Laboratorium Dozymetrii Indywidualnej i Środowiskowej (LADIS) IFJ ...

Laboratorium Dozymetrii
Indywidualnej i Środowiskowej (LADIS) IFJ PAN
Maciej Budzanowski
Kontrola dawek
Przegląd działalności IFJ PAN 2008, Kraków 07.03.2011
Testy aparatów RTG
1

Działalność LADIS IFJ PAN
Usługa kontroli dawek z użyciem metody
termoluminescencyjnej dla osób narażonych zawodowo na
promieniowanie jonizujące lub środowiskowego
monitoringu w Polsce i w CERN’ie
(wymóg ustawowy „Prawo Atomowe” z dnia 29 listopada 2000)
Usługa testów aparatów radiologicznych
stosowanych w celach medycznych
(wymóg ustawowy: ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 25
sierpnia 2005 r. w sprawie warunków bezpiecznego stosowania
promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej)
od 01 2012 wymóg akredytacji PCA na testy RTG
2

Termoluminescencja (TL)
Zjawisko występujące w niektórych materiałach,
polegające na emisji światła pod wpływem dostarczonej
energii cieplnej.
„Popularny” materiał TL
Stosowany w dozymetrii detektor
termoluminescencyjny (TLD)
typu LiF:Mg,Ti na dłoni i podgrzany w
aparaturze do temp. 360 o C.
3

Rys historyczny LADIS
W latach 60’tych doc. dr hab. Tadeusz Niewiadomski wytworzył pierwsze materiały
termoluminescencyjne (TLD) w IFJ na bazie LiF i CaF2.
W 1965 roku rozpoczęto rutynową kontrolę dawek dla pracowników IFJ metodą TLD z użyciem
spiekanych (patent IFJ) detektorów z LiF:Mg,Ti (MTS-N) i równolegle metodą filmową
W 1975 roku IFJ otrzymał zezwolenie z CLOR na wykonywanie kontroli dawek dla pracowników IFJ
jedną metodą termoluminescenyjną – oryginalna metoda wdrożona lokalnie w IFJ
Do 1998 roku każda instytucja w Polsce miała ustawowy zakaz wykonywania kontroli dawek po za
IMP w Lodzi i CLOR w Warszawie
W 2000 roku zmiana ustawy Prawo Atomowe z dnia 29 listopada 2000 r. (Dz. U. Z 2001 nr 3. Poz.
18) umożliwiła wykonywanie usługi kontroli dawek dla laboratorium posiadającego akredytację w
ciągu 2-ch lat od wejścia Ustawy
W styczniu 2001 Zarządzeniem Dyrektora IFJ utworzono Laboratorium Dozymetrii Indywidualnej i
Środowiskowej (LADIS). W skład laboratorium weszły osoby z SPOpP (obecnie NZ-58)
31 grudnia 2001 LADIS otrzymało akredytację PCA nr AP-049 jako laboratorium wzorcujące
Od 2002 roku oryginalna metoda opracowana przez IFJ zostaje wdrożona globalnie w Polsce w
rutynowych pomiarach dawek
4

Schemat organizacyjny LADIS
Kierownictwo LADIS
Kierownik
Laboratorium
Maciej Budzanowski
Z-ca Kierownika
Laboratorium
mgr Barbara Obryk
do 31.12.2010
Z-ca Kierownika
ds jakości
dr inż. Barbara Marczewska
Z-ca Kierownika
ds. administracyjnych
Małgorzata Kruk
Z-ca Kierownika
ds. testów spec. RTG
dr inż. Renata Kopeć
Sekcja Dawek
Pracownicy pomiarowi
mgr inż. Barbara Dzieża
mgr inż. Anna Chrul
mgr inż. Anna Pajor
mgr inż. Anna Sas-Bieniarz
mgr inż. Ewelina Broda
mgr inż. Agnieszka Szumska
tech. Anna Nowak
tech. Katarzyna Włodek
Personel pomocniczy
tech. Zofia Kawula
Aleksandra Kiszkurno-Mazurek
Studenci - umowy CP
Osoby obecnie nie pracujące w LADIS:
mgr Agnieszka Erbel - do I.11
mgr inż. Sylwia Błażej - zw.
tech. Władysław Piasecki - do IX10
Sekcja testów specjalistycznych RTG
Pracownicy pomiarowi - wyjazdy
mgr inż. Paweł Kuras
mgr inż. Paweł Rogalski
mgr inż. Ewa Jaksan
mgr. Wojciech Kawalec
Personel pomocniczy
mgr. Katarzyna Cerek
Osoby obecnie nie pracujące w LADIS:
mgr inż. Izabela Milcewicz-Mika - ur. wych.
mgr inż. Anna Cepiga do 30.11.09
mgr Katarzyna Szymańska - do 30.09.09
mgr Jakub Karolak do 30.06.09
mgr inż. Maciej Schramm - do 30.09.08
18,5 etatu wraz z pochodnymi jest finansowanych ze
środków zarobionych przez laboratorium
w tym 5,5 etatu przeszło ze środków DS IFJ
+ 9 osób z IFJ pomagających, zatrudnionych w
ramach umów cywilno-prawnych (serwis, prace
administracyjne i pomocnicze)
(na dzien 1 marca 2011 - 18 etatów)
5

