilowanych binariów. 

http://freshmeat.net/projects/qt/ 


23

aktualności 

linuxfresh 

News 

Yet Another antiVirus 

Recipe 2.1.1 

W obecnych czasach prawie każda 

skrzynka poczty elektronicznej 

narażona jest na otrzymanie robaka 

pocztowego. Obok spamu, jest to 

największe utrapienie użytkowników 

sieci. Yet Another antiVirus Recipe 

(YAVR) jest jedną z możliwych metod 

zmniejszenia obciążenia skrzynki 

pocztowej takimi listami. Jest to 

skrypt procmaila, odfiltrowujący listy 

spełniające odpowiednie warunki do 

osobnego katalogu. W najnowszej 

wersji zostały dodane sygnatury 

robaków NetSky.R, NetSky.aa, NetSky.Y 

i NetSky.X. 

http://freshmeat.net/projects/yavr/ 

Linux LiveCD Router 1.9.3 

Wśród dystrybucji Linuksa 

instalowanych na ruterach i zaporach 

ogniowych szczególną popularnością 

cieszą się dystrybucje uruchamiane 

z płyty CD. Ich główne zalety to 

brak konieczności instalacji oraz fakt, 

że nawet jeśli taki system zostanie 

spenetrowany, stosunkowo łatwo 

przywrócić go ponownie do stanu 

używalności. Włamywacz utrzymuje 

kontrolę nad systemem jedynie 

do restartu systemu, natomiast 

administrator może nagrać nową 

płytę z dystrybucją zawierającą już 

poprawki błędów wykorzystanych 

przez włamywacza. Linux LiveCD 

Router jest jedną z takich dystrybucji. 

Potrafi dzielić zarówno połączenia 

typu dialup, jak i DSL, T1, ISDN 

i inne. Można go nawet wykorzystać 

jako punkt dostępowy używając 

większości z popularnych kart 

radiowych. W aktualnej wersji między 

innymi dodano nowszą wersję 

Webmina, jak również kilka modułów 

do konfiguracji sieci i zarządzania 

rotacją logów. 

http://freshmeat.net/projects/cdrouter/ 

File 4.09 

Ten niewielki program służy do 

określania typu pliku. Dzięki 

niemu możemy sprawdzić, z jakim 

plikiem mamy do czynienia. Potrafi 

rozpoznawać programy wykonywalne, 

wiele formatów graficznych, 

dźwiękowych czy tekstowych. Czasem 

może nawet podać takie informacje, 

jak rozdzielczość obrazu zapisanego 

w pliku graficznym, czy częstotliwość 

próbkowania w pliku dźwiękowym. 

Jest to jeden z tych programów, 

które rzadko wykorzystujemy 

bezpośrednio, natomiast używanym 

przez nas programom nieraz bardzo 

się przydaje. Ta wersja zawiera kilka 

niewielkich poprawek błędów. 

http://freshmeat.net/projects/file/ 

FontForge 20040425 

uroku pulpitu i wygodzie korzystania 

z komputera decydują nie tyl- 

O 

ko grafika i wygodny interfejs, ale również 

użyte czcionki. Pomimo olbrzymiego 

wyboru fontów dostępnych w różnych 

serwisach internetowych, czasem brakuje 

takiego, który akurat by nam odpowiadał. 

Często bywa też tak, że znajdziemy 

śliczną czcionkę, która jednak ma jedną 

wadę – nie posiada polskich znaków diakrytycznych. 

Jeśli tylko licencja czcionki 

na to pozwala, możemy wtedy nieco 

ją poprawić i samodzielnie dodać polskie 

'ogonki'. Programem, który pomoże 

nam w tym, jest FontForge (dawniej znany 

pod nazwą PfaEdit) – edytor czcionek. 

Jeśli chcemy, to z jego pomocą możemy 

nie tylko poprawić gotowy font, ale nawet 

stworzyć od zera swój własny. 

FontForge pozwala na operacje na 

fontach bitmapowych (BDF), jak również 

wektorowych (Postscript, TrueType, Open- 

Type, SVG i innych). Oprócz tego możliwe 

jest dokonywanie konwersji pomiędzy 

różnymi formatami. 

Tworząc fonty, rysujemy je za pomocą 

krzywych. W celu ułatwienia możemy 

w tle warsztatu pracy wyświetlić rysunek 

litery, którą chcemy stworzyć. Jest to możliwe 

dzięki temu, że FontForge pozwala 

na pracę w kilku warstwach. Pierwsza 

z nich (Foreground layer) zawiera obrys 

naszego fontu. Warstwa tła (Background 

layer) może zawierać rysunek lub linie 

pomocne w rysowaniu czcionki. Ostatnia 

warstwa (Guide layer) zawiera linie pomocne 

w określaniu rozmiaru czcionki. 

Program możemy uruchomić z parametrami 

(np. fontforge -new w celu 

utworzenia nowej czcionki) lub bez (samo 

polecenie fontforge). W tym drugim 

przypadku powita nas okno, w którym 

możemy wybrać plik czcionki do edycji 

lub wcisnąć przycisk New, jeśli chcemy 

zacząć pracę od zera. 

Główne okno programu składa się 

z menu, pod którym wyświetlone są znaki 

dostępne w pliku czcionki. Informacje 

o czcionce (nazwę, kodowanie) można 

ustawić w menu Element –> FontInfo. 

Do edycji znaku przechodzimy wciskając 

dwukrotnie przyciskiem myszki 

na konkretnym znaku. Można też zaznaczyć 

znak i wcisnąć klawisze [Ctrl]+[h]. Pojawi 

się okno z obrysem znaku oraz okna 

narzędzi i warstw. W tym oknie możemy 

modyfikować wygląd znaku lub tworzyć 

Może nie jest to najładniejsza litera L 

z plusem, ale jak na pierwszy raz... 

całkiem nowy. Do tworzenia służą nam 

przede wszystkim narzędzia Add curve point 

(dodaje punkt będący częścią krzywej), 

Add corner point (dodaje punkt narożny, 

łączący dwie proste) oraz Add tangent point 

(najlepiej sprawdzający się jako punkt 

łączący krzywą z prostą, pomiędzy punktami 

curve i corner). Po stworzeniu ogólnego 

zarysu możemy go poprawiać przesuwając 

poszczególne punkty, modyfikując 

kształt krzywych, a nawet zmieniając 

rozmiar i proporcje całego znaku. 

Jeśli chcemy skorzystać z gotowego 

znaku, można go zaznaczyć i z menu 

dostępnego pod prawym przyciskiem 

myszki wybrać Copy. Następnie można 

wskazać pole, w którym chcemy ten 

znak umieścić i wkleić go poleceniem Paste 

dostępnym w tym samym menu. Teraz 

już można dokonywać modyfikacji 

(np. dodawać polskie ogonki). Szczegółowy 

tutorial prowadzący krok po kroku 

przez tworzenie i modyfikację fontów 

znajduje się na stronie domowej programu. 

Warto się z nim zapoznać, gdyż zawiera 

wiele ciekawych informacji (między 

innymi cenne uwagi odnośnie tworzenia 

znaków obrysowywanych przez więcej 

niż jedną krzywą, jak np. znak O). 

Po zakończeniu pracy ze znakami 

można wygenerować fonty wybierając pozycję 

menu File–>Generate Fonts. Zależnie 

od naszych potrzeb, możemy wygenerować 

fonty bitmapowe lub wektorowe. 

W nowej wersji programu poprawiono 

szereg błędów (między innymi 

związanych z powiększaniem obrazu 

i wklejaniem danych) oraz dodano kilka 

nowych funkcji (np. okno dialogowe pozwalające 

dokładnie określić lokalizację 

elips i prostokątów). 

http://freshmeat.net/projects/fontforge/ 

24 czerwiec 2004

fresh@lpmagazine.org 

dział prowadzi: Piotr Machej 

Rootkit Hunter 1.0.7 

Wygląda na to, że trzeba będzie poprawić 

konfigurację SSH 

Czasy, gdy z Sieci korzystała jedynie 

grupa naukowców, dawno się już 

skończyły. Internet łączy teraz ze sobą najdalsze 

zakątki świata, a w jego czeluściach 

obok zwykłych użytkowników przebywają 

różnej maści łobuzy. Oprócz całej 

gamy osób określanych mianem scriptkiddies, 

których działalność zwykle ogranicza 

się do prób włamania do systemów 

z wykorzystaniem gotowych sposobów 

(a następnie podmiany strony czy skasowania 

plików), w Sieci można znaleźć 

bardziej wytrawnych włamywaczy. Dla 

nich włamanie się do systemu nie jest 

celem samym w sobie, lecz dopiero początkiem 

drogi. Dlatego też, jeśli chcą 

jak najdłużej utrzymać kontrolę nad 

skompromitowanym systemem, muszą 

ukryć ślady swojej obecności. W tym 

celu powstały tzw. rootkity. Są to zestawy 

programów zastępujących różne krytyczne 

pliki w systemie. Przykładowo, mogą 

być podmienione polecenia ls, find, ps, 

who, passwd i inne. Dzięki użyciu takiego 

rootkitu, wykrycie obecności intruza 

w systemie jest znacznie trudniejsze. 

Ze względu na konieczność wykrywania 

takich ataków, powstały różne 

programy mniej lub bardziej skutecznie 

wykrywające obecność rootkitów w systemie. 

Jednym z nich jest Rootkit Hunter. 

Program ten przegląda pliki i cały system 

w poszukiwaniu śladów obecności 

znanych i nieznanych rootkitów, tylnych 

furtek (backdoor) oraz snifferów. 

Program Rootkit Hunter należy uruchamiać 

z prawami administratora. Po 

uruchomieniu programu (jest to właściwie 

skrypt powłoki) poleceniem rkhunter, 

możemy zapoznać się ze spisem dostępnych 

parametrów wywołania. Najczęściej 

będziemy wykorzystywać opcję -c 

(a więc wywołanie rkhunter -c), która 

powoduje wykonanie pełnego skanowania. 

Przy pełnym skanowaniu program najpierw 

sprawdza, czy nie zostały podmienione 

kluczowe pliki wykonywalne. Następnie 

stara się wyszukać ślady obecności 

rootkitów na dysku. Po każdym etapie 

oczekuje na naciśnięcie klawisza [Enter], 

aby użytkownik miał możliwość zapoznać 

się z wynikami wyszukiwania. Jeśli nie zostaną 

znalezione żadne problemy, potwierdzane 

jest to wyświetleniem napisu [ OK ]. 

W następnym etapie system jest sprawdzany 

na obecność koni trojańskich, podejrzanych 

właściwości kluczowych plików 

oraz podmienionych skryptów. Dodatkowo, 

sprawdzane są załadowane moduły jądra, 

otwarte porty najczęściej wykorzystywane 

przez tylne furtki oraz interfejsy sieciowe 

(czy przypadkiem nie są ustawione 

w tryb promiscuous). 

Kolejny etap to sprawdzenie nazwy 

komputera oraz zmian w informacjach 

o użytkownikach i grupach (jeśli test jest 

wykonywany po raz pierwszy, to informacje 

te są zapisywane do późniejszego 

porównania). Sprawdzane są również 

skrypty startowe i historia powłoki. 

Następnie katalog /dev jest przeglądany 

w poszukiwaniu podejrzanych plików. 

Po sprawdzeniu pliku /etc/passwd i konfiguracji 

SSH oraz logowania, zostaje wyświetlone 

podsumowanie. 

Należy pamiętać, że najważniejsze 

jest zapobieganie, a nie leczenie. Lepiej 

dbać wcześniej o aktualność systemu 

i instalować poprawki związane z bezpieczeństwem 

niż później po uruchomieniu 

programu Rootkit Hunter zobaczyć napis 

Found. Niezależnie bowiem od wykrycia 

i usunięcia samego rootkitu, konieczne jest 

odtworzenie stanu systemu sprzed włamania 

(o ile uda się określić jego datę), co 

zazwyczaj wiąże się z ponowną instalacją 

systemu. Nigdy bowiem nie można mieć 

pewności, że rootkit został całkowicie 

usunięty. Oczywiście, przed reinstalacją 

systemu należy wykonać kopie zapasowe 

ważnych danych, przy czym w przypadku 

plików binarnych koniecznie należy 

sprawdzić ich integralność. 

W tej wersji dodano między innymi 

wykrywanie IRIX Rootkit oraz URK 

(Universal Root Kit). Oprócz tego, poprawiono 

wykrywanie rootkitu Suckit 

i wprowadzono kilka innych ulepszeń. 

http://freshmeat.net/projects/rkhunter/ 

Advanced Bash Scripting 

Guide 2.7 

Większość użytkowników Linuksa 

wcześniej lub później styka się 

z tworzeniem skryptów powłoki, 

chociaż w czasach, gdy coraz 

więcej osób korzysta z graficznych 

interfejsów, umiejętność ta nie jest 

już tak powszechna, jak w dobie 

wszechobecnego trybu tekstowego. 

Jeśli ktoś jednak zainteresuje się 

skryptami powłoki, z pewnością 

przyda mu się książka Advanced 

Bash Scripting Guide. Można ją 

czytać od deski do deski, ucząc się na 

licznych przykładach. Zawiera nawet 

wskazówki dotyczące podstawowych 

technik programowania. Ze względu 

na swoją objętość (około 556 stron 

wydruku), może odstraszyć niektóre 

osoby. Nawet im może się jednak 

przydać, jeśli będą szukać rozwiązania 

konkretnego problemu. 

http://freshmeat.net/projects/advanced 

bashscriptingguide/ 

Allegro 4.1.14 

Programiści tworzący gry często 

korzystają z gotowych bibliotek 

zawierających funkcje do obsługi 

grafiki, dźwięku czy urządzeń 

wejściowych (klawiatura, myszka 

czy joystick). Taką biblioteką, 

przeznaczoną dla programistów 

C/C++ jest Allegro. Oprócz funkcji 

wymienionych wcześniej, oferuje 

ona także funkcje matematyczne do 

operacji zmiennoprzecinkowych, 

funkcje do obsługi 3D, zarządzania 

plikami, skompresowane pliki 

danych, jak również graficzny interfejs 

użytkownika. 

http://freshmeat.net/projects/allegro/ 

MPlayer 1.0pre4 

Ten popularny program do 

odtwarzania filmów powoli zbliża się 

do stabilnej wersji 1.0. Obecnie 

potrafi obsługiwać większość 

popularnych formatów plików 

i kodeków zaczynając od MPEG, 

poprzez DivX, Windows Media, 

Real Audio/Video, Quicktime, aż to 

Vivo. Posiada wiele własnych wersji 

kodeków, ale może również korzystać 

z bibliotek stworzonych z myślą 

o Windows. Oprócz odtwarzania 

plików z filmami, radzi sobie też 

z odtwarzaniem płyt VCD i DVD 

(chociaż pod tym względem lepszy 

jest konkurencyjny Xine -- MPlayer 

jeszcze nie radzi sobie zbyt dobrze 

z menu DVD). Jego wielką zaletą jest 

możliwość wyświetlania napisów 

z plików w wielu różnych formatach, 

jak również napisów dołączonych do 

filmów DVD. 

http://freshmeat.net/projects/mplayer/ 


25

wywiad 

Wywiad z Matthiasem 

Ettrichem, założycielem 

projektu KDE 

CD/DVD 

Po uruchomieniu dystrybucji 

Linux+ Live CD/DVD w systemie 

będzie dostępne graficzne 

środowisko pracy KDE. 

Krzysztof Krawczyk: Czy mógłbyś 

przedstawić się naszym Czytelnikom? 

Matthias Ettrich: Urodziłem się 

w 1972 roku na południu Niemiec, 

w pobliżu Sztutgartu. Moim pierwszym 

komputerem był Commodore C64, który 

kupiłem z braćmi, gdy miałem 12 lat. 

Strasznie mi się spodobał, ale później 

przestałem interesować się komputerami 

(jest znacznie więcej ciekawszych rzeczy, 

gdy jest się nastolatkiem) do momentu, 

gdy zacząłem studiować informatykę 

na uniwersytecie w Tuebingen. Ówczesny 

MS-DOS nie nadawał się do niczego 

– wydawało mi się, że nic nie zmieniło 

się od czasu C64. GNU/Linuksa odkryłem 

rok później i od tego momentu komputery 

zafascynowały mnie na nowo. 

Prywatnie, żyję sobie szczęśliwie 

w małym mieszkanku w Oslo, aktualnie 

sam. W środku mam fortepian, z którego 

dość często korzystam. Gdy stuknęła 

mi trzydziestka, powróciło moje zamiłowanie 

do muzyki klasycznej. W tej chwili 

ćwiczę klasyczną muzykę kameralną, 

głównie Beethovena, Mozarta i Hummela, 

ale oczywiście także Chopina. Oprócz 

tego, staram się skorzystać z norweskiej 

przyrody. Z dwoma przyjaciółmi kupiliśmy 

starą drewnianą łódkę, zbudowaną 

w 1956 roku, mającą 23 stóp długości. 

Przez parę ostatnich tygodni (głównie 

weekendy) staraliśmy się ją naprawić. 

Mamy nadzieję, że będzie można na niej 

pływać. W czasie zimy w Norwegii jeździ 

się na nartach. Chociaż norweskie zjazdy 

są małe w porównaniu z tymi z Alp 

i w niewielkim stopniu nasłonecznione, 

to jednak świetny śnieżny puch łatwo to 

rekompensuje. 

Zawodowo, pracuję na stanowisku 

Dyrektora ds. Rozwoju Oprogramowania 

w firmie Trolltech. Jestem odpowiedzialny 

za rozwój biblioteki Qt dla Uniksa, MS 

Windows, Macintosha oraz wbudowanego 

Linuksa. Dzięki dobrym układom 

w firmie, wciąż jestem w stanie osobiście 

uczestniczyć w pracach deweloperskich. 

KK: A jak rozpoczęła się twoja przygoda 

z KDE? 

ME: Około 1995 roku stałem się zagorzałym 

zwolennikiem oprogramowaniu 

GNU i Linuksa. Byłem tak przekonany do 

tego systemu, że nie mogłem zrozumieć, 

dlaczego koledzy ze studiów, niezależnie 

od tego, co studiowali, chcieli używać 

Windows 3.1 – brak wielozadaniowości, 

16-bitowa przestrzeń adresowa, częste 

pady, okropne ikonki i brzydkie fonty. 

Tak naprawdę to żaden z nich nie był 

w stanie powiedzieć czegoś dobrego na 

temat tego systemu. Pomimo wszystkiego, 

był on popularny. Najczęściej używaną 

aplikacją był Word 2.0 – drogi, niestabilny 

i mało funkcjonalny. Studenci 

musieli dzielić swoich dokumenty na 

mniejsze kawałki, ponieważ ich edytor 

nie był w stanie pracować stabilnie 

z dokumentami o więcej niż dziesięciu 

stronach. Na Linuksie mieliśmy TeX-a 

i LaTeX-a, które były proste w użyciu, 

tworzyły wspaniałe dokumenty, były 

stabilne i za darmo. Dlaczego ktoś nie 

chciałby ich używać? 

W tamtych czasach Microsoft był jeszcze 

daleki od zwycięstwa i nie wierzyłem 

w jego sukces. Za brak zainteresowania 

Linuksem obwiniałem istniejące oprogramowanie 

i jego brak skupienia się 

na końcowym użytkowniku. Wtedy właśnie 

zacząłem pisać graficzną nakładkę 

na LaTeX-a, która stała się później edytorem 

tekstu LyX. Chociaż mój program nie 

zahamował sukcesu Worda, to okazał się 

udanym projektem Wolnego Oprogramowania 

z aktywną społecznością dewelo- 

26 czerwiec 2004

wywiad z Matthiasem Ettrichem 

wywiad 

Matthias Ettrich 

perów i nauczył mnie, jak wygląda praca 

nad takimi projektami od środka. 

Ponadto, zauważyłem, że edytor 

tekstu sam w sobie nie był wystarczający, 

aby przekonać ludzi do rozważenia 

GNU/Linuksa jako poważnej alternatywy. 

Windows 95 zaczynał zastępować 

starszą wersję, a bardziej zaawansowane 

aplikacje dla niego stały się standardem. 

Nawet małe drobiazgi, takie 

jak okno dialogowe wyboru pliku, były 

o niebo lepsze niż cokolwiek osiągalnego 

w X Window. Technika "przeciągnij 

i upuść" była wszędzie, a protokoły sieciowe, 

takie jak HTTP, były wbudowane 

w system, więc dostępne dla każdej aplikacji. 

I, co najgorsze, Windows 95 w zasadzie 

nie wyglądał już tak źle. W rzeczywistości 

był bardzo zbliżony do Motifa 

– wykorzystywał trochę jaśniejszą szarość 

(idealny domyślny kolor na tło) 

i bardziej złożony efekt przycisku. 

Przez kolejne miesiące przeszukiwałem 

dostępne oprogramowanie w Linuksie, 

aby poprawić istniejącą sytuację. Zbadałem 

większość bibliotek graficznych 

i robiłem mniejsze poprawki w różnych 

menedżerach okien. Szczęśliwie, studiowałem 

wtedy informatykę, a w Niemczech 

oznaczało to dużo wolnego czasu 

i szybkie łącze internetowe. 

Ostatecznie, odkryłem bibliotekę Qt, 

który była pierwszą, która nie wyglądała 

na znacznie gorszą od tego, co działo 

się w Windows. Główną przyczyną tego 

było to, że Qt była także przeznaczona 

dla Windows, więc musiała radzić 

sobie z zaawansowanym API Win32. 

Tak się podnieciłem jej możliwościami, 

że na różne grupy dyskusyjne wysłałem 

zaproszenie do współtworzenia projektu. 

Martin Konold, którego znałem z projektu 

LyX, przygotował parę usług, w tym 

miejsce na serwerze FTP i listy dyskusyjne. 

Odzew był natychmiastowy i niesłychany, 

co oznaczało, że dużo ludzi myślało 

o tych samych zagadnieniach i szukało 

sposobów na ich realizację. Czas był 

jak najbardziej odpowiedni. Parę dni później 

mieliśmy ponad 40 programistów na 

liście dyskusyjnej, którzy byli poważnie 

zainteresowani tematem. Uzgodniliśmy 

najważniejsze rzeczy i zaczęliśmy 

kodować. 

Wtedy biblioteka Qt była tylko moją 

sugestią. Istniało sporo zamieszania 

wokół tego tematu. Wielu programistów 

nie było zadowolonych z jej licencji. Inną 

wadą był jej wbudowany wygląd, zbliżony 

albo do Windows, albo do Motifa. 

Rekompensowane to było intuicyjnym 

API, a szybkie napisanie nowego oprogramowania 

było tym, czego chcieliśmy 

najbardziej. 

Pomyśleliśmy, że zajmiemy się kontrowersyjnymi 

rzeczami później i czas 

pokazał, że mieliśmy rację. Gdy dwa 

lata później zacząłem pracę w Trolltech, 

moim pierwszym zadaniem, które sam 

sobie przydzieliłem, było wprowadzenie 

stylów w Qt. Drugim było poprawienie 

relacji ze społecznością KDE, co 

oznaczało konieczność zmiany licencji 

– na początku Open Source, a później 

GNU GPL. 

KK: A czym teraz przede wszystkim 

zajmujesz się w KDE? 

ME: Moją główną rolą było rozpocząć 

projekt, przedstawić jego wizję 

i pomóc w stworzeniu aktywnej społeczności 

równych członków o tym samym 

celu. KDE nigdy nie było jednoosobowym 

przedstawieniem, a nawet nie było 

skoncentrowane tylko wokół kilku ludzi. 

Fakt, że zawsze brakowało nam dobroczynnego 

dyktatora, opisanego w książce 

“Katedra i bazar”, prawdopodobnie nie 

dawało spokoju takim teoretykom Wolnego 

Oprogramowania, jak Eric S. Raymond. 

Dzisiaj koncentruję się głównie na 

technologii wspierającej KDE, czyli bibliotece 

Qt. Moja pozycja w Trolltech umożliwia 

mi przeznaczanie na ten cel zarówno 

środków finansowych, czyli sponsorowanie 

ludzi i wydarzeń, jak również 

pewnych zasobów deweloperskich, czyli 

pozwalanie moim inżynierom pracować 

nad KDE. Oprócz tego, mam dużo wystąpień 

i wywiadów, staram się jednoczyć 

ludzi i pomagam w organizowaniu takich 

wydarzeń, jak zeszłoroczna konferencja 

KDE w Nove Hrady. 

KK: Ile osób wspiera rozwój KDE/Qt. 

Znasz większość z nich? 

ME: Wydaje mi się, że aktualnie 

mamy więcej niż tysiąc współpracowników, 

więc oczywiście nie znam większości 

z nich. Nie wydaje mi się, aby ktokolwiek 

znał. Poznałem może ze stu na konferencjach 

KDE i innych imprezach. Z kilkoma 

nawiązałem bliższe kontakty. 

KK: Czy trudno było zarządzać 

takim projektem, jak KDE? Czy trudno 

jest zarządzać rozwojem Qt? 

ME: Centralne zarządzanie w projekcie 

Wolnego Oprogramowanie jest związane 

z koordynowaniem działań rozwojowych, 

a nie z mówieniem ludziom, 

co mają robić. Piękno rozwoju Wolnego 

Oprogramowania, a zarazem jego 

największą siłą, jest to, że każdy robi to, 

co lubi najbardziej. W końcu mówimy 

o ludziach, którzy poświęcają swój wolny 

czas, a nie o płatnej sile roboczej. Dzięki 

różnorodności ludzi, do każdego zadania 

znajdzie się człowiek, który lubi je najbardziej. 

Kluczem do sukcesu w każdym 

projekcie jest zachęcić wystarczającą 

liczbę odpowiednio zróżnicowanych 

ludzi i myślę, że w KDE się to udało. 

Zarządzanie rozwojem Qt jest zupełnie 

innym wyzwaniem. Mamy tutaj na 

miejscu zespół 20 pełnoetatowych inżynierów 

i wielu współpracowników na 

zewnątrz. Zarządzanie taką wysoce kreatywną 

płatną siłą jest znacznie trudniejsze, 

gdyż nie można po prostu odrzucać 

poprawek – twoim zadaniem jest wyszkolić 

tych ludzi i znaleźć im takie zadanie, 

które będą najbardziej odpowiednie dla 

ich indywidualnych zdolności. 

KK: Co myślisz o projekcie GNOME? 

Czy programiści KDE współpracują 

z tymi z GNOME? 

ME: Oba projekty są podobne 

w tym, że mają dwie, czasem odrębne, 

grupy docelowe: użytkowników 

i programistów. Porównanie środowiska 

programistycznego zostawiłbym raczej 

innym – w dużej mierze jest to kwestia 

gustu. Ogólnie, oba mają podobne cele 

i dzięki powszechnym i wzajemnym 

inspiracjom, często podejmuję podobne 

decyzje. Jest to związane z tym, że dzisiaj 

na prawie każdym poziomie jest nawiązywana 

współpraca pomiędzy oboma 


27

wywiad 

Matthias Ettrich i jego przyjaciele z Trolltechu (Tonje Sund i Lars Knoll) 

zespołami. Przykładowo, oba zespoły 

pracują aktywnie nad inicjatywą freedesktop.org, 

aby zbudować wspólną platformę 

pod KDE i GNOME, bazującą na 

standardzie POSIX. 

KK: Jakiej dystrybucji Linuksa używasz 

w domu, a jakiej w pracy? I dlaczego? 

ME: Osobiście bardzo lubię i używam 

SUSE, gdyż jest wygodna, kompletna 

i po prostu jestem do niej przyzwyczajony. 

Pomaga także, że znam wielu ludzi 

z SUSE, odpowiedzialnych za tę dystrybucję. 

Używamy również w pracy Debiana. 

Biorąc pod uwagę, że mamy administratorów, 

którzy zajmują się problemami 

technicznymi, jestem raczej niezależny 

od dystrybucji, przynajmniej tak długo 

jak zawiera Emacsa i GCC. 

KK: Czy myślisz, że KDE na Linuksie 

jest dobrą alternatywą dla Windows na 

stacjach roboczych? 

ME: To całkowicie zależy od tego, 

kim jestem i co chcesz robić na swoim 

komputerze. Dla mnie i wielu innych, 

KDE jest dobrym rozwiązaniem i tak jest 

już od kilku lat, więc tak – dla mnie to 

dobra alternatywa. W istocie, biorąc pod 

uwagę mój sposób pracy, to Windows nie 

jest dla mnie dobrą alternatywą. Jeżeli 

jesteś zadowolony z tego, jak działa Windows, 

a szukasz czegoś, co działa w ten 

sam sposób, ale jest tańsze, KDE nie jest 

rozwiązaniem. To nie jest zastępstwo dla 

Windows Microsoftu i nie chcemy, aby 

nim było. Chociaż były projekty Wolnego 

Oprogramowania, które starały się 

sklonować funkcje programu komercyjnego, 

a także jego właściwości, KDE 

do nich nigdy nie należało. To platforma 

zupełnie niezależna, a gdy obiektywnie 

porównywać, bardzo zaawansowana. 

Zauważ również, że zadowolenie użytkownika 

jest tylko pewną częścią równania. 

Równie istotne jest zadowolenie programistów. 

KDE jest tak samo platformą 

dla programistów, jak jest graficznym środowiskiem 

pracy. Przyciąganie programistów 

jest tak samo ważne jak przyciąganie 

użytkowników. Dzisiaj napisanie aplikacji 

KDE przyjaznej dla użytkownika 

jest łatwiejsze niż pod Windows. Zatem, 

jeśli szukasz dobrej platformy deweloperskiej 

dla swojej następnej aplikacji, KDE 

jest bardzo dobrą alternatywą. 

KK: Czy uważasz, żę KDE będzie 

kiedyś “doskonałe”. Albo chociaż bliskie 

temu? 

ME: Oprogramowanie nigdy nie 

jest doskonałe z dwóch powodów. Po 

pierwsze, zawsze uczysz się nowych 

rzeczy podczas tworzenia oprogramowania 

i pewne rzeczy chciałbyś później 

poprawić. Po drugie, świat zmienia się 

i to szybko. Fragment oprogramowania, 

który wydawał się doskonały dzisiaj, nie 

jest już taki za parę miesięcy, jest przestarzały 

za rok i całkowicie nie do wykorzystania 

za 3 lata. 

KK: Jakie są twoje plany na przyszłość? 

Czy zamierzasz bardziej włączać 

się w rozwój KDE czy ograniczysz swój 

wkład w to środowisko? 

