peÅen tekst - Institute of Paleobiology, Polish Academy of Sciences

More documents

Recommendations

Info

Jerzy Trammer Amonity Amonity to wymarłe głowonogi spokrew− nione z dzisiejszymi łodzikami, mątwami, kalmarami i ośmiornicami. Żyły na Ziemi przez ponad 300 milionów lat, od dewonu po kredę. Podzielona na komory część ich muszli, zwana fragmokonem, była wypeł− niona gazem i pełniła role pływaka uno− szącego ciało w wodzie. Reszta muszli, określana jako komora mieszkalna, zawie− rała główną część ciała z trzewiami, czuł− kami, szczękami i z lejkiem – organem w kształcie rurki. Z lejka zwierzę potrafiło dzieki pracy odpowiednich mięśni gwał− townie wyrzucać strumień wody i w ten sposób poruszać się na zasadzie odrzutu. Schemat budowy amonita. Przerysowane z Encyklopedia Nauki i Techniki, Wydawnictwo Prószyński i S−ka. opasłych do smukłych miała się powtarzać w różnych czasach i wśród różnych grup, w sposób niezależny od środowiska. Dzisiaj przyczyny tych zmian ewolucyjnych są tłuma− czone całkiem odmiennie. Zmiany kształtu amonitów od form opa− słychiewolutnychdoszczupłychiinwolut− nych mogą zachodzić nie tylko ewolucyjnie od gatunku do gatunku, lecz także w czasie życia jednego amonita w trakcie jego wzros− tu, czyli w podczas jego rozwoju ontogene− tycznego. Młody amonit miał muszlę opasłą, z wiekiem rosnąc muszla mogła stawać się smuklejsza. Aerostaty Obiekt, maszyna albo zwierzę, przedzie− rające się przez płyn (czyli ciecz albo gaz w ję− zyku aerodynamiki), musi mieć moc, aby wy− twarzać siłę nośną (udźwig) równoważny jego masie, i żeby stworzyć ciąg do przodu równy oporowi, jaki obiekt stawia w czasie ruchu w płynie. Jednym ze sposobów zmniejszenia wydat− ków energetycznych związanych z ruchem jest posiadanie pływaka gazowego, który zapew− nia zawieszenie w płynie bez własnego wydat− ku energetycznego. Energia jest wówczas uży− wana tylko do wytwarzania ciągu do przodu. Obiekty, które uzyskują udźwig za pomocą pływaka gazowego noszą nazwę aerostatów. Aerostatem jest sterowiec i jest nim żyjący dziś w Pacyfiku łodzik (rodzaj Nautilus). Pływa− kiem gazowym łodzika jest część jego muszli podzielona na komory i wypełniona gazem – nazywana fragmokonem. Ponieważ wymarłe amonity także miały fragmokony, więc sądzi się, że również i one były aerostatami. Ekonomia pływania Jaki kształt powinna była mieć muszla amo− nita, aby pływał on w sposób możliwie najbar− dziej oszczędny energetycznie, by jego mięśnie wykonywały możliwie najmniejszą pracę? Jak wynika zarówno z obliczeń w oparciu o równa− nia aerodynamiki, jak i z doświadczeń w zbior− 12
Oszczędne amonity pr<strong>of</strong>il geologiczny POGŁĘBIENIE niższa ruchliwość wód SPŁYCENIE wyższa ruchliwość wód POGŁĘBIENIE SPŁYCENIE Cyklicznym zmianom głębokości mórz i typów składanych w nich osadów (które przekształciły się z czasem w skały), towarzyszyły cykliczne zmiany kształtu muszli zamieszkujących te morza amonitów (wg. Bayera i McGhee 1984). niku hydrodynamicznym z muszlami różnych amonitów (Jacobs 1992), nie istnieje uniwer− salny kształt – najoszczędniejszy energetycznie w każdych warunkach. Przy powolnym pływaniu, np. z szybkością 5 cm na sekundę, moc wymagana do płynięcia jest mniejsza w przypadku amonita o opasłej muszli niż w przypadku formy o muszli szczu− płej. Odwrotna sytuacja zachodzi w czasie pły− nięcia z większą prędkością, wynosząca np. 15 czy 50 cm na sekundę. Amonit o muszli szczu− płej (wskaźnik smukłości 0,2) płynąc z szyb− kością 50 cm na sekundę potrzebuje do tego mocy dwukrotnie mniejszej niż płynący z taką samą prędkością amonit bardziej opasły (wska− źnik smukłości 0,3). 13
Page 3 and 4: Od redaktora Dwudziestego czwartego
Page 5 and 6: Rekiny polskich mórz tropikalnych
Page 13: Oszczędne amonity Jerzy TRAMMER Wy
Page 17 and 18: Oszczędne amonity cia, opłacało
Page 19 and 20: Karol Darwin i wąsonogi, czyli opo
Page 21 and 22: Karol Darwin i wąsonogi Zdumiewaj
Page 23 and 24: Karol Darwin i wąsonogi Darwinowi
Page 25 and 26: Zapis kopalny biozróżnicowania w
Page 27 and 28: Zapis kopalny biozróżnicowania sz
Page 29 and 30: Zapis kopalny biozróżnicowania Ef
Page 31 and 32: Zapis kopalny biozróżnicowania og
Page 33 and 34: Zapis kopalny biozróżnicowania Zr
Page 35 and 36: Zapis kopalny biozróżnicowania ke
Page 37 and 38: Zapis kopalny biozróżnicowania pr
Page 39 and 40: Pochodzenie ssaków Zofia KIELAN−
Page 41 and 42: Pochodzenie ssaków Zęby, żucie p
Page 43 and 44: Pochodzenie ssaków szała się tyl
Page 45 and 46: Pochodzenie ssaków A 4mm B C Rekon
Page 47 and 48: Pochodzenie ssaków A B 20 mm Prass
Page 49 and 50: Pochodzenie ssaków Woskowy model m
Page 51 and 52: Archipelag Malajski - tygiel bioró
Page 57: Nowa wystawa w Muzeum Ewolucji 55

peÅen tekst - Institute of Paleobiology, Polish Academy of Sciences

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

peÅen tekst - Institute of Paleobiology, Polish Academy of Sciences