Publikacje i punkty LADIS
Imie i nazwisko
Publikacje
Publikacje total
Czasopisma
2009-2010
[szt.]
[szt.]
Maciej Budzanowski 3 85 Radiat. Prot.
Dosim., Radiat.
Meas.,
Nukleonika
dr Barbara Obryk 12 34 jw.
dr inż. Renata Kopeć 6 12 jw.
mgr inż. Anna Bieniarz 2 4 jw.
mgr inż. Anna Pajor 2 3 jw
2 x doktorat, dr Barbara Obryk i dr inż. Renata Kopeć
Punkty do kategoryzacji za lata 2005-2009
Punkty za akredytacje do kategoryzacji
6

Wyposażenie aparaturowe/inwestycyjne - dawki
Detektory termoluminescencyjne (TLD) opracowane i
wykonywane w IFJ typu LiF:Mg,Ti (MTS-N) i LiF:Mg,Cu,P (MCP-N)
(w LADIS „pracuje” ok. 260 tys. standardowych detektorów TLD
o wymiarze fi 4,5 mm i grubości 0,9 mm).
Czytnik automatyczny DOSACUS firmy RADOS Technology Oy
zakupiony z funduszy PAA za kwotę 285 000zł w 2002 roku.
3 czytniki automatyczne RE-2000 (nowsza wersja DOSACUS)
zakupione z funduszy EU strukturalnych w 2006 roku i jeden
w 2010 r. z funduszy wypracowanych IFJ PAN.
Kasety dozymetryczne kupowane corocznie z funduszy własnych,
10 000 sztuk kupionych z FS (działanie 1.4.2), 850 sztuk z FS
(działanie 1.4.3) w 2006 roku. Od 2010 w większości zakupywane
przez klinetów.
7

Usługa kwartalnej kontroli dawek z użyciem metody
termoluminescencyjnej dla osób narażonych zawodowo na
promieniowanie jonizujące lub środowiskowego monitoringu w
Polsce i w CERN’ie
(wymóg ustawowy „Prawo Atomowe” z dnia 29 listopada 2000)
Wykonywane usługi - dawki
Dawkomierz indywidualny
DI-02 z 4 detektorami TLD typu
MTS-N (LiF:Mg,Ti) do pomiaru
dawki na całe ciało.
Dawkomierz indywidualny na palce
PI-01 z 1 detektorem TLD typu
MTS-N (LiF:Mg,Ti).
Automatyczny
proces odczytu.
Dawkomierz do monitoringu
środowiska DS-04 z 3 detektorami
TLD typu MCP-N (LiF:Mg,Cu,P).
Dawkomierze ALBEDO z
detektory z 6 LiF:Mg, Ti i
7 Li:Mg, Ti w osłonie z 10 B.
Pomiar: Hp(10), Hp(0,07)
Zakres dawek: 30 µSv - 1 Sv
Zakres energetyczny: 15keV – 3,0 MeV
Okres pomiaru: od 1 do 3 miesięcy
8

Wyposażenie aparaturowe – testy specjalistyczne
Zestaw Barracuda wraz z osprzętem i oprogramowaniem
Zestaw Unfors wraz z osprzętem i oprogramowaniem
Fantom Alfa służący do oceny geometrii wiązki i jakości obrazu
Eurofantom Mammo do oceny jakości obrazu mammograficznego
Fantomy STAR do oceny wielkości ogniska
Filtry Al do oceny warstwy połowiącej HVL
Sensodensytometry 2x
Fantomy równoważne tkance, stosowane do oceny systemu AEC
samochód marki Daewoo Nubira + GPS Automapa
samochód marki KIA Ceed SW + GPS Automapa
Fantom Captan 600 do TK
9

Testy specjalistyczne – zdjęcia z terenu
Ustawianie tkankopodobnych fantomów
do kontroli AEC
Ustawianie fantomu ALFA w aparacie typu
ramienie C.
Pomiar dawki w aparacie ogólno diagnostycznym
Fantom ALFA do oceny osiowości,
rozdzielczości, zgodności pola X z świetlnym
10