ME: Aktualnie koncentruję się na 

następnej generacji Qt. Dzisiejsze Qt jest 

sprawdzoną technologią, która była opracowywana 

przez więcej niż 10 lat, więc 

uważamy, że czas najwyższy poprawić 

niektóre elementy jej architektury. Duży 

zakres urządzeń, na których jest używana, 

zaczynając od potężnych stacji roboczych, 

a kończąc na małych urządzeniach 

wbudowanych, prowadzi nas ku 

nowym wyzwaniom. Bardzo ciekawe 

jest to, że zarówno te małe wbudowane 

aplikacje, jak również duże aplikacje 

biurkowe, które wciąż stają się coraz bardziej 

skomplikowane, mają jedną cechę 

wspólną: wiele zyskałyby korzystając 

z bardziej elastycznej, mniejszej i jednocześnie 

szybszej biblioteki. Wierzymy, że 

możemy coś takiego przygotować. 

W rzeczywistości zawsze planuję 

poświęcać więcej czasu na zabawę 

z KDE, ale kiedy naprawdę się to uda, 

tylko czas pokaże. Tak się składa, że 

nigdy nie udaje mi go znaleźć. 

KK: Dziękuję za rozmowę. 

ME: To ja dziękuję. Pozdrawiam 

wszystkich użytkowników KDE 

w Polsce. 

W Internecie: 

• Strona domowa projektu KDE: 

http://www.kde.org/ 

• Strona domowa firmy Trolltech: 

http://www.trolltech.com/ 

28 czerwiec 2004

Linux+ 07/2003 Linux+ 08/2003 Linux+ 09/2003 

Linux+ 10/2003 

Linux+ 11/2003 Linux+ 12/2003 Linux+ 01/2004 

Linux+ 02/2004 

Numery archiwalne 

Prosimy o przesłanie kuponu pocztą lub faksem. 

Prosimy w odpowiednim polu zakreślić numery, które Państwo chcą zamówić. 

żółte pola – 24 zł za Linux+ 

białe pola – 15 zł za Linux+ 

Linux+ 03/2004 

(DVD, CD) 

Linux+ 04/2004 

(DVD, CD) 

niebieskie pola – 27.90 zł za Linux+ DVD 

czerwone pola – 9,90 zł za Linux+ bez CD 

2000 

2001 

2002 

2003 

2004 

2004 

2004 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 

Linux+ 05/2004 

(DVD, CD, bez CD) 

L+ 05/2004 

– rocznik 2000 (12 numerów) – 120 zł 




Imię i nazwisko, nazwa firmy .............................................................................. 

Dokładny adres: .................................................................................................... 

................................................................................................................................. 

Wypełnia płatnik VAT. Oświadczam(y), że jestem(śmy) płatnikiem VAT 

i upoważniam(y) Software-Wydawnictwo Sp. z o.o. do wystawienia faktury VAT 

bez podpisu odbiorcy. 

pieczątka i podpis 

Software-Wydawnictwo Sp. z o.o. 

ul. Lewartowskiego 6, 00-190 Warszawa, Tel.: (22) 860 17 67

multimedia 

Linux 

w studiu nagrań 

Paweł Wolniewicz 

CD/DVD 


Linux+ Live CD/DVD będzie 

można przetestować działanie 

omawianego oprogramowania. 

Na płycie DVD 

Na płycie DVD znajdują się 

wszytkie opisywane programy 

w postaci pakietu ReHMuDi 2.0. 

Na płycie CD 

Na płycie CD znajdują się 

niektóre z omawianych 

programów. 

O autorze 

Autor od sześciu lat korzysta 

z muzycznego oprogramowania 

dla Linuksa. Prowadzi serwis 

http://linux-muzyka.ixion.pl/, 

który jest poświęcony 

edycji dźwięku w Linuksie. 

Ostatnie kilka lat rozwoju 

Linuksa to czas dojrzewania 

i przystosowywania 

się do potrzeb różnych 

grup użytkowników. Do niedawna 

system spod znaku pingwina był kojarzony 

głównie z serwerami, a jego wykorzystanie 

jako stacji roboczej wydawało 

się mało opłacalne. Obecnie stereotyp 

ten jest powoli przełamywany, a nowe 

oprogramowanie pozwala na stosowanie 

Linuksa w wielu różnych miejscach, 

np. w studiu nagrań. 

Brak sterowników profesjonalnych 

kart dźwiękowych oraz dobrych 

aplikacji audio sprawiał, że do 

niedawna Linux był mało przyjazny 

dla muzyków. Obecnie nie ma już 

jednak powodu do wstydu. Pojawiają 

się pierwsze studia nagrań korzystające 

z Linuksa, a rozwój wolnego oprogramowania 

dźwiękowego wspierany 

jest - między innymi - przez Komisję 

Europejską. 

W artykule przedstawię metody przystosowywania 

Linuksa do potrzeb studia 

nagrań. Opiszę również sposoby wykorzystania 

kilku popularnych, muzycznych 

aplikacji. Spróbujemy, krok po 

kroku, skomponować nasze pierwsze 

nagranie (?) w Linuksie. 

Użytkownicy komercyjnych aplikacji 

służących do edycji dźwięku mogą 

w pierwszej chwili poczuć się nieswojo. 

Linux nie posiada rozbudowanych 

i wielofunkcyjnych "kombajnów" 

muzycznych. Podczas komponowania 

nagrań będziemy korzystać z co 

najmniej kilku mniejszych i bardziej 

wyspecjalizowanych aplikacji. Zaletą 

takiego rozwiązania jest możliwość 

dowolnego wyboru zestawu programów 

i proste przesyłanie pomiędzy 

nimi materiału dźwiękowego. Wadą jest 

konieczność instalowania sporej liczby 

aplikacji. 

Elementy linuksowego 

studia nagrań 

Zanim rozpoczniemy konfigurowanie systemu, 

wymienię jeszcze najważniejsze 

elementy studia nagrań bazującego na 

Linuksie. Przede wszystkim powinniśmy 

pamiętać, że najważniejszy jest zawsze 

sprzęt - komputer i karta dźwiękowa, 

a także mikrofony, klawiatury MIDI, przetworniki 

analogowo-cyfrowe oraz właściwe 

okablowanie. Nawet najlepsze oprogramowanie 

nie sprawi, że tania karta 

Multimedialne 

dystrybucje Linuksa 

• AGNULA – A GNU/Linux Audio Distribution: 


• ReHMuDi – stąd można ściągnąć 

obrazy płyt instalacyjnych: 

http://download.agnula.org/rehmudi/ 

• Debian Multimedia Distribution – 

multimedialna wersja Debiana: 

http://www.agnula.org/download/ 

demudi/demudi_1_0_iso 

• AGNULA/DeMuDi Live – dystrybucja 

uruchamiana z płyty CD: 

http://download.agnula.org/1.1/1.1.1/ 

demudi-live-cd_1.1.1.iso 

• Planet CCRMA – zestaw pakietów 

dla systemów Red Hat i Fedora: 

http://ccrma-www.stanford.edu/ 

planetccrma/software/ 

• Dyne:bolic – uruchamiana z płyty 

CD, łatwa w obsłudze dystrybucja 

Linuksa przeznaczona dla osób 

pracujących z multimediami: 

http://dynebolic.org/ 

• Audioslack – kilkanaście spakietowanych 

programów dźwiękowych dla 

Slackware: 

http://www.audioslack.com/ 

• Pakiety RPM dla Mandrake – kilkaset 

z nich zawiera oprogramowanie 

muzyczne: 

http://rpm.nyvalls.se/ 

30 czerwiec 2004

linuksowe studio nagrań 

multimedia 

Instalacja sterowników 

ALSA i łat niskich 

opóźnień 

Sterowniki ALSA wchodzą w skład 

wszystkich popularnych dystrybucji Linuksa. 

Systemy bazujące na jądrach 2.6.x 

domyślnie wykorzystują moduły ALSA. 

Aktualne wersje źródłowe sterowników 

można także pobrać ze strony http:// 

www.alsa-project.org/. 

Ręczna instalacja łat niskich opóźnień 

jest zadaniem o wysokim stopniu 

trudności. Odpowiednio załatane jądro 

wchodzi w skład multimedialnych dystrybucji 

Linuksa, więc większość użytkowników 

uniknie samodzielnej kompilacji 

podrasowanego jądra. Łaty dla 

jąder 2.4.x można ściągnąć ze strony 

http://www.zip.com.au/~akpm/linux/ 

schedlat.html. Przed ich instalacją warto 

zapoznać się z dokumentem Low-Latency 

2.4.x with ALSA HOWTO, dostępnym 

na stronie http://www.djcj.org/LAU/guide/ 

Low_latency-Mini-HOWTO.php3. 

Jądro łatamy przy pomocy poleceń: 

cd /usr/src/linux 

patch -p1 < /usr/src/2.4.20-low-S 

latency.patch 

Pierwsze z nich przenosi nas do katalogu, 

w którym znajdują się źródła łatanego 

jądra. Program patch służy natomiast do 

nałożenia poprawek na jądro. Poprawmy 

ścieżkę dostępu tak, aby wskazywała na 

rozpakowany plik łaty niskich opóźnień. 

Teraz możemy już skonfigurować 

jądro systemu, np. poleceniem make 

menuconfig. W menu Processor Type and 

Features powinniśmy zaznaczyć opcję 

Low latency scheduling. Wszystkie pozostałe 

funkcje i moduły określamy według 

potrzeb, a następnie kompilujemy jądro. 

Aby jeszcze bardziej zwiększyć 

wydajność systemu, można skorzystać 

z łat preemptible (ftp://ftp.kernel.org/pub/ 

linux/kernel/people/rml/preempt-kernel/). 

Dzięki nim priorytetowe procesy będą 

obsługiwane natychmiast, bez oczekiwania 

w kolejce, co prowadzi do znacznego 

zwiększenia opóźnień. Sposób instalacji 

jest analogiczny jak we wcześniejszym 

przypadku. 

Najlepsze efekty daje zastosowanie 

obydwu typów łat: niskich opóźnień 

i preemptible. Nie zawsze jest to jednak 

konieczne. W przypadku wykorzystywania 

Linuksa tylko do odtwarzania dźwięku 

i prostej edycji plików dźwiękowych, 

można poprzestać na standardowym 

jądrze, dostarczanym razem z instalowaną 

dystrybucją. 

dźwiękowa zabrzmi dobrze. Ponieważ 

nie będziemy musieli płacić za programy, 

zainwestujmy w dobre urządzenia 

studyjne. 

Sprzęt dobierajmy w zależności od 

stylu tworzonej przez nas muzyki i od 

rodzaju wykonywanych zadań. Jeśli 

zamierzamy nagrywać ścieżki wokalne, 

gitarowe lub perkusyjne, to potrzebny 

będzie mikrofon. Partie instrumentalne 

można zarejestrować przy pomocy klawiatur 

MIDI, keyboardów bądź syntezatorów. 

Jeśli chcemy zarchiwizować na krążkach 

CD kolekcję płyt winylowych lub kaset, to 

gramofon bądź magnetofon możemy podłączyć 

bezpośrednio do komputera. 

Dla celów nagrywania powinniśmy 

wykorzystywać sprzęt wyprodukowany 

przez firmy o uznanej renomie. 

Dobre marki mikrofonów to AKG, Beyerdynamic, 

Sennheiser i Shure. Kupując 

instrumenty klawiszowe warto wybierać 

produkty firm Korg, Kurzweil, Roland 

i Yamaha. W każdym przypadku warto 

poradzić się osób posiadających interesujące 

nas modele instrumentów. Na pewno 

pomoże to podczas dokonywania zakupu. 

Sporo informacji o sprzęcie studyjnym 

można również znaleźć w Internecie, np. 

na stronach http://www.sound.pl/. 

Metody nagrywania dźwięku, które 

opiszę, wymagają użycia mikrofonu oraz 

klawiatury MIDI. Można również wykorzystać 

dowolne inne źródło dźwięku, 

a instrumenty klawiszowe z powodzeniem 

zastąpi programowy sekwencer MIDI. 

Sterowniki i jądro systemu 

Oprócz sprzętu, bardzo ważne są sterowniki 

kart dźwiękowych i interfejsów 

MIDI. Powinny one pozwalać na pełne 

wykorzystanie możliwości posiadanych 

urządzeń. W przypadku studia opartego 

na Linuksie rozwiązanie jest jedno - sterowniki 

ALSA (Advanced Linux Sound 

Architecture). W porównaniu z przestarzałą 

już technologią OSS/Free, obsługują 

one znacznie więcej kart, a ponadto są 

bardziej dopracowane. Jest to zauważalne 

zwłaszcza w przypadku mniej popularnych 

i starszych kart dźwiękowych. 

Kwestią równie ważną, co właściwy 

dobór sterowników, jest odpowiednia 

konfiguracja jądra systemu. Powinno 

ono pozwalać urządzeniom i oprogramowaniu 

na natychmiastową reakcję na 

wydane im polecenia. Parametrem opisującym 

tę cechę jest opóźnienie (latencja). 

W uproszczeniu stanowi ono czas, jaki 

Rysunek 1. Graficzny instalator ReHMuDi 

w akcji (właśnie instalowane są programy 

dźwiękowe) 

upłynie pomiędzy wysłaniem komunikatu 

(naciśnięciem klawisza) a pojawieniem 

się sygnału w głośnikach. Niskie opóźnienia 

są istotne zwłaszcza wtedy, gdy 

wykorzystujemy nasz sprzęt komputerowy 

podczas występów na żywo. 

Do niedawna obsługa niskich opóźnień 

była piętą achillesową Linuksa. 

Obecnie istnieją odpowiednie łaty 

na jądro, możliwe jest też zainstalowanie 

prekompilowanych jąder. Warto też 

pamiętać, że opóźnienia zależą nie tylko 

od jądra systemu, ale w głównej mierze 

są wypadkową mocy obliczeniowej procesora 

oraz szybkości układów karty 

dźwiękowej. 

Serwer dźwięku i programy 

Przygotowując Linuksa do wykorzystania 

w studiu nagrań nie powinniśmy zapomnieć 

o zainstalowaniu profesjonalnego 

serwera dźwięku. Jest to demon pozwalający 

aplikacjom na wzajemne przekazywanie 

edytowanego materiału audio. 

Standardowo instalowane serwery - aRts 

dla KDE i ESD dla GNOME – z pewnością 

nam nie wystarczą. Są one przeznaczone 

jedynie dla najprostszych zadań: odtwarzania 

dźwięku i prezentacji multimedialnych 

oraz obsługi gier. Nie nadają się natomiast 

do bardziej zaawansowanych zastosowań, 

takich jak miksowanie muzyki na 

żywo czy praca z programowymi syntezatorami. 

Najlepszym wyborem jest JACK 

(JACK Audio Manipulation Kit). Bezproblemowo 

obsługuje on częstotliwości 

próbkowania do 96000 Hz oraz dźwięk 

24-bitowy. Ponadto korzysta z niego 

coraz więcej aplikacji. Dzięki serwerowi 

JACK możemy przesyłać edytowany 

materiał dźwiękowy pomiędzy wieloma 

wyspecjalizowanymi programa- 


31

multimedia 

nam koniecznie potrzebna. Zalecane ustawienia 

można łatwo otrzymać wykonując 

z konta administratora polecenie: 

/sbin/hdparm -c 3 -d 1 -m 16 -A1 /dev/hda 

Jeśli nowe ustawienia okażą się 

lepsze, system będzie działał stabilnie 

i znikną ewentualne problemy z odtwarzaniem 

dźwięku, to wywołanie programu 

hdparm umieśćmy w jednym 

Podłączanie urządzeń 

i instrumentów 

do komputera 

Ścieżki wokalne, brzmienie gitar, perkusji 

i odgłosy natury możemy nagrać 

przy pomocy mikrofonów dynamicznych 

i pojemnościowych. Do komputera podłączymy 

je na trzy sposoby: 

Rysunek 2. Konfiguracja serwera JACK w programie Qjackctl 

mi, bez obaw o ewentualną utratę jakości 

materiału. 

Odpowiedni dobór aplikacji, które 

posłużą nam do edycji dźwięku, również 

odgrywa duże znaczenie. Wiele zależy 

od konkretnych zastosowań, do których 

chcemy wykorzystać nasze studio. 

Dostępne są setki programów dla Linuksa 

- służą one do zapisu dźwięku na 

dysk, miksowania ścieżek audio, syntezy 

dźwięku, obsługi instrumentów MIDI, 

korekcji brzmienia i nakładania efektów. 

Wybierajmy raczej te aplikacje, które 

potrafią wykorzystać serwer JACK. 

Oprócz samodzielnych aplikacji służących 

do edycji dźwięku, powinniśmy 

zainstalować również wtyczki, z których 

będziemy mogli korzystać w dowolnym 

edytorze audio. Wtyczki są obecnie 

bardzo popularne i powszechnie używane. 

Dzięki nim nawet prosta aplikacja 

może stać się potężnym narzędziem. 

Standardem wtyczek właściwym dla 

Linuksa jest LADSPA. Obecnie dostępne 

jest kilkaset wtyczek w tym formacie. 

Oprócz tego, warto skorzystać z wtyczek 

VST, znanych użytkownikom systemu 

Windows. Można je już uruchomić 

także w Linuksie, ale ich instalacja 

wciąż jest skomplikowana. Ponadto, nie 

wszystkie wtyczki VST działają poprawnie. 

Niemniej, warto zainteresować się 

tym formatem - w Internecie znajdziemy 

setki darmowych wtyczek VST, nierzadko 

nadających się nawet do zastosowań profesjonalnych. 

Aby poprawić wydajność wykorzystywanego 

sprzętu i oprogramowania, 

możemy spróbować uruchamiania aplikacji 

z konta administratora. Zaletą tego 

rozwiązania jest znacznie efektywniejsze 

wykorzystanie zasobów przez programy. 

Wadą - zagrożenie niestabilnością systemu 

oraz problemy z bezpieczeństwem (o ile 

nasz komputer jest podłączony do Sieci). 

Winowajcą słabej wydajności bywa 

również zła konfiguracja dysku twardego. 

W tej sytuacji powinien pomóc program 

hdparm. Pozwala on na manipulowanie 

ustawieniami dysków EIDE, co może niekiedy 

doprowadzić do zawieszenia systemu 

i uszkodzenia systemu plików. Zanim 

rozpoczniemy eksperymenty z programem 

hdparm, koniecznie sporządźmy 

kopie zapasowe. 

Sprawdźmy, jak Linux obsługuje dyski 

twarde zainstalowane w systemie: 

hdparm /dev/hda 

Powinniśmy ujrzeć m.in.: 

multcount 

IO_support 

unmaskirq 

using_dma 

= 16 (on) 

= 1 (32-bit) 

= 1 (on) 

= 1 (on) 

System skonfigurowany w ten sposób 

pozwala na transfer 32-bitowy z jednoczesnym 

wykorzystaniem 16 sektorów dysku. 

Znajomość znaczenia wszystkich 

parametrów programu hdparm nie będzie 

• do wejścia mikrofonowego – kabel 

mikrofonu podpinamy bezpośrednio 

do oznaczonego na czerwono wejścia 

na karcie dźwiękowej; 

• do wejścia liniowego (Line In) – za 

pośrednictwem przedwzmacniacza; 

• do wejścia S/PDIF – przy pomocy 

konwertera analogowo-cyfrowego. 

W każdym z tych przypadków wystarczy 

posiadać skonfigurowaną ALSA. 

Klawiatury, syntezatory i keyboardy 

również podłączamy na trzy sposoby: 

• do portu MIDI na karcie dźwiękowej – 

instrument musi posiadać złącza MIDI 

In/Out, ponadto należy skonfigurować 

interfejs MIDI komputera (sterowniki 

ALSA); 

• do portu USB – częste rozwiązanie 

w przypadku klawiatur MIDI. W tym 

przypadku konieczna będzie instalacja 

odpowiednich sterowników. Jest 

ona opisana na stronach: 

– http://member.nifty.ne.jp/Breeze/ 

softwares/unix/usbmidi-e.html 

– http://www.djcj.org/LAU/guide/ 

evolution-usb-midi.php 

• do portu szeregowego komputera – 

instrument musi posiadać złącze 

TO HOST. Będzie potrzebna instalacja 

sterownika Notemidi: http:// 

michaelminn.com/linux/notemidi/ 

README.html. 

Do wejścia liniowego karty dźwiękowej 

można podłączać wiele urządzeń. 

W ten sposób nagrywa się materiał audio 

pochodzący z płyt winylowych i kaset. Nie 

jest wymagana instalacja dodatkowych 

sterowników. 

32 czerwiec 2004


multimedia 

Rysunek 3. Ardour jest wielośladowym rejestratorem dźwięku 

z plików uruchamianych podczas startu 

systemu (np. w /etc/rc.d/rc.local). 

Multimedialne dystrybucje 

Linuksa 

Opisane przeze mnie zabiegi konfiguracyjne, 

które pozwalają przeobrazić 

komputer z Linuksem w studio nagrań, 

mogą wydać się dosyć skomplikowane. 

W rzeczywistości wszystkie czynności 

zajmą nam niecałą godzinę. Nie będzie 

potrzebna samodzielna kompilacja jądra, 

łat i oprogramowania. Wykorzystamy 

multimedialną dystrybucję Linuksa, czyli 

zestaw niezbędnych aplikacji oraz odpowiednio 

spreparowane jądro - a wszystko 

to w postaci binariów. 

Obecnie istnieje kilkanaście multimedialnych 

dystrybucji. W większości są 

to nakładki na istniejące systemy linuksowe. 

Użytkownik, który chce skorzystać 

z dobrodziejstw muzycznych aplikacji, 

powinien zainstalować wybraną 

dystrybucję Linuksa, a następnie odpowiadającą 

jej dystrybucję multimedialną. 

Po wykonaniu tych czynności konieczna 

może być jeszcze konfiguracja posiadanych 

kart dźwiękowych. W wielu przypadkach 

tę pracę wykona za nas Linux. 

Rozpoczynając pracę z dźwiękiem, 

warto wypróbować multimedialne dystrybucje 

uruchamiane z płyty CD. Posiadają 

one podstawowy zestaw aplikacji 

dźwiękowych i nie wymagają instalowania 

czegokolwiek na dysku twardym. 

Stanowią one doskonały wybór dla osób 

chcących przetestować muzyczne oprogramowanie 

dla Linuksa. 

Najlepsza multimedialna dystrybucja 

uruchamiana z płyty CD to AGNULA/ 

DeMuDi Live. Oparto ją na systemie 

Knoppix, wzbogaconym o najważniejsze 

aplikacje dźwiękowe. Druga tego 

typu dystrybucja to Dyne:bolic. Jej grupą 

docelową są osoby zajmujące się szeroko 

pojętymi mediami. 

Instalacja ReHMuDi 

Jedną z najpopularniejszych multimedialnych 

dystrybucji jest ReHMuDi (przeznaczona 

dla systemów Red Hat i kompatybilnych). 

Stanowi ona część projektu 

AGNULA (A GNU/Linux Audio 

distribution). Przed jej zainstalowaniem 

będziemy musieli ściągnąć (http:// 

download.agnula.org/rehmudi/ ) odpowiedni 

obraz płyty. Zawiera on tylko 

pakiety multimedialne - sam system Red 

Hat (obecnie Fedora Core) trzeba zainstalować 

osobno. 

Na potrzeby tego artykułu zainstalowałem 

- na istniejącym systemie Aurox 

Linux 9.0 - dystrybucję ReHMuDi 2.0. 

Dostępny na stronach internetowych projektu 

AGNULA obraz płyty CD zawiera 

wprawdzie pakiety przeznaczone dla dystrybucji 

Fedora Core 1, ale ze względu na 

popularność Auroksa w Polsce zdecydowałem 

się skorzystać właśnie z tego systemu. 

Mimo kilku komunikatów o błędach 

(głównie dotyczących wykorzystania 

starszej wersji kompilatora gcc) instalacja 

jądra systemu i aplikacji zakończyła 

się sukcesem. 

Jeśli na dysku twardym znajduje się 

już Aurox 9.x lub Fedora Core, to możemy 

przystąpić do instalacji pakietów ReH- 

MuDi 2.0. Włóżmy do napędu płytę CD, 

której obraz ściągnęliśmy ze strony domowej 

projektu AGNULA. Skrypt instalacyjny 

install.sh znajduje się w katalogu 

głównym płyty. Po uruchomieniu go 

z konta administratora rozpocznie się 

kopiowanie niezbędnego oprogramowania. 

Chwilę potem pojawi się okno (Rysunek 

1), w którym zaznaczymy programy 

przeznaczone do zainstalowania. 

Proponuję wybrać wszystkie pakiety 

- z pewnością skorzystamy z większości 

z nich. Po zatwierdzeniu dokonanego 

przez nas wyboru, instalator przystąpi do 

pracy - może ona potrwać nawet kilkanaście 

minut. Błędy, które mogą pojawić się 

na tym etapie, wynikają z braku potrzebnych 

bibliotek. Niektóre z instalowanych 

aplikacji wymagają obecności KDE 

i Qt – w przypadku wystąpienia problemów 

powinniśmy doinstalować potrzebne 

pakiety. 

Po zakończeniu instalacji konieczny 

jest jeszcze restart komputera. Podczas 

ponownego uruchamiania systemu zostanie 

załadowane nowe jądro (skrypt instalacyjny 

automatycznie aktualizuje bootloadera). 

Jeżeli korzystamy z demona 

Kudzu, to spróbuje on wykryć posiadane 

karty dźwiękowe. Nie zawsze ta operacja 

kończy się sukcesem. Nic straconego. Po 

uruchomieniu programu Alsaconf zobaczymy 

listę kart dźwiękowych obecnych 

w systemie. Wystarczy zatwierdzić komunikat 

konfiguratora i... karta już działa. 

Problemy mogą wystąpić jedynie w przypadku 

egzotycznego sprzętu bądź podczas 

instalacji kilku kart dźwiękowych. 

W tej sytuacji konieczna może być ręczna 

edycja pliku /etc/modules.conf. 

Serwer JACK 

Po zainstalowaniu ReHMuDi 2.0, na 

dysku komputera znajdują się już najlepsze 

muzyczne aplikacje dla Linuksa. 

Ponadto, system jest odpowiednio skonfigurowany 

i przystosowany do pracy 

z niskimi opóźnieniami. Pozostaje nam 

jeszcze uruchomienie serwera JACK. 

Możemy to uczynić wprost z linii poleceń: 

jackstart -d alsa. 

Jeżeli chcemy precyzyjnie określić 

parametry pracy serwera (co jest zdecydowanie 

zalecane), a wolimy uniknąć 

wydawania skomplikowanych komend 

z linii poleceń, skorzystajmy z graficznej 

nakładki - programu Qjackctl. Nie 

wchodzi on w skład dystrybucji ReHMu- 


33

multimedia 

Di - będziemy musieli go ściągnąć (http:// 

qjackctl.sourceforge.net/ ) i zainstalować 

oddzielnie. Kompilacja programu 

trwa bardzo krótko i nie powinna sprawić 

problemów. Po jej zakończeniu i uruchomieniu 

programu, możemy w wygodny 

sposób dostosować ustawienia serwera 

JACK do naszych potrzeb (przycisk 

Setup...). Zmniejszając rozmiar bufora, 

możemy znacząco obniżyć opóźnienia. 

Pamiętajmy jednak, aby nie przesadzić. 

Jeżeli po uruchomieniu serwera w okienku 

Status pojawiają się informacje o błędach 

xrun, to znaczy, że nasz system nie 

jest w stanie pracować z ustalonym przez 

użytkownika opóźnieniem. Może to być 

efektem małej mocy obliczeniowej komputera 

lub błędnej konfiguracji systemu. 

Niskie wartości opóźnień są potrzebne 

głównie w czasie występów na żywo 

oraz podczas nagrywania materiału 

dźwiękowego. W innych przypadkach 

niski rozmiar bufora spowalnia tylko 

pracę systemu operacyjnego, więc nie 

warto obniżać standardowych wartości 

opóźnień, jeśli w danej chwili zamierzamy 

jedynie odtwarzać pliki dźwiękowe. 

Nagrywanie dźwięku 

Stabilnie działający serwer JACK pozwoli 

nam na rozpoczęcie właściwej pracy 

z dźwiękiem. Na początek spróbujmy 

nagrać ścieżkę audio z dowolnego 

zewnętrznego źródła. Jeżeli będzie nim 

mikrofon, to powinniśmy wybrać jeden 

z kilku możliwych sposobów podłączenia 

go do komputera. Na karcie dźwiękowej 

znajduje się wejście mikrofonowe 

(oznaczone przeważnie kolorem czerwonym), 

ale nie gwarantuje ono dobrej 

jakości materiału audio. Przyjmuje ono 

dane w postaci prądu o niskim napięciu, 

w wyniku czego dźwięk jest podatny 

na zakłócenia powstające wewnątrz 

i w pobliżu komputera. Rozwiązaniem 

problemu może być wykorzystanie 

przedwzmacniacza mikrofonowego 

lub przetwornika analogowo-cyfrowego. 

Pierwszy z nich znacznie zmniejszy 

zakłócenia powstające na obwodach 

karty dźwiękowej, a drugi wyeliminuje je 

całkowicie. 

Przedwzmacniacz pozwoli nam na 

podłączenie mikrofonu wprost do wejścia 

liniowego (Line In) karty dźwiękowej, 

zazwyczaj oznaczonego kolorem 

niebieskim. Przyjmuje ono dane 

w postaci napięcia kilkaset razy większego 

niż w przypadku wejścia mikrofonowego. 

W efekcie możliwe zakłócenia tylko 

w niewielkim stopniu zmniejszają odstęp 

sygnału od szumu. 

Rozwiązaniem idealnym jest wykorzystanie 

konwertera analogowo-cyfrowego. 

Zamienia on sygnał płynący z mikrofonu 

na dane cyfrowe, które nie podlegają 

żadnym zakłóceniom wewnątrz komputera. 

Jest to rozwiązanie najlepsze, ale nie 

zawsze konieczne. 

Sam profesjonalny sprzęt nie zagwarantuje 

nam dobrych nagrań. Jeśli ustawimy 

mikrofon w pobliżu komputera, 

to hałas wentylatora lub głośnego 

dysku twardego może znacznie obniżyć 

jakość rejestrowanego dźwięku. Jakiekolwiek 

inne odgłosy dobiegające z otoczenia 

również są niepożądane. Przystępując 

do nagrywania dźwięku powinniśmy 

zadbać o wszystkie szczegóły – tylko 

wtedy uzyskamy materiał audio o zadowalającej 

jakości. 

