50 GODINA - Institut za biologiju mora

50 GODINA 

(1961-2011) 

INSTITUTA ZA BIOLOGIJU 

MORA 

KOTOR 

MONOGRAFIJA 

Priredili: 

Dr Sreten Mandić i Dr Milica Mandić 

Kotor, 2011.

Izdavač: 

Univerzitet Crne Gore, Podgorica 

Institut za biologiju mora, Kotor 

Za Izdavača: 

Dr Aleksandar Joksimović 

Recezenti: 

Akademik Gordan S. Karaman 

Prof. dr Ivica Radović 

Lektor: 

Jelena Banićević, profesor srpskog jezika i književnosti 

Tehnička obrada teksta: 

Dr Milica Mandić 

Urednik: 

Dr Nenad Vuksanović 

Autori: 

Dr Sreten Mandić i dr Milica Mandić 

CIP - katalogizacija u publikaciji 

Centralna narodna biblioteka Crne Gore, Cetinje 

ISBN 978-86-7664-101-7 (Univerzitet Crne Gore) 

COBISS:CG-ID 19229968 

Štampa: NIP „Gospa od Škrpjela“ Perast 

Tiraž: 120 primjeraka

50 godina Instituta za biologiju mora Monografija 

Ova monografija predstavlja trajni dokument i svjedočenje o jednom vremenu koje 

obavezuje buduće generacije da ispišu nove stranice profesionalne istorije Instituta 

za biologiju mora u Kotoru 

Prof. dr Sreten Mandić


SADRŽAJ: 

ZAVOD – INSTITUT ZA BIOLOGIJU MORA KOTOR......................5 

Zašto u Kotoru? .....................................................................................................5 

Osnivanje i početak rada......................................................................................6 

Početna programska koncepcija........................................................................7 

Širenje osnovnog programa i prioriteti.........................................................14 

Organizaciona geneza Zavoda - Instituta ....................................................15 

Izdavačka djelatnost Instituta..........................................................................27 

NAUČNO-ISTRAŽIVAČKI PROJEKTI ZAVODA – INSTITUTA U 

PERIODU 1970. - 2011.god...............................................................................28 

UPRAVLJANJE INSTITUTOM ....................................................................42 

TEHNIČKO I ADMINISTRATIVNO OSOBLJE INSTITUTA ........44 

SADAŠNJA NAUČNO-ISTRAŽIVAČKA ORGANIZOVANOST 

INSTITUTA............................................................................................................45 

1. LABORATORIJA ZA OPŠTU BIOLOGIJU I ZAŠTITU MORA ....45 

2. LABORATORIJA ZA IHTIOLOGIJU I MORSKO RIBARSTVO ..51 

3. LABORATORIJIJA ZA HEMIJU, BIOHEMIJU I 

MOLEKULARNU BIOLOGIJU.....................................................................58 

4. LABORATORIJA ZA NEUROBIOLOGIJU I EKOFIZIOLOGIJU63 

5. LABORATORIJA ZA RAZVOJNA ISTRAŽIVANJA I 

MARIKULTURU................................................................................................68 

PRILOG I..............................................................................................................74 

PRILOG II............................................................................................................78 

PRILOG III ..........................................................................................................81 

Izvori podataka za Monografiju ......................................................................84


ZAVOD – INSTITUT ZA BIOLOGIJU MORA 

KOTOR 

Zašto u Kotoru? 

Na južnom dijelu obale Jadrana, duboko urezana u vrletne strmine planina 

Lovćena i Orjena, leži Boka Kotorska, jedinstveni prirodni fjord na Mediteranu, čija 

raskošna i dramatična ljepota zaustavlja dah. Naokolo obronci surih planina prijete da 

se survaju i zatrpaju uski jezičak mora, čiji valovi sanjivo zapljuskuju pitomi pojas 

obale sa nizom naselja. Od svih se izdvaja Kotor, grad romantične i pitoreskne ljepote 

patinirane vjekovima, gdje su se Istok i Zapad susreli u jedinstvenoj simbiozi stila i 

duha. 

Teško je odrediti kada je ljepši ovaj pejzaž: u proljeće, kada iz bujnog zelenila 

proviruje ružičasti behar bademovih stabala; ljeti, kada se okolne planine tope na 

suncu, a more dobije intenzivnu boju ultramarina; u jesen, kada tamni oblaci zapinju 

za oštre vrhove i liju čuvene bokeljske kiše; ili zimi, kada se sniježne kape planina 

ogledaju u moru, a na obali cvjetaju agrumi, bademi i kamelije. 

Opasan tvrdim zidinama koje se pružaju 4,5 km oko grada i uz brdo Sv. Ivan, 

građenim nekoliko vijekova, okružen sa dvije strane morem i riječnim tokovima 

preko kojih vode mostovi, a sa treće, strmim stijenama,Kotor je uvijek bio neosvojiva 

tvrđava na nemirnoj granici. Uskim krivudavim ulicama Kotora i njegovim trgovima, 

„pjacama i pjacetama“, život teče vjekovima. 

Izvan zidina grada proteže se prema zapadu u dužini od 8 km prigradsko 

naselje Dobrota, gdje su uz more nanizane barokne kapetanske palate porodica: 

Ivanović, Tripković, Dabinović, Kamenarović, Milošević, Radoničić, sa fasadama od 

lijepo obrađenog kamena što daje specifičan mediteranski kolorit. Među njima 

izdvajamo raskošnu palatu Radoničić, smještenu na rtu Plagenti i sagrađenu prije 

dva vijeka u kojoj danas postoji Institut za biologiju mora. 

U takvim izuzetnim ambijentalnim i smještajnim uslovima pedeset godina 

radi, razvija se i uspješno posluje Institut za biologiju mora, jedina naučna ustanova u 

Crnoj Gori koja se profesionalno bavi istraživanjem mora, u lokalnom žargonu 

„Bilogija mora“. 

Živjeti u Kotoru, a raditi u Institutu za biologiju mora, izuzetna je privilegija. 

5


Palata Radoničić – izgled sa kraja 19. vijeka 

Kotor 

Osnivanje i početak rada 

Izvršno Vijeće Narodne Skupštine, Narodne Republike Crne Gore, svojom 

Uredbom br. 2079 od 23. novembra 1961. godine, osnovalo je Zavod za biologiju 

mora, kao naučnu ustanovu, sa sjedištem u Kotoru. 

Zavod je počeo da radi u „Vili Firenca“, Njegoševa br. 1. 

Uredba je stupila na snagu danom objavljivanja u „Službenom Listu NRCG“, 

11. decembra 1961. godine, što se smatra službenim danom osnivanja Zavoda- 

Instituta. 

U Uredbi se, između ostalog, konstatuje (Čl. 4.): 

6


Zavod vrši naučno-istraživački rad iz oblasti biologije mora i morskog ribarstva, 

prvenstveno na području južnog Jadrana i nastoji da na osnovu rezultata svoga 

istraživanja pronalazi oblike i mogućnosti praktične primjene savremenijih, 

racionalnijih metoda u raznovrsnoj eksploataciji mora, posebno ribarstva. 

U tom smislu Zavod: 

♦ organizuje i vrši naučna i stručna istraživanja iz oblasti fiziografije, biologije mora i 

morskog ribarstva; 

♦ usavršava istraživanje metoda u oblasti svoga stručnog i naučnog djelovanja; 

♦ radi na usavršavanju naučnog i stručnog kadra iz oblasti svog djelovanja; 

♦ objavljuje i na drugi način saopštava rezultate svog naučnog i stručnog rada; 

♦ održava i razvija saradnju uključujući razmjenu publikacija sa odgovarajućim 

ustanovama, organizacijama i pojedincima u zemlji i inostranstvu. 

“Vila Firenca” 

Početna programska koncepcija 

Biološka i ekološka istraživanja mora u postavljenoj koncepciji početka rada i 

razvoja Zavoda, kao „svetionika za podmorje“ južnog Jadrana, odnosno Crnogorskog 

primorja, obuhvatala su sve osnovne karike u lancu ishrane živog svijeta u moru. 

Od samog početka rada Zavoda razvijaju se istraživanja primarne organske 

produkcije (fitoplankton), zatim istraživanja i proučavanja zooplanktona, 

ihtioplanktona, zoobentosa, fitobentosa, ihtiobentosa i hidrografije, da bi se 1970. 

godine ova istraživanja dopunila i sa mikrobiološkom komponentom, što je imalo 

posebnog uticaja na organizovani pristup problematici zaštite životne sredine u 

7


južnojadranskoj regiji Jugoslavije i uspješnog uključenja ovog Zavoda u opšte 

jugoslovenski i svjetski program zaštite ove regije od zagađivanja. 

Potrebe daljeg privrednog razvoja ove regije i uopšte cjelokupnog privrednog 

razvoja Crne Gore, uslovljavaju, da se u prvom planu programske koncepcije poklanja 

prioritet unapređenju morskog ribarstva putem procjene ribljih resursa (demerzalnih i 

pelagičnih), radi racionalne eksploatacije i održivosti kao i kroz istraživanja u oblasti 

marikulture. 

Uporedo se razvijaju savremena istraživanja osnovnih životnih funkcija kod 

nekih morskih organizama iz oblasti neurofiziologije, molekularne biologije, 

ekofiziologije i biokibernetike. 

O prvim godinama rada Zavoda, programskoj koncepciji, uslovima rada, 

obezbjeđivanju istraživačkog kadra i opreme, radnog prostora i plovila-slikovito 

dočaravaju „sjećanja“ Gordana Karamana, na početke rada u Zavodu, naravno tada 

asistenta, a danas akademika CANU i profesora emeritusa Univerziteta Crne Gore. 

U jednoj od pauza, prilikom obilježavanja 50 godina rada Zavoda za zaštitu prirode 

Crne Gore, kao i 20 godina od proglašenja Crne Gore ekološkom državom i 20 

godina nastave biologije na PMF-u, Univerziteta Crne Gore (na Žabljaku, 20- 

24.09.2011. godine), akademik Karaman je autoru ove Monografije, između ostalog, 

kazao i slijedeće: 

„Prof. dr Milika Pljakić, koja je predavala Invertebrata na odsjeku za 

biologiju, PMF u Beogradu, i kod koje sam tada spremao doktorat iz oblasti 

Amphipoda, javila nam je krajem 1962. godine u Skoplju, gdje sam tada živio, da 

postoji mogućnost zaposlenja kao asistent u novoformiranom Zavodu za biologiju 

mora u Kotoru. Ja sam to prihvatio, otišao u Beograd na razgovor, tu je bio i prof. dr 

Zvonko Damjanović, kasnije akademik CANU. Ubrzo, poslije tog razgovora, primio 

sam telegram da se javim na posao od 1. februara 1963. godine. 

Spakovao sam se i krenuo vozom preko Beograda, Sarajeva, pa uskotračnom 

prugom do Herceg Novog, gdje sam stigao poslije dva dana puta ,negdje u 2 sata 

ujutro. Ukrcao sam se na parobrod “Vida” koji je tada vozio kroz Boku svaki dan. 

Brod je krenuo u 4 sata ujutro i u Kotor sam stigao u 8 sati. 

Sunčano jutro, ja u luci pitam za adresu Zavoda, niko o tome ne zna ništa, dok 

mi jedan prolaznik ne reče: “A, onaj novi Zavod? Tamo je u „Vili Firenca”, 200 

metara od pošte, desno.” 

Akademik Gordan S. Karaman 

U zavodu me lijepo primi direktor Zavoda, dr Vlado Lepetić, malo popričasmo 

i on pozva sekretara Dušana Jovićevića da me odvede u prethodno iznajmljenu sobu u 

8


Škaljarima, u velikoj stambenoj zgradi zvanoj “Špadula”, koju su italijani sagradili 

za vrijeme rata, kod gazdarice Milice Kamenarović. Fino me dočekaše, uvedoše me u 

sobu skromno namještenu, bez grijanja, sa prozora sam gledao u brdo. 

Kako tada u Kotoru nije bilo restorana gdje bih se hranio, osim hotela 

„Slavija” koji je bio preskup za mene, dogovorio sam se sa gazdaricom da se hranim 

kod nje. Tako je potrajalo sve do kraja mog boravka u Kotoru pocetkom 1967. 

godine. 

Sljedećeg dana kad sam došao u Zavod, koji je bio još u fazi kompletiranja 

opreme i ljudi, zatekao sam dr Đorđevića, stručnjaka za zooplanktone. Dr Đorđević, 

francuski specijalizant, stigao je ovdje iz Beograda sa suprugom. Tu je bila i Marija 

Grgurević, sekretarica Lepetića, veoma sposobna i obrazovana žena koja je govorila 

nekoliko jezika i bila od pomoći svima nama početnicima u pogledu prevoda 

literature. 

Dr Lepetić, direktor Zavoda i stručnjak za ribe i ribolov, posebno se 

interesovao za ribolov čeličnim parangalima, tada ,relativno novoj stvari u ribolovu 

na ovom području. Jedan hemičar je obavljao hemijske analize (salinitet, kiseonik i 

sl.). Administracija ,veoma ljubazna i predusretljiva: Ružica Vukotić za 

računovodstvo, Dušan Jovićević generalni sekretar. Imali smo drveni brod-koču 

„Atlantis”, mehaničara Branka koji je bio mehaničar za sve, od auta do broda i 

parangala, kapetana Srđu iz Morinja i mornara Avda iz Ulcinja. 

Sljedećih godina su pristizali i drugi asistenti: Dušan Vukanić za istraživanje 

zooplanktona, Leo Rijavec za istraživanje riba, Mira Dobrosavljević za istraživanje 

fitoplanktona, Karlo Merker za gajenje riba i Bosiljka Poček-Merker za rakove. 

Mira Dobrosavljević, prva istraživanja iz primarne organske produkcije 

Početkom 70-tih godina i nešto kasnije, kao pripravnici – stažeri u Zavodu, 

dolaze: Tripo Ninčić, Sreten Mandić, Savan Milojević, Branko Radujković, Milan 

Vujošević, Dragica Bjelajac, Nada Čabov, Nenad Vuksanović, Branislav Stjepčević, 

Mirjana Dutina i Rade Jovanović sa Univerziteta iz Sarajeva, Beograda, Skoplja, 

Novog Sada i sa Zagrebačkog Sveučilišta. 

9


Tripo Ninčić, dipl. biolog, prvi pripravnik koji je 70-tih godina došao u Zavod 

Imali smo veliku zgradu-magazin na obali mora koja je nekad bila klaonica za 

stoku i koju smo dobili za držanje cjelokupne opreme: grabila, sita za bentos, mreža, 

parangala i sl. 

Kako je Lepetić proučavao ribe, htio je da ja proučavam riblju mlađ, što sam 

kategoricki odbio uz obrazloženje da sam došao da radim kao asistenst na bentosu, 

jer radim Amphipoda. Nisam popuštao 

i on napokon prihvati da ja zaista proučavam bentos. 

Glavni savjetnik u radu nam je bio prof.dr Tonko Šoljan, tada profesor na 

Univerzitetu u Sarajevu koji je svake godine dovodio studente biologije na praksu u 

Kotor po desetak dana. 

Dr Vladimir Lepetić, prvi direktor Zavoda i prof. dr Tonko Šoljan 

U to vrijeme, spoljni saradnik zavoda bio je Jovan Stjepčević, tada direktor 

jedne kotorske škole, a kasnije doktor bioloških nauka i direktor Zavoda. On je 

proučavao mekušce i prvi je započeo eksperimente iz oblasti marikulture u uslovima 

Bokokotorskog zaliva, čiji se rezultati i danas vide na više gajilišta jestivih školjkaša u 

zalivu. 

