Abstrakty wystÄpieÅ - Instytut Botaniki PAN

X OGÓLNOPOLSKIE SPOTKANIE NAUKOWE 

BIOLOGIA TRAW

Zakład Systematyki i Fitogeografii Roślin Naczyniowych 

Instytut Botaniki im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk 

X OGÓLNOPOLSKIE SPOTKANIE NAUKOWE 

BIOLOGIA TRAW 

Materiały konferencji 

Kraków, 15 –16 listopada 2012 

Redakcja 

Magdalena SZCZEPANIAK, Beata PASZKO 

Kraków 2012

Organizatorzy 

Polskie Towarzystwo Botaniczne 

Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk 


Komitet Naukowy 

prof. dr hab. Marta Mizianty, prof. dr hab. Ludwik Frey, 

prof. dr hab. Zbigniew Mirek 

Komitet Organizacyjny 

dr Beata Paszko, dr Magdalena Szczepaniak 

Projekt okładki: Jolanta Urbanik 

Zdjęcia na okładce: Agropyron cristatum (fot. Beata Paszko) 

Skład komputerowy: Marian Wysocki 

© Copyright by Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk 

Wydawca 


ul. Lubicz 46, PL-31-512 Kraków 

tel. (12) 424 17 00; fax (12) 421 97 90 

www.botany.pl 

Za treść streszczeń zawartych w materiałach konferencyjnych 

odpowiadają autorzy wystąpień 

Konferencja dofinansowana ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego 

oraz Fundację Botaniki Polskiej im. Władysława Szafera 

ISBN: 978-83-62975-12-9 

Druk: ABart, www.dobrydruk.com

Konferencja dedykowana 

Profesor dr hab. Marcie Mizianty 

i Profesorowi dr. hab. Ludwikowi Freyowi

PROGRAM KONFERENCJI 

15 listopada 2012 (czwartek) 

S ESJA REFERATOWA 

9.00–11.00 

Otwarcie Spotkania 

Mizianty M., Frey L., Mirek Z., Paszko B., Szczepaniak M., Bieniek W. Badania traw 

w Zakładzie Systematyki i Fitogeografii Roślin Naczyniowych Instytutu Botaniki PAN 

Mizianty M. Mój Przyjaciel Profesor Ludwik Frey 

Frey L. Profesor Marta Mizianty, trawy i ja 

Kosina R. Krakowskie traw uprawianie 

11.30–13.00 

przerwa 11.00–11.30 

Jackowiak B. Trawy: od obserwacji florystycznych do ekologii ekspansji 

Drapikowska M. Zróżnicowanie izoenzymatyczne polskich populacji Anthoxanthum 

aristatum Boiss. 

Szkudlarz P., Drapikowska M., Celka Z., Jackowiak B. Zmienność wielkości aparatów 

szparkowych w polskich populacjach Anthoxanthum odoratum L. 

Szewczyk M. Fotografia traw – małe jest piękne 

13.30–15.00 

przerwa 13.00–13.30 

Paszko B. Problemy taksonomiczne w obrębie rodzajów Agrostis L., Calamagrostis Adans. 

i Deyeuxia Clarion ex P. Beauv. w Azji Południowej 

Nowak A., Nowak S., Nobis M. Ryż (Oryza sativa) i jego fitocenozy w Środkowej Azji 

Szczepaniak M. Struktura filogeograficzna gatunków kompleksu Melica ciliata 

Nobis M. Mikromorfologiczna struktura epidermy plewki dolnej i jej znaczenie w taksonomii 

centralno-azjatyckiego kompleksu Stipa tianschanica 

15.00–17.00 

18.00 

S ESJA PLAKATOWA 

Uroczysta kolacja

8 X Ogólnopolskie Spotkanie Naukowe. Biologia traw 

16 listopada 2012 (piątek) 

S ESJA REFERATOWA 

9.00–10.30 

Kosina R. Pszenice a kłosownica dwukłoskowa 

Chramiec-Głąbik A., Grabowska-Joachimiak A., Kula A. Kariologia i struktura kariotypu 

miskanta olbrzymiego oraz dwóch gatunków pokrewnych 

Guzik J. O Aegilops cylindrica i Alopecurus myosuroides raz jeszcze oraz kwestii ich statusu 

w Krakowie i w Polsce 

Łuczaj Ł. J., Dumanowski J., Köhler P., Mueller-Bieniek A. Użytkowanie pokarmowe 

traw z rodzaju manna (Glyceria): dane archeobotaniczne, etnograficzne i historyczne 