Instalacja wtyczek VST 

Aby skorzystać z wtyczek VST, bardzo 

popularnych wśród użytkowników MS 

Windows, trzeba zainstalować emulator 

Wine (załączony do większości dystrybucji) 

oraz programy Vstserver i Ladspavst 

(http://www.notam02.no/arkiv/src/). 

Wszystkie wtyczki VST, z których 

chcemy skorzystać, powinny znajdować się 

w jednym katalogu, na który będzie wskazywać 

zmienna środowiskowa VST_PATH. 

Zdefiniujemy ją w następujący sposób: 

export VST_PATH=/home/pawelw/vst 

To polecenie warto wpisać do któregoś 

z plików wykonywanych podczas uruchamiania 

powłoki Bash (np. ~/.bash_profile). 

W przeciwnym przypadku będziemy musieli 

je wykonywać po każdym uruchomieniu 

systemu. 

W przeciwieństwie do emulatora Wine, 

programy VSTServer i Ladspavst skompilujemy 

samodzielnie. Po rozpakowaniu 

źródeł pierwszego z nich, otwórzmy plik 

makefile. W pierwszej linijce znajdziemy 

ścieżkę dostępu do Wine (WINEPATH=/ 

usr/local). Jeśli to konieczne, to poprawmy 

ją, a następnie zapiszmy plik. 

Teraz możemy już skompilować VST- 

Server. W katalogu ze źródłami wykonajmy 

po kolei: 

make 

make install 

Sekwencje instrumentalne możemy 

nagrać przy pomocy klawiatur i syntezatorów 

MIDI. Istnieją trzy sposoby podłączania 

tego typu instrumentów do komputera. 

W zależności od rodzaju wyjść 

znajdujących się w obudowie urządzeń 

MIDI, możemy je podpiąć do portu USB, 

szeregowego lub do interfejsu MIDI. 

W dwóch pierwszych przypadkach 

będzie jeszcze konieczna instalacja odpowiednich 

sterowników. 

Przykładowe konfiguracje podłączania 

urządzeń muzycznych do komputera 

są przedstawione w ramce Podłączanie 

urządzeń i instrumentów do komputera. 

Zasady są takie same dla wszystkich 

systemów operacyjnych - jeżeli wcześniej 

nagrywaliśmy już materiał muzyczny, to 

nie natrafimy na żadne problemy. 

Powinniśmy jeszcze pamiętać 

o wybraniu w systemie operacyjnym tego 

wejścia karty, z którego będzie nagrywa- 

Zainstalujemy jeszcze bibliotekę Ladspavst. 

Dzięki niej będziemy mogli korzystać z wtyczek 

VST tak samo, jak z wtyczek LADSPA. 

Kompilacja jest bardzo prosta – wystarczywykonać 

make. Otrzymany plik vst.so przekopiujmy 

do katalogu, w którym znajdują 

się wtyczki LADSPA. W przypadku ReH- 

MuDi jest to /usr/lib/ladspa. Pozostało nam 

jedynie uruchomić program VSTServer. 

Z linii poleceń wykonajmy vstserver &. 

W oknie terminala powinniśmy zobaczyć 

nazwę i numer wersji aplikacji, a także 

informację Waiting for requests. Jeżeli 

po uruchomieniu jakiegokolwiek edytora 

audio obsługującego wtyczki LADSPA 

pojawią się komunikaty o błędach, 

to zapewne któraś z zainstalowanych 

przez nas wtyczek VST nie jest 

obsługiwana w Linuksie. Na początku 

najlepiej jest kopiować po jednej wtyczce 

– dzięki temu szybko wykryjemy przyczyny 

błędów. 

Przed zainstalowaniem wtyczek warto 

zapoznać się z: 

• artykułem Using VST Plugins In Linux: 

http://www.djcj.org/LAU/quicktoots/ 

toots/vst-plugins/ 

• instalacją wtyczek VST w Linuksie 

– polskojęzyczny artykuł: 

http://linux-muzyka.ixion.pl/ 

tekst.php?id=25031 

• Linux Vst Compatibility Page – stroną 

opisującą działanie konkretnych 

wtyczek VST w Linuksie: 

http://www.djcj.org/LAU/ladspavst/ 

34 czerwiec 2004


multimedia 

Rysunek 4. Program MusE - sekwencer MIDI dla Linuksa 

ny dźwięk. Posłuży nam do tego programowy 

mikser. W każdej dystrybucji 

Linuksa można znaleźć co najmniej kilka 

programów tego typu (np. aumix, xmix, 

kmix, gnome-volume-control i inne). 

Sprawdźmy, czy urządzenie, z którego 

chcemy nagrać dźwięk, jest odpowiednio 

zaznaczone (z reguły Record lub Zapis). 

Z programowych mikserów z pewnością 

przyjdzie nam jeszcze wiele razy 

korzystać. Nagrywając dźwięk trzeba 

pamiętać o odpowiednim regulowaniu 

jego poziomu. Zbyt cichy materiał audio 

ma niewielki odstęp sygnału od szumu. Z 

kolei nagrywanie dźwięku ze zbyt dużą 

głośnością może spowodować przesterowania 

i nieprzyjemne trzaski. W obu 

tych przypadkach konieczne będzie, po 

uprzedniej korekcji poziomu głośności, 

powtórzenie nagrania ścieżki. Parametry 

dźwięku można również precyzyjnie 

dostrajać przy pomocy programu Jamin 

(http://jamin.sourceforge.net/ ) – dzięki 

niemu ustalimy, między innymi, odpowiednią 

charakterystykę częstotliwościową 

materiału. 

Do nagrywania dźwięku wykorzystać 

można Audacity. Program ten był już opisywany 

na łamach Linux+. Bardziej profesjonalne 

będzie jednak użycie wielośladowego 

edytora Ardour. Pozwala on 

na nagranie i zmiksowanie wielu ścieżek 

o dowolnej liczbie kanałów. Ardour jest 

trudniejszy w obsłudze niż Audacity, ale 

są to koszty jego znacznie większej funkcjonalności. 

Edytor Ardour 

Jeśli zainstalowaliśmy ReHMuDi, to 

Ardour znajduje się już na dysku twardym. 

Po jego uruchomieniu zobaczymy 

okno tworzenia nowej sesji. Wystarczy 

wpisać nazwę projektu, nad którym 

pracę właśnie rozpoczynamy. Ardour 

utworzy katalog służący do zapisu nagranego 

materiału. 

Po utworzeniu sesji można przystąpić 

do pracy z programem. W centralnej 

części okna widzimy mapę ścieżek – na 

razie znajduje się na niej tylko ślad Master. 

Utwórzmy na początek ścieżkę, na której 

zarejestrujemy za chwilę materiał dźwiękowy. 

Po kliknięciu pustego pola poniżej 

nagłówka śladu Master otworzy się okno 

dodawania ścieżek. Parametry zaproponowane 

przez Ardoura można pozostawić 

bez zmian. Jeśli jednak chcemy, aby 

nagrywany ślad był stereofoniczny (posiadał 

dwa kanały), to kliknijmy prawym 

klawiszem myszy napis mono. Zostanie 

on zastąpiony przez opcję stereo. 

Ścieżka jest już utworzona, a mikrofon 

lub inne urządzenia podłączone do 

karty dźwiękowej i przetestowane, więc 

możemy nagrywać. Zaznaczmy nowy 

ślad jako przeznaczony do zapisu. Można 

to uczynić wciskając przycisk z literą r, 

znajdujący się na prawo od nazwy ścieżki. 

Na pasku ikon klikamy jeszcze przycisk 

nagrywania, a następnie odtwarzania. 

Teraz nasz wokalista (gitarzysta, perkusista) 

może zacząć działać. Po zakończeniu 

nagrywania należy kliknąć ikonę zatrzymania. 

W tej chwili powinniśmy zobaczyć 

nowy segment audio z wykresem falowym 

zarejestrowanego materiału. 

Jeżeli żaden dźwięk nie został nagrany, 

a wszystkie urządzenia są poprawnie 

podłączone, to wina może leżeć po 

stronie edytora Ardour. Z menu Windows 

wybierzmy Route Parameters. 

W oknie, które pojawi się na ekranie 

monitora, można określić urządzenia wejściowe 

i wyjściowe. Z reguły Ardour automatycznie 

wybiera odpowiednie źródło 

dźwięku, ale w przypadku korzystania 

z kilku programów muzycznych mogą 

być konieczne ręczne poprawki. Dobrze 

jest więc zapoznać się z opcjami Route 

Parameters. 

Z listy znajdującej się z lewej strony 

okna wybieramy interesującą nas ścieżkę. 

Kliknijmy teraz napis INPUTs. W ramce in 

1 powinien znajdować się wpis alsa_pcm: 

capture_1, a w in 2 – alsa_pcm:capture_2. 

Taka konfiguracja pozwoli nam na nagranie 

dźwięku z wejścia audio. Jeżeli wpisy 

są nieprawidłowe, to urządzenia alsa_pcm 

znajdziemy na jednej z zakładek widocznych 

z prawej strony okna. Po ich kliknięciu, 

Ardour poprawi przypisania ścieżki. 

Właściwy wybór wyjścia dźwięku 

(OUTPUTs) jest równie ważny. Wybrany 

przez nas ślad powinien być przypisany 

do ścieżki Master – w pole out_1 

wstawmy ardour:master/in 1, a w out 2 

– ardour:master/in 2. Należy również 

sprawdzić wpisy dla ścieżki Master. 

W tym przypadku do pola out 1 przypiszmy 

alsa_pcm:playback_1, a do out 2 

– alsa_pcm:playback_2. Dzięki prawidłowej 

konfiguracji urządzeń wyjścia, usłyszymy 

zarejestrowany materiał audio. 

Jeśli wszystkie potrzebne ścieżki 

zostały już poprawnie nagrane, to 

możemy zapisać sesję (Session –> Save). 

Aby zmiksować wszystkie ślady do 

pojedynczego pliku WAVE, skorzystajmy 

z polecenia Export session to audiofile... 

z menu Session –> Export. W oknie 

zapisu podajmy nazwę pliku wyjściowego 

i zaznaczmy ścieżki, które chcemy 

uwzględnić w miksie, przypisując je 

jednocześnie do odpowiedniego kanału 

(w przypadku plików stereofonicznych). 

Rysunek 5. Wybór źródła nagrywanego 

dźwięku w programie Ardour. Widoczna 

konfiguracja spowoduje, że dane audio 

będą pobierane z syntezatora 

ZynAddSubFX 


35

multimedia 

MIDI i syntezatory 

Spróbujmy teraz dograć do naszej kompozycji 

jeszcze jedną ścieżkę. Tym razem 

zmusimy do współpracy kilka wyspecjalizowanych 

aplikacji muzycznych. 

W jednej z nich przygotujemy linię melodyczną, 

druga posłuży nam za instrument 

odtwarzający poszczególne nuty, 

a przy pomocy trzeciej dokonamy rejestracji 

dźwięku. W ten sposób można 

nagrać dobrze brzmiące ścieżki instrumentalne. 

Docenią tę metodę osoby nie 

posiadające sprzętowego syntezatora lub 

chociażby fortepianu. 

Linię melodyczną skomponujemy 

w programie MusE – sekwencerze MIDI 

dla Linuksa. Posiadacze instrumentów 

MIDI nie będą mieli z tym żadnych problemów 

– wystarczy zagrać tworzoną 

partię na klawiaturze, a zostanie ona 

zarejestrowana przez MusE. Poszczególne 

nuty można również wstawiać bezpośrednio 

w sekwencerze, przy pomocy 

myszy. Ta metoda jest jednak znacznie 

bardziej pracochłonna. 

Po uruchomieniu programu MusE 

(wchodzi on w skład ReHMuDi), przystąpimy 

do tworzenia ścieżki MIDI. Po 

lewej stronie okna znajduje się pusta lista 

– kliknijmy na niej prawym klawiszem 

myszy, a z menu kontekstowego wybierzmy 

Add Midi Track. Następnie zaznaczmy 

ikonę ołówka (tuż poniżej menu programu) 

i w prawej części okna MusE wrysujmy 

myszą nowy segment MIDI. Teraz 

Rysunek 6. Qjackctl ułatwia przesyłanie dźwięku pomiędzy aplikacjami 

Edycja dźwięku 

Nagrany materiał wymaga zapewne 

poprawek. Konieczne może okazać się 

chociażby usunięcie stałej składowej, 

normalizacja, poprawa charakterystyki 

częstotliwościowej lub inne zabiegi edycyjne. 

W poprawianiu brzmienia pomocne 

okażą się wtyczki LADSPA. 

Powróćmy do okna Route Parameters 

Ardoura. Da nam ono dostęp do 

wtyczek zainstalowanych w systemie. 

Po zaznaczeniu ścieżki przeznaczonej 

do edycji i kliknięciu lewym klawiszem 

myszy napisu Pre Redirects, otworzy się 

menu podręczne. Wybierzmy polecenie 

New Plugin.... Przeniesie nas ono do okna 

z obszerną listą wtyczek. Jeżeli zainstalowaliśmy 

również wtyczki VST, to powinniśmy 

je znaleźć na liście. 

Ogólny schemat pracy z wtyczkami, 

przedstawiony dalej, ma zastosowanie 

w większości przypadków. Przede 

wszystkim powinniśmy zaznaczyć wtyczkę 

(lub wtyczki), z których chcemy skorzystać. 

Następnie klikamy Add i OK. 

Nazwy wybranych wtyczek pojawią się w 

oknie Route Parameters, w sekcji Pre Redirects. 

Po zaznaczeniu jednej z wtyczek jej 

parametry zostaną wyświetlone w prawej 

części okna. Możemy je zmieniać przy 

pomocy suwaków. W przypadku wtyczek 

VST warto włączyć wyświetlanie interfejsu 

(Gui_on_off ). Jest on z reguły bardzo 

estetyczny i uprzyjemnia pracę. Zmodyfikowane 

parametry możemy zapisać 

(Save). Ostatnim krokiem powinno być 

uaktywnienie wtyczki. Kliknijmy przycisk 

Bypass lub z podręcznego menu Pre Redirects 

wybierzmy polecenie Activate All. 

Podczas edycji pojedynczych ścieżek 

i plików dźwiękowych można wykorzystać 

również inne programy obsługujące 

wtyczki LADSPA. Aby uzyskać dostęp do 

wtyczek w Audacity, wystarczy zaznaczyć 

odpowiedni fragment materiału, 

a następnie wybrać (z menu Effect–>Plugins) 

odpowiednią wtyczkę. 

Trudniejsze zadania 

Dotychczas opisywałem tylko najprostsze 

metody edycji dźwięku. Możliwości 

Linuksa są jednak znacznie większe. 

Serwer JACK pozwoli nam na łatwe łączenie 

co najmniej kilku programów audio. 

O ile w przypadku innych systemów 

operacyjnych cały proces edycji nagrania 

przeprowadzany jest nierzadko z poziomu 

jednej aplikacji, o tyle użytkownicy 

Linuksa mogą skorzystać z wielu programów. 

Materiał audio przesyłany jest 

pomiędzy nimi bez utraty jakości. 

Inne programy 

muzyczne dla Linuksa 

Oprócz aplikacji opisanych w artykule, 

można wykorzystać kilkadziesiąt innych 

programów obsługujących serwer JACK. 

Sekwencery MIDI: 

• MusE: 

http://lmuse.sourceforge.net/ 

• Rosegarden-4: 

http://www.rosegardenmusic.com/ 

Syntezatory programowe : 

• AlsaModularSynth: 

http://alsamodular.sourceforge.net/ 

• gAlan: 

http://galan.sourceforge.net/ 

• Hydrogen: 

http://hydrogen.sourceforge.net/ 

• LegaSynth: 

http://www.reduz.com.ar/legasynth/ 

• Pd: 

http://www-crca.ucsd.edu/~msp/ 

software.html 

• ZynAddSubFX: 

http://zynaddsubfx.sourceforge.net/ 

Rejestracja dźwięku: 

• Ardour: 

http://ardour.org/ 

• Ecasound: 

http://www.eca.cx/ecasound/ 

• ReZound: 

http://rezound.sourceforge.net/ 

Edytory audio bez obsługi serwera JACK: 

• Audacity: 

http://audacity.sourceforge.net/ 

• GLAME: 

http://glame.sourceforge.net/ 

• Gnoise: 

http://gnoise.sourceforge.net/ 

• Sweep: 

http://sweep.sourceforge.net/ 

36 czerwiec 2004


multimedia 

kliknijmy go dwukrotnie – otworzy się 

okno edytora pianolowego. Pozwoli 

nam ono na wstawianie nut dowolnej 

długości i wysokości. Aby przejść do 

trybu edycji, ponownie zaznaczmy ikonę 

ołówka. Możemy już wrysowywać odpowiednie 

nuty na siatce edytora. W razie 

popełnienia błędu, posłużmy się wirtualną 

gumką do mazania, ale poszczególne 

nuty możemy również, w razie potrzeby, 

przenosić w inne miejsca. 

Sporządziliśmy już zapis nutowy 

naszego nagrania, a za chwilę będziemy 

mogli je usłyszeć. Dźwięk zostanie wygenerowany 

przez programowy syntezator. 

Przyjmie on komunikaty MIDI, a następnie 

odtworzy je przy pomocy brzmienia 

zaprogramowanego przez użytkownika. 

Syntezatory to mocna strona Linuksa. 

Możemy wybierać spośród kilkunastu 

doskonałych aplikacji współpracujących 

z serwerem JACK. Ja zdecydowałem się 

na ZynAddSubFX – syntezator dostępny 

również w wersji dla systemu Windows. 

Generuje on dźwięk bardzo dobrej jakości, 

a zestaw predefiniowanych instrumentów 

ułatwi pracę początkującym 

użytkownikom. 

ZynAddSubFX nie wchodzi w skład 

dystrybucji ReHMuDi, więc będziemy 

musieli odwiedzić stronę domową projektu 

(http://zynaddsubfx.sourceforge.net/ ). 

Dostępne są pakiety binarne przeznaczone 

dla popularnych dystrybucji Linuksa, 

ale kompilacja źródeł jest prosta 

(./configure; make; make install) i przebiega 

bardzo szybko. ZynAddSubFX 

korzysta z serwera JACK, zatem wygenerowany 

dźwięk będziemy mogli zarejestrować 

w edytorze Ardour. 

Posiadamy już wszystkie potrzebne programy, 

więc poświęcimy parę chwil na 

ich poprawne skonfigurowanie. Sprawdźmy, 

czy sekwencer MusE korzysta z serwera 

JACK. W oknie, które otworzy się 

po wybraniu polecenia Audio System 

z menu Config, powinna być zaznaczona 

opcja Use JACK. 

Po uruchomieniu programu ZynAdd- 

SubFX wróćmy jeszcze na chwilę do 

MusE. Z menu Config wybierzmy Midi 

Ports / Soft Synth. Zobaczymy listę kanałów 

MIDI z przypisanymi do nich urządzeniami 

odtwarzającymi (przeważnie 

jest to None lub nazwa karty dźwiękowej). 

Zmienimy ustawienia pierwszego 

kanału – z rozwijanej listy wybierzmy 

pozycję ZynAddSubFX. Od tej chwili 

sekwencer MusE będzie przesyłał komunikaty 

MIDI za pośrednictwem serwera 

JACK do syntezatora ZynAddSubFX. 

Moglibyśmy już teraz odsłuchać 

skomponowanej uprzednio sekwencji 

MIDI. Nie mamy jednak na razie możliwości 

nagrania muzyki. Do jej rejestracji 

wykorzystamy dobrze nam znany 

edytor Ardour. Przed przystąpieniem do 

pracy będziemy musieli poprawić wpisy 

w oknie Route Parameters. Ścieżka, która 

posłuży nam do zarejestrowania dźwięku, 

powinna pobierać dane z syntezatora. 

Do jej wejścia (INPUTs) jest już zapewne 

przypisany ZynAddSubFX. Jeżeli nie, 

to odpowiednie urządzenia znajdziemy 

po prawej stronie okna Route Parameters, 

na zakładce ZynAddSubFX. Pozostaje 

nam tylko je dodać - tak jak zostało to 

przedstawione na Rysunku 5. 

Teraz możemy już wysłuchać nagrania. 

W sekwencerze MusE kliknijmy 

ikonę rozpoczynającą odtwarzanie. 

Komunikaty MIDI zostaną przekazane 

syntezatorowi ZynAddSubFX, który 

na ich podstawie wygeneruje gotowe 

brzmienia. Dźwięk przekazany zostanie 

do programu Ardour, a następnie na 

urządzenia wyjściowe karty dźwiękowej. 

Nagraną ścieżkę usłyszymy w głośnikach, 

a włączenie nagrywania w edytorze 

Ardour spowoduje jej zapisanie. 

Jeśli podczas odtwarzania nie usłyszeliśmy 

żadnego dźwięku, to jest to zapewne 

efekt złego przekierowania dźwięku, 

który "zagubił się" po drodze. Ponownie 

sprawdźmy ustawienia programów 

MusE i Ardour. Pomocny okaże się też 

Qjackctl. Klikając przycisk Connect uzyskamy 

dostęp do okna połączeń poszczególnych 

aplikacji. Na zakładce Audio (Rysunek 

6) wyjście ZynAddSubFX powinno 

być przypisane do wejścia Ardour, a to 

z kolei – do karty dźwiękowej (alsa_pcm). 

Na zakładce MIDI powinniśmy zobaczyć 

jedno połączenie – sekwencera MusE 

z klientem ZynAddSubFX. Dzięki Qjackctl 

możemy na bieżąco śledzić przypisania 

poszczególnych aplikacji i kontrolować 

przekazywanie danych audio. 

W większości przypadków serwer 

JACK poprawnie łączy wszystkie programy 

klienckie. W opisanym przeze mnie 

przykładzie z reguły wystarczy poprawnie 

skonfigurować wyjście MIDI sekwencera 

MusE. Wszystkie inne połączenia są 

automatycznie tworzone podczas uruchamiania 

poszczególnych programów. Jeśli 

skorzystamy z większej liczby aplikacji, to 

zapewne będziemy musieli ręcznie zdefiniować 

poprawną trasę danych dźwiękowych. 

W takiej sytuacji docenimy intuicyjność 

i prostotę programu Qjackctl. 

Jeżeli nie odpowiada nam brzmienie 

generowane przez ZynAddSubFX, 

to możemy łatwo zmienić parametry 

obwiedni, pogłosu i wiele innych. Początkującym 

użytkownikom polecam skorzystanie 

z szeregu predefiniowanych instrumentów 

(pliki *.ins_zyn), instalowanych 

razem z programem. Przed nagraniem 

wygenerowanych brzmień warto jeszcze 

skorygować ustawienia serwera JACK, 

aby opóźnienia były jak najmniejsze. Zbyt 

długi czas reakcji syntezatora może zakłócić 

odtwarzanie sekwencji MIDI. 

Podsumowanie 

Opisany przeze mnie schemat (MusE - 

ZynAddSubFX - Ardour) jest tylko jedną 

z wielu możliwości. Z serwera JACK 

korzysta kilkadziesiąt świetnych aplikacji 

muzycznych. Sposób ich wykorzystania 

zależy w głównej mierze od kreatywności 

muzyków. Mam nadzieję, że przedstawiony 

przeze mnie przykład zachęci 

Czytelnika do własnych, twórczych eksperymentów. 

Życzę sukcesów w samodzielnej 

pracy z muzyką komputerową 

i z Linuksem. 

W Internecie: 

• Sound & MIDI Software For Linux 

– najważniejszy anglojęzyczny serwis: 

http://linux-sound.org/ 

• Archiwa listy linux-audio-user: 

http://music.columbia.edu/pipermail/ 

linux-audio-user/ 

• The Linux Musician – kolejna anglojęzyczna 

witryna: 

http://www.linuxmusician.com 

• The Linux MIDI + Sound Pages – lista 

programów muzycznych dla Linuksa: 

http://www.xdt.com/ar/linux-snd/ 

• The Linux Audio Quality HOWTO: 

http://www.linuxdj.com/audio/quality/ 

• The Linux Musician guide to recording 

– nagrywanie dźwięku w Linuksie: 

http://www.linuxmusician.com/index. 

php?option=displaypage&Itemid=51 

&op=page&SubMenu= 

• Dźwięk i muzyka w Linuksie – polskojęzyczny 

serwis poświęcony edycji 

dźwięku: 

http://linux-muzyka.ixion.pl/ 


37

ecenzje 

SuSE Linux 9.1 

Professional 


Gdy otrzymałem do testów 

SuSE Linux 9.1 Professional, 

mojej radości nie było końca. 

Jako użytkownik SuSE od 

kilku lat, obecnie używający Gentoo, 

bardzo szybko zainstalowałem nową 

wersję „kameleona” i szczerze przyznam, 

że jest to moim zdaniem najlepsza wersja 

tej dystrybucji, jaka kiedykolwiek ujrzała 

światło dzienne. Na samym początku 

powitała mnie znajoma z poprzednich 

edycji plansza, z której mogłem wybrać 

m.in. rozdzielczość instalatora czy tryb 

instalacji. Po dokonaniu odpowiednich 

wyborów, moim oczom ukazał się instalator. 

Wygląda naprawdę ładnie, działa 

szybko, intuicyjnie i oferuje naprawdę 

duże możliwości. 

Polski SuSEł 

Niestety, mimo pewnych plotek o rzekomej 

obsłudze przez instalator języka polskiego, 

nic takiego nie zauważyłem. Szkoda. 

W samym procesie instalacji nie zmieniło 

się wiele. Dużo nowinek możemy natomiast 

zauważyć w kwestii oprogramowania. 

Testowane SuSE wyposażone jest 

m.in. w jądro 2.6.4, KDE 3.2.1, GNOME 

2.4.0 i OpenOffice.org 1.1.1. Jako ciekawostkę 

– aczkolwiek bardzo miłą dla polskiego 

użytkownika – należy wspomnieć 

możliwość instalacji polskiego interfejsu 

do OpenOffice.org. Jest to z pewnością 

coś, czego bardzo brakowało. 

Środowiska graficzne 

Osoby korzystające ze środowiska 

GNOME z pewnością przyzwyczaiły się 

do tego, iż w SuSE Linux kwestia GNOME 

zawsze była nieco zaniedbywana. Podobnie 

jest i tym razem, co nieco dziwi 

z uwagi na to, że firma Novell jest również 

właścicielem Ximiana, firmy zajmującej 

się rozwojem środowiska GNOME 

dla środowisk korporacyjnych. SuSE 

Linux zawsze ukierunkowane było na 

rynek korporacyjny, czemu więc zamiast 

ximianowego, ładnego i funkcjonalnego 

Rysunek 1. SuSE po uruchomieniu 

biurka otrzymujemy coś tak brzydkiego? 

Pasjonaci KDE nie będą mieli powodów 

do narzekania. Ich ulubione środowisko 

graficzne zostało dopracowane 

w najdrobniejszych detalach i stanowi 

zupełne przeciwieństwo niedopracowanego 

GNOME. Osoby posiadające słabszy 

sprzęt również znajdą coś dla siebie 

– WindowMaker i inne „lekkie” środowiska 

graficzne tylko czekają, aby dać im 

szansę. 

Administracja 

Narzędziem administracyjnym w SuSE jest 

program YaST. To bardzo dobre i dojrzałe 

narzędzie, dzięki któremu mamy pełną 

kontrolę nad naszym systemem. Patrząc 

przez pryzmat poprzednich wersji SuSE, 

nie zaszły w nim żadne rewolucyjne 

zmiany. Moduł do auto-instalacji czy lekko 

zwiększona funkcjonalność pozostałych 

modułów nie są tym, czego można się 

spodziewać po nowej wersji systemu. 

Plusy 

Jądro 2.6.4 sprawuje się znakomicie. Jest 

szybkie i bezawaryjne. Najnowsze wersje 

aplikacji: KDE 3.2.1 czy OpenOffice.org 

1.1.1, to elementy, które ciężko spotkać 

w innych dystrybucjach jako standardowe. 

Do tego wszystkiego dochodzi stabilność 

i innowacyjność, czyli elementy, które 

w SuSE zawsze stały bardzo wysoko 

w hierarchii ważności przygotowywanego 

systemu. Polski OpenOffice.org z pewnością 

jest dużym atutem. 

Podsumowanie 

SuSE Linux 9.1 to system dla każdego. 

Zadowoli zarówno weteranów Linuksa, 

jak również tych, którzy gdzieś kiedyś 

usłyszeli o nim w radiu, przeczytali 

w piśmie bądź zobaczyli u kolegi, jednak 

boją się, że nie dadzą sobie rady z administracją, 

instalacją bądź użytkowaniem. 

Wsparcie firmy Novell z pewnością dobrze 

rokuje temu systemowi. 

38 czerwiec 2004

dla początkujących 

Serwer DHCP 

i algorytm HTB 

Piotr Machej 

CD/DVD 


Linux+ Live CD/DVD można 

korzystać z programów omawianych 

w artykule. 

Na płycie CD/DVD 

Na płycie CD/DVD znajdują się 

pakiety źródłowe i binarne omawianych 

programów oraz wszystkie 

listingi z artykułu. 

O autorze 

Autor ukończył studia na kierunku 

Informatyka na Politechnice 

Opolskiej. Z Linuksem (i ogólnie 

systemami uniksowymi) ma 

styczność od wielu lat. Obecnie 

administruje dwoma sieciami 

blokowymi. Wolne chwile dzieli 

pomiędzy jazdy konne, pływanie, 

czytanie książek, mang i oglądanie 

anime. Kontakt z autorem: 

autorzy@linux.com.pl. 

Osoby administrujące mniejszymi 

lub większymi sieciami 

lokalnymi na ogół 

są skazane na wieczne 

skargi kierowane do nich przez użytkowników. 

A to sieć nie działa dość 

szybko, a to nie wiadomo, jak skonfigurować 

komputer po kolejnej reinstalacji 

Windows, a to znów nie można 

sobie pograć w ulubioną grę sieciową. 

Często ci sami użytkownicy chcieliby 

móc równocześnie ściągać pliki z 

sieci P2P i nadal bez problemu oglądać 

strony WWW. 

Odpowiednie skonfigurowanie serwera 

udostępniającego Internet może 

nieco zmniejszyć liczbę skarg użytkowników. 

W niniejszym artykule zajmiemy 

się dwiema możliwościami ułatwienia 

życia administratora. Pierwsza 

z nich to skonfigurowanie serwera 

DHCP służącego do dynamicznego 

przydzielania adresów IP komputerom 

podłączonym do naszej sieci lokalnej. 