10


Dr Jovan Stjepčević obrađuje Makromollusca zaliva 

Zavod je bio smješten u „Vili Firenza” koja se nalazila u parku kod starog 

hotela „Slavija”. Kancelarija Vlada Lepetića nalazila se u velikoj sobi na spratu i 

bila je u staklu, a ja sam imao malu sobicu,takodje na spratu, da bih kasnije prešao u 

veću ,drugu, sobu u prizemlju. Kako se prilikom sakupljanja bentosa dobija velika 

količina pijeska i drugog materijala na sitima za trijažu, iz kojih treba pod 

mikroskopom izdvojiti bentoske organizme, imao sam jednog laboranta koji je to 

radio, a ja sam tako izdvojeni materijal dalje proučavao. 

Rad na moru sa grabilom je bio naporan posao zbog ljuljanja broda, ispiranje 

uzetog mulja kroz sita pomoću vatrogasnog crijeva vodom iz mora je prljav posao, i 

svi koji su radili na njemu bili su, više- manje mokri i ponekad podložni morskoj 

bolesti. 

Kako je to mukotrpan posao, niko nije bio oduševljen tim , pa sam izmjenio 

dva laboranta tokom svog boravka u Kotoru: Braca i Andriju. 

Tako mala zajednica je bila dosta kompaktna i svi su radili svoj posao sa 

entuzijazmom, u veoma skromnim uslovima i sa oskudnom opremom i bibliotekom. 

Iako su pojedini članovi kolektiva teško podnosili ljuljanje broda na terenu, išli su na 

more da obave potreban posao. Bili smo bez stanova, kao podstanari, ali puni ideala i 

vjerovanja u”bolje sutra”, svjesni da jedno društvo, čiji članovi nisu spremni na 

određena žrtvovanja, ne može ići napred, jer se novcem ne moze sve kupiti. Svjedoci 

toga smo i u sadašnjem vremenu. 

Ponekad su nam dolazili gosti-istraživači iz drugih instituta ili čak država da 

nas upoznaju i da podijele svoja iskustva sa nama. Sjećam se da je tako došao dr 

Umberto d`Ancona, poznati stručnjak iz Italije i održao predavanje; dr Pietro 

Parenzan takođe iz Italije, stručnjak za Mollusca, koji je čak i objavio neke zajedničke 

radove sa našim istraživačima. Mnogobrojni poznati istraživači su dolazili i iz 

Beograda. 

Kada danas pogledamo planove i rezultate istraživanja koje je Zavod za 

biologiju mora u Kotoru realizovao, pada u oči da je bila obuhvaćena skoro 

cjelokupna tematika istraživanja mora, čak i u momentima kada realna istraživanja 

unutar pojedinih projekata nisu mogla zadovoljiti kompletno planirano istraživanje 

zbog nedostatka opreme i istraživačkog kadra. Moj prvi projekat je bio istraživanje 

11


bentosa Bokokotorskog zaliva, planiran još ranije od strane dr Šoljana, (uzimanje 

bentosa na 100 tačaka u zalivu) što je bio veoma obiman zadatak. Uspješno sam ga 

obavio u saradnji sa prof. dr Helenom Gamulin-Bridom sa Sveučilista u Zagrebu, 

koja je došla jednom u Kotor na teren. Rezultati su bili objavljeni u časopisu 

Zavoda, “Studia Marina”. Dr Lepetić je razvio svoj sistem čeličnih parangala, koje 

smo spuštali u otvorenom moru ispred Bokokotorskog zaliva, loveći ponekad i veoma 

velike ribe, kao sto se vidi iz priloženih fotografija sa brodu „Atlantis”. 

12


Prva terenska iskustva dr Gordana S. Karamana – ribarenje sa dubinskim parangalima 

Kako smo u početku imali samo taj mali brod- koču, uglavnom smo radili u 

Boki Kotorskoj, do tada skoro potpuno neistraženoj, i u okolnim obalnim vodama od 

Dubrovnika do Ulcinja. Mještani u Boki su često na nas gledali sa podozrenjem 

strahujući da ćemo mi , našim istraživanjima,da uništimo njihov riblji fond. 

Naravno da je bilo i raznih dogadjaja tokom plovidbi. Sjećam se da smo 

jednom uhvatili u mrežu jedan austrougarski torpedo; jednom smo se nasukali na 

Verigama kod svetionika, itd. Kako tada nije bilo frižidera na brodu, to smo pred 

svako isplovljavanje u lov parangalima ili kočarenje izvan Boke, dolazili brodom do 

Meljina, gdje smo kupovani velike štangle leda u jednoj fabrici leda koja je tamo 

postojala. Mješali smo ulovljenu ribu s ledom da se ne pokvari do dolaska u Kotor. 

Kotor je tada bilo relativno malo mjesto, sa dosta zapuštenim starim gradom, 

pa se glavni život odvijao izvan zidina starog grada, posebno u kafani „Dojmi”ispred 

gradskih vrata i starog hotela „Fjord” u parku, gdje smo se mi momci uveče okupljali 

. To su bila jedina mjesta sa muzikom. 

I u tim oskudnim danima za cijelu zemlju, ipak je društvo našlo snage i načina 

da Zavod opremi najnužnijom opremom i brodom za rad, čak smo dobili i prve 

ehosondere za snimanje morskog dna i jata riba, u to vrijeme avangardu u ribolovu 

(brod Atlantis, zatim veliki brod Nemirna). 

Žalosno je da danas, kada smo ekonomski mnogo jači, Institut za biologiju 

mora opet nema odgovarajuće plovilo za istraživanja, već mora svaki put da 

unajmljuje strane brodove za obavljanje pojedinih poslova. U mnogom zemljama, 

upravo zbog visokih troškova održavanja broda, okeanografski brodovi su finansijski 

vezani za Ratnu mornaricu i njen budžet, obavljajući potrebne poslove i za njih i za 

nauku.” 

13


Širenje osnovnog programa i prioriteti 

Krajem sedamdesetih godina u programu vidno mjesto zauzimaju hemijska i 

biohemijska istraživanja morskih organizama sa gledišta mogućnosti iskorišćavanja u 

savremenoj medicini i farmakologiji. 

I pored toga što su sve navedene discipline i specijalnosti obuhvaćene u 

osnovnoj koncepciji naučno-istraživačkog programa rada Zavoda, čak i u prvim 

godinama rada, a kasnije sve više, one ne zauzimaju ravnopravno mjesto u njegovoj 

ukupnoj djelatnosti. 

Prioritet, kako je već istaknuto, po obimu i značaju istraživanja, daje se onim 

programima, odnosno disciplinama, koje direktno ili indirektno utiču, ili mogu uticati 

u riješavanju određene i konkretne praktične komponente u mogućoj eksploataciji 

obnovljivih resursa mora, kao i unapređenju i zaštiti istog. 

U to doba okeanografska nauka, koja obuhvata istraživanje mora u najširem 

smislu, bila je relativno mlada naučna disciplina na ovim prostorima. 

Poslije Drugog svjetskog rata ona se naglo i intenzivno razvija u svim 

primorskim zemljama svijeta, zbog naučnog i praktičnog interesa, pošto je već tada 

bilo jasno da će razvoj i opstanak čovječanstva, u suštini, najviše zavisiti od 

korišćenja morskih resursa. Grade se čitave flote velikih i savremeno opremljenih 

brodova za kompleksna okeanografska istraživanja. 

Na Crnogorskom primorju do osnivanja Zavoda u Kotoru nije postojala 

nijedna naučna institucija ove vrste. 

Nakon osnivanja, Zavod je posjedovao istraživački brod „ATLANT“ a ubrzo 

poslije toga, izuzetno savremen i opremljen istraživački brod „NEMIRNA“. 

Istraživački brod „Nemirna“ 

14


Ribarski leut „Istraživač“, adaptiran za terenska istraživanja u zalivu i priobalnom 

dijelu 

Zbog nezaborava ovdje navodimo istorijski podatak da je 1922. godine u Tivtu 

osnovan Hidrografski ured (kasnije Hidrografski Institut Kraljevine Jugoslavije) koji 

naredne godine (1923.) prelazi u Dubrovnik, a 1929. godine u Split. Nakon Drugog 

svjetskog rata (1944. godine) navedena institucija se obnavlja i formira se 

„Hidrografski Institut Jugoslovenske Ratne Mornarice“. 

Marinska istraživanja koja su ranije vršena u tadašnjoj Jugoslaviji, odnosila su 

se pretežno na sjeverni i srednji Jadran. Južni Jadran, i pored svoje specifičnosti i 

interesantnosti, bio je u tom pogledu potpuno zapostavljen. 

Sa osnivanjem Zavoda za biologiju mora, na ovom dijelu južnog Jadrana, prvi 

put se vrše organizovana i planska hidrobiološka istraživanja. 

Organizaciona geneza Zavoda - Instituta 

Od osnivanja do 1966. godine Zavod posluje kao samostalna naučnoistraživačka 

institucija, kada se integriše sa Institutom za biološka istraživanja iz 

Beograda. Od tada pa sve do kraja 1973. godine, Zavod posluje kao samostalna 

organizaciona jedinica tog Instituta. 

Krajem 1973. godine dolazi do izdvajanja iz Biološkog Instituta iz Beograda, a 

istovremeno sa: Biološkim Zavodom iz Titograda, Medicinskim Zavodom iz 

Titograda, Institutom „Dr Simo Milošević“ iz Igala, formira se „Institut za biološka i 

medicinska istraživanja u Crnoj Gori (IBMI)“ sa sjedištem u Titogradu. 

Prvi direktor IBMI-a bio je prof. dr Srđan Hajduković, a zatim: dr Gordan Karaman, 

dr Danilo Kažić, dr Nikola Kovačević, dr Sreten Mandić i dr Božina Ivanović. 

15


Prof.dr Srđan Hajduković, kao direktor jedne od članica suosnivača, potpisuje 

Sporazum o udruživanju Instituta u Univerzitet „Veljko Vlahović“ 

Prof. dr Božina Ivanović bio je jedan od najzaslužnijih pojedinaca u Crnoj 

Gori za organizaciju bioloških istraživanja, od formiranja Biološke stanice (kasnije 

Biološkog zavoda na Skadarskom jezeru) preko rukovođenja Institutom za biološka i 

medicinska istraživanja i formiranja nastave biologije na PMF-u u Podgorici. Dugo 

godina vodio je resor prosvjete i nauke u Crnoj Gori i bio Predsjednik predsjedništva 

SR Crne Gore. 

Prof. dr Božina Ivanović (Predsjednik organizacionog odbora) i Prof. dr Sreten 

Mandić u pauzi održavanja VII Kongresa biologa Jugoslavije u Budvi (1986) 

Neposredno poslije prve integracije (1966) u sklopu Zavoda formiraju se 

laboratorije za: istraživanje mozga, ekofiziologiju, biokibernetiku i molekularnu 

biologiju. 

16


Rukovodioci ovih laboratorija bili su spoljni saradnici Zavoda sa 

Beogradskog Univerziteta: Prof. dr Ljubiša Rakić, prof. dr Radoslav Anđus, prof. dr 

Zvonimir Damjanović i prof. dr Vladimir Glišin. 

Prof. dr Ljubiša Rakić 

Prof. dr Radoslav Anđus 

Prof. dr Zvonko Damjanović 

Prof. dr Vladimir Glišin 

Ove laboratorije rade u sklopu Zavoda, vodeći se kao odjeljenje 

„međunarodnih laboratorija“, sve do 1974. godine, kada se izdvajaju i organizuju u 

posebnu Osnovnu Organizaciju Udruženog Rada (OOUR) u Zavod za 

eksperimentalnu biologiju i medicinu, u sklopu već formiranog Instituta za biološka i 

medicinska istraživanja u Crnoj Gori (IBMI). 

Među navedenim laboratorijama, posebno se izdvaja Laboratorija za 

istraživanje mozga, po programskoj koncepciji i intenzivnoj međunarodnoj saradnji. 

Formirana je 1966. godine na bazi više konsultacija sa međunarodnim naučnim 

institucijama i međunarodnim asocijacijama za istraživanje mozga UNESCO – a 

(IBRO, ICRO, ECRO). 

Osnovu za početak rada Laboratorije predstavljao je projekat „Neurološka osnova 

ponašanja“ (saradnja Univerziteta u Beogradu i Univerziteta u Kaliforniji – Los 

Angeles). Rukovodioci te saradnje bili su J. D. French i prof. dr Ljubiša Rakić. 

Pomenuti projekat se od 1968. godine u potpunosti realizuje u kotorskoj laboratoriji. 

U tom smislu, Laboratorija je imala ulogu da omogući istraživanja naših i stranih 

17


naučnika u Kotoru, i da organizuje više međunarodnih skupova i naučnih radionica za 

naučnike iz zemlje i inostranstva. 

Ovom Laboratorijom, a kasnije Zavodom za eksperimentalnu biologiju i 

medicinu sve do integracije (1984.) u Institut, rukovodio je naučnim programom i bio 

direktor prof. dr Nikola Kovačević. 

Prof. dr Nikola Kovačević 

Ovom projektu i razvoju Laboratorije vremenom su se priključile i sledeće institucije: 

AN SSSR-a, Institut mozga – Moskva, 

Institut biologije razvića – Moskva, 

Institut evolucione fiziologije i biohemije – Sankt Peterburg; 

ČSSR- Institut za fiziologiju – Prag; 

AN Mađarske- Biološki Institut Tihani, 

Laboratorija za anatomiju i histologiju Semmelweis univerziteta Budimpešta; 

Engleska- Kraljevski Institut London – Laboratorija za morsku biologiju – Plymouth; 

Italija- Institut humane fiziologije, Bari; 

Preko 100 naučnika iz SAD-a, SSSR-a, Mađarske, Italije, Francuske, 

Engleske, Njemačke, Sudana i Kanade, učestvovalo je u eksperimentalnim 

istraživanjima Laboratorije u Kotoru u individualnom trajanju od jednog mjeseca do 

nekoliko godina. 

Laboratoriju su kao gosti posjetila 142 naučnika iz renomiranih inostranih 

institucija. 

Naučnici iz institucija bivše Jugoslavije (Beograd, Novi Sad, Zagreb, 

Ljubljana, Sarajevo, Niš i Priština) aktivno su sudjelovali u istraživačkom programu 

Kotorske laboratorije. 

18


Dr Lidija Lazarević, laboratorija za istraživanje mozga 

Laboratorija je imala međunarodni naučni savjet još od 1971. godine koji je 

brojao 11 članova, na čelu sa predsjednikom J. D. French-om. 

Zahvaljujući Grantu Američke vlade i ugovorima o naučnoj saradnji Akademije 

Nauka, Laboratorija je u periodu sedamdesetih godina bila jedna od najopremljenijih 

u bivšoj Jugoslaviji, a možda i regionu, za oblast istraživanja nervnog sistema. 

Rezimirajući, kao rezultat aktivnosti i pomenute saradnje Laboratorija je publikovala 

oko 400 naučnih radova u renomiranim inostranim i domaćim časopisima. 

Nezavisno od ove Laboratorije, u okviru Zavoda u Kotoru funkcionisale su i 

Laboratorije za ekofiziologiju i Laboratorija za molekularnu biologiju, kao jedinice sa 

sopstvenim naučnim programom. 

U Laboratoriji za istraživanje mozga, pored dr Kovačevića kao rukovodioca, 

radili su tada mladi istraživači: Lidija Lazarević, Ljubica Rogač, Milorad Gojković, 

Ivan Milošević, Vidoje Vukadinović, Đorđe Konjević i Amelija Kovačević kao stalni 

saradnici Instituta, koji su u međuvremenu sticali postupna naučna zvanja, sve do 

naučnih savjetnika. 