11.00–12.30 

przerwa 10.30–11.00 

Korniak T. Udział traw w zachwaszczeniu upraw zbożowych na przykładzie 30-letnich 

obserwacji w punkcie stałym na Równinie Sępopolskiej 

Kwiatkowski P. Wybrane aspekty występowania traw (Poaceae) w Górach Kaczawskich 

Sierka E., Babczyńska-Sendek B. Udział traw w początkowych etapach kształtowania się 

pokrywy roślinnej na obrzeżach wyrobisk żwiru 

Szczęśniak E. Vulpia myuros (L.) C. C. Gmel. na siedliskach antropogenicznych: sposób 

rozprzestrzeniania, trwałość wystąpień i zmienność morfologiczna 

13.00–14.00 

przerwa 12.30–13.00 

Myszkowska D. Prognozowanie stężenia pyłku traw w sezonie pyłkowym 

Florek M. Z. Cytogenetyka amfidiploida Avena barbata × Avena nuda 

Tomaszewska P. Zmienność strukturalna i cytogenetyczna bielma amfiploidów rodzaju 

Avena L. 

14.00–14.30 

D YSKUSJA I ZAKOŃCZENIE X SPOTKANIA

SPIS TREŚCI 

Sesja referatowa 

Chramiec-Głąbik A., Grabowska-Joachimiak A., Kula A. Kariologia i struktura 

kariotypu miskanta olbrzymiego oraz dwóch gatunków pokrewnych . . . . . . . . . . 19 

Drapikowska M. Zróżnicowanie izoenzymatyczne polskich populacji Anthoxanthum 

aristatum Boiss. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 

Florek M. Z. Cytogenetyka amfidiploida Avena barbata × Avena nuda . . . . . . . . . . . 21 

Frey L. Profesor Marta Mizianty, trawy i ja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 

Guzik J. O Aegilops cylindrica i Alopecurus myosuroides raz jeszcze oraz kwestii ich 

statusu w Krakowie i w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 

Jackowiak B. Trawy: od obserwacji florystycznych do ekologii ekspansji . . . . . . . . 24 

Korniak T. Udział traw w zachwaszczeniu upraw zbożowych na przykładzie 30-letnich 

obserwacji w punkcie stałym na Równinie Sępopolskiej . . . . . . . . . . . . . . . . 25 

Kosina R. Pszenice a kłosownica dwukłoskowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 

Kwiatkowski P. Wybrane aspekty występowania traw (Poaceae) w Górach Kaczawskich 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 

Łuczaj Ł. J., Dumanowski J., Köhler P., Mueller-Bieniek A. Użytkowanie pokarmowe 

traw z rodzaju manna (Glyceria): dane archeobotaniczne, etnograficzne 

i historyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 

Mizianty M. Mój Przyjaciel Profesor Ludwik Frey . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 

Mizianty M., Frey L., Mirek Z., Paszko B., Szczepaniak M., Bieniek W. Badania 

traw w Zakładzie Systematyki i Fitogeografii Roślin Naczyniowych Instytutu Botaniki 

PAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 

Myszkowska D. Prognozowanie stężenia pyłku traw w sezonie pyłkowym . . . . . . . . 34 

Nobis M. Mikromorfologiczna struktura epidermy plewki dolnej i jej znaczenie 

w taksonomii centralno-azjatyckiego kompleksu Stipa tianschanica . . . . . . . . . . 35 

Nowak A., Nowak S., Nobis M. Ryż (Oryza sativa) i jego fitocenozy w Środkowej 

Azji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 

Paszko B. Problemy taksonomiczne w obrębie rodzajów Agrostis L., Calamagrostis 

Adans. i Deyeuxia Clarion ex P. Beauv. w Azji Południowej . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 

Sierka E., Babczyńska-Sendek B. Udział traw w początkowych etapach kształtowania 

się pokrywy roślinnej na obrzeżach wyrobisk żwiru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39


Szczepaniak M. Struktura filogeograficzna gatunków kompleksu Melica ciliata . . . 41 

Szczęśniak E. Vulpia myuros (L.) C. C. Gmel. na siedliskach antropogenicznych: 

sposób rozprzestrzeniania, trwałość wystąpień i zmienność morfologiczna . . . . . 43 

Szewczyk M. Fotografia traw – małe jest piękne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 

Szkudlarz P., Drapikowska M., Celka Z., Jackowiak B. Zmienność wielkości aparatów 

szparkowych w polskich populacjach Anthoxanthum odoratum L. . . . . . . . 46 

Tomaszewska P. Zmienność strukturalna i cytogenetyczna bielma amfiploidów rodzaju 

Avena L. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 

Sesja plakatowa 

Adamowski W., Bomanowska A. Wpływ eksperymentalnego koszenia i ocienienia 

na udział traw w toku sukcesji wtórnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 

Bąba W., Kompała-Bąba A., Kurowska M., Wilczek A., Długosz J., Szarejko I. 