Druga to przydzielenie odpowiedniej 

przepustowości łącza do Internetu 

poszczególnym użytkownikom 

i usługom w taki sposób, aby nie 

utrudniali sobie nawzajem korzystania 

z Sieci. 

Zakładamy, że udostępnianie łącza 

internetowego komputerom w sieci 

lokalnej jest już skonfigurowane. 

W związku z tym, nie będziemy się tym 

zajmować. Czytelników zainteresowanych 

tym tematem odsyłam do artykułu 

Konfiguracja serwera dla sieci osiedlowej, 

który pojawił się w numerze 

10/2002 Linux+. 

Przykład użycia 

Pewnego dnia na Gadu-Gadu odezwał 

się do mnie znajomy. Ze względu na to, 

że swoje łącze do Internetu dzielił na 

kilka osób w bloku, uskarżał się ostatnio 

na ciągłe problemy. Jeden z użytkowników 

często obciążał łącze ściąganiem 

filmów do tego stopnia, że inni nawet 

nie mogli poczytać sobie stron WWW. 

Jakby tego było mało, drugi użytkownik 

(wieczny eksperymentator) co jakiś 

czas reinstalował sobie system, a później 

potrafił około północy dzwonić do 

mojego znajomego, żeby ten skonfigurował 

mu dostęp do Internetu. 

Cóż było robić? Zadałem mu kilka 

pytań i dowiedziałem się, że w jego 

sieci znajduje się dziesięć komputerów, 

z czego jeden (z zainstalowanym Linuksem) 

pełni rolę bramki do Internetu. Nie 

Rysunek 1. Przy konfiguracji klienta DHCP 

w Windows nie trzeba znać żadnych 

adresów 

40 czerwiec 2004

dhcp i htb 


wszystkie komputery w równym stopniu 

korzystają z sieci, gdyż dwóch użytkowników 

jest właścicielami odpowiednio 

dwóch i trzech komputerów. Jako łącze 

do Internetu służy im SDI, a niedługo 

mają zamiar zmienić tą usługę na DSL. 

Zaproponowałem mu, aby skonfigurował 

sobie serwer DHCP, co powinno 

wybawić go od nocnych wizyt u eksperymentatora. 

Oprócz tego opowiedziałem 

mu o możliwościach, jakie oferuje sterowanie 

przepływem danych. Ucieszył się, 

gdy dowiedział się, że przy odpowiedniej 

konfiguracji będzie mógł spokojnie 

pograć sobie w Neverwinter Nights 

w sieci, nawet gdy znajomy będzie sobie 

ściągał filmy i muzykę. Przygotowałem 

mu przykładowe pliki, na podstawie których 

mógł później rozbudować własną 

konfigurację. 

Serwer DHCP 

Każdy komputer podłączony do Sieci 

posiada przyporządkowany numer IP. 

Może on być wpisywany ręcznie podczas 

konfiguracji połączenia, ale w przypadku 

bardziej rozbudowanych sieci lokalnych, 

takie rozwiązanie nie jest ekonomiczne. 

Jeśli administrator z jakiegoś powodu 

będzie chciał zmienić numery części 

komputerów, to będzie musiał odwiedzić 

każdy z nich i zmieniać numer ręcznie. 

To samo może zdarzyć się, gdy użytkownik 

zainstaluje u siebie nowy system operacyjny, 

a nie będzie potrafił skonfigurować 

połączenia sieciowego. 

W takich przypadkach przydaje się 

DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol), 

czyli protokół dynamicznej konfiguracji 

komputerów. Dzięki niemu użytkownik 

komputera nie musi znać numeru 

IP, maski podsieci, adresu bramki czy 

adresu serwerów DNS – wystarczy, że 

zaznaczy u siebie Automatyczne pobieranie 

adresu IP, a wszystkie te informacje 

zostaną mu przesłane z serwera DHCP. 

Jak to działa? Nie zagłębiając się w 

szczegóły techniczne, można powiedzieć, 

że DHCP funkcjonuje w modelu klientserwer. 

W sieci mamy serwer zarządzający 

przydzielaniem adresów IP (oraz 

pozostałych parametrów konfiguracyjnych) 

oraz szereg klientów domagających 

się tych informacji. Klient (a więc każdy 

komputer w naszej sieci lokalnej poza 

serwerem) po uruchomieniu rozgłasza 

komunikaty do serwerów DHCP z żądaniem 

przesłania mu parametrów konfiguracyjnych. 

Gdy taki komunikat dotrze do 

Listing 1. Przykład pliku dhcpd.conf 

# Opcje globalne 

option domain-name "moja.domena.pl"; 

option domain-name-servers 194.204.159.1, 194.204.152.34; 

option subnet-mask 255.255.255.0; 

default-lease-time 21600; 

max-lease-time 86400; 

# Opcje podsieci 

subnet 192.168.100.0 netmask 255.255.255.0 { 

} 

range 192.168.100.2 192.168.100.250; 

option broadcast-address 192.168.100.255; 

option routers 192.168.100.1; 

# Opcje komputerów 

host user2 { 

} 

hardware ethernet 00:32:1F:13:44:F6; 

fixed-address 192.168.100.6; 

option broadcast-address 192.168.100.255; 

option routers 192.168.100.1; 

option host-name "user2"; 

serwera DHCP, sprawdza on właściwą 

dla klienta konfigurację i wysyła mu ją 

w komunikacie. Jeśli klientowi ona odpowiada 

(w sieci może znajdować się kilka 

serwerów DHCP, a klient może sobie 

wybrać, z którego chce korzystać), odsyła 

potwierdzenie do serwera, który zatwierdza 

taką konfigurację. 

Adresy mogą być przydzielane na 

kilka różnych sposobów. Po pierwsze, 

każdemu klientowi może być przypisany 

stały adres IP (np. na podstawie adresu 

MAC karty sieciowej). Po drugie, adres IP 

może być przyznany na określony czas 

(wydzierżawiony). Taki adres pochodzi 

ze specjalnej puli adresów określonej 

przez administratora. Wreszcie, po trzecie, 

administrator może przypisać komputerowi 

stały numer IP (nie jest wtedy 

pobierany z DHCP). 

Instalacja i uruchamianie 

Na początek musimy zainstalować pakiet 

dhcpd. Jest on dołączany do większości 

dystrybucji, więc nie powinno być problemów 

z jego znalezieniem. W przypadku 

dystrybucji Aurox 9.3 pakiet ten 

(pod nazwą dhcp-3.0pl2-6.16.i386.rpm) 

znajduje się na trzeciej płytce instalacyjnej. 

Możemy go zainstalować korzystając 

z menedżera pakietów lub z linii poleceń 

(po zalogowaniu się na konto root montujemy 

płytę CD-ROM poleceniem mount 

/mnt/cdrom/, a następnie instalujemy 

pakiet poleceniem rpm -Uvh /mnt/cdrom/ 

Aurox/RPMS/dhcp-3.0pl2-6.16.i386.rpm). 

Na tym instalacja kończy się. Konfigurację 

przeprowadzamy modyfikując 

plik /etc/dhcpd.conf. 

Po zakończeniu konfiguracji (według 

wskazówek umieszczonych poniżej) 

należy stworzyć pusty plik /etc/ 

dhcpd.leases poleceniem touch /etc/ 

dhcpd.leases. Teraz już możemy uruchomić 

demona DHCP poleceniem /usr/ 

sbin/dhcpd. Możemy ograniczyć jego 

działanie do wybranego interfejsu (tak, 

aby działał tylko na interfejsie, do którego 

jest podłączona sieć lokalna). W takim 

przypadku należy uruchomić go poleceniem 

/usr/sbin/dhcpd eth0 (w miejsce 

eth0 wstawiamy odpowiednią nazwę 

interfejsu). 

Jeśli wszystko działa prawidłowo, 

możemy dodać wywołanie demona 

DHCP do skryptów startowych. W przypadku 

dystrybucji Aurox można tego 

dokonać wydając polecenie ntsysv 

i zaznaczając pozycję dhcpd. 

W poniższych rozdziałach omówimy 

opcje konfiguracyjne umieszczane 

w pliku /etc/dhcpd.conf. 

Dynamiczne przydzielanie 

adresów 

Na Listingu 1 jest umieszczony przykładowy 

plik /etc/dhcpd.conf. Jest to skrócona 

wersja pliku, który mógłby być zasto- 


41


Rysunek 2. Po uruchomieniu serwera 

DHCP wystarczy polecić Linuksowi 

automatyczne pobieranie z niego adresów 

sowany w przypadku opisanym w rozdziale 

Przykład użycia. Jak widać, jest 

podzielony na trzy sekcje. 

W sekcji Opcje globalne są zawarte 

ustawienia domyślne. Zostaną one 

użyte, jeśli nie nadpiszą ich ustawienia 

zawarte w blokach subnet lub host 

(odpowiednio sekcje Opcje podsieci 

i Opcje komputerów) – najważniejsze 

są opcje zawarte w sekcji najbardziej 

szczegółowej. Jeśli klienta, który 

wysłał komunikat z żądaniem przyznania 

numeru IP, nie można dopasować 

do żadnego z bloków host, to rozpatrywane 

są bloki subnet. Jeśli w blokach 

tych nie zostały ustawione wszystkie 

opcje, to pobrane zostaną one 

z bloku nadrzędnego (w kolejności host 

-> subnet -> opcje globalne). 

Zaczynamy od ustawienia nazwy 

domeny (option domain-name) oraz adresów 

serwerów DNS (option domain-nameservers). 

Jeśli chcemy podać więcej adresów, 

oddzielamy je przecinkiem. Następnie 

ustawiamy maskę podsieci (option 

subnet-mask). 

Opcje default-lease-time i max-leasetime 

określają odpowiednio domyślny 

i maksymalny czas dzierżawy adresu 

przyznanego dynamicznie. Czasy te 

podane są w sekundach. 

Teraz dochodzimy do najciekawszej 

części, jaką jest sekcja Opcje podsieci. 

Zaczyna się ona od deklaracji podsieci 

(subnet) i jej maski (netmask). Wszystkie 

opcje dotyczące tej podsieci są zamknięte 

pomiędzy nawiasami klamrowymi: 

{ i }. Każda podsieć, która będzie obsługiwana, 

jak również każda podsieć, do 

której jest podłączony serwer DHCP, 

musi posiadać jeden blok subnet. Jest 

to konieczne nawet w przypadku, gdy 

w danej podsieci nie będziemy przypisywać 

adresów dynamicznie. 

Pierwsza opcja (range) określa zakres 

adresów, które mogą być dynamicznie 

przyznawane klientom. Adresy te muszą 

należeć do tej samej podsieci, co określona 

w deklaracji subnet. W jednym bloku 

subnet możemy zdefiniować wiele zakresów 

adresów – wystarczy użyć kilku 

kolejnych linii zawierających opcję range 

z podanymi odpowiednimi adresami. 

Następnie ustawiamy adres rozgłoszeniowy 

(option broadcast-address) dla 

naszej podsieci. Ostatnia opcja to wskazanie 

rutera (option routers), przez który 

klienci mogą łączyć się z Internetem. 

Te dwie sekcje w zasadzie wystarczają 

do dynamicznego przydzielania adresów. 

Jeśli jednak chcemy mieć większą 

kontrolę nad tym, jakie adresy otrzymują 

poszczególni użytkownicy sieci, powinniśmy 

zainteresować się również sekcją 

Opcje komputerów. 

Statyczne adresy 

Często będzie nam zależeć, aby konkretne 

komputery posiadały stałe adresy. Tak 

musi być w przypadku serwerów usług 

(np. DNS, WWW, FTP), które znajdują 

się w sieci lokalnej. Może to być również 

przydatne w przypadku zwykłych 

komputerów podłączonych do sieci. 

Dzięki temu można później łatwo zidentyfikować 

poszczególne komputery, a ich 

numery IP wykorzystać choćby do tworzenia 

odpowiednich regułek na zaporze 

ogniowej (np. w celu udostępnienia 

komuś konkretnego portu lub przeciwnie 

– zablokowania niektórych usług). 

Takie przypisanie stałych adresów 

poszczególnym komputerom w sieci 

dokonywane jest w sekcji Opcje komputerów. 

Na Listingu 1 w tej sekcji przedstawiony 

jest tylko jeden przykładowy 

blok host. Zaczyna się on linią host 

nazwa_komputera, po której umieszczane 

są opcje konfiguracyjne dotyczące tego 

komputera, zamknięte pomiędzy nawiasami 

klamrowymi: { i }. 

Pierwsza opcja w naszym przykładzie 

to hardware ethernet. Określa ona adres 

MAC karty sieciowej komputera, dla 

którego przeznaczone są opcje zawarte 

w tym bloku host. W systemie Windows 

adres MAC karty sieciowej możemy 

sprawdzić uruchamiając polecenie ipcfg. 

W przypadku Linuksa wystarczy uruchomić 

polecenie /sbin/ifconfig. Możemy 

również sprawdzić adresy MAC innych 

komputerów podłączonych do sieci, uruchamiając 

na ruterze polecenie /sbin/arp 

(jednak nie wypisze ono adresów komputerów, 

które akurat są wyłączone lub 

nie korzystają z sieci). 

Opcja fixed-address to serce naszego 

statycznego przydziału numeru IP. Jeśli 

byśmy jej nie użyli, to komputer otrzymałby 

adres z puli określonej w odpowiednim 

bloku subnet. Podczas wyszukiwania 

bloku host odpowiadającego komputerowi, 

który wysłał żądanie, w pierwszej 

kolejności rozpatrywane są bloki host 

zawierające opcję fixed-address z adresem 

pasującym do podsieci, w której 

został uruchomiony komputer. Jeśli taki 

blok nie zostanie znaleziony, to w następnej 

kolejności przeszukiwane są bloki 

host nie zawierające opcji fixed-address. 

Kolejne dwie opcje (option broadcast-address 

i option routers) pozwalają 

na przekazanie do komputera odpowiadających 

mu adresu rozgłoszeniowego 

i adresu rutera. Opcje zawarte w tym 

bloku mają pierwszeństwo przed tymi 

określonymi w bloku subnet, więc mamy 

możliwość wskazania innego rutera 

wybranym komputerom. Jeśli jednak są 

takie same, możemy po prostu usunąć 

te dwie linie z bloku host – w takim 

przypadku będą obowiązywać wartości 

umieszczone w bloku subnet. 

Ostatnia opcja (option host-name) 

pozwala na ustawienie odpowiedniej 

nazwy komputera. 

W analogiczny sposób można utworzyć 

bloki host dla pozostałych komputerów 

w sieci, zmieniając odpowiednio 

nazwę komputera, jego adres MAC oraz 

przypisany numer IP. 

Dzielenie pasma 

Tym, co bardzo irytuje wielu użytkowników 

sieci korzystających z Internetu 

za pośrednictwem niewielkich sieci 

lokalnych (blokowych, osiedlowych), 

jest zapychanie łącza przez inne osoby. 

Nieraz dochodzi do sytuacji, w której 

część użytkowników przejmuje większość 

pasma i cieszy się z szybko ściągających 

się plików, podczas gdy inni mają 

problemy z otwarciem nawet pojedynczej 

strony WWW. 

Receptą na ten problem jest odpowiednie 

sterowanie przepływem danych 

(traffic control). Dzięki temu możemy nie 

tylko ograniczyć przepustowość wykorzystywaną 

przez poszczególnych użytkowników, 

ale również zapewnić odpo- 

42 czerwiec 2004

dhcp i htb 


ruterze udostępniali konta innym użytkownikom, 

to powinniśmy zainteresować 

się IMQ (InterMediate Queueing 

device), czyli pośrednim urządzeniem 

kolejkującym. 

Rysunek 3. Przykład statystyk zarządzania przepustowością łącza przez HTB 

wiednie parametry łącza dla wybranych 

transmisji (np. dla pracy z SSH). 

Jak to działa? 

Zacznijmy od tego, że każde łącze ma 

określoną przepustowość. Łącze w sieci 

lokalnej (często jest to Ethernet o przepustowości 

10 lub 100 Mbit) jest zazwyczaj 

znacznie szybsze od łącza do Internetu 

(np. SDI o przepustowości 115Kbit lub 

DSL o przepustowości 1Mbit). Nas interesuje, 

co dzieje się na styku tych łączy, 

czyli tam, gdzie znajduje się nasz ruter. 

Dane przesyłane przez użytkowników 

przychodzą do rutera przez jeden z 

interfejsów (np. ppp0 w przypadku SDI 

lub eth0 w przypadku sieci lokalnej). 

Następnie podlegają analizie – w uproszczeniu, 

ruter ocenia, do jakiego adresata 

mają trafić poszczególne pakiety. Znając 

adresata, ruter wyznacza adres następnego 

rutera i interfejsu, do którego skieruje 

dane. Takie dane przeznaczone do 

wysłania trafiają do kolejki wyjściowej, 

z której są usuwane, gdy tylko interfejs 

zdoła je obsłużyć. 

Może się zdarzyć, że do kolejki wyjściowej 

dane trafiają tak szybko, że interfejs 

nie nadąża z wysyłaniem. Jeśli przeciążenie 

takie trwa na tyle długo, że 

liczba pakietów przeznaczonych do 

wysłania przekroczy rozmiary kolejki 

wyjściowej, to część pakietów zostanie 

zagubiona. O tym, które pakiety zostaną 

zagubione, decyduje algorytm obowiązujący 

w danej kolejce. 

Jak widać z tego opisu, mamy możliwość 

kształtowania jedynie ruchu wychodzącego 

z rutera. Może się to wydawać 

dziwne, jednak jest dosyć naturalne. 

Ruter otrzymujący dane z przeciążonego 

łącza nie ma możliwości zmniejszenia 

tego przeciążenia za pomocą kolejki 

– może to zrobić jedynie ruter wysyłający 

dane. Powstaje zatem pytanie, jak mamy 

ograniczyć przepustowość dla danych 

pobieranych z Internetu. 

Dokonamy tego w ten sposób, że 

nałożymy ograniczenia na interfejs sieci 

lokalnej – jeśli ruter będzie wysyłał jakieś 

dane z Internetu do jednego z użytkowników 

sieci lokalnej, to zadba, aby były 

one wysyłane z określoną szybkością. 

W ten sam sposób możemy ograniczyć 

przepustowość wykorzystywaną 

przez użytkowników do wysyłania 

danych do Internetu. Tym razem jednak 

ograniczenia należy założyć na interfejs 

zewnętrzny (np. ppp0). 

Do nakładania ograniczeń posłuży 

nam program tc (traffic control) z pakietu 

iproute2. 

Warto zauważyć, że przy takim 

modelu możemy kształtować ruch 

wychodzący bezpośrednio z rutera, 

jednak nie mamy wpływu na szybkość 

pobierania danych przez ruter – ruch 

kształtujemy na ruterze, a dane przeznaczone 

dla niego nie przechodzą przez 

żaden interfejs wyjściowy. W większości 

przypadków nie jest to jednak niedogodnością. 

Gdybyśmy jednak na naszym 

Podstawowe wymagania 

Przede wszystkim musimy sprawdzić, 

czy posiadamy odpowiednią konfigurację. 

HTB (wykorzystywany przez nas 

algorytm kolejkowania – patrz ramka 

Algorytmy kolejkowania) jest włączone 

w jądrach od wersji 2.4.20, dlatego 

najlepiej korzystać z najnowszych jąder 

linii 2.4.x. Można co prawda skorzystać 

z wersji wcześniejszej niż 2.4.20, jednak 

wymaga to nakładania łaty na jądro. My 

nie będziemy sobie utrudniać życia i skorzystamy 

z jądra 2.4.20 lub nowszego. 

Drugim ważnym elementem jest 

pakiet iproute2 (a dokładniej, wchodzący 

w jego skład program tc). Najnowsze 

wersje tego pakietu nie wymagają już 

nakładania łatki HTB, co oszczędza nam 

pracy z kompilowaniem źródeł. Użytkownicy 

dystrybucji Aurox mogą wykorzystać 

pakiety dołączane do dystrybucji 

(iproute-2.4.7 z pierwszej płyty instalacyjnej). 

To w zasadzie wszystko, co będzie 

nam potrzebne. Teraz możemy już sprawdzić, 

czy wszystko działa tak, jak powinno. 

W tym celu korzystając z uprawnień 

administratora (czyli po zalogowaniu na 

konto root lub skorzystaniu z polecenia 

su -) wydajemy następujące polecenia: 

tc qdisc show 

tc filter show 

tc class show 

Na tym etapie nie powinny one zwrócić 

żadnego wyniku. Jeśli pojawi się komunikat 

błędu zawierający tekst no such 

device, to znaczy, że podczas kompilowania 

jądra pominęliśmy jakieś istotne 

opcje. W przeciwnym przypadku 

możemy przejść do właściwej konfiguracji. 

Dzielimy według 

użytkowników 

W rozdziale Przykład użycia opisaliśmy 

przykładową konfigurację sieci lokalnej. 

Dla przypomnienia, mamy do czynienia 

z siecią lokalną złożoną z dziesięciu komputerów. 

Jeden z nich pełni rolę bramki 

do Internetu. Sieć lokalna (Ethernet) ma 

przepustowość 10Mbit, natomiast łącze 


43


Algorytmy kolejkowania 

O doborze pakietów do wysłania decyduje 

algorytm przypisany do danej kolejki 

wyjściowej. Domyślnie jest to najprostszy 

algorytm FIFO (First In First Out). Przy 

jego wykorzystaniu pakiety są wysyłane 

w takiej kolejności, w jakiej pojawiły 

się w kolejce. To właśnie dlatego użytkownik 

uruchamiający duże ilości obciążających 

łącze programów potrafi doprowadzić 

do sytuacji, gdy korzystanie 

z sieci jest dla innych bardzo trudne. 

Z tego powodu stworzono inne algorytmy, 

z których możemy korzystać. Należą 

do nich między innymi TBF (Token Bucket 

Filter), PRIO (Simple Priority Queueing) 

czy SFQ (Stochastic Fairness Queueing 

– sprawiedliwe kolejkowanie). W dalszej 

części będziemy korzystać tylko ze sprawiedliwego 

kolejkowania SFQ. 

Kolejka nie musi wykorzystywać 

tylko pojedynczego algorytmu. Może ona 

wykorzystywać znacznie bardziej złożony 

algorytm, podzielony na klasy, z których 

każda ma przyporządkowany inny 

algorytm kolejkowania. O tym, które 

pakiety przejdą do których klas, decydują 

filtry. W ten sposób można rozdzielać 

ruch różnego rodzaju, jak również przyporządkowywać 

wybranym pakietom 

wyższy priorytet. Do takich złożonych 

algorytmów kolejkowania należą między 

innymi CBQ (Class Based Queueing) 

i HTB (Hierarchical Token Bucket). Ponieważ 

HTB jest szybsze i dokładniejsze niż 

CBQ, właśnie z tego algorytmu będziemy 

korzystać. 

Do ustawiania algorytmu kolejkowania 

(to trochę nieszczęśliwe tłumaczenie 

angielskiego queueing discipline – dalej 

będziemy zamiennie używać zwrotu dyscyplina 

kolejkowania) służy nam polecenie 

tc qdisc add z podanymi parametrami. 

Analogicznie do tworzenia poszczególnych 

klas służy polecenie tc class 

add, a do tworzenia filtrów tc filter 

add. Przykłady tych poleceń i ich składnia 

opisane są w artykule w praktycznych 

przykładach. 

do Internetu to SDI (o przepustowości 

115Kbit). Dwóch użytkowników posiada 

więcej niż jeden komputer – jeden z nich 

posiada trzy, a drugi dwa komputery. 

Aby pozostali użytkownicy sieci nie byli 

poszkodowani, łącze dzielimy pomiędzy 

użytkowników, a nie komputery (czyli 

trzy komputery jednego użytkownika 

otrzymają razem taką samą przepustowość, 

jak jeden komputer innego). 

Na Listingu 2 znajduje się jedno 

z możliwych rozwiązań, które można 

w tym przypadku zastosować. Omówimy 

je teraz krok po kroku. 

Zaczynamy od zdefiniowania zmiennych, 

dzięki czemu nasz skrypt będzie 

później łatwiejszy do modyfikowania. 

W sekcji 1) określamy następujące zmienne: 

• CALE – przepustowość całego łącza 

sieci lokalnej; 

• SDI – przepustowość łącza do Internetu; 

• ETH_CEIL – maksymalna przepustowość 

możliwa do wykorzystania na 

transmisję z rutera do komputerów 

w sieci lokalnej; 

• USER – przepustowość gwarantowana 

każdemu z użytkowników (nie 

może być większa niż wartość SDI 

podzielona przez liczbę użytkowników); 

• USER_CEIL – maksymalna przepustowość, 

którą może wykorzystać użytkownik, 

jeśli nie jest ona zajmowana 

przez innych użytkowników; 

• INT_LOC – nazwa interfejsu rutera, 

do którego podłączona jest sieć lokalna. 

Następnie w sekcji 2) określamy zmienne, 

w których przechowywane są numery IP 

wszystkich komputerów znajdujących się 

w sieci lokalnej. Zmienna IP_SERWER 

przechowuje numer IP rutera. Pozostałe 

zmienne to numery IP komputerów należących 

do użytkowników. Nazwy zmiennych 

można dobrać według własnych 

upodobań. W tym przypadku przyjęto 

zasadę, że nazwa składa się z ciągu 

IP_USER uzupełnionego o numer użytkownika 

(np. IP_USER2). Jeśli użytkownik 

posiada więcej komputerów, 

to dodatkowo po znaku podkreślenia 

jest podany numer kolejny komputera 

należącego do tego użytkownika (np. 

IP_USER3_2 to drugi komputer użytkownika 

numer 3). 

Polecenie zawarte w sekcji 3) powoduje, 

że usunięte są wszystkie kolejki 

i klasy, które mogły być zdefiniowane 

na interfejsie $INT_LOC. Przy okazji 

warto zaznaczyć, że o ile przy definiowaniu 

zmiennych wykorzystywaliśmy same 

nazwy, to przy wstawianiu ich wartości w 

poleceniach nazwy zmiennych poprzedzamy 

znakiem $. 

W sekcji 4) określamy, jaka dyscyplina 

kolejkowania będzie wykorzystana 

do zarządzania ruchem wychodzącym 

z sieci lokalnej. W naszym przypadku 

wybieramy dyscyplinę HTB. Utworzonemu 

obiektowi nadajemy uchwyt 

(handle) 1:0. 

Następnie w utworzonym obiekcie 

tworzymy klasę odpowiedzialną za 

przypisanie przepustowości dla całego 

łącza do sieci lokalnej. Odpowiada za to 

instrukcja umieszczona w sekcji 5). Użyta 

tu wartość zmiennej CALE nie powinna 

być większa od rzeczywistej przepustowości 

sieci. 

W sekcji 6) rozdzielamy naszą klasę 

na dwie podklasy. Jedna z nich (o rate 

i ceil ustawionym na wartość $SDI) 

będzie służyć do kolejkowania pakietów 

pochodzących z Internetu. Druga 

natomiast pozwoli na przesyłanie pakietów 

pochodzących bezpośrednio z rutera 

do komputerów w sieci lokalnej z maksymalną 

szybkością. 

Szereg poleceń zawartych w sekcji 

7) przydziela poszczególnym użytkownikom 

fragmenty pasma przeznaczonego 

do ściągania danych z Internetu. 

Warto zauważyć, że pasmo jest dzielone 

na liczbę użytkowników, a nie komputerów. 

Opcją rate przydzielamy im 

pasmo gwarantowane. Należy pamiętać, 

aby suma wartości opcji rate wykorzystanych 

w tej sekcji nie przekroczyła wartości 

rate ustalonej dla kolejki nadrzędnej 

w sekcji 6). To samo dotyczy opcji ceil. Jeśli 

nie chcemy iść na rękę użytkownikom, 

a jedynie przydzielić im konkretne pasmo 

(czyli jeśli chcemy, aby gwarantowane 

pasmo było zarazem maksymalnym), to 

możemy zmiennej USER_CEIL przypisać 

tę samą wartość, co zmiennej USER. 

Czas na ustawienie filtrów, które będą 

odpowiadać za kierowanie pakietów do 

odpowiednich kolejek. Zaczynamy od 

zapewnienia, że pakiety pochodzące 

z rutera nie będą podlegały ogranicze- 

Rysunek 4. Po skonfigurowaniu 

zarządzania przepustowością możemy 

spokojnie czytać strony WWW nawet, gdy 

kolega uparcie korzysta z KaZaA 

44 czerwiec 2004

dhcp i htb 


Listing 2. Przykładowa zawartość pliku rc.htb dla podziału pasma według użytkowników 

# 1) określamy przepustowości 

CALE=8700kbit 

SDI=110kbit 

ETH_CEIL=8000kbit 

USER=16kbit 

USER_CEIL=100kbit 

INT_LOC=eth0 

# 2) wskazujemy adresy komputerów 

IP_SERWER=192.168.100.1 

IP_USER1_1=192.168.100.2 

IP_USER1_2=192.168.100.3 

IP_USER2=192.168.100.6 

IP_USER3_1=192.168.100.8 

IP_USER4=192.168.100.15 

IP_USER5=192.168.100.50 

IP_USER3_2=192.168.100.100 

IP_USER6=192.168.100.200 

IP_USER1_3=192.168.100.205 

# 3) usuwamy wszelkie ustawienia qdisc 

tc qdisc del root dev $INT_LOC 

# 4) dodajemy obiekt qdisc - htb 

tc qdisc add dev $INT_LOC root handle 1:0 htb 

# 5) tworzymy klasę odpowiadającą całej dostępnej przepustowości sieci lokalnej 

tc class add dev $INT_LOC parent 1:0 classid 1:1 htb rate $CALE ceil $CALE 

# 6) wydzielamy klasy dla transmisji danych z Internetu i z serwera 

tc class add dev $INT_LOC parent 1:1 classid 1:2 htb rate $SDI ceil $SDI 

tc class add dev $INT_LOC parent 1:1 classid 1:3 htb rate $ETH_CEIL ceil $ETH_CEIL 

# 7) rozdzielamy przepustowość pomiędzy poszczególnych użytkowników 

tc class add dev $INT_LOC parent 1:2 classid 1:4 htb rate $USER ceil $USER_CEIL 

tc class add dev $INT_LOC parent 1:2 classid 1:5 htb rate $USER ceil $USER_CEIL 

... 