U Laboratoriji za molekularnu biologiju, svoju naučnu karijeru započinju Nevenka 

Bajković i Sabera Ruždijić, sa nekoliko mladih saradnika iz Beograda, pod 

rukovodstvom prof. dr Vladimira Glišina i prof. dr Ane Savić. 

U Laboratoriji za ekofiziologiju, pod rukovodstvom prof. dr Radoslava Anđusa 

stasavaju mladi istraživači Branislav Mićković i Ilija Damjanović. 

19


Dr Branislav Mićković 

Mr Nevenka Bajković 

Dr Ilija Damjanović 

Istovremeno se Zavod za biologiju mora organizuje u posebnu Organizaciju 

Udruženog Rada – Zavod za biologiju mora i okeanografiju (ZBMO). 

U okviru Zavoda za biologiju mora, tada je formirana Laboratorija za mikrobiologiju, 

pod rukovodstvom dr Bosiljke Ristanović, a u istoj je godinama radio mr Branislav 

Stjepčević, koji je, nakon odlaska iz Instituta, zadržao status spoljnjeg saradnika. 

Mr Branislav Stjepčević 

20


Narednih deset godina, u Kotoru će u istoj zgradi, poslovati dva navedena 

Zavoda kao posebne organizacione jedinice, da bi se 1984. godine konačno 

integrisali, voljom radnih ljudi, u jedinstvenu naučno-nastavnu instituciju – 

INSTITUT ZA BIOLOGIJU MORA, pod čijim nazivom i danas posluje, u sastavu 

Univerziteta Crne Gore, kao njegova posebna jedinica. 

Programska koncepcija ZBMO u tom periodu, bila je skoncentrisana oko tri oblasti: 

a.) Biološka, ekološka, taksonomska i hidrografska proučavanja života u moru i 

problemi racionalne eksploatacije prirodnih resursa u morskom ekosistemu 

južnog Jadrana i održivi razvoj. 

b.) Marikultura i problemi vještačke fertilizacije nekih ekonomski važnih vrsta 

riba i jestivih beskičmenjaka; 

c.) Zaštita i unapređenje životne sredine u južnojadranskoj regiji Jugoslavije. 

U okviru ove tri oblasti ostvaruje se cjelokupna djelatnost naučno-istraživačkog rada 

Zavoda, tj. svi programi, osnosno istraživački projekti izvedeni su iz tih oblasti. 

Prve godine rada karakteriše usitnjenost istraživačkih tema, da bi se kasnije prišlo 

objedinjavanju u tzv. „makroprojekte“, čija se realizacija odvijala kroz timski rad. 

Preko zajedničkih makroprojekata i uključivanja Zavoda u njihovu realizaciju, za 

područje južnog Jadrana, vrlo rano je ostvarena plodna međurepublička saradnja. 

Kroz tu saradnju realizovani su projekti od opšteg jugoslovenskog interesa, kao: 

♦ Organska produkcija morskih ekosistema; 

♦ Biocenotička istraživanja i idioekologija privredno važnih vrsta Jadrana; 

♦ Zaštita i unapređenje životne sredine u jadranskoj regiji Jugoslavije. 

Takođe se razvija intenzivna međunarodna saradnja. Potpisan je protokol o 

saradnji sa Saveznim Institutom za ribarstvo i saveznim Institutom za biološka 

istraživanja iz Hamburga (SR Njemačka) o kooperativnoj saradnji na realizaciji četiri 

projekta iz oblasti marikulture i hematološko-parazitoloških istraživanja. 

U dijelu navedenih programa značajan doprinos dali su ,nažalost, rano preminuli 

saradnici Instituta – bračni par Bosiljka i Karlo Merker, Savan Milojević i ronilac 

Tomislav Kovačević. 

Mr Bosiljka Poček-Merker i Mr Karlo Merker 

21


Prof. Dr Savan Milojević 

Tomislav Kovačević 

Uspostavljena je saradnja sa Institutom za fiziološku hemiju Medicinskog 

fakulteta Univerziteta u Majncu (SR Njemačka), iz oblasti izolovanja bioaktivnih 

jedinjenja iz morskih organizama Crnogorskog primorja, za potrebe savremene 

medicine i farmakologije. 

Sa fakultetom za komparativnu parazitologiju i patologiju Univerziteta iz Monpeljea 

(Francuska), otpočeta je plodna saradnja na faunističko-ekološkim proučavanjima 

parazita i patogenih organizama i uporedna istraživanja zdravstvenog stanja riba i 

jestivih beskičmenjaka od značaja za marikulturu i ribarsku privredu u južnom 

Jadranu. 

Saradnici Instituta (Mandić i Radujković sa prof J. P. Quignard-om iz Monpeljea 

22


Naučni skup održan povodom obilježavanja dvadesete godišnjice Zavoda 

Do katastrofalnog zemljotresa (1979. godine), koji je teško pogodio Kotor a i 

zgradu Zavoda, svake godine, studenti završnih godina biologije sa Univerziteta iz 

Beograda, Sarajeva, Novog Sada, Skoplja, Prištine, kao i Pedagoške Akademije iz 

Nikšića, obavljali su, po programu Zavoda, višednevnu praksu (terenski i 

laboratorijski rad), iz marinske biologije, ekologije i okeanografije. 

U posljednjem periodu terenska i laboratorijska nastava u Institutu, održava se za 

studente biologije sa Univerziteta Beograd, Novi Sad, Kragujevac, Podgorica i Banja 

Luka. 

Najintenzivnija saradnja iz oblasti nastave, a posebno iz oblasti usavršavanja naučnog 

podmladka iz Instituta (magistarske i doktorske teze) odvija se sa Biološkim 

fakultetom u Beogradu, za šta se najviše zalagao dugogodišnji dekan i šef Katedre za 

ekologiju životinja ovog Fakulteta prof. dr. Ivica Radović. U svojstvu mentora i/ili 

člana Komisija za pregled, ocjenu i odbranu bio je uključen u izradu niza 

specijalističkih radova, magistarskih teza i doktorskih disertacija sadašnjih saradnika 

Instituta. Želimo ovdje naglasiti da je prof.dr Ivica Radović rođen u Risnu 1950. 

godine. Odrastao je u Kotoru gde je završio osnovnu školu i gimnaziju. Kao 

stipendista SO Kotor 1968. godine upisao se na studije biologije na tadašnjem 

Prirodno-matematičkom fakultetu u Beogradu, sa željom da se nakon završenih 

studija vrati u Kotor i radi upravo u Institutu. No kao odličan student neposredno po 

diplomiranju 1972. godine biva zaposlen kao asistent na samom Fakultetu i tako 

umjesto u Institutu za biologiju mora započinje svoju nastavničku i naučnu karijeru u 

oblasti bioloških nauka na Univerzitetu u Beogradu. Tokom svoje cjelokupne karijere 

kroz niz studija i radova u oblasti sistematike, ekologije i zaštite životne sredine prije 

svega zaštite, vrednovanja i održivog korišćenja fascinantne biološke raznovrsnosti 

marinskih, slatkovodnih i kopnenih ekositema ostaje trajno vezan za svoju Boku 

Kotorsku i Crnu Goru. 

23


Prof. dr Ivica Radović 

Saradnju sa Univerzitetom u Kragujevcu započeo je, nažalost, rano preminuli profesor 

Radoslav Žikić, ali se ista i dalje intenzivno nastavlja. 

Prof. dr Radoslav Žikić 

Saradnja Instituta sa PMF-om, odnosno njegovim studijskim programom 

biologije iz Podgorice sprovodi se od samog osnivanja nastave, dakle punih 20 

godina, pošto Institut predstavlja naučnu i dio nastavne baze tog fakulteta, što 

posebno podržava prof. dr Vladimir Pešić. 

Prof dr Vladimir Pešić 

Dr Zlatko Bulić 

U nastavi studijskog programa biologije na PMF-u u Podgorici, od osnivanja 

pa sve do stasavanja studenata toga programa, u nastavna zvanja značajan doprinos 

dali su stalni saradnici Isntituta: dr Nikola Kovačević, dr Lidija Lazarević, dr Dušan 

24


Vukanić, dr Sreten Mandić, dr Ivica Milošević, dr Nenad Vuksanović, dok je 

dugogodišnji saradnik Instituta dr Branko Radujković prešao u stalni radni odnos na 

navedeni Studijski program PMF-a u Podgorici. 

Od republičkih ustanova Institut (Zavod) tokom svog postojanja, vrlo 

uspješno, sarađuje sa Zavodom za zaštitu prirode Crne Gore, pošto su obje institucije 

osnovane 1961. godine, a ove su jeseni na Žabljaku i u Kotoru svečano i radno 

obilježili svoje jubilarne godišnjice. U zadnjem višegodišnjem periodu poseban pečat 

i intenzitet saradnje od strane Zavoda za zaštitu prirode daje direktor te institucije dr. 

Zlatko Bulić sa svojim saradnicima. 

Takođe ističemo saradnju sa Prirodnjačkim muzejom, Centrom za ekotoksikološka 

istraživanja, Hidrometeorološkim zavodom, Geološkim zavodom, Crnogorskom 

akademijom nauka i umjetnosti i svakako sa resornim ministarstvima. 

Prof. dr Nenad Vuksanović i prof. dr Radoslav Žikić sa studentima nakon terenskog 

rada (na ostrvu Gospa od Škrpjela) 

Spoljni saradnici Instituta prof .dr Stanka Filipović i prof. dr Vukić Pulević sa S. 

Mandićem (na Žabljaku, septembra 2001. godine, povodom obilježavanja 10-to 

godišnjice ekološke države) 

25


Za studente biologije sa različitih Univerziteta u Institutu se obavljaju višednevne 

terenske i laboratorijske vježbe 

26


Izdavačka djelatnost Instituta 

Od posebno značajnih perioda u radu i razvoju Zavoda smatra se 1965. 

godina, po početku izdavačke djelatnosti, kada je pripremljen i objavljen prvi broj 

sopstvenog naučnog časopisa „STUDIA MARINA“. 

Od te godine pa sve do danas, sa određenim diskontinuitetom, izlazi navedeni časopis 

u kome se objavljuju originalni naučni radovi iz osnovne djelatnosti rada Zavoda i 

srodnih disciplina. 

Časopis “Studia Marina” 

Redakciju časopisa čine, osim naučnih radnika Zavoda, poznati naučnici iz oblasti 

našeg rada iz zemlje i inostranstva. 

Ukupno je štampano 25 volumena, sa ukupno 104 rada i 3 Monografije. 

Glavni urednici časopisa bili su: dr Jovan Stjepčević, dr Branko Radujković, dr 

Slobodan Regner i sada, dr Nenad Vuksanović. 

Dr Jovan Stjepćević 

Prof .dr Branko Radujković 

Dr Slobodan Regner 


27


Razmjena časopisa vrši se sa velikim brojem naučnih institucija u zemlji i svijetu. 

~ ~ ~ 

Svakako da je, nakon zemljotresa, došlo do izvjesne stagnacije u radu 

Zavoda, ali je relativno brzo (1984), nakon integracije dva Zavoda (Zavoda za 

biologiju mora i okeanografiju i Zavoda za eksperimentalnu biologiju i medicinu) u 

jednu organizaciju – Institut za biologiju mora, došlo do intenziviranja domaće i 

međunarodne saradnje, realizacijom većeg broja projekata od regionalnog, 

republičkog i saveznog značaja. 

Krajem osamdesetih godina prošlog vijeka rad Instituta posebno je obilježila 

realizacija makroprojekta „Istraživanje, korišćenje i zaštita Jadranskog mora“ – OSI 

267, na kome je učestvovalo oko 160 eksperata iz tadašnje SFRJ. Koordinator 

Projekta bio je Institut „Ruđer Bošković“ iz Zagreba, a finansijer Savezni fond za 

nauku i tehnologiju. 

Najteži period u radu Zavoda – Instituta je poslednja decenija prošlog vijeka, ali i u 

takvim dobro poznatim uslovima, naučno istraživački rad i druge aktivnosti iz 

programa rada, nisu prekidane, o čemu najbolje govore urađeni i elaborirani naučno 

istraživački projekti, objavljeni radovi i kadrovsko podmlađivanje. 

To je vrijeme proglašenja Crne Gore ekološkom državom, kao i početak rada 

studijskog programa Biologije na PMF-u u Podgorici, u čijim je aktivnostima Institut 

dao značajan doprinos, a posebno u nastavi iz oblasti svojih specijalnosti. 

NAUČNO-ISTRAŽIVAČKI PROJEKTI ZAVODA – INSTITUTA U 

PERIODU 1970. - 2011. god. 

O naučno-istraživačkoj djelatnosti Zavoda – Instituta, u minulom periodu, 

najbolje potvrđuju naučno-istraživački projekti (njihova koncepcija, atraktivnost, 

rukovođenje, finansiranje i elaboracija) uz napomenu da je iz rezultata navedenih 

projekata objavljen veliki broj naučnih i stručnih radova u poznatim domaćim i 

međunarodnim naučnim i stručnim časopisima, uključujući i „Studia Marinu“. 

Želimo da naglasimo da je Zavod – Institut u čitavom periodu svoga rada, finansijski 

bio oslonjen i maksimalno podržavan, prema postojećim uslovima, od strane Fonda, 

SIZ-a, Sektora i sada Ministarstva za nauku Vlade Crne Gore. 

Najodgovorniji pojedinci, odnosno rukovodioci navedenih institucija bili su: Marko 

Rolović, dr. Ksenija Miranović, Prof. dr. Radomir Vukasojević, Prof. dr. Radoš 

Bulatović, Prof. dr. Božidar Šekularac, Mr. Slobodanka Koprivica, Prof. dr. Igor 

Radusinović i sada Prof. dr. Sonja Vlahović, Ministar nauke u Vladi Crne Gore. 

Samostalni savjetnici navedenim rukovodiocima bili su: Miladin Vučković, Milo 

Knežević, Zorica Ulićević i Smilja Prelević, koja je sada sekretar za nauku u 

navedenom Ministarstvu. 

28


Popis projekata sa osnovnim podacima: 

OPSTANAK I RASTENJE GAJENIH DAGNJI I KAMENICA NA RAZNIM 

LOKALITETIMA BOKOKOTORSKOG ZALIVA U ODNOSU NA BIOTSKE I 

ABIOTSKE FAKTORE SREDINE 

Rukovodilac projekta: Dr Jovan Stjepčević 

Ugovoreni rok: 1970/1970. 