Wykonywane usługi – testy specjalistyczne aparatury radiologicznej
/na przykładzie aparatu ogólnodiagnostycznego/
Ocena sprawności generatora wysokiego napięcia:
- dokładność i powtarzalność ustawienia wysokiego napięcia
- dokładność ustawienia czasu ekspozycji
Ocena sprawności lampy rentgenowskiej
- Pomiar wydajności w odległości 1m od ogniska lampy rtg oraz jej powtarzalności
- Ocena wielkości ogniska lampy rentgenowskiej
Ocena jakości promieniowania poprzez pomiar warstwy Połowiącej HVL
Sprawdzenie geometrii wiązki promieniowania X
Ocena obrazu kratki przeciwrozproszeniowej
Pomiar natężenia oświetlenia symulującego pole
Pomiar odległości ognisko lampy - rejestrator obrazu
Ocena pracy Systemu Automatycznej Kontroli Ekspozycji:
- ograniczenie ekspozycji
- ocena pracy AEC przy zmianie natężenia prądu
- ocena pracy AEC przy zmianie wysokiego napięcia
- ocena pracy AEC przy zmianie grubości fantomu
- ocena czułości komór jonizacyjnych
Test ekranów wzmacniających
Test szczelności ciemni i oświetlenia roboczego
Sprawdzenie warunków oceny zdjęć rtg
Przykładowe czasy wykonania testu:
• przewoźny, ramię C, angiograf – 2÷3 h
• ogólnodiagnostyczny - 3÷4 h
• ogólnodiagnostyczny + fluoro. - 4h
• stomatologiczny punktowy - 45 min
• stomatologiczny panorama - 1 h
• stomatologiczny panorama+ cefalo. - 2h
• mammograf
- 3÷6 h
11

Siedziba LADIS – Sekcja dawek
Od marca 2008 pomieszczenia w budynku „warsztatów”
2008
2008
2009
2011
2011
Główne pomieszczenie pomiarowe
Marzec 2011 – brakuje miejsca dla sprzętu, materiałów i
archwium (są przechowywane w pomieszczeniu
pomiarowym, śniadaniowym i w pryszniu. Pilne miejsce
na 260 segregatorów po 400-600 stron na archiwum
Świadectw.
Punkt obsługi klienta w 2008 - 2011 r.
(segregatory czarne zawierają podpisane umowy)
12

Udział w pomiarach porównawczych EU 2009 – 2010
2009
18 Promieniowanie
jonizujące i
radioaktywność
18.01 wielkości
dozymetryczne
“EURADOS
Intercomparison 2009
for
extremity
dosemeters”,
organizator: European
Dosimetry Group
EURADOS
Dawkomierze
TL
P
„Certificate of
Participation for
the Eurados 2009
Intercomparison
for extremity
dosemeters”,
9.03.2010, Nr
Eurados-2009-
S30
2010
18 Promieniowanie
jonizujące i
radioaktywność
18.01 wielkości
dozymetryczne
“EURADOS
Intercomparison 2010
for whole body
dosemeters”,
organizator: European
Dosimetry Group
EURADOS
Dawkomierze
TL
P
„Certificate of
Participation for
the Eurados 2010
Intercomparison
for whole body
dosemeters”,
10.02.2011, Nr
Eurados-2010-
S72
W obu badaniach interporównawczych otrzymano wyniki
pozytywne

Udział w pomiarach porównawczych (biegłości) testy RTG
Badania biegłości sekcja RTG przeszła z wynikiem
pozytywnym i brakiem wyników wątpliwych

Marketing usług 2009-2010
ulotki - dystrybucja 12000 egz.
długopisy, smycze
„akcje ulotkowe” – 2 razy rozesłano do 500 instytucji
ogłoszenia prasowe – 30 razy
sponsoring 30 kursów IOR i ORP oraz 8 konferencji krajowych
udział w 8 konferencjach krajowych i 4 zagranicznych, prezentacje
i przewodniczenia sesji
Ogłoszenia
Ogłoszenia do prasy fachowej
Ulotki reklamowe LADIS

Strony www
http://dawki.ifj.edu.pl
http://rtg.ifj.edu.pl
Na stronach LADIS klient uzyskuje kompletną informację o laboratorium, opis metody pomiarowej, z
kim należy się kontaktować, formularze zgłoszenia i umowy, podstawy prawne usług, skan
akredytacji i zezwolenia, rozbudowany FAQ, wykłady i artykuły w pdf.
Strony są aktualizowane na bieżąco i mają monitorowane wejścia (65 700 wejść od stycznia 2004).
Ogłoszenia
Ulotka
16