# 8) ustawiamy filtr oddzielający transmisję z serwera 

tc filter add dev $INT_LOC protocol ip preference 1 parent 1:0 u32 match ip srcS 

$IP_SERWER flowid 1:3 

# 9) ustawiamy filtry oddzielające transmisję do poszczególnych komputerów w sieciS 

lokalnej 

tc filter add dev $INT_LOC protocol ip preference 2 parent 1:0 u32 match ip dstS 

$IP_USER1_1 flowid 1:4 

tc filter add dev $INT_LOC protocol ip preference 2 parent 1:0 u32 match ip dstS 

... 

$IP_USER1_2 flowid 1:4 

# 10) ustawiamy sprawiedliwe dzielenie łącza z serwera 

tc qdisc add dev $INT_LOC parent 1:3 handle 3:0 sfq perturb 10 

# 11) ustawiamy sprawiedliwe dzielenie łączy poszczególnych użytkowników 



... 

niom nakładanym na łącze internetowe. 

Uzyskujemy to dzięki poleceniu zawartemu 

w sekcji 8). Warto zwrócić uwagę na 

opcję preference 1, dzięki której reguła 

ta zostanie rozpatrzona przed umieszczonymi 

w kolejnych liniach (posiadającymi 

opcję preference 2). Dzieje się tak, 

gdyż opcja ta określa priorytet filtru – im 

niższy numer, tym wcześniej będzie rozpatrzony 

filtr. Do dopasowania pakietów 

wykorzystano filtr u32. Numer kolejki, 

do której ma być skierowany dopasowany 

pakiet, określony jest opcją flowid. 

W analogiczny sposób filtrujemy 

pakiety przeznaczone dla poszczególnych 

komputerów w sieci lokalnej i kierujemy 

je do odpowiednich kolejek. Zajmują 

się tym polecenia zawarte w sekcji 

9). Warto zwrócić uwagę, że zgodnie 

z wcześniejszymi założeniami, pakiety 

pobierane przez komputery należące do 

jednego użytkownika (np. IP_USER1_1 

i IP_USER1_2) kierowane są do tej samej 

kolejki. Dzięki temu użytkownik nie 

otrzymuje dodatkowego pasma tylko 

dlatego, że posiada więcej komputerów. 

Wykorzystana w tych liniach opcja preference 

2 sprawia, że linie te są rozpatrywane 

dopiero po linii umieszczonej 

w sekcji 8). Gdyby było inaczej, to podczas 

pobierania przez użytkownika 

danych z rutera (a nie z Internetu) transmisja 

odbywałaby się z szybkością przeznaczoną 

dla pobierania danych z Internetu. 

Ponieważ dysponujemy siecią 

o przepustowości 10Mbit, nie miałoby to 

większego sensu. 

Aby użytkownicy podczas pobierania 

danych z rutera wzajemnie sobie 

nie przeszkadzali, to do klasy 1:3 opisanej 

w sekcji 6) dodamy jeszcze dyscyplinę 

kolejkowania SFQ (odpowiednia linia 

znajduje się w sekcji 10)). W zasadzie 

jest wątpliwe, aby w sieci lokalnej ktoś 

tak mocno „przytkał” łącze, żeby było to 

konieczne, jednak dodatkowa pojedyncza 

linia w skrypcie nie powinna nam 

zaszkodzić. 

Analogicznie postępujemy w sekcji 

11), gdzie przypisujemy dyscyplinę kolejkowania 

SFQ do każdej z kolejek przydzielonych 

poszczególnym użytkownikom. 

Na tym kończy się działanie skryptu. 

Możemy go umieścić na przykład w 

pliku /etc/rc.d/init.d/rc.htb. Plikowi temu 

należy nadać prawa wykonywania (poleceniem 

chmod u+x /etc/rc.d/init.d/ 

rc.htb), a następnie jego wywołanie 

możemy umieścić w jednym ze skryptów 

startowych. Ważne jest, aby skrypt 

ten był wykonywany dopiero po podniesieniu 

wszystkich interfejsów. 

Równi i równiejsi 

No dobrze, mamy sprawiedliwy podział 

łącza, ale jedna z użytkowniczek sieci 

tak ładnie się do nas uśmiecha, że nie 

mamy sumienia traktować jej na równi 

z pozostałymi. Czy można w jakiś sposób 

uprzyjemnić jej korzystanie z sieci? Oczywiście. 

Narzucającą się od razu myślą jest 

zwiększenie wartości opcji rate i ceil 

w jej kolejce. Dzięki temu miałaby do 


45


Listing 3. Przykładowa zawartość pliku rc.htb dla podziału pasma według usług 

# 1) określamy przepustowości i interfejsy 

SDI=110kbit 

WWW=30kbit 

FTP=30kbit 

INNE=20kbit 

INNE_CEIL=40kbit 

INT_INT=ppp0 

# 2) usuwamy wszelkie ustawienia qdisc 

tc qdisc del root dev $INT_INT 

# 3) dodajemy obiekt qdisc - htb 

tc qdisc add dev $INT_INT root handle 1:0 htb default 4 

# 4) tworzymy klasę odpowiadającą całej dostępnej przepustowości sieci lokalnej 

tc class add dev $INT_INT parent 1:0 classid 1:1 htb rate $SDI ceil $SDI 

# 5) wydzielamy klasy dla transmisji danych z poszczególnych portów 

tc class add dev $INT_INT parent 1:1 classid 1:2 htb rate $WWW ceil $SDI 

tc class add dev $INT_INT parent 1:1 classid 1:3 htb rate $FTP ceil $FTP 

tc class add dev $INT_INT parent 1:1 classid 1:4 htb rate $INNE ceil $INNE_CEIL 

# 6) ustawiamy filtry oddzielające transmisję z poszczególnych portów do Internetu 

tc filter add dev $INT_INT protocol ip parent 1:0 u32 match ip sport 80 0xffff S 

flowid 1:2 

tc filter add dev $INT_INT protocol ip parent 1:0 u32 match ip sport 20 0xffff S 

flowid 1:3 

# 7) ustawiamy sprawiedliwe dzielenie przepustowości poszczególnych usług 

tc qdisc add dev $INT_INT parent 1:2 handle 2:0 sfq perturb 10 



dyspozycji większą gwarantowaną przepustowość, 

jak również większe łącze 

do wykorzystania. To jednak wiąże się 

z koniecznością dokonania kolejnych 

przeliczeń i dostosowania wartości w 

pozostałych kolejkach. 

Możemy rozwiązać to inaczej. 

Zwykle jest tak, że nie wszyscy użytkownicy 

wykorzystują w całości przydzielone 

im pasmo. W takim przypadku 

jest ono rozdzielane po równo pomiędzy 

pozostałych, potrzebujących użytkowników 

(aż do wartości opcji ceil). Możemy 

sprawić, że dodatkowe pasmo będzie 

w pierwszej kolejności przydzielane 

wskazanej osobie. Wystarczy w sekcji 7) 

w każdej linii dopisać opcję prio LICZBA, 

gdzie LICZBA określa priorytet danego 

użytkownika. Im LICZBA mniejsza, tym 

większy priorytet – użytkownik o najwyższym 

priorytecie będzie miał pierwszeństwo 

podczas rozdzielania dodatkowego 

pasma. 

Przypuśćmy, że w liniach z opcjami 

classid o wartościach 1:4, 1:5, 1:6 i 1:8 

ustawimy opcję prio 2. W linii z classid 

1:9 damy prio 1 (to nasza uśmiechnięta 

koleżanka), a w linii z classid 1:7 dopiszemy 

prio 3 (to znajomy, który nadepnął 

nam na odcisk). W takim przypadku, 

jeśli nasza koleżanka będzie ściągała 

jakiś duży plik z szybkiego serwera, 

a dostępne będzie jeszcze wolne pasmo, 

to zostanie ono przydzielone właśnie jej. 

Dopiero w następnej kolejności będą 

obsłużeni pozostali użytkownicy, a na 

samym końcu nasz niegrzeczny kolega 

z kolejki 1:7. 

Dzielimy według usług 

Załóżmy, że nasz serwer udostępnia 

jakieś usługi. Może to być serwer WWW, 

FTP, czy na przykład SSH. Zapewniliśmy 

już komfort korzystania z sieci naszym 

użytkownikom lokalnym, ale co z użytkownikami 

Internetu? Również i o nich 

możemy zadbać. Tym razem będziemy 

pracować na interfejsie zewnętrznym (w 

naszym przykładzie jest to ppp0), gdyż 

chcemy kształtować ruch wychodzący 

z serwera do Internetu. 

W naszym przykładzie dla uproszczenia 

założymy, że na serwerze udostępniamy 

tylko usługi WWW i FTP. 

Pierwszej z nich przypiszemy przepustowość 

gwarantowaną 30kbit na sekundę 

(z góry ograniczoną tylko przepustowością 

SDI), natomiast drugiej zagwarantujemy 

taką samą przepustowość (z tą różnicą, 

że transfer FTP nie będzie większy 

niż te gwarantowane 30kbit na sekundę). 

Wszystkie pozostałe transmisje wychodzące 

(a więc również i ruch wychodzący 

od użytkowników sieci lokalnej) będą 

miały zagwarantowane 20kbit na sekundę 

z ograniczeniem do maksymalnie 

40kbit na sekundę. Dzięki temu wszelkie 

programy typu KaZaA nie będą miały 

szans zapchać nam łącza wychodzącego. 

Na Listingu 3 podane jest przykładowe 

rozwiązanie tego problemu. Zawartość 

możemy później dopisać do pliku 

rc.htb stworzonego w poprzednich rozdziałach, 

dzięki czemu jeden skrypt 

będzie odpowiadał za kształtowanie 

zarówno ruchu wychodzącego, jak 

i przychodzącego. 

Zaczynamy od zdefiniowania zmiennych 

zawierających wartości poszczególnych 

przepustowości. Nazwy SDI, WWW, 

FTP i INNE mówią same za siebie. Zmienna 

INNE_CEIL odpowiada za górne ograniczenie 

pasma dla pozostałego (poza 

WWW i FTP) ruchu wychodzącego. 

W zmiennej INT_INT zawarta jest nazwa 

interfejsu rutera, przez który podłączony 

jest do Internetu. 

W sekcji 2) kasujemy wszystkie ustawienia 

dotyczące kształtowania ruchu na 

interfejsie $INT_INT. Nie należy się obawiać 

wstawienia tej linii w skrypcie po 

stworzeniu regułek dla innego interfejsu. 

Polecenie to kasuje ustawienia tylko 

i wyłącznie na wskazanym interfejsie. 

Polecenie zawarte w sekcji 3) powoduje 

ustawienie HTB jako dyscypliny 

kolejkowania dla ruchu wychodzącego 

do Internetu. Warto zauważyć, że 

ponownie użyliśmy uchwytu (handle) 

1:0. Jest to możliwe, gdyż uchwyty są 

numerowane osobno dla każdego interfejsu. 

Tak więc uchwyt 1:0 na interfejsie 

eth0 nie ma nic wspólnego z uchwytem 

1:0 na interfejsie ppp0. 

Dodatkową ciekawostką jest użycie 

w tej sekcji opcji default. Wskazuje ona 

klasę domyślną, czyli taką, do której kierowany 

będzie ruch nie obsłużony przez 

filtry – jeśli jakieś pakiety nie zostaną 

dopasowane w filtrach, to trafią właśnie 

do wskazanej tu klasy. Należy jeszcze 

wyjaśnić, w jaki sposób wskazywana 

jest klasa domyślna. Użyliśmy tutaj 

opcji default 4. Ponieważ została ona 

użyta w obiekcie o uchwycie 1:0, więc 

46 czerwiec 2004

dhcp i htb 


Listing 4. Zawartość przykładowego 

pliku /etc/rchtb/htbusers.conf 

NewGroup user1 

192.168.100.2 user1_1 

192.168.100.3 user1_2 

192.168.100.205 user1_3 

EndGroup 

192.168.100.6 user2 

NewGroup user3 

192.168.100.8 user3_1 

192.168.100.100 user3_2 

EndGroup 

192.168.100.15 user4 

192.168.100.50 user5 

192.168.100.200 user6 

klasą domyślną będzie klasa o uchwycie 

1:4 (numer powstaje przez złożenie 

uchwytu obiektu i numeru podanego w 

opcji default). Klasa ta zdefiniowana jest 

w sekcji 5). 

Sekcja 4) to znane nam już polecenie 

tworzące główną klasę odpowiedzialną 

za przypisanie przepustowości gwarantowanej 

i maksymalnej całego łącza do 

Internetu. 

Następnie w sekcji 5) tworzymy podklasy 

odpowiadające za kolejkowanie 

ruchu odpowiednich usług. 

O tym, jakie pakiety znajdą się w 

odpowiednich kolejkach, decydują filtry 

zdefiniowane w sekcji 6). Objaśnienie 

użytej tu konstrukcji filtru znajduje się 

na końcu rozdziału Równi i równiejsi. 

Ruch wychodzący z portu numer 80 

(a więc WWW ) kierowany jest do klasy 

1:2, natomiast wychodzący z portu 20 

(FTP) do klasy 1:3. Nie ma filtru kierującego 

pakiety do klasy 1:4. Za to właśnie 

odpowiada opcja default 4 zawarta 

w sekcji 3). 

Sekcja 7) kończy skrypt ustawiając 

na poszczególnych klasach sprawiedliwy 

algorytm kolejkowania SFQ. 

Konfigurator podziału 

pasma 

Jeśli nie mamy ochoty na własnoręczne 

wyliczenia i wpisywanie kolejnych regułek, 

możemy skorzystać z pomocy konfiguratora. 

Michał Łukaszek napisał bardzo 

użyteczny skrypt rchtb, który można znaleźć 

na stronie http://www.rc.htb.prv.pl/. 

W chwili pisania artykułu serwis wciąż 

jeszcze odczuwał skutki awarii, lecz sam 

skrypt (w najbardziej aktualnej wersji 

0.3.3) został udostępniony do pobrania. 

Instalacja 

Po pobraniu pliku na dysk należy rozpakować 

go poleceniem tar xvzf rchtb- 

0.3.3.tar.gz. W wyniku zostanie utworzony 

katalog rchtb/, a w nim umieszczona 

zawartość archiwum. Na początku 

należy zapoznać się z plikami README 

i INSTALL, w których opisany jest sposób 

wykorzystania skryptu oraz możliwe problemy. 

Najpierw należy zadbać, aby w systemie 

znajdowały się następujące narzędzia: 

tree, grep, cut, dialog, ls, where 

is, cat (w przypadku Auroksa 9.3 znajdują 

się one w pakietach tree-1.4b3- 

1.i386.rpm, grep-2.5.1-17.4.i386.rpm, 

dialog-0.9b-20031002.1.i386.rpm, coreutils-5.0-24.i386.rpm, 

util-linux-2.11y- 

29.i386.rpm, znajdujących się na pierwszej, 

drugiej i czwartej płytce instalacyjnej). 

Jeśli któregoś z tych narzędzi brakuje, 

to należy doinstalować odpowiedni 

pakiet. 

Wskazywanie użytkowników 

sieci 

Następnym krokiem jest przygotowanie 

spisu komputerów, pomiędzy które ma 

być dzielone pasmo. Umieszczamy go 

w pliku /etc/rchtb/htbusers.conf (w tym 

celu powinniśmy pracować z uprawnieniami 

administratora). Jego zawartość 

odpowiadająca naszemu przykładowi 

przedstawiona jest na Listingu 4. Jak 

widać, jego składnia jest bardzo prosta. 

Pojedynczy komputer opisywany jest 

jedną linią składającą się z adresu IP 

i odpowiadającej mu nazwy symbolicznej. 

Nazwa ta może być taka sama, jak 

w pliku /etc/hosts. Jeśli kilka komputerów 

ma korzystać ze wspólnego pasma, 

to należy je przydzielić do jednej grupy. 

Robimy to umieszczając ich wpisy 

pomiędzy liniami NewGroup NazwaGrupy 

i EndGroup. Pamiętajmy, aby w pliku 

/etc/rchtb/htbusers.conf nie umieszczać 

wpisu odnoszącego się do samego serwera, 

na którym będzie realizowane 

dzielenie pasma. 

Po stworzeniu odpowiednich wpisów 

w pliku /etc/rchtb/htbusers.conf pozostaje 

nam uruchomienie właściwego skryptu 

konfiguratora. Dokonujemy tego przechodząc 

do katalogu rchtb/, w którym 

wydajemy polecenie ./rchtb_configure. 

Parametry łączy 

Pierwsze pytanie dotyczy katalogu, 

do którego ma zostać skopiowany 

plik rchtb_tc dostarczony w pliku 

rchtb-0.3.3.tar.gz. Możemy go użyć 

jako zamiennika programu tc pochodzącego 

z pakietu iproute2. Jest to 

szczególnie użyteczne, gdy posiadamy 

starszą wersję pakietu iproute2, nie 

wspierającą HTB. Program rchtb_tc 

został skompilowany z obsługą HTB, 

ESFQ oraz WRR. Najlepiej wybrać zalecaną 

lokalizację, czyli katalog /usr/ 

sbin/. 

Kolejną decyzją, którą musimy 

podjąć, to wskazanie interfejsu sieciowego 

wykorzystywanego do łączenia 

z Internetem (w naszym przykładzie 

jest to interfejs ppp0). Jeśli na spisie 

nie ma jakiegoś interfejsu, należy 

opuścić program (dwukrotnie wciskając 

klawisz [Esc]), a następnie 

podnieść interfejs poleceniem ifup 

nazwa_interfejsu. Po wykonaniu tej 

czynności można od nowa uruchomić 

skrypt. 

W analogiczny sposób wskazujemy 

interfejs służący do połączenia z siecią 

lokalną. W naszym przykładzie jest to 

eth0. 

Czwarte pytanie dotyczy przepustowości 

naszego łącza do Internetu. 

Mamy do wyboru kilka standardowych 

pozycji, między innymi SDI (które 

wybralibyśmy w naszym przykładzie), 

kablówkę (w wersji 128/128), Neostradę+, 

jak również DSL 1Mbit. Jeśli 

żaden z proponowanych wyborów nam 

nie odpowiada, możemy wskazać pozycję 

Inne łącze, po czym zostaniemy 

poproszeni o podanie prędkości downloadu 

i uploadu w kilobitach na sekundę. 

Analogicznie określamy przepustowość 

sieci lokalnej, tym razem 

w megabitach na sekundę. Do 

wyboru mamy Ethernet (10 Mbit), Fast 

Ethernet (100 Mbit) oraz Gigabit Ethernet 

(1000 Mbit). Oprócz tego możemy 

samodzielnie określić przepustowość 

wybierając pozycję Inna przepusowość 

W opisywanym przykładzie 

właściwym wyborem jest Ethernet 10 

Mbit. 

Następnie otrzymujemy informację, 

jakie wartości parametrów przyjęto 

dla poszczególnych interfejsów. Warto 

zauważyć, że w przypadku łącza internetowego 

wartości uploadu i downloadu 

zostały automatycznie nieco zmniejszone 

w porównaniu do podanych przez nas 

parametrów łącza. 


47


Rysunek 5. Poprawne wprowadzenie 

danych o komputerach w sieci jest bardzo 

ważne 

Klasy dla użytkowników 

W kolejnym oknie zapoznamy się z graficznym 

przedstawieniem zawartości 

pliku /etc/rchtb/htbusers.conf. Jeśli coś 

się nie zgadza, powinniśmy przerwać 

działanie skryptu (podwójnym wciśnięciem 

klawisza [Esc]) a następnie poprawić 

wpisy w pliku. 

Następnie należy wybrać algorytm, 

który będzie stosowany do zapewnienia, 

że użytkownicy nie „przytkają” 

sobie przydzielonego im pasma uruchamiając 

np. programy P2P. Do wyboru 

mamy SFQ i ESFQ. Ze względu na to, 

że zastosowanie ESFQ wymaga nakładania 

łaty na jądro, zastosujemy SFQ, 

które jest domyślnie wspierane w obecnych 

jądrach. 

Pozostaje nam wskazanie programu 

tc, który pozwala na definiowanie reguł 

kontroli ruchu. Możemy spokojnie skorzystać 

z domyślnego rchtb_tc, dostarczanego 

w pakiecie z rchtb. 

Ponieważ skrypt tworzy klasę priorytetową, 

do której skierowane zostaną 

wybrane pakiety (te z TOS ustawionym 

na Minimal Delay) i cały ruch ICMP, 

możemy dodatkowo określić jeden port 

TCP, z którego ruch trafi do tej klasy. 

Domyślnie jest to port 22 wykorzystywany 

przez usługę SSH -- dzięki temu nawet 

przy znacznym obciążeniu łącza korzystanie 

z SSH nadal powinno być komfortowe. 

W kolejnym oknie wybieramy minimalną 

wartość, jaką mają być znakowane 

pakiety użytkowników. Jeśli nie stosujemy 

jeszcze żadnego znakowania na zaporze 

sieciowej (firewall), to możemy pozostawić 

domyślną wartość. 

Możemy teraz zapoznać się z dotychczasowymi 

wyliczeniami. Dowiemy się, 

na ile klas zostanie podzielone pasmo, 

oraz jaką gwarantowaną przepustowość 

ma każda klasa. Na tym etapie wskazujemy 

też, czy skrypt ma dodać osobną 

klasę na użytek serwera pośredniczącego 

Squid. W naszym przykładzie 

nie stosujemy Squida, więc wybieramy 

opcję brak. 

Ruch wychodzący 

Czas określić przepustowość gwarantowaną 

dla klientów chcących 

połączyć się z naszym serwerem z 

Internetu. Wartość tą podajemy jako procent 

rozmiaru pasma wychodzącego. 

Domyślnie jest to 30%. Jeśli nie 

zamierzamy uruchamiać na serwerze 

żadnych usług (np. WWW, FTP lub 

innych), to możemy wpisać 0. W takim 

przypadku klienci z zewnątrz nie 

będą mieli gwarantowanej przepustowości. 

Podobnie jak w przypadku ruchu 

przychodzącego, tworzona jest klasa 

priorytetowa. Możemy podać jeden 

numer portu TCP, do którego ruch będzie 

do niej kierowany. Domyślnie jest to port 

SSH, o numerze 22. 

Wykorzystanie skryptu 

Na tym kończą się pytania zadawane 

przez konfigurator. W wyniku jego 

działania w katalogu rchtb/ready/ zostały 

utworzone dwa pliki: rc.htb oraz 

fwmarks.htb. Pierwszy z nich zawiera 

skrypt odpowiadający za ustawienie 

podziału pasma według naszych 

wytycznych. Można umieścić go np. w 

katalogu /etc/rc.d/init.d/ (poleceniem cp 

rc.htb /etc/rc.d/init.d/) lub w innym 

katalogu, gdzie przechowujemy skrypty 

startowe. Dzielenie pasma uruchamiamy 

wydając polecenie /etc/rc.d/init.d/ 

rc.htb start, natomiast zatrzymujemy 

poleceniem /etc/rc.d/init.d/ 

rc.htb stop. Wywołanie tego skryptu 

można dodać do skryptów startowych. 

Należy jednak pamiętać, aby uruchamiany 

był on dopiero w momencie, 

gdy wszystkie interfejsy sieciowe są już 

postawione. 

Drugi plik, czyli fwmarks.htb, zawiera 

regułki iptables służące do znakowania 

poszczególnych pakietów. Regułki 

te są konieczne do poprawnego funkcjonowania 

niektórych filtrów zdefiniowanych 

w pliku rc.htb. Również 

jego można skopiować do katalogu 

/etc/rc.d/init.d/ i uruchamiać poleceniem 

/etc/rc.d/init.d/fwmarks.htb 

start (do zatrzymania służy parametr 

stop). 

Zakończenie 

W ten sposób dotarliśmy do końca. 

Mam nadzieję, że korzystając z powyższych 

wskazówek, każdy Czytelnik 

będzie w stanie skonfigurować u siebie 

podstawowy serwer DHCP oraz kształtować 

ruch sieciowy według swoich 

potrzeb. Gorąco zachęcam do lektury 

materiałów dostępnych w sieci i głębszego 

poznawania przedstawionych tu 

narzędzi. 

W Internecie: 

• DHCP mini-HOWTO: 

http://www.tldp.org/HOWTO/DHCP/ 

index.html 

• Konfiguracja demona DHCP: 

http://www.baseciq.org/linux/dhcp/ 

• DHCP + ARP: 

http://linux.insurgents.net/artykuly/ 

dhcp_arp.htm 

• DHCP – opis protokołu i konfiguracja 

serwera pod Linuksem: 

http://www.pckurier.pl/archiwum/ 

art0.asp?ID=707 

• Strona domowa HTB: 

http://luxik.cdi.cz/~devik/qos/htb/ 

• Podręcznik użytkownika HTB: 


manual/userg.htm 

• Opis teorii działania HTB: 


manual/theory.htm 

• Kilka interesujących dokumentów 

o kształtowaniu ruchu: 

http://www.docum.org/ 

• Kształtowanie Ruchu 

i Zaawansowany Routing HOWTO: 

http://lukasz.bromirski.net/docs/ 

translations/lartc-pl.html 

• Zaawansowany routing IP w Linuksie: 

http://echelon.pl/pubs/NET4.pdf 

• Sterowanie przepływem danych w 

Linuksie: 

http://echelon.pl/pubs/NET4_tc.pdf 

• HTB – strażnik trafficu: 

http://linio.terramail.pl/htb.html 

• Kompilacja kernela 2.4.24 z iptables 

i iproute2 + HTB: 

http://newbie.linux.pl/wydruk.php? 

wydruk=170&show=artykul 

• HTB w Debianie "Woody" 

z Neostradą+: 

http://www.debianusers.pl/article. 

php?aid=54&top10=1 

• Strona domowa skryptu rc.htb: 

http://www.rc.htb.prv.pl/ 

• Skrypty HTB + iptables: 

http://endemic.org/htb/ 

48 czerwiec 2004

sprzęt 

Zarządzanie 

energią w Linuksie, 

część pierwsza 

Piotr Wolny 


Na płycie CD/DVD znajdują 

się pliki źródłowe najnowszych 

jąder Linux, jak również łatki na 

jądro związane z zarządzaniem 

energią. 

O autorze 

Autor jest politologiem i pracuje 

dla www.wzz.org.pl. Linuksem 

zajmuje się mniej więcej od 

czasów jądra 2.0.20. Kontakt 

z autorem: autorzy@linux.com.pl. 

Linux od niemal pierwszych 

swoich wersji wspiera technologie 

zarządzania energią (ang. 

power management). Określenie 

"zarządzanie energią" może być jednak 

nieco mylące, gdyż współcześnie rozwijana 

technologia ACPI umożliwia znacznie 

więcej niż tylko oszczędzanie energii 

elektrycznej. Dzięki wsparciu w Linuksie 

dla ACPI możliwy jest również dostęp 

z poziomu systemu operacyjnego do konfiguracji 

i odczytywania stanu niektórych 

urządzeń komputera. W szczególności 

dotyczy to stanu zasilania (baterie lub 

sieć), poziomu naładowania baterii czy 

temperatury procesora. Możliwe jest również 

zmniejszenie ilości zużywanej przez 

komputer energii elektrycznej poprzez 

wprowadzenie go w stan „uśpienia”, 

a nawet „hibernacji”, czyli wyłączenia go 

w trakcie pracy z nagraniem całej pamięci 

na dysku, tak aby było możliwe ponowne 

uruchomienie go w tym samym stanie. 

Właśnie tymi zagadnieniami zajmiemy się 

w tym miesiącu. 

ACPI oraz pozostały kod służący „usypianiu” 

komputera w Linuksie rozwija się 

bardzo szybko. W ostatnich miesiącach 

każda wersja jądra zawierała tysiące zmienionych 

i dopisanych linii kodu odpowiedzialnego 

za tę funkcjonalność. Pomimo 

tego, kod ten jest wciąż daleki od doskonałości. 

Wielu użytkowników doświadcza 

bardzo dziwnych i nieprzewidywalnych 

problemów po uaktywnieniu ACPI, 

np. z nie działającymi modemami itp. 

Z tego powodu twórcy dystrybucji Linuksa 

często domyślnie wyłączają obsługę 

ACPI w jądrze. Warto również zabawę 

z ACPI zaczynać na najnowszej wersji 

jądra i to z serii 2.6.x. 

Usypianie komputera przydaje się nie 

tylko na maszynach zasilanych z baterii. 

Na komputerze stacjonarnym jest to dobra 

metoda na przyśpieszenie startu systemu 

poprzez np. załadowanie obrazu pamięci 

z dysku, które trwa znacznie krócej 

niż cały proces normalnego startu. Tryb 

S4 może się przydać nawet na serwerach 

czy ruterach. Dzięki niemu można szybko 

wyłączyć komputer z sieci, aby np. włożyć 

nowy dysk i uruchomić go w dokładnie 

takim samym stanie, jak przed zamknięciem. 

Jeśli zrobimy to szybko, możemy 

nawet nie zerwać połączeń TCP/IP. 

Usypianie w praktyce 

Jeśli dysponujemy Linuksem z nowym 

jądrem z serii 2.6.x, mamy do wyboru 

Rysunek 1. Strona domowa projektu 

Swsusp2, dostarczającego łatki na jądra 

Linuksa z funkcjonalnością hibernowania 

komputera 

50 czerwiec 2004

acpi 

sprzęt 

Hibernacja i usypianie 

W teorii, czyli w specyfikacji ACPI, występuje 

aż pięć trybów uśpienia komputera: 

• S1 - odpowiednik znanego z MS Windows 

standby. W tym stanie zasilanie 

procesora jest utrzymywane, 

jednak procesor nie wykonuje żadnych 

instrukcji; 

• S2 - aktualnienie używany, w teorii 

podobny do S3, jednak z utrzymaniem 

zasilania niektórych urządzeń; 

• S3 - "Suspend to RAM " - zasilanie 

procesora jest odcięte, zasilanie 

pamięci ograniczone jest jedynie do 

samo-odświeżania, które gwarantuje 

utrzymanie jej zawartości. Technicznie 

jest to najtrudniejszy do uzyskania 

stan, gdyż wymaga współpracy 

procesora, chipsetu, urządzeń i ich 

sterowników oraz systemu operacyjnego; 

• S4 - "Suspend to Disk" - najciekawszy 

z tych trybów, równocześnie 

działający najstabilniej. W tym 

trybie cała zawartość pamięci jest 

nagrywana na dysk (na ogół na partycję 

swap) i komputer może zostać 

zupełnie wyłączony bądź używany 

do innych celów (np. możemy uruchomić 

inny system operacyjny, pod 

warunkiem, że nie korzysta on z tej 

samej partycji swap); 

• S5 - "Soft Off " - system jest zamykany, 

jednak utrzymywane jest zasilanie 

niektórych urządzeń, które mogą 

spowodować "obudzenie" systemu, 

np. karta sieciowa czy kontroler 

USB. 

trzy implementacje mechanizmu usypiania 

komputera. 