Finansijer: Republički fond za naučni rad CG 

STANJE, DISTRIBUCIJA I SEZONSKA DINAMIKA IHTIOBENTOSA U 

JUŽNOM JADRANU I MOGUĆNOSTI NJIHOVE EKSPLOATACIJE 

Rukovodilac projekta: Dr Vladimir Lepetić 



FLORA I FAUNA JUGOSLAVIJE JADRANSKOG MORA 

Rukovodilac projekta: Jugoslovenski projekat, veći broj istraživača iz bivših 

Republika 


Finansijer: Savezno ministarstvo za nauku SFRJ 

BIOCENOTIČNA ISTRAŽIVANJA KARAKTERISTIČNIH ŽIVOTNIH 

ZAJEDNICA I IDIOEKOLOGIJA PRIVREDNO VAŽNIH VRSTA 




PRONALAŽENJE NOVIH RIBOLOVNIH PODRUČJA PRIDNENE RIBE U 

JUŽNOM JADRANU 




EKOLOGIJA OSLIĆA U JUŽNOM JADRANU (MERLUCCIUS-OSLIĆ) 




KVALITATIVNA I KVANTITATIVNA ISTRAŽIVANJA PENEIDA JUŽNOG 

JADRANA I OCJENA MOGUĆNOSTI PRAKTIČNE EKSPLOATACIJE 

Rukovodilac projekta: Mr Bosiljka Merker-Poček 



KVALITATIVNA I KVANTITATIVNA ISTRAŽIVANJA BIVALVIA 

BOKOKOTORSKOG ZALIVA I OTVORENOG DIJELA ISPRED ZALIVA I 

NJEGOVO ZNAČENJE U BENTOSKIM BIOCENOZAMA 


29




NEUROLOŠKA OSNOVA PONAŠANJA 

Rukovodilac projekta: Dr Nikola Kovačević 



PLANKTONSKA PRODUKCIJA JUŽNOG JADRANA 

Rukovodilac projekta: Dr Dušan Vukanić 



FIZIOLOŠKO-EKOLOŠKE KARAKTERISTIKE MIKROBNIH POPULACIJA U 

JUŽNOM JADRANU 

Rukovodilac projekta: Dr Bosiljka Ristanović 



KVALITATIVNA I KVANTITATIVNA BIOLOŠKA PROUČAVANJA 

CRUSTACEA KAO NAJVAŽNIJE KOMPONENTE U ISHRANI BENTOSKIH 

RIBA 

Rukovodilac projekta: Dr Gordan Karaman 



BIOLOŠKA ISTAŽIVANJA BENTOSKIH POPULACIJA 




MOLEKULARNA DIFERENCIJACIJA ĆELIJE 

Rukovodilac projekta: Dr Vladimir Glišin 


Finansijer: Zajednica za naučni rad CG 

NEKE KOMPONENTE IZ LANCA ISHRANE NA KARAKTERISTIČNIM 

PODRUČJIMA U JUŽNOM JADRANU 



Finansijer: Zajednica za naučni rad CG 

ZAŠTITA ČOVJEKOVE SREDINE U JADRANSKOJ REGIJI JUGOSLAVIJE 

Rukovodilac projekta: Dr Bosiljka Ristanović 


Finansijer: odobrena pomoć za saradnju na nivou Jugoslavije 

VJEŠTAČKA FERTILIZACIJA I MARIKULTURA NEKIH EKONOMSKI 

VAŽNIH VRSTA MORSKIH ORGANIZAMA (Međunarodni projekat sa Biološkim 

institutom iz Hamburga) 

30


Rukovodilac projekta: Dr Radoslav Anđus 


Finansijer: Fondovi za nauku iz SR Njemačke 

BIOKIBERNETSKI MODEL-SISTEMI 

Rukovodilac projekta: Dr Zvonimir Damjanović 


Finansijer: Savezno ministarstvo za nauku SFRJ 

UPOREDNE MORFOLOŠKE STUDIJE ODNOSA VIZUELNOG SISTEMA I 

TELENCEFALIČNIH STRUKTURA 

Rukovodilac projekta: Dr Ljubiša Rakić 


Finansijer: Fondovi za nauku iz SAD 

ISTRAŽIVANJE POJAVE ŽUTE VODE U KOTORSKOM ZALIVU 



Finansijer: SIZ za naučnu djelatnost SRCG 

NEUROTRANSMITERI I FUNKCIONALNA AKTIVNOST U CNS 

Rukovodilac projekta: Dr Vidoje Vukadinović 


Finansijer: Fondovi za nauku iz SAD 

IDIOEKOLOŠKE KARAKTERISTIKE DEKAPODNIH RAKOVA JUŽNOG 

JADRANA S POSEBNIM OSVRTOM NA EKONOMSKI VAŽNE VRSTE I 

MOGUĆNOST NJIHOVE EKSPLOATACIJE 

Rukovodilac projekta: Mr Bosiljka Merker-Poček 



GENETSKA OSNOVA RAZVIĆA MOZGA 

Rukovodilac projekta: Dr Vladimir Glišin 


Finansijer: Međunarodni fondovi 

KONTROLA I PROCJENA IHTIOBENTOSA I JESTIVIH AVERTEBRATA 

CEPHALOPODA U OTVORENOM LITORALNOM PODRUČJU CRNE GORE 

Rukovodilac projekta: Dr Karlo Merker 



BIOGENEZA MITOHONDRIJA (UPOREDNA ISTRAŽIVANJA STRUKTURE I 

FUNKCIJE JEDARNIH I CITOPLAZMATIČNIH GENA) 

Rukovodilac projekta: Dr Ana Savić 



31


BIOEKOLOŠKA, HEMIJSKA I BIOHEMIJSKA PROUČAVANJA NEKIH 

BILJNIH I ŽIVOTINJSKIH MORSKIH ORGANIZAMA SA GLEDIŠTA 

SAVREMENE MEDICINE I FARMAKOLOGIJE 

Rukovodilac projekta: Dr Miroslav Gašić 


Finansijer: Fondovi za nauku SR Njemačke 

EKOLOŠKA I BIOCENOLOŠKA ISTRAŽIVANJA CEOBIONATA 

LITORALNOG JUŽNOG JADRANA S POSEBNIM OSVRTOM NA 

EKONOMSKI VAŽNE VRSTE 




PROUČAVANJE SISTEMATIKE, BIONOMIJE I EKOLOGIJE FAUNE 

CEPHALOPODA U JUŽNOM JADRANU 

Rukovodilac projekta: Dr Sreten Mandić 



EKOFIZIOLOŠKI MEHANIZMI OTPORNOSTI ORGANIZAMA NA 

EKSTREMNE USLOVE SREDINE 

Rukovodilac projekta: Dr Radoslav Anđus 



NEUROBIOLOŠKA I KLINIČKA STUDIJA REGULATORNIH FUNKCIJA U 

CNS 




NEUROLOŠKA I KLINIČKA STUDIJA REGULATORNIH FUNKCIJA U CNS 




BIOLOŠKO-EKOLOŠKA ISTRAŽIVANJA BAKTERIOFITO- 

ZOOPLANKTONSKIH ŽIVOTNIH ZAJEDNICA U JUŽNOM JADRANU 




ĆELIJSKA KOMUNIKACIJA SA POSEBNIM ASPEKTOM RAZVIĆA MOZGA 




32


FAUNISTIČKO-EKOLOŠKA PROUČAVANJA PARAZITA I PATOGENIH 

ORGANIZAMA I UPOREDNA ISTRAŽIVANJA ZDRAVSTVENOG STANJA 

RIBA I JESTIVIH BESKIČMENJAKA ZNAČAJNIH ZA MARIKULTURU I 

RIBARSKU PRIVREDU 

Rukovodilac projekta: Dr Žarko Savin 



MOLEKULARNO-BIOLOŠKA ISTRAŽIVANJA U EMBRIOLOGIJI 




INTERCELULARNA KOMUNIKACIJA I RAZVIĆE NERVNOG SISTEMA 

Rukovodilac projekta: Dr Predrag Milošević 



KVALITATIVNA EVALUACIJA DEJSTVA ELEKTROMAGNETNOG 

ZRAČENJA NA ORGAN VIDA 

Rukovodilac projekta: Dr Đorđije Konjević 



ISPITIVANJE PRIRODNOG FAKTORA IGALA (MORE, BLATO, MINERALNA 

VODA) SA GLEDIŠTA PRIMIJENJENE MEDICINE 



Finansijer: Fond za obnovu i razvoj od zemljotresa 

UPOREDNA ISTRAŽIVANJA STRUKTURE I FUNKCIJE JEDARNIH I 

CITOPLAZMATIČNIH GENA 




KVALITATIVNO-KVANTITATIVNA ANALIZA DISTRIBUCIJE JEGULJE 

(ANGUILLA ANGUILLA L.) NA PODRUČJU PORT-MILENE, ULCINJSKE 

KNETE, UŠĆA BOJANE I ŠASKOG JEZERA 

Rukovodilac projekta: Dr Draga Janković 



NEUROLOŠKA OSNOVA PONAŠANJA I NJEGOVE REGULATORNE 

FUNKCIJE 




33


INTERCELULARNA KOMUNIKACIJA I RAZVIĆE NERVNOG SISTEMA 




NEUROLOŠKA OSNOVA PONAŠANJA I NJEGOVE REGULATORNE 

FUNKCIJE 




BOKOKOTORSKI ZALIV I NJEGOV ŽIVI SVIJET 




EKONOMSKI ZNAČAJ, MOGUĆNOST EKSPLOATACIJE I AKVAKULTURE 

RIBLJIH VRSTA IZ FAMILIJE MUGILIDAE-CIPOLI 




KOMPARATIVNA ISPITIVANJA KRVNO-MOŽDANE BARIJERE I 

REGULACIJE NERVNE MIKROSREDINE U MORSKIH ORGANIZAMA 

Rukovodilac projekta: Dr Lidija Lazarević 



EKSPERIMENTALNA I KLINIČKA IZUČAVANJA EFEKATA ELEKTRIČNE 

STIMULACIJE 

Rukovodilac projekta: Dr Đorđije Konjević 



PSIHOFIZIČKA I PSIHOFIZIOLOŠKA ISTRAŽIVANJA PERCEPCIJE 

SVJETLOSTI U DOMENU DISKRETNIH KOLORNIH SMJEŠA 

Rukovodilac projekta: Dr Zvonimir Damjanović 



IZOLOVANJE, HEMIJSKA I BIOHEMIJSKA KARAKTERIZACIJA PRIRODNIH 

PROIZVODA IZ MORSKIH ORGANIZAMA 

Rukovodilac projekta: Dr Zoran Kljajić 



PROUČAVANJE PARAZITSKIH I DRUGIH OBOLJENJA MORSKIH I 

MIGRATORNIH VRSTA RIBA, RAKOVA I ŠKOLJAKA RADI UTVRĐIVANJA 

PREVENTIVE, PROFILAKSE I TERAPIJE U MARIKULTURI 

34


Rukovodilac projekta: prof. Dr Branko Radujković 



NEUROLOŠKA ISTRAŽIVANJA MEHANIZAMA FIZIOLOŠKIH PROCESA 




BIOEKOLOŠKE KARAKTERISTIKE CRNOGORSKOG PRIMORJA S CILJEM 

RAZVOJA MARIKULTURE 



Finansijer: Ministarstvo prosvjete i nauke RCG 

ISTRAŽIVANJE PLANKTONA U JUŽNOM JADRANU 




BIOHEMIJSKI POTENCIJALI FLORE I FAUNE CRNE GORE 




KOMPARATIVNA ISTRAŽIVANJA REGULATORNIH PROCESA 

CENTRALNOG NERVNOG SISTEMA 




KOMPARATIVNA MORFOLOŠKA ISTRAŽIVANJA ELEMENATA KRVNO- 

MOŽDANE BARIJERE 




BIOHEMIJSKA ISTRAŽIVANJA REGULACIJE MIKROSREDINE MOZGA 

Rukovodilac projekta: Dr Ljubica Rogač 



REGULATORNI MEHANIZMI NEKIH FORMI PONAŠANJA 

Rukovodilac projekta: Dr Ivan Milošević 



35


STRUKTURNO-FUNKCIONALNA ORGANIZACIJA STRIOPALIDALNOG 

SISTEMA KIČMENJAKA 

Rukovodilac projekta: Dr Milorad Gojković 



EUTROFIKACIJA PRIOBALNIH VODA CRNOGORSKOG PRIMORJA 

Rukovodilac projekta: Dr Dubravka Regner 



PROCJENA BIOMASE SRDELE I INĆUNA U AKVATORIJU CRNOGORSKOG 

PRIMORJA METODOM DEP 

Rukovodilac projekta: Dr Slobodan Regner 



AKCELERACIJA RASTA I SEKULARNI TREND NA PROSTORU CRNE GORE 

Rukovodilac projekta: Dr Božina Ivanović 



UTICAJ ZAGAĐENJA S KOPNA NA PRIOBALNO MORE CRNOGORSKOG 

PRIMORJA 




BIOLOŠKI RESURSI MORSKOG DNA 




HEMIJA PRIRODNIH PROIZVODA-HEMIJSKA, BIOHEMIJSKA I 

FARMAKOLOŠKA ISPITIVANJA BIOAKTIVNIH METABOLITA IZ 

EKSTRAKATA BILJAKA I ŽIVOTINJA 




HIDROGRAFSKO-HRANIDBENA OSNOVA UZGOJA ŠKOLJKI U 

STANIŠTIMA BOKOKOTORSKOG ZALIVA 




INTEGRATIVNE FUNKCIJE NERVNOG SISTEMA 



36



EKOFIZIOLOŠKE ADAPTACIJE VIZUELNOG SISTEMA RIBA 

Rukovodilac projekta: Dr Ilija Damjanović 



BIOLOŠKI POTENCIJALI PRIOBALNOG MORA CRNE GORE (ZOOBENTOS, 

FITOBENTOS I NALAZIŠTA RIBLJE MLAĐI VAŽNIH VRSTA) 




RIBARSTVENO-BIOLOŠKA ISTRAŽIVANJA CRNOGORSKOG PRIMORJA 




PROCESI INTENZIVNOG RAZVOJA FITOPLANKTONA U 

BOKOKOTORSKOM ZALIVU 

Rukovodilac projekta: Dr Nenad Vuksanović 



KVALITET PRIOBALNOG MORA CRNOGORSKOG PRIMORJA I TROFIČKI 

ODNOSI U PLANKTONU U USLOVIMA PROGRESIVNE EUTROFIKACIJE 




SEZONSKE FLUKTUACIJE U ZOOPLANKTONSKIM BIOCENOZAMA 

PLITKOG MORA BOKOKOTORSKOG ZALIVA 




HEMIJA PRIRODNIH PROIZVODA-HEMIJSKA, BIOHEMIJSKA I 

FARMAKOLOŠKA ISTRAŽIVANJA BIOAKTIVNIH METABOLITA IZ 

EKSTRAKATA BILJAKA I ŽIVOTINJA 




ELEKTROFIZIOLOŠKA EVALUACIJA EKOFIZIOLOŠKIH ADAPTACIJA 

VIZUELNOG SISTEMA RIBA 

Rukovodilac projekta: Dr Ivan Milošević 



37


NEUROBIOHEMIJSKA I NEUROMORFOLOŠKA ISTRAŽIVANJA UTICAJA 

ZAGAĐIVAČA NA RAZVIĆE I FUNKCIONALNE OBLIKE NERVNOG 

SISTEMA MORSKIH ORGANIZAMA 




UTICAJ PRISUTNIH I MOGUĆIH TOKSINA NA MORSKE ORGANIZME 




STANJE BIOINDIKATORA ZAGAĐENJA PRIOBALNOG MORA 

CRNOGORSKOG PRIMORJA 




PROCJENA KOLIČINE FITOPLANKTONA U PODRUČJU RAZVOJA 

MARIKULTURE U BOKOKOTORSKOM ZALIVU 




ZAŠTITA PRIOBALNOG MORA CRNOGORSKOG PRIMORJA OD 

ANTROPOGENOG UTICAJA S KOPNA U SVRHU ODRŽIVOG RAZVOJA 




RIBARSTVENO-BIOLOŠKA ISTRAŽIVANJA ŠELFA I KONTINENTALNE 

PADINE CRNOGORSKOG PRIMORJA 




ELEKTRORETINOGRAFSKA EVALUACIJA EKOFIZIOLOŠKIH ADAPTACIJA 

VIZUELNOG SISTEMA RIBA 




BIOLOŠKA ISPITIVANJA UTICAJA ORGANSKIH ZAGAĐIVAČA NA 

MORSKE ORGANIZME 




38


NEUROBIOLOŠKA OSNOVA LOKOMOCIJE NA MODELIMA MORSKIH 

ORGANIZAMA 

Rukovodilac projekta: prof. dr Ivan Milošević 



BENTOSKE BIOCENOZE (NASELJA DNA) PRIOBALNOG MORA CRNE 

GORE 


Ugovoreni rok: 2005/2007 . 