Przestrzenna struktura klonów Brachypodium pinnatum (L.) P. Beauv. . . . . . . . . 52 

Bąba W., Kompała-Bąba A., Kurowska M., Wilczek A., Długosz J., Szarejko I. 

Wiek siedliska kształtuje przestrzenną strukturę klonalną Brachypodium pinnatum 

(L.) P. Beauv. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 

Balcerek M., Grochowska M., Majtkowska G., Majtkowski W. Oznaczanie zawartości 

związków fenolowych i właściwości przeciwutleniających w nadziemnych 

częściach wybranych gatunków traw zaliczanych do plemienia Andropogoneae 54 

Bieniek W. Rozmieszczenie geograficzne dwóch haplotypów chloroplastowego DNA 

u Hordeum murinum subsp. murinum w Europie Południowej i Środkowej – od 

Hiszpanii po Bałkany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 

Bomanowska A., Rzetelska A., Stefaniak A. Zmienność morfologiczna Bromus hordeaceus 

L. na siedliskach rolniczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 

Borawska-Jarmułowicz B., Mastalerczuk G. Rozwój i dynamika wzrostu gazonowych 

odmian Poa pratensis L. w roku siewu w warunkach zróżnicowanego czasu 

oświetlenia i uwilgotnienia gleby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 

Celka Z., Drapikowska M., Szkudlarz P., Jackowiak B. Wybrane elementy z anatomii 

rodzaju Anthoxanthum L. w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 

Cwener A., Wójcicka A., Dąbrowska A. Gatunki z grupy Festuca ovina agg. na 

obszarze Działów Grabowieckich (Wyżyna Lubelska, Polska) . . . . . . . . . . . . . . . 60 

Dąbrowska A. Festuca trachyphylla (Hack.) Krajina w południowo-wschodniej części 

Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 

Denisow B., Wrzesień M. Produktywność pyłkowa wybranych gatunków traw jako 

wzorzec do interpretacji modeli palinologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 

Janicka M. Trawy w zbiorowiskach roślinnych ostańców wapiennych w otulinie 

Ojcowskiego Parku Narodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

Spis treści 

11 

Jóźwiak W., Politycka B., Podsiedlik M. Ocena właściwości allelopatycznych Avenula 

planiculmis var. hispidula (Zap.) Frey (Poaceae) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 

Krawczyk R. Trawy poligonu wojskowego „Nowa Dęba” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 

Loro P., Barcikowski A. Zasięg oraz ekologiczne uwarunkowania występowania 

śmiałka antarktycznego Deschampsia antarctica Desv. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 

Łazarski G. Występowanie Avenula planiculmis (Schrad.) W. Sauer & Chmelitschek 

na Wzgórzach Chęcińskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 

Maciejczak B. Trawy kamieniołomów miasta i strefy podmiejskiej Kielc . . . . . . . . . 69 

Radkowski A. Zróżnicowanie odczytów SPAD u tymotki łąkowej w uprawie nasiennej 

w zależności od nawożenia dolistnego mikroelementami . . . . . . . . . . . . . . . . 70 

Strychalska A., Maćkowiak Ł., Kryszak A., Kryszak J., Klarzyńska A. Trawy 

w zbiorowiskach roślinnych miedz śródpolnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 

Suder D. Udział traw w zbiorowiskach roślinnych grodzisk i zamczysk w Karpatach 

Zachodnich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 

Szenejko M. Analiza wybranych cech na poziomie fenotypowym i molekularnym 

u ekotypów Poa pratensis L. w aspekcie ich przydatności hodowlanej . . . . . . . . 73 

Tucharz M., Kościńska-Pająk M. Badania embriologiczne Poa nemoralis z terenu 

Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 

Urbisz A., Urbisz A. Zróżnicowanie flory traw Wyżyny Śląskiej i Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 