Starsze rozwiązanie, nazywane 

Swsusp przy konfiguracji jądra, znajdziemy 

w dziale Power management 

options->Software Suspend (Experimental). 

Musimy je zaznaczyć, podobnie 

jak znajdujące się poniżej opcje ACPI. 

Ponadto nie powinniśmy zaznaczać 

APM, natomiast koniecznie potrzebujemy 

wsparcia w jądrze dla partycji 

wymiany. 

Nowsze rozwiązanie, nazywane 

Pmdisk, znajdziemy również w dziale 

Power management options pod nazwą 

Suspend-to-disk support. Od starszego różni 

się ono m.in. tym, że nie wymaga zaznaczania 

opcji ACPI – działa niezależnie od 

tego systemu. 

W kolejnych wersjach jądra najprawdopodobniej 

zostanie tylko jedno z tych 

rozwiązań – to, które zostanie lepiej ocenione 

przez deweloperów i użytkowników. 

Nam nie zaszkodzi zaznaczyć 

obydwu z nich i przetestować, aby wybrać 

to, które będzie lepiej działać na naszym 

sprzęcie. 

Pod adresem http://swsusp.sf.net/ 

możemy znaleźć najbardziej rozwinięte 

rozwiązanie, tyle że rozwijanie niezależnie 

od jądra, nazywane Swsusp2. Pozwala 

ono wyłącznie na używanie trybu "Suspend 

to disk", a jego instalacja jest znacznie 

trudniejsza, więc przyjrzymy się jej 

później. 

Swsusp i Pmdisk 

Do pierwszych testów "usypiania" komputera 

zaopatrzmy się w nowe jądro z serii 

2.6.x i skompilujmy je ze wsparciem dla 

Software Suspend, Suspend-to-disk support 

oraz ACPI. 

Przy wyborze opcji dotyczących ACPI 

kompiluję wszystkie na stałe, nie jako 

moduły. Nie zaszkodzi, jeśli wybierzemy 

wszystkie dostępne w tym dziale opcje, 

chociaż w przypadku komputerów stacjonarnych 

większość z nich raczej nam 

się nie przyda. Zawsze warto zaznaczyć 

przynajmniej "Button". Przy konfiguracji 

jądra nie zaznaczamy opcji dotyczących 

APM, gdyż te dwa rozwiązania nie działają 

równocześnie. 

Poza skompilowanym i zainstalowanym 

jądrem będziemy również potrzebować 

partycji wymiany (swap) na tyle dużej, 

aby zmieściła się na niej cała pamięć używana 

przez system operacyjny i aplikacje. 

Na ogół przyjmuje się, że wystarczy 

do tego celu partycja wymiany o rozmiarze 

130% pamięci fizycznej. Jeśli jednak 

uruchamiamy bardzo wiele aplikacji równocześnie, 

ta wartość może okazać się za 

mała. 

Po uruchomieniu nowego jądra 

sprawdźmy, czy wszystko działa – 

w naszym systemie powinien być katalog 

/proc/acpi/ oraz plik /sys/power/state. Jeśli 

nie mamy /proc/acpi/, sprawdźmy, czy 

ACPI zostało uaktywnione w BIOS-ie 

komputera. Jeśli jądro przy starcie nic nie 

wspomina o ACPI (dmesg | grep -i acpi 

nie pokazuje żadnej linii), oznacza to, że 

nasze jądro nie zostało skompilowane ze 

wsparciem dla ACPI. Możemy również 

sprawdzić, czy w lilo.conf lub grub.conf nie 

ma linii acpi=off lub acpi=ht - jeśli taki wpis 

tam się znajduje, oczywiście usuwamy 

go. Zamiast niego możemy wpisać append="acpi=on 

apm=off" (jeśli prawidłowo 

samodzielnie skonfigurowaliśmy jądro, 

nie jest to niezbędne). 

Swsusp 

Przetestujmy najpierw tradycyjną 

metodę usypiania, czyli Swsusp. Testowanie 

dobrze jest rozpocząć od trybu 

działającego najstabilniej, czyli "suspend 

to disk". Pierwszym krokiem musi być 

poinformowanie jądra, gdzie jest partycja 

wymiany (swap), na którą ma zostać 

nagrany zrzut pamięci przy "zasypianiu". 

Musimy to zrobić dodając odpowiednią 

linię, np. append="resume=/dev/hda9", 

do /etc/lilo.conf, np. pod linią określającą 

położenie jądra naszego Linuksa. Jeśli 

w tej sekcji lilo.conf, opisującej jądro 

naszego Linuksa, jest już linia append, 

to resume=... dopisujemy do istniejących 

opcji, wewnątrz cudzysłowu. Jeśli używamy 

GRUB-a, to opcje przekazywane do 

jądra znajdują się w tej samej linii, co nazwa 

pliku z jądrem. Również wtedy musimy 

dopisać odpowiednią opcję, np. "resume= 

/dev/hda9". Pamiętajmy oczywiście o zamianie 

przykładowego hda9 na właściwe 

oznaczenie partycji swap. Po dopisaniu 

opcji i uruchomieniu komendy 

lilo lub grub, musimy zrestartować 

Linuksa. 

Nadszedł czas na decydującą próbę 

(najlepiej zapiszmy wszystkie ważne 

dane) – wydajemy magiczne polecenie 

echo 4 >/proc/acpi/sleep. W ten sposób 

posłaliśmy komputer spać, a konkretnie 

w czwarty tryb uśpienia, ale najpierw 

jeszcze przez kilkanaście do kilkudziesięciu 

sekund oglądamy komunikaty 

o wyłączaniu poszczególnych urządzeń. 

Jeśli jakieś urządzenie sprawia problemy, 

to właśnie teraz można o tym przeczytać. 

Na koniec tego procesu komputer oczy- 

Rysunek 2. Strona domowa projektu ACPI 

dla Linuksa 


51

sprzęt 

Rysunek 3. Jądra z serii 2.6.x oryginalnie 

dostarczają dwie metody usypiania 

komputerów, ale po nałożeniu łatek mamy 

do wyboru trzy 

wiście wyłącza się. Przy ponownym uruchomieniu 

trzeba odczekać kilka sekund 

na zwykłe uruchomienie BIOS-a, a także 

Lilo/GRUB-a, gdzie po wybraniu wcześniej 

uśpionego Linuksa musimy zaczekać 

jeszcze kilka sekund na uruchomienie 

się jądra systemu. Jądro jednak, zamiast 

jak zwykle uruchamiać Inita, przystępuje 

do odzyskiwania wcześniej nagranego 

stanu i po kolejnych 15 sekundach 

system jest całkowicie przywrócony. Nie 

ma nawet potrzeby zapisywania danych 

w edytorze tekstu – wszystko samo 

wraca do dokładnie takiego samego 

stanu jak przed uśpieniem. W ten sposób 

start Linuksa, wraz z KDE, Open- 

Office.org i kilkunastoma innymi programami, 

zabiera ok. 30 sekund. 

Zdarza się jednak, że komputer nie 

chce zasnąć (wtedy możemy spróbować 

innych rozwiązań, o których dalej) lub 

nie chce się obudzić. W tym przypadku 

zaś musimy uruchomić jądro z parametrem 

noresume. Można to zrobić wpisując 

np. linux noresume po znaku zachęty 

Lilo (jeśli Lilo uruchamia się z graficznym 

menu musimy najpierw nacisnąć klawisz 

[Tab]). 

Pozostałe stany uśpienia możemy 

przetestować podobnie. Komenda cat 

/proc/acpi/sleep pokaże nam tryby obsługiwane 

przez nasz system, np. S0 S1 S4 S5. 

Możemy wydać komendę echo 1 >/proc/ 

acpi/sleep, aby przejść do trybu S1 itp. 

Pmdisk 

Niezależnie od tego, czy testy Swsusp przebiegły 

pomyślnie, czy też nie, przetestujmy 

teraz nowszą metodę usypiania, czyli 

Pmdisk. Działa ona identycznie, ale różni 

się wydawanymi poleceniami. Zamiast 

resume=/dev/hda9 w konfiguracji lilo/GRUB 

musimy wpisać pmdisk=/dev/hda9. 

Źródła jądra 

Centralny punkt rozpowszechniania źródeł 

Linuksa znajdziemy pod adresem www.kernel.org. 

Zanim zdecydujemy się cokolwiek 

stamtąd ściągnąć, znajdźmy jakiś serwer 

lustrzany (ang. mirror) bliżej nas. W ten 

sposób pomożemy sobie (skracając czas 

ściągania 

kilkudziesięciomegabajtowego 

pliku) oraz administratorom głównego serwera, 

zmniejszając na nim obciążenie. 

Strona www.kernel.org dobrze nadaje się do 

zorientowania, jaka jest najnowsza dostępna 

wersja jądra. No i właśnie: którą wybrać? 

Na www.kernel.org dostajemy następujący 

wybór: 

• jądra z serii 2.6.x - oznaczone są jako 

„najnowsze stabilne”, ale wybieramy 

je tylko, gdy nasza dystrybucja oryginalnie 

jest dostarczana z jądrem 2.6.x 

(np. Mandrake 10 i nowsze, Fedora 

Core 2) lub przynajmniej została przystosowana 

do pracy z jądrami z tej serii, 

jak np. Mandrake 9. Jeśli już koniecznie 

chcemy ściągać jądro ze strony 

www.kernel.org, musimy kliknąć na 

odnośnik oznaczony literą „F”; 

• jądra z serii 2.4.x - są to bardziej stabilne 

jądra o nieco mniejszych możliwościach, 

które są podstawą budowania 

większości dzisiejszych dystrybucji, 

np. Aurox Linux 9.4. Podobnie jak wyżej, 

w celu ściągnięcia źródeł musimy kliknąć 

na „F”; 

• jądra z serii 2.2.x oraz 2.0.x - starsze 

wersje jąder i nieco przestarzałe, aby 

używać je na dzisiejszym sprzęcie; 

mogą przydać się jedynie przy „specjalnych” 

zastosowaniach, jak. np. budowa 

prostego rutera. 

Dodatkowo, dla bardziej zaawansowanych 

użytkowników, strona www.kernel.org 

zapewnia różne łatki (ang. patches) na 

źródła jądra, w tym wersje jądra pre, które po 

pewnym okresie testów i poprawek stają się 

kolejnymi wersjami stabilnymi, wersje snapshot, 

zawierające uaktualniany codziennie 

zapis pracy deweloperów jądra, oraz łatki 

-mm , czyli Andrew Mortona, zawierające 

najnowszy i najmniej przetestowany kod. 

Zapewne niedługo na www.kernel.org znajdziemy 

również jądra z kolejnej serii „eksperymentalnej”, 

czyli 2.7.x. 

Jeśli decydujemy się na kompilację 

jądra po raz pierwszy, najlepiej nie korzystajmy 

z www.kernel.org, a użyjmy źródeł 

dostarczanych przez naszą dystrybucję. 

Są one z reguły nieco zmodyfikowane 

w stosunku do oryginalnych, najczęściej 

poprzez nałożenie różnych nowych łatek, 

które nie były jeszcze „oficjalnie” przyjęte. 

Zawierają one również gotowy plik konfiguracyjny, 

dostosowany do naszej dystrybucji. 

Jest to więc najlepszy wybór dla 

początkującego użytkownika. Źródła jądra 

znajdziemy wśród pakietów binarnych (!) 

naszej dystrybucji. Będzie to pakiet zawierający 

w nazwie kernel source, np. kernelsource-2.4.20-20.9.i386.rpm. 

Jeśli nasza 

dystrybucja zawiera kilka wersji źródeł 

jądra, wybieramy tę, której aktualnie używamy 

– możemy to sprawdzić poleceniem 

cat /proc/version. Wybrany pakiet instalujemy 

jak każdy inny, np. poleceniem rpm -i 

[nazwa pliku]. 

Wybór źródeł dostarczanych przez 

naszą dystrybucję, oprócz zalet, ma też 

swoje wady. Pierwszą z nich jest fakt, iż 

z reguły www.kernel.org zawiera nowszą 

wersję źródeł niż nasza dystrybucja. Ma 

to jednak znaczenie tylko wtedy, gdy ta 

nowa wersja przynosi jakieś istotne dla 

nas zmiany. Druga wada może ujawnić 

się wtedy, gdy jakieś oprogramowanie 

wymaga nałożenia łatek na źródła jądra 

i ponowną jego kompilację (np. lm_sensors). 

Niestety, twórcy różnych programów, które 

wymagają „łatania” jądra, z reguły zakładają, 

że korzystamy z „oryginalnych” jąder 

z www.kernel.org i ich łatki mogą nie nałożyć 

się lub nie działać na jądrach zmodyfikowanych 

przez twórców różnych dystrybucji. 

Jeśli jednak nie zamierzamy w przyszłości 

„łatać” naszego jądra, nie będzie 

nam to przeszkadzać. 

Po zainstalowaniu pakietu ze źródłami 

jądra, w systemie znajdziemy katalog 

/usr/src/linux, a w nim kilkadziesiąt (w przypadku 

jąder 2.4.x) do prawie dwustu (jądra 

2.6.x) megabajtów kodu. Jeśli ściągamy plik 

z jądrem samodzielnie, powinniśmy umieścić 

go w katalogu /usr/src/, rozpakować np. poleceniem 

tar jxfvp linux-2.4.26.tar.bz2, 

a następnie utworzyć dowiązanie symboliczne 

nowopowstałego katalogu do 

/usr/src/linux, np. ln -s linux-2.4.26 

linux. Źródła jądra możemy umieścić 

w innym katalogu, jednakże może to spowodować 

problemy w przyszłości, przy kompilacji 

niektórych programów, które domyślnie 

zakładają, że źródła te znajdują się właśnie 

w /usr/src/linux. 

52 czerwiec 2004

acpi 

sprzęt 

Listing 1: Przykładowy skrypt 

„usypiający” komputer 

#!/bin/sh 

rmmod usblp usb-storage hid; 

rmmod ohci-hcd; 

rmmod usbcore; 

# Suspend to RAM 

echo -n "mem" > /sys/power/state; 

modprobe usbcore; 

modprobe ohci-hcd; 

modprobe usblp usb-storage hid; 

exit 0; 

Nie zapomnijmy oczywiście o zrestartowaniu 

komputera. Listę wspieranych 

trybów uśpienia uzyskamy komendą cat 

/sys/power/state – będą to np. standby 

mem disk, które są równoważne z odpowiednio 

S1, S3 i S4 (jeśli ustawienia BIOSu 

komputera nie modyfikują tej zasady). 

Magiczne polecenie usypiające naszą 

maszynę będzie wyglądało np. tak: echo 

-n disk > /sys/power/state. Zwróćmy 

uwagę na opcję -n polecenia echo – bez niej 

na pewno nie zadziała. Podobnie testujemy 

pozostałe dostępne tryby. W przypadku 

problemów z uruchomieniem komputera, 

zamiast linux noresume po znaku 

zachęty LILO, używamy linux pmdisk=off. 

Niestety nie wszystkie tryby działają 

dobrze na każdym sprzęcie. Na moim 

komputerze, gdzie brak już wolnych 

slotów PCI ani gniazd USB czy portów szeregowych, 

w pełni dobrze działało polecenie 

echo -n disk > /sys/power/state, 

czyli usypianie "na dysk". Po wydaniu 

odpowiedniej komendy, system potrzebuje 

ok. 15 sekund na zapisanie swojego 

stanu (przy 512 MB pamięci). Po wydaniu 

polecenia echo 4 >/proc/acpi/sleep 

system "zasypiał" dłużej i zdarzały się problemy 

z działaniem myszki po jego obudzeniu. 

Po przywróceniu systemu z dysku, 

trzeba zawsze poprawić systemowy 

czas i datę, ponieważ system "budzi" się 

z datą i czasem zapamiętanym przy "zasypianiu". 

Aby zsynchronizować czas 

systemowy do czasu z zegara na płycie 

głównej, wydajemy polecenie hwclock 

--hctosys. 

Nie działa za to u mnie tryb S3 

– "Suspend to RAM". Spowodowane to jest 

posiadanym przeze mnie kontrolerem 

SATA SiI3112, którego linuksowy sterownik 

nie obsługuje "usypiania". Inni użytkownicy 

również często zgłaszają problemy 

z tym trybem na różnym innym 

sprzęcie, w tym na komputerach przenośnych, 

jednak mimo to u większości użytkowników 

powinien on działać. 

Problemy również występują u mnie 

z trybem S1. Po komendzie echo -n mem 

> /sys/power/state najpierw komputer 

co prawda przechodził do niego, jednak 

natychmiast budził się. Po zmianie ustawień 

w BIOS-ie (wyłączeniu tam zdarzeń 

"budzących" komputer), udało się go 

uśpić, jednak po przebudzeniu nie działały 

prawidłowo klawiatura i myszka 

PS/2. Komenda echo 3 >/proc/acpi/sleep 

działa dobrze z jednym wyjątkiem – nie 

wyłącza monitora. Wszystkie te problemy 

dotyczą jednak maszyny wyposażonej 

w bardzo wiele różnych kart PCI, niekoniecznie 

wykonanych przez renomowanych 

producentów. 

Swsusp2 

Dwa opisane powyżej mechanizmy usypiania 

komputera są zawarte w standardowym 

jądrze. Trzecie z nich, czyli 

swsup2, wymaga nałożenia łatek na źródła 

jądra. W zamian za to oferuje znacznie 

więcej możliwości. Spośród najważniejszych 

trzeba wymienić: 

• wygodny plik konfiguracyjny oraz 

gotowy zaawansowany skrypt do 

usypiania systemu, dzięki którym 

możemy ominąć problemy z niekompatybilnym 

sprzętem i programami; 

• możliwość kompresji "w locie" zapisywanego 

obrazu pamięci; 

• teoretyczna możliwość zapisywania 

obrazu pamięci nie tylko na partycję 

wymiany, ale również do pliku 

wymiany (swap file) – w momencie 

pisania tego artykułu (kwiecień 2004), 

obsługa swap file nie działała; 

• Swsup2 jest rozwijany również 

w wersji dla jąder z serii 2.4.x. 

Instalacja Swsusp2 nie jest trudna, gdy 

potrafimy samodzielnie skompilować 

jądro Linuksa. Można ją przeprowadzić 

następująco: 

• Ściągamy z http://swsusp.sourceforge. 

net/ najnowsze łaty dla jąder 2.6.x. 

Gdy pisałem ten artykuł, były to 

pliki software-suspend-linux-2.6.2- 

rev1-whole.bz2 oraz software-suspendcore-2.0-whole.bz2. 

Pierwszy z tych 

plików zawiera zmiany specyficzne 

dla konkretnej wersji jądra, dlatego 

jego nowsze wersje pojawiają się częściej 

(choć z pewnym opóźnieniem 

w stosunku do samych jąder), drugi 

zaś jest uaktualniany rzadziej. Ściągamy 

również jądro w tej samej 

wersji, którą oznaczona jest pierwsza 

z łatek – w tym przypadku 2.6.2. 

Instalacja dla jąder z serii 2.4.x wygląda 

analogicznie. 

• Rozpakowujemy łatki (bunzip2 [nazwa 

pliku]) oraz jądro (tar jxfvp linux- 

Rysunek 4. W jądrach z serii 2.4.x również znajdziemy obsługę APM oraz ACPI 


53

sprzęt 

Konfiguracja źródeł jądra 

Ten etap wielu użytkownikom wydaje się 

skomplikowany, choć wcale nie musi taki 

być. Konfigurację w praktyce przeprowadzamy 

przechodząc do katalogu /usr/src/ 

linux i wydając jedno z poniższych poleceń: 

• make menuconfig - ukaże się nam tekstowe 

menu, które do działania wymaga 

bibliotek Ncurses (również pakietów 

–dev(el)). Jeśli po wydaniu tego polecenia 

zobaczymy błąd, musimy doinstalować 

te biblioteki z płyty z naszą dystrybucją. 

Ta metoda nie wymaga X Window 

i możemy ją przeprowadzać również 

zdalnie, np. przez ssh. 

• make xconfig - ukaże się nam menu 

w okienkach X Window. Ta metoda 

wymaga zainstalowanych bibliotek 

Tcl/Tk (w przypadku jąder 2.4.x) lub 

QT (w przypadku jąder 2.6.x). Aby 

okienka mogły pojawić się na ekranie 

w niektórych dystrybucjach, konieczne 

jest wcześniejsze wydanie komendy 

xhost + z konta tego użytkownika, 

który pracuje w X Window. 

• make bconfig - działa tylko w jądrach 

z serii 2.6.x i wymaga bibliotek 

GNOME. 

Niezależnie od tego, który z tych interfejsów 

uruchomiliśmy, przy rozpoczęciu swojej 

pracy przeczyta on ustawienia zapisane 

w pliku o nazwie /usr/src/linux/.config. Dobrze 

jest, jeśli plik .config pochodzi z pakietu 

z naszej dystrybucji, gdyż wtedy wiadomo na 

pewno, że zawiera on prawidłowe ustawienia. 

W takim przypadku możemy po uruchomieniu 

np. make xconfig skoncentrować 

się na wykonaniu tylko tych zmian w konfiguracji 

jądra, które są nam teraz potrzebne, 

np. włączenia obsługi ACPI. 

2.6.2.tar.bz2) i nakładamy łatki. 

Ważne, aby w pierwszej kolejności 

nałożyć łatkę specyficzną dla wersji 

jądra: cd linux-2.6.2; patch -p1 

terem. 

/proc/acpi/alarm, 

aby spowodować obudzenie się komputera 

1 maja tego roku, o godzinie trzynastej 

jeden. Budzenie powinno działać 

z trybów S1, S2 i S3. 

Problemy z zaśnięciem 

Najtrudniejszym do uzyskania trybem 

"uśpienia" komputera jest S3, czyli "Suspend 

to RAM". Równocześnie, zwłaszcza 

dla posiadaczy komputerów przenośnych, 

jest to tryb najbardziej pożądany, 

gdyż oferuje on najszybsze 

"uśpienie" i przywrócenie systemu. 

Dodatkowo, w przypadku "Suspend 

to RAM" komputer do zaśnięcia 

nie potrzebuje dodatkowej energii, 

Kompilacja jądra 

To zadanie jest przeznaczone bardziej 

dla naszego procesora niż dla nas. 

W przypadku jąder z serii 2.4.x wystarczy 

polecenie make bzImage (wielkość 

liter ma znaczenie!), a po zakończeniu 

jego działania – polecenie make modules. 

W jądrach z serii 2.6.x wszystko co 

potrzebujemy to polecenie make, oczywiście 

wydane w katalogu /usr/src/linux. 

54 czerwiec 2004

acpi 

sprzęt 

APM oraz ACPI 

Zaawansowane zarządzanie energią, 

czyli Advanced Power Management 

(APM), to starsza technologia, obecnie 

sukcesywnie wypierana przez Advanced 

Configuration and Power Interface 

(ACPI). APM służyło do oszczędzania 

energii elektrycznej przy pomocy szeregu 

różnych technik realizowanych na 

poziomie sprzętowym, bez udziału systemu 

operacyjnego. ACPI działa głównie 

na poziomie systemu operacyjnego, 

dzięki czemu nie tylko nie dotyczą 

go ograniczenia pamięci BIOS-u, ale 

również możliwe jest bardziej inteligentne 

i uniwersalne zarządzanie energią, 

np. aplikacja wyświetlająca prezentację 

może przekazać sprzętowi informację, 

iż monitor jest potrzebny i nie należy 

go wyłączać, czy też system operacyjny 

może zdecydować, iż procesor w danym 

momencie może zostać spowolniony. 

W jądrach Linuksa w serii 2.4.x, jak 

i 2.6.x, znajdziemy wsparcie zarówno dla 

APM, jak i ACPI. Należy jednak pamiętać, 

że te dwa systemy wykluczają się 

wzajemnie – w danej chwili możemy 

używać tylko jednego z nich. 

która w przypadku "Suspend to disk" 

jest niezbędna dla nagrania pamięci 

na twardy dysk. Ilość pobieranego prądu 

w czasie przebywania komputera w „S3” 

jest naprawdę znikoma – naładowana 

bateria powinna wystarczyć na kilkudniowy 

sen. 

Nie ma uniwersalnego przepisu gwarantującego 

udane przejście z i do trybu 

S3 na każdym komputerze. Jeśli bardzo 

zależy nam na działaniu tego trybu, 

możemy spróbować postąpić w następujący 

sposób: 

• Wyłączamy wszystkie usługi (demony), 

najlepiej przechodząc do "single 

mode" poleceniem init 1. Potem odłączamy 

zewnętrzny sprzęt i usuwamy 

tak wiele modułów jądra, jak to tylko 

możliwe. Listę załadowanych modułów 

uzyskamy poleceniem lsmod. 

Jako pierwsze powinniśmy usuwać 

te, które w trzeciej kolumnie raportu 

lsmod mają "0", czyli nie są używane 

przez inne moduły. Poszczególne 

moduły możemy usunąć komendą 

modprobe -r [nazwa modułu]. 

• Próbujemy uśpić system poleceniem 

echo -n mem > /sys/power/state 

lub echo 3 >/proc/acpi/sleep. Jeśli 

żadna z metod nie zadziała, próbujemy 

zmieniać ustawienia BIOS-u komputera. 

Płyty główne posiadają często 

bardzo dziwne opcje dotyczące zarządzania 

energią – może okazać się, że to 

jest przyczyną problemu. Jeśli nic nie 

pomaga, pozostaje nam tylko czekać 

na nowe wersje jądra Linuksa – być 

może one przyniosą poprawki umożliwiające 

działanie "Suspend to RAM". 

• Jeśli któraś z powyższych metod prawidłowo 

"uśpiła" i przebudziła nasz 

komputer, ładujemy kolejne moduły 

jądra, uruchamiamy kolejne demony 

za każdym razem próbując ponownie 

"uśpić" i przebudzić nasz komputer, 

aż znajdziemy program lub 

sprzęt powodujący problemy. Na 

samym końcu próbujemy wykonać 

operację usypiania z działającym 

systemem X Window. Gdy znajdziemy 

feralny problem lub moduł jądra, 

możemy napisać sobie skrypt, który 

go usunie/wyłączy przed "uśpieniem" 

systemu. Bardzo prosty przykład 

zamieszczono na Listingu 1. 

Skrypt ten usunie moduły jądra 

odpowiedzialne za USB, ale po przywróceniu 

systemu załaduje je ponownie. 

W przypadku problemów z trybem "Suspend 

to disk", zarówno gdy korzystamy 

z pierwszej metody(Swsusp), jak i drugiej 

(Pmdisk), możemy postępować podobnie 

jak przy problemach z "Suspend 

to RAM". Polecam jednak wypróbowanie 

rozwiązania Swsusp2, gdyż jest szybsze 

i oferuje znacznie większe możliwości. 

Powinno ono również zadziałać 

sprawnie na większej gamie sprzętu. 

Nie oznacza to oczywiście, że zawsze 

funkcjonuje bez problemów. Spośród 

najczęstszych problemów trzeba wymienić: 

• Jeśli posiadamy kartę graficzną 

firmy NVidia, w pliku /etc/ 

suspend.conf powinniśmy mieć linię 

Tabela 1. Porównanie metod „usypiania” Linuksa 

swsusp pmdisk swsusp2 

Dostępność w jądrze 2.6.x w jądrze 2.6.x łaty na jądra 2.4.x oraz 2.6.x 

Aktywacja echo 4 > /proc/acpi/sleep echo -n disk > /sys/power/ 

state 

/usr/local/sbin/hibernate lub 

echo > /proc/swsusp/activate 

Dezaktywacja noresume pmdisk=off noresume2 

Potrzebny argument resume=/dev/hda# pmdisk=/dev/hda# resume2=swap:/dev/hda# 

uruchomienia jądra 

Wymagania konfiguracji swap 

swap 

swap 

jądra 

ACPI 

Zalety 

+dobrze przetestowane, 

standardowe rozwiązanie 

+dostępność w standardowym 

jądrze 

+nowa, wydaje się lepsza, 

implementacja 

+dostępność 

w standardowym jądrze 

+szybkie działanie 

+znacznie większe możliwości konfiguracyjne 

+najlepsza dokumentacja 

+wsparcie dla kompresji 

+ambitne plany rozwojowe 

+najszybsze działanie 

Wady 

- wymaga ACPI 

- relatywnie wolne działanie 

- nowe, krótko testowane 

rozwiązanie 

- służy wyłącznie do suspend to disk 

- wymaga nakładania łatek na jądra, które 

nie nadążają za nowymi wersjami 


55

sprzęt 

Instalacja jądra 

Najpierw instalujemy moduły jądra poleceniem 

make modules_install. Zostanie 

wtedy utworzony katalog /lib/modules/ 

[wersja_jądra], np. /lib/modules/2.4.26, 

w którym zostaną umieszczone w kilku 

podkatalogach wszystkie moduły. Jeśli 

kompilujemy jądro w takiej samej wersji, 

jak obecnie używane w systemie, katalog 

ten już istnienie w systemie, a to niedobrze 

– powinniśmy w takiej sytuacji 

najpierw usunąć go albo lepiej zmienić 

jego nazwę, np. na 2.4.26-bak, 

a dopiero po tym wykonać make modules_install. 

Jądro po kompilacji znajdziemy 

w pliku /usr/src/linux/arch/i386/boot/ 

bzImage. Plik ten powinniśmy skopiować 

do katalogu /boot/. Możemy przy 

okazji nadać mu nową nazwę, zwłaszcza 

jeśli w katalogu /boot/ jest już plik 

bzImage. 

Teraz przyszedł czas na najtrudniejszy 

element, czyli konfigurację LILO lub 

GRUB-a. Jeśli nasza dystrybucja używa 

LILO, znajdziemy w niej plik /etc/lilo.conf. 

W tym pliku musimy odnaleźć sekcję 

odpowiedzialną na uruchamianie naszego 

Linuksa. Poszczególne sekcje zaczynają 

się od linii image=[plik_ jądra]. Skopiujmy 

w tym pliku całą tą sekcję (tak 

trudniej o pomyłkę) i w skopiowanym 

S W S U SP_ L E AV E _ X _ BE F OR E _ 

SUSPEND="nvidia" (zamiast "nvidia" 

domyślnie jest "no"). W ten sposób 

unikniemy problemu ze "znikającą" 

akceleracją 3D po obudzeniu komputera. 