MONITORING BIOLOŠKIH RESURSA ŠELFA I KONTINENTALNE PADINE 

CRNOGORSKOG PRIMORJA 

Rukovodilac projekta: Dr Aleksandar Joksimović 



PROUČAVANJE UTICAJA ANTROPOGENE EUTROFIKACIJE NA 

PRIOBALNO MORE CRNOGORSKOG PRIMORJA 




BIOLOŠKA ISPITIVANJA UTICAJA ORGANSKIH ZAGAĐIVAČA NA NERVNI 

SISTEM VODENIH ORGANIZAMA 


Ugovoreni rok: 2005/2007 . 


USPOSTAVLJANJE I RAZVOJ UZGOJA SALMONIDA NA CRNOGORSKOM 

PRIMORJU 



Finansijer: Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodorpivrede 

UTVRĐIVANJE AKVAKULTURNIH POTENCIJALA JEZERA ŠAS 




PROCJENA STOKOVA SRDELE I INĆUNA U TERITORIJALNIM I 

MEĐUNARODNIM VODAMA ŠELFA CRNOGORSKOG PRIMORJA 

Rukovodilac projekta: Dr Slobodar Regner 



KONTROLA DEMERZALNIH NASELJA NA ŠELFU CRNOGORSKOG 

PRIMORJA 

39





KONTROLA DEMERZALNIH NASELJA NA ŠELFU CRNOGORSKOG 

PRIMORJA 




BIOLOŠKI RESURSI JESTIVI I NEJESTIVI U KOČARSKOM RIBOLOVU NA 

CRNOGORSKOM PRIMORJU 



Finansijer: Ministarstvo za prosvjetu i nauku 

BIOLOŠKI INDIKATORI EUTROFIKACIJE U AKVATORIJU 

BOKOKOTORSKOG ZALIVA 




BIOEKOLOŠKE KARAKTERISTIKE PODRUČJA POGODNIH ZA 

MARIKULTURU U BOKOKOTORSKOM ZALIVU 




TESTIRANJE NEUROTOKSIKANATA VEZANIH ZA NEURODEGERATIVNE 

PROMJENE NA MORSKIM BESKIČMENJACIMA I KIČMENJACIMA 

Rukovodilac projekta: Dr Ivica Milošević 



JUŽNI JADRAN I – HEMIJSKA ISPITIVANJA MORSKE VODE, SEDIMENATA 

I BIOTE 


Ugovoreni rok: 3 godine 


ISPITIVANJE IHTIOPLANKTONA I JUVENILNIH STADIJUMA SRDELE, 

SARDINA PILCHARDUS I INĆUNA, ENGRAULIS ENCRASICOLUS U 

BOKOKOTORSKOM ZALIVU 




NAUČNA PODRŠKA RAZVOJU ODGOVORNOG RIBARSTVA NA JADRANU 


40


Ugovoreni rok: višegodišnji projekat u koji je Crna Gora uključena od 2001. i koji još 

uvijek traje 

Finansijer: UN FAO ADRIAMED RIM 

ACTION PLAN CONCERNING ALIEN SPECIES AND SPECIES 

INTRODUCTIONS IN THE MEDITERRANEAN SEA 

Rukovodilac projekta: Dr Vesna Mačić 

Ugovoreni rok: 6 mjeseci 

Finansijer: RAC SPA 

IPA SUSTAINABLE MANAGEMENT OF THE MONTENEGRINMARINE 

FISHERY EUROPEAID/128947/C/SER/ME 



Finansijer: EC 

ENVIROMENTAL MANAGEMENT OF TRANSBORDER CORRIDOR PORTS 



Finansijer: SEE Program 

ADRICOSM INTEGRATED RIVER BASIN AND COASTAL ZONE 

MANAGEMENT SYSTEM: MONTENEGRO COASTAL AREA AND BOJANA 

RIVER CATCHMENT 



Finansijer: Italijansko ministarstvo za ekologiju 

Napomena: U prvim godinama rada Zavoda, projekti su bili vezani za izrade 

doktorskih disertacija saradika Zavoda, što je bio jedan od osnovnih preduslova za 

legalno funkcionisanje naučne institucije u dijelu zadovoljenja minimalne kadrovske 

osposobljenosti. 

41


UPRAVLJANJE INSTITUTOM 

Institutom neposredno upravlja direktor. Direktor se bira javnim konkursom, a 

konačnu saglasnost na izbor daje Upravni odbor Univerziteta. Uslovi konkursa i broj 

mandata su se vremenom mijenjali, ali je uvijek direktor, kao i sada, bio naučni radnik 

sa iskustvom iz programske koncepcije Instituta. Od početka rada Zavoda-Instituta, 

direktori su bili: 

DIREKTORI ZAVODA – INSTITUTA 

Akademik Vladimir Lepetić 

(1961-1973) 

Dr Jovan Stjepčević 

(1973-1981) 

Prof .dr Nikola Kovačević 

Direktor zavoda za eksperimentalnu 

biologiju i medicinu (1973 -1984) 

Dr Dušan Vukanić, VD 

(1994-1995) 

Dr Sreten Mandić (1981-2007) Dr Aleksandar Joksimović (2007----) 

42


Programsku koncepciju, prioritete istraživanja, domaću i međunarodnu 

saradnju, nabavku opreme, kadrovsko podmlađivanje, planira i potvrđuje Vijeće 

Instituta, čiji su članovi zaposleni sa akademskim zvanjima. Vijećem Instituta 

predsjedava, po funkciji, direktor. 

Sjednica Naučnog Vijeća Instituta (12.10.2011. godine) 

E. Nikčević, T. Rađenović, R. Krivokapić, K. 

Krtolica 

B. Špadijer, Z. Drašković, T. Krivokapić, J. 

Dragomanović, G. Janković, B. Dubravčević, M. 

Dragović, E. Nikčević, K. Krtolica 

V. Vuković Čišćenje ribe 

Administracija, tehnički saradnici i služba održavanja 

43


TEHNIČKO I ADMINISTRATIVNO OSOBLJE INSTITUTA 

Administrativno osoblje 

Rajko Krivokapić, sekretar 

Emilija Nikčević, sekretarica 

Vladan Vuković, informatičar 

Služba računovodstva 

Koviljka Krtolica, šef računovodstva 

Tanja Rađenović, računovođa 

Tehnički saradnici 

Jasna Dragomanović, tehničar 

Marija Dragović tehničar 

Zvonko Drašković, tehničar 

Biserka Dubravčević, tehničar 

Teodora Krivokapić, tehničar 

Mitar Mandić, tehničar 

Služba održavanja 

Gracija Janković, šef službe održavanja 

Branislav Lazarević, zapovjednik broda 

Branka Špadijer, spremačica 

Tihomir Ostojić, domar–portir 

Milorad Nikolić, domar–portir 

44


SADAŠNJA NAUČNO-ISTRAŽIVAČKA ORGANIZOVANOST 

INSTITUTA 

Trenutno u Institutu funkcioniše pet laboratorija: 

1. Laboratorija za opštu biologiju i zaštitu mora 

2. Laboratorija za ihtiologiju i morsko ribarstvo 

3. Laboratorija za hemiju, biohemiju i molekularnu biologiju 

4. Laboratorija za neurobiologiju i ekofiziologiju 

5. Laboratorija za marikulturu. 

O njima iznosimo osnovne podatke. 

1. LABORATORIJA ZA OPŠTU BIOLOGIJU I ZAŠTITU MORA 

Rukovodilac: Dr Nenad Vuksanović, nauči savjetnik 


Laboratorija za opštu biologju i zaštitu mora pod ovim i sličnim nazivima 

postoji od osnivanja Zavoda. Ista obuhvata istraživanja flore i faune pelagijala i 

bentala, sa posebnim akcentom na bioekološki aspekt živog svijeta u moru i njegovu 

zaštitu. 

U okviru Laboratorije rade odjeljenja za: 

Fitoplankton: 

Dr Nenad Vuksanović, naučni savjetnik 

Doktorant Dragana Drakulović, saradnik u istraživanju 

Zooplankton: 

Doktorant Branka Pestorić, saradnik u istraživanju 

Fitobentos: 

Dr Vesna Mačić, naučni saradnik 

Zoobentos: 

Dr Slavica Petović, naučni saradnik 

Mikrobiologija: 

Doktorant Aleksandra Redžić-Huter, saradnik u istraživanju 

Već desetak godina veliki doprinos u programskoj realizaciji Laboratorije, 

obuci mladih istraživača, a posebno u sektoru “Zaštita mora” dala je dr Dubravka 

Regner, naučni savjetnik, od nedavno u penziji. 

45


Dr Dubravka Regner 

Napomena: Tehnički saradnici obavljaju terenske i laboratorijske poslove u više 

laboratorija i za veći broj projekata, što je usklađeno sa sezonskim i godišnjim 

bioekološkim ciklusima u morskom ekosistemu. 

a.) 

Odjeljenje za fitoplankton 

Dragana Drakulović, dipl. biolog, doktorant 

U okviru odjeljenja za fitoplakton vrše se istraživanja planktonske fitocenoze 

Crnogorskog primorja sa posebnim naglaskom na bokokotortski zaliv. U skladu sa 

sve većim problemom opterećenja priobalnog područja otpadnim vodama, posljednju 

deceniju se intenzivno istražuje problem eutrofikacije kako prirodne, tako i vještačke 

(antropogene), a kao posljedicu istog pojave naglog razvoja fitoplanktona – “cvjetanje 

mora”. 

Metode kvalitativno-kvantitativnog istraživanja koje se primjenjuju za ovu 

oblast su usklađene sa međunarodnim standardima. Uzorkovanje materijala obavlja se 

specifičnim alatima (crpci i fitoplanktonske mreže, a obrada materijala vrši se u 

Laboratoriji na vrlo savremenoj opremi – fotografije u prilogu). 

Dobijeni rezultati se koriste kao indikatori ekološke stanja u akvatorijumu 

Crnogorskog primorja i imaju neposrednu primjenu, kako i na koji način riješavati 

probleme, prije svega eutrofikacije, koji se javljaju u priobalnom području. U tom 

smislu odjeljenje sarađuje sa mnogim institucijama kako u regionu, tako i u 

Mediteranu, razmjenujući iskustva koja su neophodna za naš istraživački rad. 

46


b.) Odjeljenje za zooplankton 

Branka Pestorić, dipl. biolog, doktorant 

Temelji se na istraživanjima kvalitativnog i kvantitativnog sastava zooplanktona, 

njegovoj prostornoj distribuciji i vremenskoj fluktuaciji. Takođe, sporadično prati 

pojavu meduza. U poređenju sa ostalim abiotičkim i biotičkim faktorima, vrši se 

istraživanje strukture i procesa u ekosistemu i detaljnije se izučavaju hranidbeni 

odnosi. Naučne informacije se koriste i interpretiraju za potrebe razvoja i 

unapređivanja saradnje istraživača sa sličnim ustanovama u regionu, posebno sa 

Institutom za more i priobalje u Dubrovniku. 

Istraživanja se vrše duž Crnogorskog primorja do jedne milje od obale, sa akcentom 

na zaliv Boke Kotorske i njen unutrašnji dio. 

Uzorkovanje se vrši pomoću standardnih zooplanktonskih mreža jednim potezom 

mreže od dna do površine morske vode. 

c.) Odjeljenje za fitobentos 

Dr Vesna Mačić 

Vrši istraživanja morskih makroalgi, morskih cvjetnica i njihovih biocenoza u 

litoralnom sistemu Crnogorskog primorja. 

Istraživanja su najintenzivnija u Bokokotorskom zalivu i plićem litoralu otvorenih 

voda Crnogorskog primorja. 

Osnovna metoda terenskog rada je vezana za autonomno ronjenje od strane stručnih i 

naučnih radnika Instituta, kada se obavlja i fotografisanje bentoske flore i faune (in 

situ). 

Terenska istraživanja uključuju osnovne i primjenjene naučne zadatke od taksonomije 

i ekologije do kartiranja staništa i monitoringa. 

Dio rezultata se koristi za uspostavljanje zastićenih područja u moru, Mreže Natura 

2000, kao i pracenje stranih (alohtonih vrsta). 

Odeljenje sarađuje sa vodećim istraživačkim centrima, iz ove oblasti, na Jadranu i 

Merditearnu. 

47


d.) Odjeljenje za zoobentos 

Dr Slavica Petović 

Istraživanja zoobentosa u kontinentalnom šelfu Crnogorskog primorja se vrši 

dugi niz godina, sa posebnim osvrtom na glavne cenobionte u biocenozama koji su 

važni sa ekološkog aspekta kao indikatori promjena koje se odvijaju u priobalnom 

području. 

Sakupljanje materijala radi se metodom autonomnog ronjenja i upotrebom ribarskih 

pridnenih mreža – koča. Istovremeno se fotografiše uzorkovani materijal na terenu (in 

situ) i isti se kasnije koristi kao dokumentacioni materijal. 

Odjeljenje sarađuje sa srodnim laboratorijama u regionu i Mediteranu, a posebno sa 

Italijom putem razmjene saradnika kao i zajedničkim projektima. 

e.) Odjeljenje za mikrobiologiju 

Aleksandra Redžić – Huter, dipl. biolog, doktorant 

U okviru programa iz oblasti mikrobiologije vrše se istraživanja ekologije 

morskih mikroorganizama (bakterije, cijanobakterije, heterotrofni nanoplankton), kao 

i istraživanja alohtonih mikroorganizama, koji iz različitih izvora dospijevaju u 

morsku sredinu. 

Područje ekologije morskih mikroorganizama obuhvata istraživanja strukture 

mikrobnih zajednica (satav, brojnost, biomasa), te ulogu mikrobne hranidbene mreže 

u protoku materije i energije kroz pelagični sistem. 

Istražuje se prisustvo indikatora fekalnog zagađenja u morskoj vodi i organizmima 

(posebno u školjkama), a planira se i proučavanje nekih skupina patogenih 

organizama. 

Rezultati ovih istraživanja neophodni su za procjenu sanitarmog kvaliteta mora i 

morskih organizama, kao potencijalnih rizika za ljudsko zdravlje. 

Pored naučnih aktivnositi odjeljenje učestvije u stručnim i obrazovnim aktivnostima 

Instituta. 

48


Do sada su u okviru Laboratorije urađena tri doktorata i dvije magistarske teze: 

Nenad Vuksanović (1990): Ekološka istraživanja cvjetanja fitoplanktona u 

Kotorskom zalivu. Postdiplomski studij prirodnih znanosti, odsjek Oceanologija, 

PMF, Sveučilišta u Zagrebu. Magistarska teza. 

Nenad Vuksanović (1993): Florističko-ekološka istraživanja fitoplanktona Kotorskog 

Zaliva, Biološki fakultet, PMF, Univerzitet u Beogradu. Doktorska disertcija. 

Slavica Kašćelan (2010): Diverzitet, ekologija i distribucija faune bodljokožaca 

(Echinodermata) na kontinentalnom šelfu Crnogorskog primorja. Biološki fakultet 

Univerziteta u Beogradu. Doktorska disertacija. 

Vesna Mačić (2001): Taksonomska, morfološko-anatomska i fiziološka istraživanja 

morskih cvjetnica Posidonia oceanica (L.) Del. i Cymodocea nodosa (Ucria.) Asch. 

u Bokokotorskom zalivu u cilju zaštite. Centar za univerzitetske studije-TEMPUS. 

Novi Sad. Magistarski rad. 

Vesna Mačić (2010): Ekološki potencijal i bioindikatorske karakteristike roda 

Cystoseira C. Agardh 1820 (Phaeophyceae) u Crnogorskom podmorju. Univerzitet u 

Novom Sadu, Departman za biologiju i ekologiju. Doktorska disertacija. 