Sprzedaż usług kontroli dawek (rzeczowo)
35000
30000
Wszystkie
Dawkomierze DI-02
Dawkomierze DS-04
Dawkomierze PI-01
Dawkomierze ALBEDO
liczba dawkomierzy
25000
20000
15000
10000
5000
0
Wszystkie
DI02
DS04
PI01
ALBEDO
2010
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2002
Liczba osób/punktów pomiarowych na dzień 03 marzec 2011:
25 704 dawkomierzami DI-02
3 094 dawkomierzami DS-04
5 022 dawkomierzami PI-01
129 dawkomierzami ALBEDO
Sumaryczna liczba osób/punktów = 33 949
17

Sprzedaż usług – podpisane umowy
Świadczenie kontroli dawek dla 3950 zewnętrznych podmiotów w Polsce
(stan na 03.03.2011)
a. Medycyna (onkologia, radiologia konwencjonalna i zabiegowa, stomatologia)
b. Weterynaria
c. Nauka (Uniwersytety, Politechniki, JBR’y, Instytuty Naukowe)
d. Przemysł lekki (zakłady tytoniowe, papiernicze)
e. Przemysł ciężki (huty, stocznie, produkcja kotłów i zbiorników, kruszywa)
f. Przemysł naftowy (rafinerie)
g. Przemysł spożywczy (soki, dżemy, sery, odżywki dla dzieci)
h. Przemysł motoryzacyjny i lotniczy (części samochodowe i samolotowe)
i. Straż graniczna, policja, urzędy celne, sądy, zakłady karne, brygady antyterrorystyczne
j. Muzea
k. CERN – monitoring środowiskowy wokół CERN oraz LHC
Świadczenie testów specjalistycznych dla 470 zewnętrznych podmiotów
w Polsce
(stan na 03.03.2011)
a. Szpitale
b. ZOZ-y
c. Gabinety stomatologiczne
18

Bilans LADIS za lata 2009-2010 (Zadanie N83003)
Rok Przychód Koszty Dochód
2009 2 160 000 zł 1 823 492 zł 336 508 zł
2010 2 613 087 zł 2 068 011 zł 545 076 zł
2011 plan 2 950 000 zł 2 400 000 zł 550 000 zł
Przychód oznacza sumę zafakturowanych w danym roku faktur
Koszty obejmują: pensje z pochodnymi, umowy cywilno-prawne, koszty materiałów,
aparatury, gazów technicznych, wyjazdów i konferencji, akcji reklamowych,
akredytacji, telefonów komórkowych, usług pocztowych, koszty utrzymania
floty, dzierżawy sprzętu i amortyzacji.
19

Realizacja planów i plan na 2011 LADIS
Potrzeby na 2010, co to było w planach ?
udział w badaniach interporównawczych EURADOS 2010- pierścionki - wykonano
zakup kolejnego czytnika automatycznego 2009/2010 - zakupiono
zakończenie prac nad nową bazą danych dla dawek - zmodernizowano bazę
wykonanie bazy danych dla sekcji rentgenowskiej – tak w excellu
opracowanie nowej ulotki i przeprowadzenie akcji ulotkowej – opracowano i wysłano
rozszerzenie usługi testów o tomografię komputerową i uzyskanie
zezwolenia PWIS w Krakowie – uzyskano zezwolenie
przygotowanie i złożenie dokumentacji do akredytacji „testów RTG”
jako laboratorium badawcze – dokumentacja złożona do PCA, audit ok. lipca 2011
Potrzeby na 2011
uzyskanie akredytacji na wykonywanie testów specjalistycznych RTG
zakup samochodu do testów – jest po przetargu, wygrała Skoda Octavia kombi
wystąpienie do Dyrektora IFJ o pomieszczenie na archiwum świadectw pomiarowych
optymalizacja obsługi administracyjnej klienta w sekcji dawek (optymalizacja
oprogramowania, osoba dodatkowa do obsługi)
optymalizacja obiegu dokumentów do księgowości, obecnie praca ręczna
(w 2010 przekazano 11 000 stron A4 z danymi do wystawienia FV)
duża akcja ulotkowa do ośrodków i szpitali nie będących klientami.
może zakup taniego sprzętu do testów w stomatologii (w zależności od zainteresowania)
Kierunek nowych działań usług i naukowych
pomiary testowe i wdrożenie pomiaru dawki na soczewkę oka dla radiologów zabiegowych
pomiary dawek dla pacjentów
20