• W przypadku Debiana czasem musimy 

zmodyfikować /etc/suspend.conf usuwając 

umountnfs.sh z listy usług uruchamianych 

przed i po hibernacji systemu. 

• Swsup2 nie wyłączy całkowicie komputera, 

jeśli jądro nie ma wkompilowanego 

ACPI lub APM. W tym przypadku, 

po zakończeniu procesu "usypiania", 

należy użyć przycisku na obudowie. 

fragmencie dokonajmy następujących 

modyfikacji: 

• zmieniamy argument w linii image= na 

właściwy dla pliku z naszym jądrem, 

np. image=/boot/bzImage; 

• usuwamy linię initrd=...; 

• zmieniamy argument w linii label= na 

jakiś inny, np. "moje_dzielo". 

Po zapisaniu tych zmian wydajemy z konta 

roota polecenie lilo. Jeśli program znajdzie 

jakieś błędy w /etc/lilo.conf, poinformuje 

o nich rzeczowo i zakończy działanie, 

nie uszkadzając sektora startowego. 

Gdy wszystko pójdzie dobrze, próbujemy 

zrestartować komputer, wybierając w menu 

LILO nowe jądro, np. "moje_dzielo". Gdy 

wystąpi jakiś problem z nowym jądrem, 

zawsze możemy uruchomić komputer 

ponownie, wybierając w menu LILO 

dotychczas używane jądro. 

Konfigurację GRUB-a można przeprowadzić 

podobnie jak w przypadku 

LILO. Składnia pliku /etc/grub.conf jest co 

prawda inna, jednak poszczególne sekcje, 

które tutaj zaczynają się od linii title..., również 

można skopiować i dokonać zmian 

analogicznych jak w przypadku lilo.conf. 

Po prostu zamiast label mamy tutaj title, 

a zamiast image – kernel. 

ne za w miarę stabilne, na wielu komputerach 

najlepiej może sprawdzać się starszy 

standard, czyli APM. 

Jądra Linuksa we wszystkich dystrybucjach 

mają obecnie domyślnie włączoną 

obsługę APM. Jeśli jednak konfigurujemy 

i kompilujemy jądro samodzielnie, 

w serii 2.4.x APM znajdziemy w dziale 

General setup pod nazwą Advanced Power 

Management BIOS support, zaś w serii 2.6.x 

w dziale Power Management support. 

Wszystkie dodatkowe opcje w dziale 

APM służą jedynie do unikania problemów 

przy różnym mniej kompatybilnym 

sprzęcie i nie musimy ich zaznaczać. APM 

również najlepiej jest wkompilować do 

jądra „na stałe”. 

Usypianie komputera przy pomocy 

APM jest o tyle prostsze, że w naszej 

dystrybucji powinniśmy znaleźć pakiet 

o nazwie apmd, a w nim programy apm 

oraz apmd. Przy pomocy pierwszego 

z nich możemy w dowolnym momencie 

posłać nasz komputer w stan „bez- 

Stary dobry APM? 

Opisywane powyżej rozwiązania są 

w mniejszym lub większym stopniu 

oparte na kodzie obsługującym ACPI. 

Chociaż działają one na szerokiej gamie 

sprzętu i mimo wszystko są już uznawaczynności” 

(standby) lub „wstrzymania” 

(suspend). Drugi z nich jest demonem, uruchamianym 

przy starcie systemu, który 

w momencie, gdy następują zdarzenia 

związane z zarządzaniem energią 

(np. żądanie przejścia w stan suspend lub 

zmiana zasilania z sieciowego na bateryjne) 

automatycznie wykonuje pewne 

akcje. 

Aby „uśpić” nasz komputer przy 

pomocy APM, możemy wykonać polecenie 

apm –standby lub apm –suspend. W tym 

momencie demon apmd zapisze stosowną 

informację do logów systemowych, zsynchronizuje 

twarde dyski, wykona polecenia 

zdefiniowane w skryptach w katalogu 

/etc/apm/ i dopiero wtedy przeprowadzi 

właściwą operację „usypiania”. 

Im starszy jest nasz sprzęt, tym większe 

szanse powodzenia takiej operacji. 

Wiele problemów przy APM sprawia 

system X Window, więc warto przed „usypianiem” 

przynajmniej przełączyć się na 

terminal tekstowy. 

Zakończenie 

Wstrzymywanie pracy komputera nie jest 

tak prostą operacją, jak mogło by się to 

wydawać. Biorąc to pod uwagę, nie powinno 

nas dziwić, że mamy w Linuksie kilka 

niemal całkiem niezależnych rozwiązań, 

realizujących to zadanie. Dzięki temu 

możemy samodzielnie wybrać to, które 

działa u nas najlepiej i jest dla nas najwygodniejsze. 

Jak już wspomniałem, szeroko pojęte 

zarządzanie energią w Linuksie rozwija 

się bardzo szybko. „Usypianie” komputerów 

to tylko jedno z wielu jego zastosowań. 

W następnym numerze opiszę 

między innymi, jak możemy skonfigurować 

różne zachowania komputera 

w przypadku naciśnięcia przycisków 

"Power" i "Sleep", zmieniać częstotliwość 

pracy procesora i wiele innych metod 

oszczędzania energii. 

W Internecie: 

• Battery Powered Linux Mini-HOWTO: 

http://www.faqs.org/docs/Linux-mini/ 

Battery-Powered.html 

• Software Suspend (2) dla Linuksa: 

http://swsusp.sourceforge.net/ 

• Strona domowa ACPI w Linuksie: 

http://acpi.sourceforge.net/ 

• Informacje o działaniu Linuksa na 

notebookach wszystkich firm: 

http://www.tuxmobile.org/ 

56 czerwiec 2004

dla programistów 

Książka teleadresowa 

w Mono 

Marek Sawerwain 


Na płycie CD/DVD znajdują się 

pliki źródłowe i binarne Mono, 

kompletny kod omawianego programu 

oraz listingi z artykułu. 

O autorze 

Autor zajmuje się tworzeniem 

oprogramowania dla WIN32 

i Linuksa. Zainteresowania: teoria 

języków programowania oraz 

dobra literatura. 

Kontakt z autorem: 

autorzy@linux.com.pl. 

W 

informatyce 

wszelkie 

proroctwa, jak wiadomo, 

są „zabronione”. 

Zazwyczaj nie sprawdzają 

się, a jak już istotnie dojdą do 

skutku, to zazwyczaj na taką skalę, 

jakiej wcześniej nikt nie przewidywał. 

Jednak na polu języków programowania 

nie ma znaczących rewolucji. Od 

wielu lat najpopularniejsze języki to 

C/C++ czy Pascal (szczególnie w wydaniu 

Delphi/Kylix). Wspomnieć należy 

inne znane języki należące do kanonu, 

takie jak Prolog czy Scheme/Lisp, ale 

mają one inne przeznaczenie. Wymienić 

też trzeba PHP, Perl oraz Pythona, 

bo także cieszą się ogromną popularnością. 

Do tego grona z pewnością na 

stałe dołączyła także Java. Reprezentuje 

ona sobą ważną tendencję, która 

już od dłuższego czasu jest popularna, 

a mianowicie niezależność 

od sprzętu uzyskana dzięki maszynie 

wirtualnej (innym przykładem 

jest Python, ale także Perl zmierza 

w tym kierunku). Zapewnia to znacznie 

lepszą przenośność programu napisanego 

w Javie, choć trzeba pamiętać 

o związanych z tym kosztach. Oferuje 

także niezależność od języka programowania, 

gdyż ostatecznie można napisać 

kompilator innego języka działającego 

w ramach określonej maszyny wirtualnej. 

Wydaje się, że właśnie niezależność 

od sprzętu uzyskiwana po pierwsze 

przez maszynę wirtualną oraz niezwykle 

bogata biblioteka funkcji/procedur 

i obiektów, stanowiąca całą platformę 

programową, będzie decydować 

o popularności języka. Na tym polu 

obecnie mamy dwóch konkurentów: 

język Java od Suna oraz język C# (ang. 

C-Sharp, czyli w wolnym tłumaczeniu 

ostre C) wraz z platformą .NET firmy 

Microsoft. Firma Sun po dość długim 

czasie ostatecznie zadbała o implementację 

swojego języka dla Linuksa, ale 

oczekiwanie tego samego od autora C# 

i platformy .NET jest, jak każdy się domyśla, 

bezcelowe. Pomimo tego Microsoft 

zabiegał o ustalenie standardu języka 

i platformy, aby mógł stanowić konkurencję 

dla Javy. Umożliwiło to powołanie 

do życia projektów Open Source, 

które maja zapewnić dostarczenie 

odpowiednich narzędzi do platformy 

.NET oraz języka C#. I tak się stało – istnieją 

dwa główne projekty związane 

z platformą .NET: Mono oraz DotGNU. 

Autorzy pierwszego z nich postawili 

sobie za cel stworzenie narzędzi dla 

programistów, czyli kompilatora oraz 

niezbędny pakiet bibliotek. Autorzy 

drugiego projektu chcą dostarczyć całą 

kompletną platformę. 

W tym artykule zajmiemy się projektem 

Mono. Jednym ze sposobów 

poznania nowego języka czy platformy 

jest napisanie w nim jakiegoś większego 

programu. Mono, choć jest młodym 

projektem, oferuje już wsparcie 

Listing 1. Przysłowiowe „Hello World!” 

w C# 

using System; 

class Example1 { 

} 

static void Main() { 

Console.WriteLine("Hello S 

} 

World!\n"); 

58 czerwiec 2004

mono 


Kompilacja oraz instalacja 

środowiska Mono 

Głównymi autorami środowiska Mono 

oraz kompilatora są autorzy środowiska 

GNOME, dlatego Mono w przypadku 

kompilacji wymaga obecności pakietu 

pkg-config. Jednak sama kompilacja 

i instalacja jest podobna do wielu innych 

projektów na licencji GNU, gdzie znajdują 

się skrypty Automake i Autoconf, czyli 

zamyka się w trzech poleceniach: 

./configure –prefix=/opt 

make 

make install 

Rysunek 1. Przeglądarka dokumentacji środowiska Mono 

dla baz danych. Wykorzystamy tę 

możliwość i program, który zostanie 

przedstawiony w tym artykule, 

będzie nieskomplikowaną bazą danych 

zawierającą spis naszych znajomych, 

czyli coś w rodzaju książki telefonicznej. 

Coś małego na rozgrzewkę 

Nie znajdziemy gotowych pakietów 

z Mono w popularnych dystrybucjach 

Linuksa. Powód jest prozaiczny – Mono 

ciągle znajduje się w fazie rozwoju 

i choć można już pisać większe aplikacje, 

to aktualna wersja (0.31) wskazuje, 

że do „magicznej” wersji 1.0 daleka 

droga. Z tego powodu najlepszym 

wyborem jest kompilacja ze źródeł, 

choć na stronie projektu znajdują 

się binaria dla kilku dystrybucji. 

Kilka informacji o tym, w jaki sposób 

dokonać kompilacji, zawiera ramka 

Kompilacja oraz instalacja środowiska 

Mono. 

Gdy już dysponujemy działającym 

środowiskiem Mono, możemy pisać aplikacje. 

Listing 1 zawiera przykład programu 

wyświetlającego komunikat na 

konsoli. Język C# jest wręcz bliźniaczo 

podobny do Javy czy do C++, więc każdy 

kto zna jeden z tych języków, może 

natychmiast rozpocząć tworzenie większych 

programów. 

Dla osób, które po raz pierwszy 

widzą program w C#, zamieszczam 

kilka słów komentarza. 

Na samym początku za pomocą 

słowa using dołączamy definicje używanych 

przez nas dodatkowych klas 

czy funkcji. Moduł System zawiera 

klasy odpowiadające funkcjonalności 

klas czy funkcji pochodzących 

z plików nagłówkowych stdio.h czy 

iostream.h. 

Definicja klasy zawiera tylko jedną 

metodę Main i koniecznie musi ona zostać 

poprzedzona słowem static. Metoda ta 

zostaje wywołana jako pierwsza w naszej 

aplikacji, czyli jest to odpowiednik funkcji 

main z języków C/C++. 

Aby wyświetlić komunikat, stosujemy 

metodę WriteLine. Metoda ta wyświetla 

jedną linię tekstu, po czym przechodzi 

na początek następnej linii konsoli. 

Po przygotowaniu pliku źródłowego 

(jego nazwa jest dowolna, ale stosujemy 

rozszerzenie .cs), dokonujemy kompilacji: 

mcs Example1.cs 

Wynikiem będzie program w postaci 

pliku binarnego, ale w formacie EXE, 

dokładnie takim samym jak w przypadku 

platformy WIN32. Ów „exek” posiada 

w sobie „zaszyty” kod pośredni, 

ale ponieważ nie jest to plik w formacie 

ELF, więc nie jest możliwe jego bezpośrednie 

uruchomienie przez Linuksa. 

Korzystamy z dodatkowego programu o 

nazwie mono: 

mono Example1.exe 

Nasz program korzysta z bibliotek GTK+, 

więc musimy mieć je zainstalowane 

w systemie. Może to być wersji 2.2.x 

lub najnowsza 2.4.x. Ogólnie kolejność 

kompilacji jest następująca: jako pierwszy 

kompilujemy specjalny pakiet ICU, 

czyli „International Components for Unicode”. 

Choć ten pakiet nie jest niezbędny, 

to jego obecność jest rekomendowana 

przez autorów Mono. Następnie 

sam pakiet Mono, po nim kompilator 

oraz klasy, czyli pakiet MCS. Po tych 

dwóch pakietach mamy już gotowe środowisko 

do pracy, jednak ciągle nie są 

dostępne widgety GTK+, więc należy 

skompilować pakiet Gtk-Sharp. Z punktu 

widzenia naszej aplikacji, najważniejsze 

biblioteki, do których musimy posiadać 

dostęp, to GTK+ oraz LibGlade. Nie jest 

nam potrzebne wsparcie dla GNOME 

oraz GNOME-DB. Ten ostatni pakiet to 

tandem dwóch bibliotek, stanowiący uniwersalny 

system dostępu do baz danych 

w GNOME, który niestety ciągle nie jest 

dopracowany, więc dlatego nie został 

użyty w naszej aplikacji. Z pewnością 

w przyszłości temat GNOME-DB na 

łamach L+ zostanie poruszony. Po instalacji 

Gtk-Sharp szczerze polecam kompilację 

pakietu Monodoc, szczególnie 

osobom, które nie mają dostępu do Internetu. 

Monodoc to przeglądarka dokumentacji 

bibliotek Mono i oferuje wiele cennych 

informacji oraz przykładów stosowania 

poszczególnych klas. Do jej kompilacji 

trzeba posiadać skompilowaną 

Gtk-Sharp z obsługą biblioteki GtkHTML 

w wersji 3.0. Na koniec jeszcze 

jednak bardzo istotna uwaga. Do kompilacji 

programu osobiście stosowałem 

Mono i kompilator w wersji 0.31 oraz 

bibliotekę Gtk-Sharp w wersji 0.18. Jeśli 

stosujemy starsze wersje, to możemy 

niestety napotkać kłopoty podczas 

kompilacji. 


59


Przyjmuje ona dwa argumenty: object, 

reprezentujący obiekt, z którego pochodzi 

zdarzenie, oraz EventArgs, gdzie 

zawarte są ewentualne dodatkowe 

parametry. Gtk-Sharp rozróżnia różne 

typy zdarzeń, dlatego w przypadku 

zdarzenia „deleted” posługujemy się 

inną klasą, a funkcja odpowiadająca 

na zdarzenie ma inny typ w przypadku 

drugiego argumentu. 

Inaczej przebiega kompilacja programu 

opartego o Gtk-Sharp. Wymaga 

podania nowych bibliotek, z których 

będzie korzystał program. Najlepiej przygotować 

prosty skrypt makefile, a przedstawia 

się on tak: 

all_assemblies=-r glib-sharp.dll -r S 

pango-sharp.dll -r atk-sharp.dll -r S 

Rysunek 2. Program „Spis osób” – okno przeglądania i edycji danych 

Listing 2. Niewielki program w GTK+, 

czyli etykieta plus przycisk 

Na ekranie zobaczymy oczywiście nasz 

komunikat. 

Można również zastosować program 

mint (interpreter kodu pośredniego), ale 

nie oferuje on tak dużej wydajności jak 

mono, który stosuje znacznie wydajniejszą 

kompilację typu JIT. 

GTK+, GNOME i nie tylko 

na ostro 

Obecnie Mono nie oferuje jeszcze 

w pełni gotowej biblioteki do obsługi 

aplikacji GUI, działającej np. na poziomie 

X Window (ciekawą alternatywą 

byłby system działający na poziomie 

podsystemu FBcon (konsoli) i istotnie 

obsługa FrameBuffera jest planowana 

przez autorów). Nie jest gotowy 

także system Windows.Forms. Jest to 

o tyle istotne, że jego obecność jest 

ważna dla bezpośredniego uruchamiania 

aplikacji pisanych na oryginalnym 

systemie .NET. Istnieje jednak bardzo 

dobra alternatywa, a jest nią pakiet 

Gtk-Sharp (funkcjonuje on także pod 

nazwą Gtk#), czyli wersja biblioteki 

GTK+ dla środowiska Mono oraz języka 

C#. Pakiet Gtk-Sharp nie ogranicza się 

tylko do biblioteki GTK+, ale daje nam 

możliwość tworzenia aplikacji dla środowiska 

GNOME. Musimy jednak pamiętać 

o jednym ważnym szczególe, jeśli planujemy 

uruchamiania naszego programu 

na platformie WIN32. Biblioteka GTK+ 

nie sprawia kłopotów pod Windowsami, 

ale funkcje GNOME jak dotychczas 

nie doczekały się przeniesienia do tego 

systemu. Dlatego w naszym programie 

zakładamy, że będzie on korzystał tylko 

i wyłącznie z funkcji GTK+. 

Programy pisane w C# i C przy 

wykorzystaniu GTK+ są bardzo do siebie 

podobne pomimo różnic pomiędzy 

językami. Listing 2 zawiera krótki program 

tworzący okno oraz umieszczający 

w nim etykietę oraz przycisk, wykorzystując 

przy tym pudełko – vbox. 

Autorzy Gtk-Sharp skorzystali 

z obiektowych możliwości C#, dlatego 

do inicjalizacji aplikacji korzystamy 

z obiektu Application, wywołując metodę 

Init. Po zbudowaniu interfejsu uruchomienie 

aplikacji następuje po wywołaniu 

linii Application.Run(). Najbardziej 

elegancko przedstawia się proces podłączania 

zdarzeń. Wykorzystujemy operator 

przypisania zdarzenia +=. Przypisanie 

funkcji, która zostanie wywołana 

w momencie „kliknięcia”, polega na 

utworzeniu nowego obiektu EventHandler: 

btn_ok.Clicked += new S 

EventHandler(On_BtnClick); 

Funkcja odpowiadająca na zdarzenie, 

czyli On_BtnClick, musi posiadać odpowiednią 

postać: 

void On_BtnClick (object o, EventArgs a) { 

} 

Application.Quit (); 

using System; 

using Gtk; 

using Gdk; 

class Example1_gtk { 

} 

static Gtk.Window win = null; 

public static void Main(){ 

} 

Application.Init (); 

win = new Gtk.Window S 

("Pierwszy program!"); 

win.SetDefaultSize (200, 100); 

VBox box = new VBox (false,0); 

win.Add (box); 

box.Add (new Label("Witaj S 

Swiecie!!!")); 

Button btn_ok = new Button S 

(Stock.Ok); 

btn_ok.Clicked += new S 

EventHandler(On_BtnClick); 

box.Add ( btn_ok ); 

win.DeleteEvent += new S 

DeleteEventHandler (On_Delete); 

win.ShowAll (); 

Application.Run (); 

static void On_Delete S 

(object o, DeleteEventArgs a){ 

} 


a.RetVal = true; 

static void On_BtnClick S 

(object o, EventArgs a){ 

} 


60 czerwiec 2004

mono 


gdk-sharp.dll -r gtk-sharp.dll 

all: 

mcs $(all_assemblies) Example1_gtk.cs 

W zmiennej all_assemblies umieszczamy 

nazwy potrzebnych bibliotek poprzedzając 

każdą parametrem „-r”. Jak widać, 

mają one rozszerzenia dll, bowiem 

podobnie jak sam program, są to pliki 

o formacie zgodnym z platformą WIN32 

– nie są to typowe biblioteki dynamiczne 

o rozszerzeniu „so”. Wiele cennych informacji 

o różnicach oraz przykłady użycia 

wielu widgetów GTK+ i GNOME można 

odszukać w dokumentacji do Mono i 

Gtk-Sharp dostępnej on-line lub lokalnie 

dzięki programowi monodoc (Rysunek 1). 

Plan aplikacji 

Po tym wstępie (czytelnika początkującego 

w temacie środowiska Mono 

zachęcam do napisania kilku nieskomplikowanych 

aplikacji, takich jak 

choćby programu proszącego o podanie 

dwóch liczb i obliczającego ich sumę) 

możemy zastanowić się nad naszym 

głównym zadaniem, czyli napisaniem 

niewielkiej bazy danych, takiej jak na 

Rysunku 2. 

W każdym większym programie 

warto zastanowić się nad głównymi 

zdarzeniami/czynnościami, które 

będą występować w aplikacji. Dla naszego 

programu będzie ich zaledwie kilka: 

interfejsu. Oczywiście jest wiele innych 

bardziej formalnych metod prezentowania 

architektury, np. diagramy UML, ale 

nawet tak luźno podane najważniejsze 

zdarzenia oraz ich odniesienie do 

innych obiektów pozwoli szybciej napisać 

gotowy kod. 

Klasa DBOperation 

i tworzenie tabeli osoby 

Rysunek 3 pokazuje nam najważniejsze 

zdarzenia występujące w programie. 

Prawie wszystkie są związane z operacjami 

na danych. Łatwo wywnioskować, że 

zarządzanie bazą danych też warto przeanalizować. 

W naszej aplikacji wprowadzimy 

dodatkową klasę o nazwie DBOperation 

(umieścimy ją w tym samym 

pliku, co wspomnianą wcześniej klasę 

Simple_db). Jej metody będą realizować 

potrzebne czynności, takie jak dodatnie 

rekordu czy usunięcie rekordu o wskazanym 

identyfikatorze. Zadaniem naszej 

klasy będzie również utworzenie bazy 

i tabeli. 

W tym miejscu trzeba zastanowić 

się nad typem bazy danych. Wszystkie 

te operacje można zrealizować samodzielnie, 

ale lepiej skorzystać z gotowych 

systemów. Na potrzeby naszego programu 

nie potrzebujemy zbyt wyrafinowanej 

bazy danych, choćby dlatego, że 

w programie występuje tylko jedna 

tabela – osoby, ale korzystanie 

z języka SQL ułatwi nam pisanie programu. 

Możemy wybierać spośród kilku 

darmowych systemów, ale w naszej 

sytuacji najlepszym wyborem będzie 

• utworzenie nowej bazy; 

• otworzenie istniejącej bazy; 

• wpisanie (dodanie) nowych danych; 

• edycja danych; 

• szukanie; 

• zamknięcie programu. 

Pod każdą z tych czynności mogą kryć 

się następne zdarzenia, np. w edycji 

danych możemy usunąć rekord, uaktualnić 

i w końcu również zamknąć okno, 

przez które dokonujemy tych operacji. 

Wymienione powyżej są jednak najważniejsze. 

Na etapie planowania programu 

warto postarać się przygotować diagram, 

na którym wymienione zdarzenia będą 

powiązane między sobą. Diagram dla 

prostej bazy danych został przedstawiony 

na Rysunku 3. 

Z diagramu wynika, że mamy cztery 

główne okna, jednak juz teraz zakładamy, 

że napiszemy program, gdzie w 

klasie o nazwie Simple_db umieścimy 

wszystkie elementy związane z obsługą 

Rysunek 3. Schemat zdarzeń w programie „Spis osób” 


61


Listing 3. Polecenie SQL tworzące 

tabelę osoby 

create table osoby ( 

id integer primary key, 

imie char(20), 

nazwisko char(20), 

nr_domu char(5), 

nr_mieszkania char(5), 

ulica char(25), 

dzien_ur integer, 

miesiac_ur integer, 

rok_ur integer, 

telefon_st char(20), 

telefon_kom char(20), 

uwagi text); 

baza Sqlite, która oferuje dostęp do 

dużego podzbioru języka SQL, co 

znacznie ułatwi nam przygotowanie 

odpowiednich zapytań do bazy. Sqlite 

posiada jeszcze jedną ważną zaletę 

– nie wymaga oddzielnego serwera 

danych. Wszystkie tabele są zgromadzone 

zawsze w jednym pliku. Dodatkową 

zaletą jest fakt, że środowisko Mono 

ma gotowe klasy do obsługi tego systemu, 

więc nic nie trzeba dodatkowo kompilować 

oprócz naturalnie samej bazy. 

Tabela 1 zawiera spis metod, które 

zawiera klasa. W artykule zwrócimy 

szczególną uwagę na to, jak tworzymy 

nową bazę danych. Gdy użytkownik 

„kliknie” na przycisk „Nowa baza 

danych”, to po podaniu nazwy, kod 

wykonujący tę operację zamyka się 

w czterech liniach: 

DBOperation db=new DBOperation(); 

db.OpenLink(); 

db.CreateDB(db_file_name); 

db.CloseLink(); 

Metody OpenLink oraz CloseLink w przypadku 

bazy Sqlite nie mają typowego 

znaczenia, bo w zamierzeniu mają one 

odpowiednio: nawiązywać połączenie 

z serwerem i je zamykać (Sqlite jest 

systemem osadzonym). Cały proces 

tworzenia bazy i tabeli zawiera metoda 

CreateDB. Zmienna db_file_name to naturalnie 

nazwa pliku reprezentującego bazę 

danych. 

Postać naszej tabeli określa Listing 3. 

Jest to nieskomplikowana tabela. Sqlite 

oferuje nam jedną cenną właściwość 

– jeśli pole posiada nazwę id oraz jego 

typ to liczba całkowita oraz dodatkowo 

stanowi klucz główny, to takie pole 

jest automatycznie numerowane przez 

system Sqlite. 

Wykonanie jakiejkolwiek operacji na 

bazie danych sprowadza się utworzenia 

zapytania w SQL i przesłania go do bazy 

danych. Proces ten rozpoczynamy od 

utworzenia połączenia: 

SqliteConnection dbcon=new S 

SqliteConnection(); 

Następnie określamy parametry połączenia 

(w naszym przypadku będzie to tylko 

ścieżka do pliku z danymi) i nakazujemy 

połączenie się z bazą: 

dbcon.ConnectionString=”URI=file: S 

dbcon.Open(); 

~/moje_dane.db”; 

Jeśli plik nie istnieje, to zostanie utworzony 

samoczynnie przez system Sqlite. 

Powinniśmy zadbać o obsługę błędów, 

jednak jeśli ją pominiemy, to jakikolwiek 

błąd będzie generował wyjątek. 

Gdy nie przechwycimy wyjątku, to 

w efekcie doprowadzi to do zakończenia 

pracy programu. I jest to zadanie 

dla Czytelnika, aby rozszerzyć program 

o poprawną obsługę błędów. 

Zakładamy optymistycznie, że błędów 

nie będzie, więc możemy w tym miejscu 

wykonywać różne operacje na 

danych, pamiętając naturalnie, że trzeba 

zamknąć połączenie: dbcon.Close();. 

Wykonanie zapytania tworzącego 

tabelę (Listing 4) polega na utworzeniu 

obiektu SqliteCommand wskazania 

połączenia (własność Connection) oraz 

podania treści zapytania SQL we własności 

CommandText. Wykonanie zapytania 

zależy od jego typu, bowiem uogólniając, 

istnieją dwa podstawowe rodzaje 

zapytań. Pierwszy rodzaj daje nam 

w wyniku rekordy zawierające jakieś 

dane, np. może to być wynik zapytania, 

w którym poszukujemy osób, które urodziły 

się w określonym miesiącu, choć 

wynik zapytania może być pusty. Drugi 

typ zapytań (czy raczej poleceń, bo nie 

są to już typowe zapytania) nigdy nie 

generuje nowych danych i create table 

jest przykładem takiego polecenia. Ten 

rodzaj poleceń wykonujemy wywołując 

metodę ExecuteNonQuery(). 

W bardzo podobny sposób, jak na 

Listingu 4, postępujemy w przypadku 

metod: InsertData, UpdateData, Delete- 

Record, zmieniając oczywiście treść polecenia 

w języku SQL. 

Szukanie osób 

Wyszukiwanie danych w języku SQL to 

domena polecenia select. Jego wynikiem 

mogą być rekordy zawierające 

poszukiwane przez nas dane. Metody 

szukające danych według Tabeli 1 to: 

GetOtherData, GetBasicData, Search- 

Nazwisko, SearchTelefonSt, Search- 

TelefonKom. Wszystkie te metody są 

do siebie dość podobne, więc 

przedstawię tylko jedną: SearchNazwisko, 

odpowiedzialną za szukanie osób 

po nazwisku. 

Kod źródłowy metody Search- 

Nazwisko zawiera Listing 5, który 

został skrócony tylko w jednym miejscu. 

Zadaniem kodu jest wykonanie 

zapytania typu select i odszukanie 

osób, których nazwiska są podobne 

do nazwiska podanego w argumencie 

metody. Z tego powodu w warunku 

where mamy słowo kluczowe 

like. Odszukany rekord bądź 

rekordy zostaną wpisane do obiektu 

TreeStore, czyli do zbioru danych 

wyświetlanych przez komponent Gtk- 

TreeView. 

Utworzenie zapytania, podobnie 

jak w poprzednim przypadku, gdzie 

tworzyliśmy tabelę, rozpoczynamy od 

utworzenia obiektu typu SqliteCommand. 

Ustalamy połączenie oraz treść 

zapytania. Wykonanie zapytania typu 

select wymaga utworzenia dodatkowego 

obiektu o typie SqliteDataReader. 

Następnie wykonujemy zapytanie 

wywołując metodę ExecuteReader. 

Wyniki działania metody umieszczamy 

w utworzonym obiekcie, czyli w zmiennej 

reader: 

Listing 4. Kod tworzący tabelę osoby 

SqliteCommand dbcmd = new S 

SqliteCommand(); 

dbcmd.Connection = dbcon; 

dbcmd.CommandText = "create tableS 

osoby ("+"id integer primary key,"S 

+"imie char(20)," + ... 