Doktorske disertacije koje su u toku: 

Dragana Drakulović: Značaj fitoplanktona kao indikatora eutrofikacije u akvatorijumu 

Bokokotorskog zaliva. Biološki Fakultet Univerziteta u Beogradu. 

Branka Pestorić: Sastav i gustina zajednice zooplanktona Bokokotorskog zaliva i 

obalnog dijela otvorenog mora Crne Gore. Biološki Fakultet Univerziteta u Beogradu. 

Aleksandra Redžić-Huter: Bakteriološke osobine Crnogorskog primorja. 

Međusveučilišni poslijediplomski doktorski studij „Primjenjene znanosti o moru“. 

Sveučilište u Splitu. 

Dio specifične laboratorijske opreme: 

Invertni mikroskop Leica DM 4000B 

Nansen Fitoplankton Net – promjer pora 

53µm 

49


Lupu tip Nikon SMZ800 

Zooplanktonsku mrežu sa promjerom pora 

od 120µm 

Ronilačka oprema 

Branislav Lazarević, autonomni ronilac i rukovodilac istraživačkih plovila 

50


2. LABORATORIJA ZA IHTIOLOGIJU I MORSKO RIBARSTVO 

Rukovodilac: Dr Aleksandar Joksimović, direktor Instituta 

Dr Aleksandar Joksimović, viši naučni saradnik 

Laboratorija za ihtiologiju i morsko ribarstvo postoji od osnivanja Instituta. 

Istraživanja koja se sprovode u okviru Laboratorije objedinjuju pelagične i 

demerzalne resurse, kao i naselja rakova i glavonožaca na području južnog Jadrana, 

odnosno Crnogorskog primorja. U okviru Laboratorije sprovodi se dugogodišnji 

monitoring stanja ribljih populacija, njihove distribucije i abundance, dok se posebna 

pažnja posvećuje ekonomski važnim vrstama čija se biologija, ekologija i populaciona 

dinamika temeljno izučavaju. 

U Laboratoriji se sprovodi i istraživanje kvalitativnog i kvantitativnog sastava 

ihtioplanktona (jaja, larvi i postlarvi riba), koji predstavlja jednu od najosjetljivijih 

faza u životu riba. 

Naučno istraživačka djelatnost Laboratorije omogućila je učešće u mnogim 

nacionalnim i međunarodnim projektima. Većina istraživanja prepoznata je od strane 

Ministarstva nauke i Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja kao veoma 

značajna za razvoj morskog ribarstva i održivo upravljanje postojećim resursima. 

Naučno-istraživački tim čine: 

Dr Aleksandar Joksimović (rukovodilac laboratorije) – demerzalni resursi 

Mr Olivera Marković – demerzalni resursi 

Mirko Đurović (dipl. biolog- doktorant) – pelagični i demerzalni resursi 

Dr Milica Mandić – pelagični resursi i ihtioplankton 

Dr Ana Pešić – pelagični resursi 

Zdravko Ikica (dipl. inženjer morskog ribarstva, inženjer pomorskog prometa, smjer 

nautika – doktorant) – demerzalni resursi 

a.) Demerzalni resursi 

Istraživanje demerzalnih resursa vrši se u okviru nacionalnog i internacionalnog 

monitoringa u obalnom pojasu unutrašnjeg mora i području kontinentalnog šelfa 

Crnogorskog primorja. Za ova istraživanja koriste se ribarski brodovi kočari, pri čemu 

51


se procjenjuje ukupan ulov, posebno ekonomski važnih vrsta riba, rakova i 

glavonožaca. Posebna pažnja posvećuje se monitoringu juvenilnih jedinki, ugroženim 

i zaštićenim vrstama, kao i pojavi novih vrsta riba u Jadranu. 

Mr Olivera Marković Mirko Đurović, doktorant Zdravko Ikica, doktorant 

b.) Pelagični resursi 

U okviru Laboratorije vrši se istraživanje najranijih stadijuma razvića riba 

(ihtioplanktona), njihovog kvalitativnog i kvantitativnog sastava i prostorne 

distribucije, koje je najintenzivnije na području Bokokotorskog zaliva. Proučavanje 

najosjetljivijih faza u životu riba omogućilo je bolje razumijevanje populacione 

dinamike riba. 

U otvorenim vodama istraživanja su usmjerena na procjenu biomase pelagičnih 

resursa primjenom DEP (Daily Egg Production) Metode, kao i metode akustične 

procjene (ehosondiranja). Istraživanja se vrše u saradnji sa srodnim institutima iz 

Italije. 

U ovom dijelu Laboratorije posebna pažnja posvećena je tradicionalnom načinu 

ribolova u Bokokotorskom zalivu, kao i uticaju istog na rast, razvoj i preživljavanje 

juvenilnih jedinki, posebno srdele (Sardina pilchardus Walb.) i inćuna (Engraulis 

encrasicolus L.). 


Dr Ana Pešić 

Organizacija Laboratorije, metodologija istraživanja i stručnost prepoznatljivi 

su ne samo u zemlji već i u regionu. Stručni tim laboratorije učestvovao je u izradi 

velikog broja stručnih elaborata i recenzija, dok je naučno-istraživačka saradnja sa 

sličnim laboratorijama u regionu, koja je ostvarena kroz niz projekata, doprinjela 

kvalitetu istraživanja i stručnosti saradnika. U okviru pomenutih istraživanja, 

publikovano je preko 40 naučnih radova u međunarodnim naučnim časopisima. 

52


Najveći doprinos razvoju morskog ribarstva u Crnoj Gori, kao i obuci mladih 

kadrova ove Laboratorije dao je dr Slobodan Regner, jedan od vodećih stručnjaka za 

ihtiologiju i morsko ribarstvo na Jadranu. 

Izlaganje dr Slobodana Regner na V Simpozijumu o ribarstvu Jugoslavije (Bar, 2002. 

godina) 

Nacionalni projekti koji se trenutno realizuju u okviru laboratorije su: 

♦ Biološki resursi, jestivi i nejestivi, u kočarskom ribolovu na Crnogorskom 

primorju 

♦ Interakcija antropogenog uticaja i hidrografskih faktora u Bokokotorskom zalivu 

i analiza sastava riblje mlađi kao bioindikatora promena u ekosistemu 

♦ Održivo upravljanje i očuvanje ribljeg fonda na Crnogorskom primorju 

Međunarodni projekti koji su u toku: 

♦ FAO AdriaMed Project – Scientific Cooperation to support responsible fisheries 

in the Adriatic Sea 

♦ Bilateralna saradnja Crna Gora-Hrvatska: Analiza stanja demerzalnih resursa 

istočne obale Jadrana i preporuke za održivo korišćenje i zaštitu 

Naučno istraživački tim Laboratorije redovno učestvuje na naučnim skupovima u 

zemlji i inostranstvu i ostvaruje blisku saradnju sa srodnim institutima iz Hrvatske, 

Slovenije, Italije, Albanije i Grčke. 

Od osnivanja Laboratorije do danas izrađene su tri magistarske teze i pet doktorskih 

disertacija, dok su tri doktorske disertacije u završnoj fazi: 

1. Lepetić Vladimir (1965): Sastav i sezonska dinamika ihtiobentosa i jestivih 

avertebrata u Bokokotorskom zalivu i mogućnosti njihove eksploatacije. Doktorska 

disertacija. 

2. Rijavec Leo (1975): Biologija i dinamika populacije Pagellus erythrinus (L.) u 

Bokokotorskom zalivu i otvorenom području južnog Jadrana. Doktorska disertacija. 

3. Merker Karlo (1976): Ekologija mriješćenja inćuna Engraulis encrasicolus (L.) na 

području Crnogorskog primorja. Magistarski rad. 

53


4. Joksimović Aleksandar (1999): Stanje, struktura i stepen ugroženosti populacije 

rombuna (arbuna), Pagellus erythrinus (Linnaeus, 1758), na području Crnogorskog 

primorja. Magistarska teza, Prirodno- matematički fakultet, Univerzitet u Kragujevcu. 

5. Joksimović Aleksandar (2005): Populaciona dinamika barbuna (Mullus barbatus, 

Linnaeus 1758) na šelfu Crnogorskog primorja. Doktorska disertacija. Biološki 

fakultet, Univerzitet u Beogradu. 

6. Kasalica Olivera (2005): Dinamika populacije kozice, Parapenaeus longirostris 

(Lucas, 1846) na šelfu Crnogorskog primorja. Magistarski rad. Biološki fakultet, 

Univerzitet u Beogradu. 

7. Mandić Milica (2011): Sezonski aspekti diverziteta ihtioplanktona u 

Bokokotorskom zalivu. Doktorska disertacija. Biološki fakultet, Univerzitet u 

Beogradu. 

8. Pešić Ana (2011): Ribarstveno-biološka istraživanja juvenilne srdele Sardina 

pilchardus Walbaum 1792, u Kotorskom zalivu. Doktorska disertacija. Biološki 

fakultet, Univerzitet u Beogradu. 

Doktorske disertacije koje su u toku: 

9. Marković Olivera: Biologija kozice, Parapenaeus longirostris (Lucas, 1846) 

(Crustacea, Decapoda) na šelfu Crnogorskog primorja. Biološki fakultet, Univerzitet u 

Beogradu 

10. Đurović Mirko: Ribarstveno-biološka istraživanja juvenilnog inćuna (Engraulis 

encrasicolus, L.) na području Kotorskog zaliva. Biološki fakultet, Univerzitet u 

Beogradu. 

11. Ikica Zdravko: Biologija i dinamika populacije bijelog i crnog muzgavca (Eledone 

cirrhosa i E. moschata, Lamarck, 1798) na šelfu Crnogorskog primorja. 

Međusveučilišni poslijediplomski doktorski studij „Primjenjene znanosti o moru“. 

Sveučilište u Splitu. 

Budućnost Laboratorije za ihtiologiju i morsko ribarstvo usmjeren je na dalji 

razvoj i primjenu najnovijih metoda u ovoj oblasti. Jedan od osnovnih ciljeva, ne 

samo ove Laboratorije, već cijelog Instituta, je da u skoroj budućnosti bude prepoznat 

kao centar izvrsnosti u području istraživanja mora ,slijedeći međunarodne standarde. 

Vizija Laboratorije je jačanje kadrovskih i infrastrukturnih kapaciteta, uspostavljanje 

novih nacionalnih i međunarodnih istraživačkih projekata, saradnja sa srodnim 

fakultetima u regionu, prenos znanja i edukacija kroz terensku nastavu koju ova 

Laboratorija već godinama pruža velikom broju studenata iz zemlje i regiona. 

Laboratorija posjeduje visokokvalitetnu savremenu opremu za obavljanje istraživanja 

što joj omogućava da bude u koraku sa svim relevantnim laboratorijama u okruženju: 

Lupa MPS 20 Vaga P 1210 Mikroskop 

54


Digitalna vaga 

Aparat za sječenje i brušenje otolita 

DST CTD (mini log – mini sonda za mjerenje osnovnih parametara morske vode) 

Axio Imager Zeiss mikroskop sa 

kamerom 

Lupa SMZ 800 sa kamerom 

55


Grabilo 

Ocean Seven 316Plus CTD (sonda) 

Pairovet (Calvet) (lijevo) i Hensen –ova planktonska mreža (desno) 

Italijanski istraživački brodovi “G. Dalla Porta” i „Pasquale e Cristina“ uz pomoć 

kojih članovi Laboratorije vrše istraživanja ihtioplanktona, pelagičnih i demerzalnih 

resursa na području Crnogorskog primorja i cijelog južnog Jadrana. 

56


Terenski rad na ribarskom brodu „Vesna IV“ 

Terenski rad – uzorkovanje riblje mlađi 

Terenski rad – uzorkovanje ihtioplanktona tokom dana i tokom noći 

57


3. LABORATORIJIJA ZA HEMIJU, BIOHEMIJU I MOLEKULARNU 

BIOLOGIJU 

Rukovodilac Laboratorije je dr Zoran Kljajić, naučni savjetnik. 

Dr Zoran Kljajić 

Laboratorija za hemiju, biohemiju i molekularnu biologiju pod ovim nazivom 

postoji od decembra 2007. godine. Laboratorija obuhvata istraživanja marinske 

hemije i okeonografije, zagađenja mora teškim metalima i toksičnim jedinjenjima kao 

i ekstrakciju bioaktivnih jedinjenja iz morskih organizama posebno iz endemičnih 

vrsta, sa posebnim akcentom na zaštitu životne sredine i uticaja na nju. 

U okviru Laboratorije rade odjeljenja za: 

♦ Marinska hemija i okeonografija 

♦ Zagađenje mora teškim metalima i toksičnim jedinjenjima 

♦ Ekstrakcija bioaktivnih jedinjenja iz morskih organizama, posebno iz 

endemičnih vrsta 

Naučno-istraživačko osoblje laboratorije: 

Dr Zoran Kljajić, naučni savjetnik 

Dr Danijela Joksimović, naučni saradnik 

Mirjana Dutina, saradnik u istraživanju 

Ana Castelli, ing. neorganske tehnologije 

Mr Milena Mitrić, saradnik na projektu 

Sandra Marković, saradnik na projektu 

Jovo Žmukić, saradnik na projektu 

Sara Backović, saradnik na projektu 

Laboratorija objedinjuje hemijsku analizu morske vode (određivanje osnovnih 

fizičko-hemijskih parametara vode, nutrijenata, kao i sadržaj teških metala), analizu 

morskog sedimenta (sadržaj teških metala metodama AAS i X-ray) i analizu biote 

(sadržaj teških metala). Naročita pažnja se poklanja uticaju i posljedicama 

antropogenog faktora na kvalitet vode u zalivu. 

58


Dr Danijela Joksimović Mr Milena Mitrić Ana Castelli, doktorant 

Mirjana Dutina, dipl. hemičar 

Sandra Marković dipl. 

biolog 

Jovo Žmukić 

dipl. biolog 

Sara Backović, mikrobiolog 

Naučno-istraživačka aktivnost Laboratorije se odvija preko nacionalnih i 

međunarodnih projekata koji su u toku: 

Nacionalni projekti: 

♦ Projekat Južni Jadran 1 – Hemijska ispitivanja morske vode, sedimenta i biote 

Međunarodni projekti: 

♦ ECOPORT8 (Envitomental menagment of the transborder corridor port) 

♦ ADRICOSM-STAR - Integralni sistem upravljanja slivom rijeke Bojane i obalnom 

zonom Crne Gore 

59


Naučno-itraživačko osoblje aktivno učestvuje na mnogobrojnim skupovima u 

zemlji i inostranstvu, a prezentovani radovi se objavljuju u domaćim i međunarodnim 

časopisima. 

U okviru laboratorije izrađeni su magistarski radovi i doktorske teze: 

Zoran Kljajić (1984): "Hemijsko ispitivanje sterolnih frakcija sunđera Crambe 

crambe i Chondrosia reniformis", Prirodno-matematički fakultet, Katedra za hemiju, 

Beograd, Srbija. Magistarska teza. 

Zoran Kljajić (1986): "Nalaženje, izolovanje i karakterizacija lektina morskih 

invertebrata", Prirodno-matematički fakultet, Katedra za hemiju, Beograd, Srbija. 

Doktorska disertacija. 

Danijela Joksimović (2004): "Distribucija makro i mikroelemenata u sedimentu i 

morskoj vodi Bokokotorskog zaliva", Prirodno-matematički fakultet, Katedra za 

hemiju (marinska hemija), Kragujevac, Srbija. Magistarska teza. 

Danijela Joksimović (2011): "Sadržaj teških metala u ekosistemu Crnogorskog 

primorja kao posledica zagađenja životne sredine", Tehnološko-Metalurški fakultet, 

Katedra za hemiju, Beograd, Srbija. Doktorska disertacija. 

Milena Mitrić (2010): "Chlamydia Trachomatis-novi klinički testovi", Prirodnomatematički 

fakultet, Departman za hemiju, biohemiju i zaštitu životne sredine, Novi 

Sad, Srbija. Magistarska teza. 

Magistarska teza koja je u toku: 

Ana Castelli (2011): "Određivanje i distribucija teških metala u morskim sedimentima 

u priobalnom pojasu Jugoistočnog Jadrana pomoću energetski-disperzivne 

polarizovane X-fluorescentne spektrometrije (EDPXRF). 

Osoblje Laboratorije za hemiju, biohemiju i molekularnu biologiju sarađuje sa 

Institute of Inorganic Chemistry and surfaces–Padova, Italy, Istituto Nazionale di 

Geofisica e Vulcanologia – Bologna, Italy i Tehnološko- Metalurškim fakultetom u 

Beogradu. 

Svi naučno-istraživački projekti podrazumijevaju uspostavljanje i proširenje 

međunarodne međuinstitucionalne saradnje prije svega sa pograničnim pomorskim 

državama kao što su Italija, Hrvatska, Albanija, razmjenu naučnih rezultata i 

organizaciju naučnih skupova i konferencija. 

Budućnost Laboratorije za hemiju, biohemiju i molekularnu biologiju usmjeren je na 

dalji razvoj i primjenu najnovijih metoda u ovoj oblasti. U toku je adaptacija 

postojećeg dijela Instituta, a u cilju akreditacije Laboratorije za hemijsku analizu 

morske vode, što će doprinijeti jačanju ljudskih kapaciteta i uspostavljanju novih 

nacionalnih i medjunarodnih projekata. 

Laboratorija posjeduje sledeću visokokvalitetnu savremenu opremu: 

60


♦ Dio laboratorijske opreme laboratorije: 

Laboratorijski rad 

Sterilizator 

Liofilizator 

61


Spektrofotometar 

Analitička vaga 

Pješčano kupatilo 

Vodeno kupatilo 

Digestor 

Destilator 

62


4. LABORATORIJA ZA NEUROBIOLOGIJU I EKOFIZIOLOGIJU 

Rukovodilac : Dr Milorad Gojković, naučni savjetnik. 

Dr Milorad Gojković, naučni savjetnik 

Generalni istraživački problem Laboratorije je integrativna aktivnost 

centralnog nervnog sistema (CNS), kao osnove za razumijevanje funkcionalne 

evolucije organizma i procesa ponašanja od najjednostavnijih beskičmenjaka do 

čovjeka. 

Istraživanja omogućuju bolje razumijevanje fundamentalnih neurobioloških 

procesa na ćelijskom i multićelijskom nivou, što je od velikog značaja za razjašnjenje 

pomenutih funkcija kod viših organizama, uključujući i čovjeka. 

Sagledavanje dinamike i suštine ovih fenomena podrazumijeva 

multidisciplinarni pristup istraživačkog tima iz oblasti neuromorfologije, 

neuroanatomije, neurohemije, neurofarmakologije, neurofiziologije i ponašanja 

(etologije). 

Najšire gledano, istraživanja Laboratorije obuhvataju oblast CNS-a morskih 

organizama, i uglavnom se odnose na izučavanje neurološke osnove ponašanja. 

Postavljajući u centar istraživanja, izučavanje osnovnih nervnih procesa, 

razdraženje i inhibiciju, razmatramo ih sa aspekta parametara više naučnih disiplina – 

morfoloških, biohemijskih, imunoloških, evolucionih i molekularno-bioloških. 

Globalno uzevši, rezultati istraživanja mogu se svrstati u nekoliko grupa : 

1. Regulacioni mehanizmi razdraženja i inhibicije u CNS-u; 

2. Biohemijska organizacija CNS-a i neuro-imunologija; 

3. Biološki ritmovi u mozgu; 

4. Evoluciona biohemija i fiziologija mozga, sa posebnim naglaskom na 

regulacionu ulogu medijatora nervog sistema u procesima rane embriogeneze; 

5. Krvno-moždana barijera; 

6. Bihejvioralna i molekularna osnova plastičnosti mozga; 

7. Regulacija i ekspresija gena u CNS-u. 

63


Naučno-istraživački tim : 

Dr Milorad Gojković, funkcionalna neuroanatomija 

Prof. dr Ivan Milošević, neurofiziologija 

Dr Lidija Lazarević, neuromorfologija 

Dr Ljubica Rogač, neurohemija 

Mr Amelija Kovačević, fiziologija ponašanja 

Dr Lidija Lazarević 

Mr Amelija Kovačević 

Dr Ivan Milošević 

Dr Ljubica Rogač 

Programska aktivnost Laboratorije značajna je za međuinstitucionalnu, 

domaću i međunarodnu, saradnju, razmjenu iskustava sa svijetom i kritičku 

valorizaciju postignutih rezultata kroz naučne skupove, ljetnje škole i kurseve. 

Istraživanja eksperimentalnog karaktera, prvenstveno na morskim 

organizmima, jedinstvena na ovim prostorima, omogućila su vrlo intenzivnu domaću i 

međunarodnu saradnju Laboratorije. Tokom svoje aktivnosti, ostvarena je značajna 

saradnja kroz zajedničke projekte sa institutima u : 

SAD (HIH), UCLA, Fulbrajt-ov program 

RUSIJA : Institut biologije razvića (imena Koljcova) RAN, Moskva 

Institut evolucione fiziologije i biohemije (im. Sečenova) St. Petersbug 

ITALIJA : Institut humane fiziologije, Bari 

ENGLESKA : Kraljevski institut, London: Plimut – laboratorija za morsku biologiju 

ČEŠKA :Institut za fiziologiju Češke Akademije nauka, Prag 

64


MAĐARSKA : Biološki institut Mađarske akademije nauka, Tihanji 

Programska orijentacija Laboratorije daje poseban doprinos unapređenju 

nastave biologije iz oblasti neuronauka na Univerzitetu Crne Gore, kao i intenzivnoj 

saradnji sa univerzitetima u Beogradu, Novom Sadu, Sarajevu, Kragujevcu, Ljubljani, 

Banjaluci i Zagrebu. 

Takvom svojom aktivnošću, Laboratorija je stekla status Međunarodne 

laboratorije za istraživanje mozga u Evropskj mreži naučnih ustanova. U okviru 

UNESCO-a, članica je više njegovih asocijacija (IBRO; ICRO; ECRO) pod čijim 

pokroviteljstvom je u periodu od 1969–1987. godine, organizovano više naučnih 

skupova (ljetnje škole, seminari, workshop-ovi i sl.). Komparativna eksperimentalna 

istraživanja na pojedinim predstavnicima morske faune, prvenstveno na organizmima 

sa „prostim nervnim sistemom“, omogućila su izradu velikog broja magistarskih i 

doktorskih disertacija, kako istraživača Kotorskog instituta, tako i saradnika iz 

domaćih i inostranih naučnih institucija. 

Navodimo samo naslove teza saradnika koji su najveći dio radnog vijeka proveli u 

Laboratoriji : 

Prof. dr Nikola Kovačević, NSAV 

Kovačević, N.S. (197O): Eksicitabilni ciklus nervnog sistema električne ribe Torpedo 

marmorata RISSO. Zagreb. Magistarski rad. 

Kovačević, N.S. (1975): Cirkadijalni ritam i uslovljeno ponašanje u Serranus scriba 

CUV. PMF, Beograd. Doktorska disertacija. 

Dr Milorad Gojković, NSAV 

Gojković, M. (l981): Aferentni putevi telencefalona u riba i amfibia. Centar za 

multidisciplinarne studije Univerziteta u Beogradu. Magistarski rad. 

Gojković M. (l989): Organizacija strijatuma nižih kičmenjaka. PMF u Sarajevu. 

Doktorska disertacija. 

Prof. dr Ivan Milošević, NSAV 

Milošević, I. (1986): Biogeni monoamini i lokomotorno ponašanje gastropode Aplysia 

depilans L. Centar za multidisciplinarne studije Univerziteta u Beogradu. Magistarski 

rad. 

Milošević, I. (1989). Prilog anatomo-biohemijskoj organizaciji ponašanja gastropoda. 

PMF Univerziteta u Sarajevu. Doktorska disertacija. 

65


Dr Lidija Lazarević, NSAV 

Stipanović-Lazarević, L. (1973): Strukturnie izmenenija v naružnom kolenčatom tele 

posle ego deaferentacii. Neurohirurška klinika Akademije medicinskih nauka, 

Moskva. Magistarski rad. 

Lazarević, L. (1985): Evolucioni aspekti odnosa striatuma i vizuelnog sistema. 

Medicinski fakultet, Univerziteta u Beogradu. Doktorska disertacija. 

Dr Ljubica Rogač, NSAV 

Rogač Lj. (1981): Aktivnost ATP-aznog sistema mozga u stanjima poremećenog 

cerebralnog metabolizma, Centar za multidisciplinarne studije-Beograd. Magistarski 

rad. 

Rogač Lj. (1990): Aminokiselinski transportni sistemi na krvno-moždanoj barijeri 

glija tipa u Scyliorhinus canicula, Medicinski fakultet-Beograd.Doktorska disertacija. 

Mr Amelija Kovačević, 

Kovačević A. (1993): Uticaj lindana u morskoj vodi na ponašanje ribe Serranus 

scriba CUV, Centar za multidisciplinarne studije-Beograd. Magistarski rad. 

Laboratorija uglavnom posjeduje osnovnu opremu potrebnu za ovakav tip 

istraživanja: 

Elektrofiziološka jedinica – analogna 

Elektrofiziološka jedinica - digitalna 

66


Cryo-cut za rezanje zamrznutog tkiva 

Aparat za pravljenje staklenih mikroelektroda 

Mikroskop Olympus 

Ultracentrifuga Beckman 

Obzirom na naprijed izloženo, a imajući u vidu naučnu strategiju i način 

finansiranja, koji favorizuju primijenjena istraživanja, buduću aktivnost Laboratorije 

vidimo u korišćenju životinjskih modela u testiranju ljekova ili zagađivača kroz 

defekte razvića uzrokovanih nekom neuroaktivnom supstancom u pojedinim fazama 

razvoja embriona i larvi. Tako na primjer pojedini morski organizmi omogućavaju 

jeftin i cjelovit pristup u determinisanju razvića i odgovorne doze farmakološki 

aktivnih supstanci ili zagađivača kao izazivača pomenutih defekata, kako u 

primijenjenom tako i u fundamentalno-biološkom kontekstu. 

67


5. LABORATORIJA ZA RAZVOJNA ISTRAŽIVANJA I 

MARIKULTURU 

Rukovodilac: dr Sreten Mandić, naučni savjetnik. 

Dr Sreten Mandić, naučni savjetnik 

Saradnici: 

Dr Ivan Milošević, naučni savjetnik 

Dr Milica Mandić, naučni saradnik (pelagični resursi i marikultura) 

Aleksandra Redžić-Huter, doktorant (mikorobiologija) 

Aleksandra Huter, doktorant 


Istraživanja iz oblasti marikulture datiraju još od samog početka rada Zavoda. 

Odnosila su se na proučavanje ekologije dagnje (Mitylus galloprovinciallis) i 

kamenice (Ostrea edulis) u uslovima Bokokotorskog zaliva. 

Međunarodna saradnja iz ove problematike uspostavljena je (osamdesetih godina 

prošlog vijeka) potpisivanjem protokola o saradnji sa Saveznim Institutom za 

ribarstvo i Saveznim Institutom za biološka istraživanja iz Hamburga (SR Njemačka), 

o kooperativnoj saradnji na realizaciji četiri projekta iz oblasti marikulture i 

hematološko-parazitoloških istraživanja. 

Saradnici Laboratorije su krajem osamdesetih godina obavili višemjesečne 

specijalizacije u japanskim istraživačkim centrima, a kasnije i u kineskim, takođe iz 

oblasti akvakulture. 

68


Najnovija saradnja uspostavljena je sa univerzitetom u Vigu (Galicija, Španija), sa 

ciljem transfera biotehnologija za uzgoj važnih vrsta Mollusca. 

Na sadašnjim uzgajalištima riba i školjki u Bokokotorskom zalivu (kojih je 

oko dvadesetak) uspostavljen je sistem monitoringa bioekoloških parametara, što ima 

za cilj definisanje vrsta i lokaliteta za uspješnu proizvodnju, kao i uvođenje novih 

autohtonih vrsta u proces uzgoja. 

Sa Udruženjem marikulturista Italije, čije je sjedište u Trstu, već desetak 

godina veoma uspješno sarađujemo. U poslijednje vrijeme saradnja je proširena na 

oblast utvrđivanja biotoksina (toksične vrste fitoplanktona) u gajilištima, čiju 

metodologiju usvajaju mladi saradnici laboratorije u vodećim italijanskim centrima iz 

ove oblasti. 

Planira se nastavak istraživanja iz oblasti parazitologije i patologije u 

gajilištima kao neophodne preventivne mjere za uspješnu proizvodnju. Saradnici 

Laboratorije su u stalnom kontaktu i saradnji sa uzgajivačima riba i školjki u Zalivu. 

Magistarski rad i doktorske disertacije urađene u laboratoriji: 

Stjepčević, Jovan (1974): Ekologija dagnje (Mytilus galloprovincialis LAMK.) i 

kamenice (Ostrea edulis L.) u gajilištima Bokokotorskog zaliva. Doktorska 

disertacija. 

Mandić, Sreten (1978): Kvalitativna i kvantitativna analiza glavonožaca u 

biocenozama litoralnog područja Crnogorskog primorja. Centar za postdiplomski 

studij, Sveučilište u zZagrebu. Magistarski rad. 

Mandić, Sreten (1984): Istraživanja taksonomije, bionomije glavonožaca 

(Cephalopoda) u Južnom Jadranu. Prirodoslovno-matematički Fakultet Sveučilišta u 

Zagrebu. Doktorska disertacija. 

Terenski rad 

69


Saradnici Laboratorije za marikulturu sa kineskim kolegama 

Saradnici Laboratorije za marikulturu sa japanskim kolegama 

Dr N. Kovačević i dr S. Mandić prilikom dvomjesečne individualne specijalizacije u 

japanskim centrima za marikulturu, pored biste Mikimoto-a, najpoznatijieg japanskog 

stručnjaka za ostreikulturu 

70


Saradnici Instituta, predstavnici Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja Crne 

Gore i uzgajivači školjki iz Boke u posjeti španskim kolegama 

Saradnici Instituta u posjeti italijanskom udruženju marikulturista iz Trsta i posjeti 

Regiji Friuli-Venezia-Giulia 

71


Postavljanje novih bova na plantaži ispred Instituta 

Centar za purifikaciju (Galicija, Španija) 

Multifunkcionalna mašina za mjerenje, separaciju, čišćenje, selekciju i pakovanje 

dagnji. 