// dalsza treść polecenia S 

tworzącego tabelę 

dbcmd.ExecuteNonQuery(); 

dbcmd.Dispose(); 

62 czerwiec 2004

mono 


SqliteDataReader reader; 

reader = dbcmd.ExecuteReader(); 

Listing 5. Metoda szukająca osoby po podanym nazwisku 

Proces odczytywania uzyskanych 

danych jest iteracyjny, tzn. wywołujemy 

metodę Read obiektu typu SqliteDataReader 

tak długo jak zwraca 

ona prawdę, co oznacza, że są jeszcze 

rekordy do odczytania. Sam odczyt 

poszczególnych pól rekordu jest trywialny. 

Zmienną reader adresujemy 

tak jak tablicę. Przykładowo, pole 

imię zostało umieszczone pod indeksem 

1, więc odczytanie zawartości 

tego pola jest następujące: reader[1].ToString(). 

Ogólnie, poszczególne 

pola są tak indeksowane, 

jak zostały wyszczególnione w poleceniu 

select. Gdy stosowany jest 

znak gwiazdki, to kolejność pól jest 

taka sama jak w poleceniu tworzącym 

daną tabelę. Musimy jednak zadbać 

o wartość null, która występuje, gdy 

dane pole jest puste. W takim przypadku, 

jak widać na Listing 5, gdy 

dane pole jest równe null, do zmiennej 

pomocniczej, np. imie, wpisujemy 

pusty ciąg znaków. Należy tak postępować, 

ponieważ ostatecznie wartości 

poszczególnych pól trafiają to obiektu 

store wywołaniem store.AppendValues, 

gdzie wartości null nie są dopuszczalne, 

a aby oznaczyć, że dane pole 

nie jest wypełnione, należy podać 

pusty ciąg znaków – "". 

Tworzymy interfejs 

użytkownika 

Interfejs naszej aplikacji to, jak widać na 

schemacie, cztery główne okna, które 

zawierają od kilku do kilkanastu widgetów. 

Z tego powodu można utworzyć 

ten interfejs samodzielnie z poziomu 

kodu. Biblioteka Gtk-Sharp oferuje 

jednak nie tylko widgety z biblioteki 

GTK+, ale również dostęp do formatek 

utworzonych w programie GLADE, 

więc interfejs utworzymy korzystając 

z tego narzędzia (Rysunek 4). Wszystkie 

widgety w oknach zostały rozmieszczone 

głównie za pomocą komponentu 

GtkFixed zamiast typowych 

w aplikacjach GTK/GNOME pudełek 

o zmiennych wymiarach. Stosowanie 

komponentu GtkFixed 

powoduje, że każdy komponent posiada 

swoje współrzędne i wymiary, 

a zmiana rozmiaru okna nie pociąga 

za sobą zmiany wymiarów widgetów. 

W końcowym efekcie cały interfejs 

tworzymy podobnie jak w programach 

Delphi/Kylix. 

Identycznie jak w oryginale, funkcje 

wczytujące formatki GLADE potrafią 

samodzielnie podłączyć sygnały do 

poszczególnych widgetów, jeśli tylko 

zostały one zadeklarowane podczas 

tworzenia interfejsu. Z tego powodu 

warto w GLADE do poszczególnych 

przycisków zdefiniować funkcje obsługi. 

Jeśli na formatce głównej o nazwie 

mainwin znajduje się przycisk, którego 

zadaniem jest zamknięcie okna 

i efekcie całego programu oraz posiada 

on podłączony sygnał do funkcji 

o nazwie on_Btn_CloseApp_clicked, 

to jeśli w klasie, która załaduje formatkę, 

znajduje się metoda o takiej samej 

nazwie, zostanie ona samoczynnie 

podłączona do obsługi zdarzenia. 

Dla tego konkretnego przykładu, 

treść metody odpowiadająca na 

sygnał jest bardzo krótka: 

public void on_Btn_CloseApp_clickedS 

(System.Object b, EventArgs e){ 


} 

public bool SearchNazwisko(string _nazwisko, TreeStore store){ 

} 

string id="", imie="", nazwisko="", nr_domu="", nr_mieszkania="", 

ulica="", dzien_ur="", miesiac_ur="", rok_ur="", telefon_st="", 

telefon_kom=""; 

SqliteCommand dbcmd = new SqliteCommand(); 

dbcmd.Connection = dbcon; 

dbcmd.CommandText = "select * from osoby " + S 

SqliteDataReader reader; 

reader = dbcmd.ExecuteReader(); 

while(reader.Read()){ 

} 

"where nazwisko like'" + _nazwisko + "%';"; 

if(reader[0]!=null) id=reader[0].ToString(); else id=""; 

if(reader[1]!=null) imie=reader[1].ToString(); else imie=""; 

// pozostałe instrukcje przepisujące dane 

if(reader[10]!=null) telefon_kom=reader[10].ToString(); else telefon_kom=""; 

store.AppendValues(id, 

imie, nazwisko, nr_domu, nr_mieszkania, 

ulica, dzien_ur, miesiac_ur, rok_ur, 

telefon_st, telefon_kom); 

reader.Close(); 

dbcmd.Dispose(); 

return true; 

Uogólniając, gdy mamy zdefiniowane 

sygnały, wystarczy odpowiednio zadeklarować 

metody, a podłączenie sygnałów 

„zrobi się samo”. Nie jest to jednak 

jedyne cenne ułatwienie, które oferuje 

nam język C# i biblioteka Gtk-Sharp. 

W naszym programie musimy 

także uzyskać referencje do poszczególnych 

widgetów, np. pól edycyjnych 

formatki „Dodaj Dane”, aby przesłać 

do bazy danych konkretne informacje, 

takie jak imię, nazwisko itd. Odwzorowanie 

widgetów z formatki wykorzystuje 

atrybuty i jest to element charakterystyczny 

dla języka C#, którego nie znajdziemy 

w C/C++. Jeśli w naszym programie 

zdefiniujemy np. zmienną okna w taki 

sposób: 

[Glade.Widget] Gtk.Window mainwin; 

to podczas operacji ładowania formatki 

system dzięki atrybutowi [Glade.Widget] 

odnajdzie obiekt reprezentujący widget o 

nazwie mainwin i podłączy go do naszej 

zmiennej. Uzyskamy w ten sposób referencję 

do okna głównego. W ten sposób 

odwzorujemy pozostałe potrzebne nam 

widgety. 


63


basic_data_view.AppendColumn S 

("ID", new CellRendererText (), "text", 0); 


("Imie", new CellRendererText (), text",1); 


("Nazwisko", new CellRendererText(),S 

"text", 2); 

Wczytywanie formatki 

Uważny Czytelnik zauważył na Rysunku 

4, że wszystkie pięć okien (cztery podstawowe 

ze schematu oraz jedno dodatkowe 

okno dialogowe typu „About”) 

są zdefiniowane w pojedynczym pliku 

o rozszerzeniu .glade. Pozostaje problem 

wczytania pliku do aplikacji. 

Wykorzystamy tutaj tzw. assembly, 

czyli coś w rodzaju pliku z zasobami, 

które zostaną dołączone do naszego 

programu już podczas kompilacji. 

Kod ładujący formatki jest bardzo 

krótki: 

Glade.XML gmainwinxml = null; 

... 

Rysunek 4. Tworzenie interfejsu w GLADE 

gmainwinxml = new Glade.XML (null, S 

"mainwin.glade", null, null); 

gmainwinxml.Autoconnect(this); 

Pierwsza linia to utworzenie obiektu 

reprezentującego formatkę. Konstruktor 

Glade.XML posiada siedem przeciążonych 

wersji. Zastosowana powyżej wersja 

w pierwszym argumencie spodziewa 

się podania odniesienia do assembly. 

Podanie wartość null oznacza korzystanie 

z aktualnego assembly dostępnego 

dla danej klasy. Następnie podajemy 

identyfikator zasobu (w naszym przypadku 

jest on taki sam jak plik formatki). 

Trzeci argument to nazwa węzła, 

od którego chcemy utworzyć komponenty, 

czyli możemy w ten sposób wybierać 

konkretne okna. Podanie wartości null 

oznacza, że interesują nas wszystkie 

elementy zdefiniowane w pliku. Czwarty 

argument to nazwa dziedziny i domyślną 

wartością jest właśnie null. 

Po tych dwóch liniach mamy juz załadowane 

okna, podłączone sygnały oraz 

odwzorowane widgety. Pewną wadą Gtk- 

Sharp jest domyślne wyświetlanie wszystkich 

okien, ale możemy je ukryć wywołując 

metodę Hide, np. addwin.Hide();. 

Należy teraz dokończyć proces budowania 

interfejsu poprzez zdefiniowanie 

elementów list z okien lookwin (okno, 

w którym przeglądamy oraz edytujemy 

dane) oraz findwin (okno odpowiedzialne 

za wyszukiwanie danych). Dla 

okna lookwin, gdzie znajduje się lista 

o trzech kolumnach, w pierwszej kolejności 

określamy tzw. model danych. Polega 

to na utworzeniu obiektu TreeStore. 

W konstruktorze definiujemy typ poszczególnych 

kolumn dla tej listy. Upraszczając 

sobie zadanie, załóżmy, że każda z nich 

będzie zawiera ciąg znaków: 

basic_data_view.Model=new TreeStore 

(typeof (string), typeof (string), S 

typeof (string)); 

Następnie nakazujemy wyświetlanie 

nagłówków w liście: 

basic_data_view.HeadersVisible = true; 

Pozostało tylko zdefiniować postać tych 

kolumn: 

Podobnie postępujemy dla drugiej 

listy DataViewFindWin, znajdującej się 

w oknie poszukiwania danych, ale tam 

mamy znacznie więcej kolumn, gdyż ta 

lista wyświetla również inne informacje 

o osobach, takie jak numer telefonu, 

adres itd. 

Cały kod związany z wczytywaniem 

formatki i definicją ostatecznego wyglądu 

okien jest zawarty w konstruktorze 

klasy Simple_db. Takie rozwiązanie 

pozwala nam na następujące zdefiniowanie 

metody Main, która, co trzeba pamiętać, 

jest statyczna, więc tak naprawdę 

w momencie uruchomienia naszego 

programu nie istnieje jeszcze obiekt 

o typie Simple_db. Jego utworzenie 

dokonuje się w Main: 

static public void Main(){ 

} 

Application.Init(); 

Simple_db w=new Simple_db(); 

Application.Run(); 

Od momentu uruchomienia pętli 

głównej, za sterowanie naszą aplikacją 

jest już odpowiedzialna biblioteka 

GTK+. Ostatnią niewiadomą jest sposób 

utworzenia assembly, które będzie 

zawierać dane xml naszej formatki. 

Dokonujemy tego poleceniem -resource 

w momencie kompilacji naszej 

aplikacji: 

mcs -unsafe $(all_assemblies) S 

Simple_db.cs -resource:mainwin.glade 

Utworzenie nowej bazy 

danych 

Zobaczmy, jak wygląda kod tworzenia 

nowej bazy, który już omawialiśmy od 

strony SQL. Proces ten pokazuje również 

Rysunek 5. 

Pełny kod metody zawiera Listing 6. 

W pierwszej kolejności zmiennej 

db_file_name (plik z bazą nadajemy 

pustą wartość danych). Następnie tworzymy 

nowe okno wyboru i podłączamy 

się pod zdarzenia dla przycisków OK 

i Zaniechaj. W tych zdarzeniach zmie- 

64 czerwiec 2004

mono 


Listing 6. Obsługa sygnału dla przycisku „Nowa baza” 

public void on_Btn_NewDB_clicked (System.Object b, EventArgs e) { 

db_file_name=""; 

FileSelection fs = new FileSelection ("Proszę podać nazwę nowej bazy:"); 

file_sel=fs; 

fs.OkButton.Clicked += new EventHandler(OnFS_OkButton_Clicked); 

fs.CancelButton.Clicked += new EventHandler(OnFS_CancelButton_Clicked); 

fs.Run (); 

fs.Hide(); 

Console.WriteLine("after fs.run "+db_file_name); 

file_sel=null; 

if(db_file_name!=""){ 



db.CreateDB(db_file_name); 


} 

} 

niamy wartość zmiennej db_file_name 

w zależności, co wybrał użytkownik. 

Gdy użytkownik naszego programu 

wpisze nazwę nowej bazy oraz 

wybierze przycisk OK, to w zmiennej 

db_file_name znajdzie się nazwa 

pliku. Instrukcja if dopuści w takim 

przypadku do wykonania się kodu, 

który już omówiłem na początku tego 

artykułu. W każdym innym przypadku 

zmienna db_file_name pozostaje 

pusta, więc instrukcja if nie dopuści 

do wykonania kodu tworzącego nową 

bazę. 

Okno edycji i przeglądania 

danych 

Drugim elementem interfejsu, który 

chciałbym pokrótce przedstawić, jest 

okno edycji i przeglądania danych (lookwin). 

Gdy użytkownik wybierze 

odpowiednią opcję z menu bądź kliknie 

na przycisk, to zostanie wywołana 

metoda on_Btn_EditData_clicked. 

Metoda ta została przedstawiona na 

Listingu 7. 

W pierwszej kolejności sprawdzamy, 

czy została wybrana baza danych. 

Jeśli nie, to na ekranie zobaczymy 

komunikat o tym fakcie. Następnie 

wyświetlamy okno na ekranie: 

lookwin.Show(). Po tej czynności 

wykonujemy bardzo ważną czynność, 

a mianowicie otwieramy bazę 

danych i metodą GetBasicData 

wypełniamy listę (o trzech elementach: 

id, imie nazwisko) osobami, 

które są zapisane w bazie. Jak widać, 

baza po tej operacji zostaje od 

razu zamknięta, ale użytkownik 

ma już przed sobą okno edycji 

danych. 

Listing 7. Wyświetlenie okna edycji danych 

public void on_Btn_EditData_clicked (System.Object b, EventArgs e){ 

if(db_file_name=="") { 

ShowMsg_DB_Not_Found(); 

} 

else { 

lookwin.Show(); 



db.OpenDB(db_file_name); 

db.GetBasicData( (TreeStore)basic_data_view.Model ); 


} 

} 


65


Tabela 1. Metody klasy DBOperation 

Metoda 

OpenLink 

CreateDB 

OpenDB 

CreateTable 

InsertData 

GetOtherData 

GetBasicData 

UpdateData 

DeleteRecord 

SearchNazwisko 

SearchTelefonSt 

SearchTelefonKom 

CloseLink 

Opis 

Z poziomu tego okna możemy 

przeglądać zgromadzone dane oraz 

nanosić poprawki. Gdy klikniemy 

na wiersz listy, to zostanie wywołana 

metoda on_basic_data_view_ 

cursor_changed, co spowoduje, że 

w polach edycyjnych obok listy pojawią 

się pozostałe dane związane 

z wybraną osobą. Do uzupełnienia tych 

pól wykorzystujemy metodę 

GetOtherData, jednak wcześniej 

należy odczytać wartości id, imie 

i nazwisko z wiersza, który został 

wskazany. 

Ta operacja wymaga wbrew pozorom 

większej ilości kodu. Na początek tworzymy 

trzy zmienne: 

GLib.Value v0=new Glib.Value(); 

GLib.Value v1=new Glib.Value(); 

GLib.Value v2=new GLib.Value(); 

Nawiązanie połączenia z bazą danych. 

Utworzenie nowe bazy danych (w tym tabeli osoby). 

Otwarcie istniejącej bazy danych. 

Metoda tworząca tabele osoby. 

Dołączenie nowego rekordu do tabeli. 

Odczytanie pozostałych informacji o określonej osobie, 

np. adresu, numeru telefonu itd. 

Pobranie listy imion i nazwisko (oraz numeru id) wszystkich 

osób w bazie. 

Uaktualnienie informacji o określonej osobie. 

Usunięcie rekordu o podanym numerze id. 

Odszukanie osoby (osób) o podanym nazwisku. 

Odszukanie osoby (osób) o podanym numerze telefonu. 

Odszukanie osoby (osób) o podanym numerze telefonu 

komórkowego. 

Zamknięcie połączenia z bazą danych. 

TreePath tp=new TreePath(); 

TreeViewColumn tvc=new 

TreeViewColumn(); 

Dzięki tym dwóm obiektom możemy 

skorzystać z metody GetCursor: 

basic_data_view.GetCursor S 

(out tp, out tvc); 

W zmiennej tp i tvc znajduje się wskazanie 

na konkretny wiersz komponentu 

basic_data_view. Proces odczytu 

wymaga dodatkowych zmiennych, gdyż 

GtkTreeView może przedstawiać również 

struktury drzewiaste, a nie tylko listy. 

Z tego powodu API tego komponentu 

jest „nieco” skomplikowane. Ostatecznie, 

aby „dobrać się” do potrzebnych danych, 

tworzymy iterator i wywołujemy metodę 

GetIter: 

Dane są zapisane w obiektach Glib.Value, 

ale bardzo prosta konwersja spowoduje, 

że mamy do czynienia ze zwykłymi łańcuchami 

znaków: 

id=(string)v0.Val; 

imie=(string)v1.Val; 

nazwisko=(string)v2.Val; 

Teraz już za pomocą GetOtherData 

pobieramy dodatkowe dane i przepisujemy 

poszczególne pola do widgetów 

np. dla numery domu wygląda to 

następująco: lk_nr_domu.Text=tmp_lk_ 

nr_domu;. 

Przyszłość Mono 

Wydaje się, że środowisko Mono 

w przypadku Linuksa ma zapewnioną 

przyszłość. Już teraz jest to 

pakiet o sporych możliwościach, 

choćby dlatego, że oferuje dostęp do 

baz danych, tych darmowych, takich 

jak Sqlite, Mysql, Firebird, ale również 

i komercyjnych, takich jak Oracle czy 

DB2. Oferuje też bardzo dobrą 

wydajność oraz ułatwia przenoszenie 

już skompilowanego oprogramowania 

pomiędzy różnymi platformami, 

takimi jak Linux, Solaris czy 

Win32. Ostatecznie, ułatwia pisanie 

aplikacji opartych o GNOME 

i GTK+, bowiem zrealizowany projekt 

dzięki obiektom jest znacznie 

bardziej przejrzysty, a automatyczne 

zarządzanie pamięcią zwalnia 

nas z pilnowania operacji żmudnego 

usuwania widgetów. 

Zachęcam do zapoznania się z C# 

i Mono, bo z pewnością w przyszłości 

będą to liczące się technologie w systemie 

Linux. 

Potrzebne są nam jeszcze dwa obiekty, 

tzw. ścieżka i widok kolumn: 

Rysunek 5. Tworzenie nowej bazy 

w programie „Spis osób” 

TreeIter ti=new TreeIter(); 

basic_data_view.Model.GetIter S 

(out ti, tp); 

Teraz już można odczytać dane 

z iteratora, pamiętając o tym, że są 

one indeksowane podobnie jak tablica 

od zera: 

basic_data_view.Model.GetValue S 

(ti, 0, v0); 


(ti, 1, v1); 


(ti, 2, v2); 

W Internecie: 

• Strona domowa projektu Mono: 


• Polska wersja strony projektu Mono: 

http://www.go-mono.pl/ 

• Strona biblioteki Gtk-Sharp: 

http://gtk-sharp.sourceforge.net/ 

• Strona domowa systemy 

baz danych Sqlite: 

http://www.hwaci.com/sw/sqlite/ 

• Strona domowa projektu ICU 

polecanego w kompilacji Mono: 

http://www-124.ibm.com/icu/ 

66 czerwiec 2004

dla graczy 

Crimson Fields 


Gier strategicznych na Linuksa 

mamy wiele. Są to przeważnie 

tytuły, które wykorzystują 

zdobycze najnowszych 

technologii i wymagają do pracy 

ogromnych nakładów pamięci RAM 

i bardzo szybkich akceleratorów 3D. 

Co jednak mają zrobić Ci użytkownicy 

Linuksa, którzy nie posiadają takiego 

sprzętu, a chcą dobrze się bawić przy 

okazji wytężając swoje szare komórki? 

Odpowiedź jest prosta – zainstalować 

Crimson Fields. 

Omawiany tytuł należy do grona gier 

taktycznych. Nie cechuje go wspaniała 

grafika i ogromna ilość efektów specjalnych 

zasłaniających sens gry i ukrywających 

jej płytkość. Za podstawę zabawy 

autorzy postawili sobie tzw. „miodność”. 

Ci z Was, którzy grali w kultowy już cykl 

Battle Isle, poczują się przy Crimson Fields 

jak w domu. Te gry mają naprawdę wiele 

wspólnego, a autorzy opisywanej gry nie 

kryją fascynacji tym leciwym tytułem. 

Co więcej, Crimson Fields to niemalże 

dokładny klon Battle Isle. Możemy nawet 

wykorzystać mapy z oryginalnego tytułu. 

Znowu mamy do czynienia z planszą 

podzieloną na heksy, na której zmagają się 

wrogie oddziały wyposażone w pojazdy 

wojskowe najróżniejszego typu. Cała rozgrywka 

podzielona jest na tury. 

Gramy! 

Crimson Fields nie jest grą dla ludzi 

potrzebujących szybkiej rozgrywki. Akcja 

toczy się powoli – mamy dużo czasu 

na obmyślenie naszej strategii działania. 

Jeśli ktoś z Was grał w The Settlers czy 

wymieniony wcześniej Battle Isle, wie, 

o czym piszę. Wybieramy więc jedną 

DVD 

Po uruchomieniu dystrybucji Linux+ Live 

na pulpicie będzie dostępna pozycja do 

uruchomienia gry. 


Na płycie CD/DVD znajduje się 

statyczny pakiet binarny z grą. 

Rysunek 1. Armia wroga nie jest zbyt liczna 

z 12 map i zaczynamy grę. Nasze zadanie 

będzie polegać na zniszczeniu jednostek 

wroga i tylko od naszej taktyki oraz 

przemyślenia akcji zależy, czy uda się to 

zadanie. A myśleć i planować będziemy 

musieli naprawdę sporo. Często przeciwnik 

dysponuje znacznie lepszym zapleczem 

technicznym niż my. 

Ogromną zaletą gry jest możliwość 

zapisania stanu gry. Bez tej możliwości 

perspektywa toczenia bitw, które mogą 

potrwać nawet kilka godzin, wydaje się 

średnio rozsądnym zajęciem nawet dla 

najlepszych strategów. 

Audio i wideo 

Crimson Fields nie rozpieszcza nas ani 

pod względem graficznym ani dźwiękowym. 

Można powiedzieć, że oprawa 

audiowizualna jest spartańska. Mimo 

wszystko jednak, oprawa graficzna jest 

czytelna i chyba właśnie o to chodzi. Gra 

wygląda najlepiej w średniej rozdzielczości. 

Wyższe rozdzielczości powodują, że 

rozgrywka staje się mniej czytelna i gra 

wyraźnie dostaje efektu „mikroskopu” 

– aby zauważyć jakąkolwiek jednostkę, 

trzeba naprawdę mocno wytężyć wzrok. 

Oprawę audio muszę przemilczeć, ponieważ 

prawie w ogóle jej nie ma. O ile 

spartańską grafikę można jakoś usprawiedliwić 

(chociażby ze względów sentymentalnych), 

o tyle spartańskie dźwięki 

z pewnością nie są tym, czego spodziewałem 

się po tym tytule. 

Podsumowanie 

Opisywany tytuł z pewnością zadowoli 

wytrawnych strategów i fanów serii Battle 

Isle. Jego ogromną zaletą jest... wyjątkowość. 

Gier tego typu na Linuksa nie ma 

zbyt wiele, a te, które są, Crimson Fields 

bije na głowę pod niemalże każdym 

względem. Dokładając do tego całkiem 

dobre AI komputerowego przeciwnika 

i klimat, tak rzadko obecny w ówczesnych 

produkcjach, można powiedzieć, że Crimson 

Fields jest tytułem, nad którym warto 

spędzić kilka dni i nocy. Czy poprowadzisz 

swoją armię ku chwale? 

W Internecie: 

● 

Strona domowa gry Crimson Fields: 

http://crimson.seul.org/ 

68 czerwiec 2004

warto przeczytać 

aktualności 

piotrt@lpmagazine.org 

dział prowadzi: Piotr Truszkowski 

Serwery internetowe Red Hat Linux 

Autorzy: Paul G. Sery, Jay Beale 

Tłumaczenie: Rafał Szpoton (rozdz. 1 - 9, 19, dod. A - C), Marek Pętlicki (rozdz. 10 - 18) 

ISBN: 83-7361-415-X 

Tytuł oryginału: Red Hat Linux Internet Server 

Format: B5, stron: 536 

Data wydania: 03/2004 

Cena książki: 59.90 zł 

 

Hat to bez wątpienia najpopularniejsza dystrybucja Linuksa na świecie. Jest wykorzystywana zarówno 

na komputerach klasy desktop, jak i serwerach. Książka „Serwery internetowe Red Hat Linux” omawia 

w przystępny sposób aspekty wykorzystania systemu Red Hat Linux w środowisku serwerowym. W książce 

przeczytamy m.in. tematy związane z tworzeniem firewalla, uruchamianiem serwera WWW, DNS, poczty, 

FTP czy Samby. Dowiemy się również, jak stworzyć system detekcji włamań oraz jak kontrolować to wszystko, 

co dzieje się w naszym systemie. Książka z pewnością zadowoli początkujących administratorów sieci, 

jak również tych, którzy chcą szybko uruchomić przedstawione serwery bez głębszego zagłębiania się 

w arkana systemu. 

PC hardware. Almanach. Wydanie III 

Autor: Robert Bruce Thompson, Barbara Fritchman Thompsong 

Tłumaczenie: Michał Dadan (rozdz. 0 – 3, 14 – 16, 28), Zygmunt Wereszczyński (rozdz. 4 – 12), 

Radosław Meryk (rozdz. 13, 17 – 27) 

ISBN: 83-7361-342-0 

Tytuł oryginału: PC Hardware in a Nutshell, 3rd Edition 

Format: B5, stron: 1040 

Data wydania: 03/2004 

Cena książki: 99.90 zł 

Sprzęt komputerowy rozwija się bardzo dynamicznie. Wciąż jesteśmy wręcz zasypywani nowymi kartami 

graficznymi, procesorami czy płytami głównymi. Po zakupie nowego sprzętu często pojawia się pytanie, jak 

to podłączyć i zainstalować w systemie? Książka „PC hardware. Almanach”, wydana nakładem wydawnictwa 

Helion, to kompleksowe omówienie chyba wszystkich aspektów związanych z urządzeniami w komputerach 

PC. Co w tym jednak ciekawego dla użytkownika Linuksa? Już na okładce możemy zauważyć, 

że opisy dotyczą systemów Windows i Linux. Objaśniono zagadnienia związane z instalacją urządzeń na 

popularnych dystrybucjach Linuksa (Red Hat, Fedora, Mandrake). Gorąco polecam ten tytuł każdemu posiadaczowi 

komputera PC. To wspaniała biblia wiadomości, przydatna każdemu bez względu na posiadany 

system operacyjny. 

Bestsellery Merlina 

Lista najlepiej sprzedających się książek informatycznych 

w sklepie internetowym www.merlin.pl, w miesiącu kwietniu: 

1. J2EE. Wzorce projektowe (wydanie 2) – D. Alur, J. Crupi, D. Malks, Helion, 2004 

2. ABC grafiki komputerowej – R. Zimek, Ł. Oberlan, Helion, 2004 

3. Google dla praktyków – A. Szewczyk, Mikom, 2003 

4. Kompresja danych - wprowadzenie – K. Sayood, Read Me, 2002 

5. Delphi 7 – M. Cantu, Mikom, 2004 

6. Grafika 3D. Modelowanie i rendering od podstaw, Axel Spronger, 2004 

7. Notes Anty - hakera: Bezpieczeństwo Windows – M. O’Dea, Translator, 2004 

8. Praktyczny kurs Java + CD-ROM – M. Lis, Helion, 2004 

9. Organizacja i architektura systemu komputerowego. Projektowanie systemu a jego wydajność – W. Stallings, WNT, 2003 

10. ABC komputera 2004 – Z. Dec, R. Konieczny, Edition 2000, 2004 


69

Zainwestuj w siebie, zainwestuj w swojego pracownika 

PRENUMERATA TO NAJLEPSZY WYBÓR 

Z A M Ó W I E N I E 

Prosimy wypełnić czytelnie i przesłać faksem na numer: (22) 860 17 71 lub listownie na adres Software-Wydawnictwo Sp. z o.o., 

Lewartowskiego 6, 00-190 Warszawa, e-mail: pren@software.com.pl. Przyjmujemy też zamówienia telefoniczne: (22) 860 17 67 

Imię i Nazwisko 

Stanowisko 

ID kontrahenta* 

* jeżeli jesteś już klientem firmy Software-Wydawnictwo Sp. z o.o. – wystarczy, że podasz swój numer 

ID kontrahenta; jeżeli nie posiadasz takiego numeru, podaj swe dane w tabeli Dane teleadresowe 

Upoważniam firmę Software-Wydawnictwo Sp. z o.o. do wystawienia faktury VAT bez podpisu odbiorcy 

Pieczęć firmy i podpis 

Dane teleadresowe 

Nazwa firmy 

Dokładny adres 

Telefon (wraz z numerem kierunkowym) 

Adres e-mail 

Faks (wraz z numerem kierunkowym) 

Numer NIP firmy 

Tytuł pisma 

Liczba 

kolejnych 

numerów 

Liczba 

zamawianych 

prenumerat 

Od numeru 

pisma 

lub miesiąca 

Opłata w zł 

Aurox 

Numery specjalne Linux+ Extra! z dystrybucją Aurox Linux 

4 

Oferta dla szkół: 99 zł 

Oferta standardowa: 119 zł 

Linux+ 

Miesięcznik użytkowników systemów linuksowych 

12 

* 

Linux+ Extra! 

Numery specjalne z dystrybucjami Linuksa 

8 

Oferta dla prenumeratorów Linux+ lub Software 2.0: 198 zł 

Oferta standardowa: 232 zł 

Linux w szkole 

Kwartalnik o stosowaniu Linuksa w edukacji 

4 99 zł 

W sumie 

(liczba prenumerat * cena) 

* 180 zł – prenumerata roczna (12 numerów) Linux+ dla studentów i osób prywatnych 

* 250 zł – prenumerata roczna (12 numerów) Linux+ dla firm 

UWAGA! Nadesłanie zamówienia jest jednocześnie zobowiązaniem do zapłaty! 

SOFTWARE-WYDAWNICTWO SP. Z O.O. 

ul. Lewartowskiego 6, 00-190 Warszawa, e-mail: pren@software.com.pl

AktualnoÅci

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

AktualnoÅci