72


Nasađivanje dagnji 

Priprema i nasađivanje mlađi dagnje 

(Mytilus galloprovincialis) na uzgajalištu u 

Orahovcu, a po metodologiji iz Galicije 

(Španija) 

Saradnja sa italijanskim i hrvatskim uzgajivačima 

i predstavnicima udruženja marikulturista 

Nasađivanje kamenica na plantažama u Bokokotorskom zalivu 

73


PRILOG I 

Fotodokumentacija sa obilježavanja 50 godišnjice 

Instituta 

(20.10.2011. godine) 

Pozdravne riječi: 

Dr Aleksandar Joksimović, direktor Instituta 

Gosti i saradnici Instituta na svečanosti 

74


Akademii Momir Đurović, predsjednik 

CANU 

Prof. dr Predrag Miranović, rektor 

Univerziteta Crne Gore 

Andrija Popović potpredsjednik Opštine 

Kotor 

Prof. dr Ivica Radović, državni sekretar 

ministarstva za životnu sredinu, rudarstvo 

i prostorno planiranje u Vladi Srbije 

75


Tarzan Milošević, Ministar poljoprivrede 

i ruralnog razvoja u Vladi Crne Gore 

Dr Mihail Ivanovič Kumancov zamjenik 

direktora UNIRO iz Moskve 

Dr Enrico Arneri, koordinator FAO 

AdriaMed projekta 

Dr Fabio Massa, predsjednik za 

akvakulturu u GFCM-u 

76


Mr Darko Petrušić, pomoćnik ministra 

nauke 

Predstavnici institucija dobitnika plakete 

Instituta 

Potpisivanje Ugovora o saradnji između Univerziteta Crne Gore i Sveučilišta u Splitu 

(prof. dr Predrag Miranović i prof. dr Ivan Pavić) 

77


PRILOG II 

Cenobionti iz plićeg litorala Crnogorskog primorja 

(foto dr Vesna Mačić) 

78


79


K 

o 

l 

e 

k 

t 

i 

v 

I 

n 

s 

t 

i 

t 

u 

t 

a 

z 

a 

b 

i 

o 

l 

o 

g 

i 

j 

u 

m 

o 

r 

a 

( 

n 

o 

v 

e 

m 

b 

a 

r 

, 

2 

0 

1 

1 

) 

80


PRILOG III 

RADNICI INSTITUTA (ZAVODA ) OD 1961- 2011. godine 

Vrijeme provedeno u 

Institutu 

Prezime/ime oca/ime OD DO Radno mjesto 

1 Gazivoda / Pavle / Branko Jan 1962. Avg 1962. Biolog 

2 Jovićević / Mrgud / Dušan Jul 1962. Dec 1970. Pomoćnik direktora 

3 Lepetić / Ljubo / Vladimir Jul 1962. Sep 1973. Agronom, Direktor 

4 Nikolić / Emil / Branko Avg 1962. Okt 1992. Šef službe održavanja 

5 Vukčević / Andrija / Savo Avg 1962. Sep 1967. Računovođa 

6 Grgurević / Tripo / Marija Sep 1962. Jul 1979. Bibliotekar i sekretar 

7 Petrović / Đura / Marija Sep 1962. Maj 1976. Spremačica 

8 Vukotić / Jovo / Dušanka Okt 1962. Dec 1973. Računovođa 

9 Vojvodić / Danilo / Srđo Nov 1962. Jan 1965. Zapovjednik broda 

10 Šuperak / Stijepo / Dinko Dec 1962. Maj 1964. Ribar 

11 Turčić / Dragutin / Braslav Jan 1963. Sep 1963. Laborant 

12 Šabanović / Jakup / Avdo Jan 1963. Okt 1984. Ribar 

13 Đorđević / Radislav / Milan Feb 1963. Maj 1963. Biolog 

14 Karaman / Stanko / Gordan Feb 1963. Mar 1966. Biolog 

15 Vukanić / Krsto / Dušan Sep 1963. Dec 2003. Biolog 

16 Rijavec / Leopolda / Leo Okt 1963. Mar 1966. Biolog 

17 Vojinović / Mihailo / Miloš Okt 1963. Nov 1963. Laborant 

18 Konjović / Dragoljub / Mladen Dec 1963. Maj 2000. Tehničar 

19 Vukićević / Lazar / Branko Apr 1964. Apr 1970. Mornar 

20 Poček Merker /Tomo/ Bosiljka Sep 1964. Nov 1980. Biolog 

21 Franović / Mirko / Sreten Jul 1965. Maj 1970. Tehničar 

22 Merker / Rihard / Karlo Jul 1965. Okt 1979. Biolog 

23 Biskupović / Đuro / Andrija Sep 1965. Jul 1975. Tehničar 

24 Mitrović / Ivo / Petar Sep 1965. Avg 1971. Zapovjednik broda 

25 Stjepčević / Krsto / Jovan Sep 1965. Nov 1985. Biolog, Direktor 

26 Franović / Mirko / Miroslav Jan 1966. Avg 1973. Tehničar 

27 Dobrosavljević / Zlatan / Miroslava Sep 1966. Okt 1975. Biolog 

28 Kovačević / Stevo / Nikola Nov 1966. Jul 1999. Agronom 

29 Abović / Božo / Anton Dec 1966. Mar 1972. Mašinista 

30 Lakočević / Vasilije / Ljubica Feb 1968. Okt 1972. Biolog 

31 Vukadinović / Radisav / Vidoje Apr 1968. Mar 1980. Biolog 

32 Sklender / Tomo / Jela Jul 1968. Avg 1978. Spremačica 

33 Abramović / Blažo / Simo Jan 1969. Apr 1969. Šef računovodstva 

34 Gavrilović / Svetozar / Pavle Mar 1969. Sep 1974. Šef računovodstva 

35 Krivokapić / Vuko / Boško Apr 1969. Sep 1999. Mornar 

36 Glomazić / Petar / Ćetko Maj 1969. Sep 1975. Tehničar 

37 Ruždić / Derviš / Sabera Maj 1969. Jan 1976. Biolog 

38 Đurović / Dušan / Dragan Sep 1969. Jun 1976. Tehničar 

39 Milović / Marko / Kosta Sep 1969. Maj 1973. Tehničar 

40 Milojević / Đurađ / / Savan Mar 1970. Maj 2000. Biolog 

41 Ninčić / Nikola / Tripo Mar 1970. Okt 1975. Biolog 

42 Čabov / Melhior / Nada Apr 1970. Mar 1972. Biolog 

43 Bojović / Dragoslav / Snežana Apr 1970. Mar 1972. Biolog 

44 Mandić / Mitar / Sreten Apr 1970. 2011. Biolog, Direktor 

45 Vukić / Anto / Vjera Apr 1970. Okt 1972. Biolog 

46 Vujošević / Vučeta / Milan Apr 1970. Sep 1976. Biolog 

47 Lazarević / Nikola / Lidija Jul 1970. Avg 2008. Biolog 

81



48 Parapid / Milo / Vuko Jul 1970. Jul 1975. Mornar 

49 Vojvoda / Pero / Nada Sep 1970. Apr 1972. Tehničar 

50 Matković / Vaso / Savo Okt 1970. Jul 1971. Motorista 

51 Dragović / Jakša / Ratomir Nov 1970. Sep 1999. Tehničar 

52 Bjelajac / Bogdan / Dragica Nov 1970. Sep 1975. Biolog 

53 Jovanović / Marko / Anka Jan 1971. Sep 1975. Šef računovodstva 

54 Radujković / Milorad / Branko Mar 1971. Sep 1992. Biolog 

55 Ristanović / Nikola / Bosiljka Maj 1971. Maj 1977. Biolog 

56 Jovičević / Dušan / Gavro Jul 1971. Nov 1996. Motorista 

57 Vujošević / Vučeta / Savo Jul 1971. Jun 1975. Tehničar 

58 Biskupović / Đuro / Ljubinko Sep 1971. Okt 1975. Tehničar 

59 Blagojević / Boriša / Ratko Okt 1971. Jul 1975. Tehničar 

60 Konjević / Jefto / Đorđe Nov 1971. Okt 1990. Fizičar 

61 Đurišić / Veliša / Milenko Jan 1972. Nov 1976. Tehničar 

62 Bajković / Filip / Nevenka Feb 1972. Dec 2003. Biolog 

63 Kovačević / Josip / Amelija Mar 1972. 2011. Biolog 

64 Solomon / Petar / Miroslav Mar 1972. Apr 1974. Biolog 

65 Usanović / Ivo / Mirjana Maj 1972. Apr 2007. Tehničar 

66 Rogač / Boško / Ljubica Maj 1972. 2011. Biolog 

67 Živanović / Nenad / Vasilije Jul 1972. Jan 1973. Tehničar 

68 Lazarević / Marko / Branko Jul 1972. Apr 1979. Zapovjednik broda 

69 Ilčev / Dimo / Stojče Sep 1972. Feb 1973. Tehničar 

70 Gojković / Đuro / Milorad Jan 1973. 2011. Biolog 

71 Dragović / Tomo / Marija Jul 1973. 2011. Tehničar 

72 Kapisoda / Milica / Mladen Nov 1973. Nov 1974. Tehničar 

73 Tripinović / Lazo / Zora Dec 1973. Mar 1980. Tehničar 

74 Drašković / Petar / Joke Mar 1974. Apr 1988. Šef računovodstva 

75 Kovačević / Golub / Đorđe Sep 1974. Feb 1980. Tehničar 

76 Milošević / Miloš / Ivan Okt 1974. 2011. Biolog 

77 Stjepčević / Jovan / Branislav Okt 1974. Feb 2006. Biolog 

78 Smolović / Milutin / Vojislav Nov 1974. Nov 1985. Tehničar 

79 Dutina / Ivan / Mirjana Feb 1975. 2011. Hemičar 

80 Kovačević / Petar / Jasna Maj 1976. Mar 1992. Sekretarica 

81 Izderić / Milan / Vidosava Nov 1976. Avg 1997. Spremačica 

82 Mitrović / Rade / Milka Dec 1976. Maj 1981. Računovođa 

83 Vuksanović / Miloš / Nenad Jan 1978. 2011. Biolog 

84 Dragomanović / Marko / Jasna Mar 1979. 2011. Tehničar 

85 Ajković / Savo / Milorad Maj 1980. Jan 1985. Tehničar 

86 Radulović / Vlado / Suzana Avg 1980. Sep 1991. Fiziko-hemičar 

87 Krivokapić / Milo / Radovan Sep 1980. 2011. Sekretar 

88 Jovanović / Borisav / Radimir Dec 1980. Jul 1984. Biolog 

89 Kljajić / Vukić / Zoran Maj 1981. 2011. Hemičar 

90 Ajkalo / Branko / Mira Sep 1981. Feb 1985. Biolog 

91 Dudić / Dušan / Joke Mar 1982. Dec 2003. Spremačica 

92 Kadijević / Velimir / Danica Apr 1982. Jul 2008. Računovođa 

93 Nikolić / Krsto / Milorad Dec 1982. 2011. Domar - portir 

94 Damjanović / Zvonimir / Ilija Feb 1983. Dec 1999. Biolog 

95 Dubravčević / Andrija / Biserka Mar 1983. 2011. Tehničar 

96 Radović / Tomislav / Milan Nov 1984. Sep 1985. Biolog 

97 Drašković / Vukašin / Zvonko Apr 1985. 2011. Tehničar 

98 Kovačević / Jovan / Tomislav Nov 1986. Sep 2000. Tehničar 

82



99 Krivokapić / Branko / Teodora Jun 1987. 2011. Tehničar 

100 Mićković / Milan / Branislav Jul 1987. Apr 1992. Biolog 

101 Krtolica / Radovan / Koviljka Sep 1988. 2011. Šef računovodstva 

102 Perović / Miloš / Božo Jan 1993. Jan 1994. Fiziko-hemičar 

103 Peričić / Aleksa / Snežana Jan 1993. Jan 1994. Biolog 

104 Regner / Matija / Dubravka Feb 1994. Maj 2008. Biolog 

105 Regner / Boris / Slobodan Mar 1994. Jan 2006. Biolog 

106 Joksimović / Đorđije / Aleksandar Okt 1996. 2011. Biolog, Direktor 

107 Brzić / Slaviša / Marija Jan 1997. Dec 1997. Agronom 

108 Mačić / Ljubo / Vesna Jan 1997. 2011. Biolog 

109 Janković / Marjan / Gracija Nov 1997. 2011. Šef službe održavanja 

110 Karanović / Nikola / Tomislav Apr 1998. Maj 1999. Biolog 

111 Karanovović / Ivan / Ivana Apr 1998. Maj 1999. Biolog 

112 Ostojić / Milutin / Tihomir Apr 1998. 2011. Domar - Portir 

113 Borović / Marko / Indira Maj 1998. Avg 2000. Biolog 

114 Beljkaš / Miladin / Milena Jul 1998. Jun 1999. Hemičar 

115 Joksimović / Slobodan / Danijela Jul 1998. 2011. Hemičar 

116 Špadijer / Milo / Branka / Mar 1999. 2011. Spremačica 

117 Dragović / Ratomir / Dina Jul 1999. Dec 2006. Informatičar 

118 Rašović / Sekula / Aleksandar Avg 1999. Dec 2002. Hemičar 

119 Mandić / Sreten / Mitar Okt 1999. 2011. Tehničar 

120 Franović / Nenad / Jelena Mar 2000. Feb 2001. Ing. Hortikulture 

121 Kasalica / Branislav / Olivera Okt 2000. 2011. Biolog 

122 Stanišić / Radosav / Svetlana Okt 2000. Sep 2001. Tehnolog 

123 Lazarević / Jovan / Branislav Feb 2001. 2011. Zapovjednik broda 

124 Milojević / Savan / Tatjana Okt 2001. 2011. Računovođa 

125 Božović / Mikonja / Vladan Nov 2001. Okt 2002. Biolog 

126 Vukanić / Dušan / Vera Jan 2002. Dec 2002. Biolog 

127 Perčin-Štilet / Branko / Danijela Maj 2002. Maj 2003. Hemičar 

128 Petović / Đorđe / Slavica Mar 2003. 2011. Biolog 

129 Đurović / Andrija / Mirko Mar 2004. 2011. Biolog 

130 Tripinović / Jovo / Danijela Mar 2004. Mar 2005. Biolog 

131 Mandić / Sreten / Milica Mar 2006. 2011. Biolog 

132 Peranović / Vukašin / Ana Sep 2006. Sep 2007. Biolog 

133 Pešić / Stanimir / Ana Mar 2007. 2011. Biolog 

134 Drakulović / Dragan / Dragana Apr 2007. 2011. Biolog 

135 Castelli / Vidak / Ana Avg 2007. 2011. Hemičar 

136 Redžić / Zoran / Aleksandra Okt 2007. 2011. Biolog 

137 Uskoković / Zdravko / Maja Jan 2008. Sep 2008. Sekretarica 

138 Vuković / Branko / Vladan Apr 2008. 2011. Informatičar 

139 Pestorić / Špiro / Branka Maj 2008. 2011. Biolog 

140 Nikčević / Vukale / Emilija Okt 2008. 2011. Sekretarica 

141 Ikica / Zoran / Zdravko Dec 2008. 2011. Dipl. ing. m. ribarstva 

142 Marković / Boris / Sandra Jan 2009. Nov 2010. Biolog 

143 Mitrić / Milan / Milena Dec 2009. 2011. Bio-Hemičar 

144 Vlaisavljević / Stevo / Sanja Jun 2010. Nov 2010. Bio-Hemičar 

83


Izvori podataka za Monografiju: 

- Arhiva Instituta 

- Fotodokumentacija – službena i privatna od kolega saradnika 

- „Sjećanja” Akademika Gordana S. Karamana 

Apstrakti objavljenih radova pojedinaca koji su objavljeni u časopisu „Studia Marina” 

nalaze se u međunarodnoj bazi podataka ASFA - Aquatic Sciences and Fisheries 

Abstracts 

Bibliografija pojedinaca može se preuzeti na web stranici Instituta za biologiju mora: 

www.ibmk.org 

Kontakt: 

E-mail: ibmk@ibmk.org 

Tel/fax: 00382 32 334 570 

84

50 GODINA - Institut za biologiju mora

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?