Węgrzynek B., Nowak T. Bromus secalinus L. na Wyżynie Śląskiej – tendencje dynamiczne 

w świetle 15 lat obserwacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 

Wójtowicz T., Zieliński A., Moś M. Analiza zmienności faz fenologicznych i cech 

morfologicznych roślin kostrzewy łąkowej (Festuca pratensis Huds.) . . . . . . . . . 77 

Ziaja M., Wójcik T. Występowanie Leersia oryzoides (L.) Sw. w zbiorowiskach szuwarowych 

Zalewu Rzeszowskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 

Uczestnicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

Łąka ... (fot. Beata Paszko)

Próbuję zaufać mądrości traw 

Wypełniają każdą wolną przestrzeń, 

spełniając się dla innych, sobą. 

Chociaż niezbędne życiu, 

to każda z nich tak skromna, 

że nie dostrzegam, 

gdy ją akceptuję. 

Uczą mnie pokory. 

Im wcześniej ścinane – 

uczą wytrwałości. 

Uczą ufności, 

powierzając swój los wiatrowi. 

A wiatr napełnia je łąką. 

I nie wiadomo już, 

czy on czesze trawy, 

czy one – jego 

czeszą zapachem. 

Ten brak wyraźnych granic 

jest otwarciem się 

ku obejmującej Całości. 

Trzeba mi było mądrości traw 

aby wyhamować, 

schylić się i spojrzeć 

poza granice swych rzęs. 

Trawa, Przystanek przed półmetkiem 

Barbara Białowąs

*** 

„Przypatrzcie się trawie polnej”. 

Jaka jest trawa? Miękka, delikatna, uginająca się, pokorna. 

Tymotejka - trawa św. Tymoteusza ze skupionym kłosem, błyszczka, tomka wonna, 

od której pachnie siano, drżączka o maleńkich sercowatych, drżących stale kłosach. 

Czy wiesz, że trawy kwitną w czerwcu? Trawa - to cały las dla maleńkich stworzonek. 

Ile cudów jest w takiej trawie! 

– Cykanie świerszcza, bańka rosy. 

– Żuczek, który odczytuje kropki biedronki. 

– Trąbka motyla. 

– Jagoda, która spada z koszyka przechodzącej gospodyni. 

– Sześcionogi pasikonik, który gra pocierając skrzydłami. 

– Czerwona trajkotka, która ma skrzydełka podwójne, przednie wąskie, brunatne 

i tylne cieńsze, miedzianoczerwone z ciemnym brzegiem, która gra i skrzydłami, 

i nogami. 

Trawa, Nie tylko o jeżach 

Jan Twardowski

Jubileuszowe, X Ogólnopolskie Spotkanie Naukowe „Biologia traw” dedykowane jest 

jego pomysłodawcom i wieloletnim organizatorom – Pani Profesor Marcie Mizianty i Panu 

Profesorowi Ludwikowi Freyowi. 

Tematyka konferencji jest ściśle powiązana z zainteresowaniami naukowymi jej twórców. 

Początki działalności naukowej Profesor Marty Mizianty i Profesor Ludwika Freya związane 

były z badaniami cytologicznymi roślin, a w późniejszym czasie z taksonomicznymi 

i biosystematycznymi nad wieloma krytycznymi rodzajami traw: Molinia, Deschampsia, 

Avenula, Trisetum, Koeleria, Dactylis, Hordeum oraz rodzajami należącymi do kompleksu 

Agropyron-Elymus: Elymus, Hordelymus, Leymus i Agropyron. Badania te obejmowały 

analizy zmienności cech morfologicznych, anatomicznych, chemotaksonomicznych, liczb 

chromosomów, szczegółowej analizy kariotypu (morfologia chromosomów i wzorów prążkowych), 

których wynikiem było opracowanie szczegółowej systematyki powyższych 

rodzajów. W ostatnim czasie, prace badawcze obojga Profesorów dotyczyły zmienności 

i zróżnicowania genetycznego w plemieniu Triticeae, co zaowocowało poszerzeniem 

dotychczasowego stanu wiedzy i publikacją wielu prac. 

Sporo czasu upłynęło, wiele razy źdźbła traw obumierały, aby z wiosną niezmiennie 

odradzać się. Historia niejako zatoczyła koło – I Spotkanie „trawiarskie” odbyło się również 

15 listopada (1994 r.), tak jak tegoroczne. Tematyka konferencji ewoluowała i rozszerzała 

się – od pierwszych Spotkań zatytułowanych „Taksonomia, kariologia i rozmieszczenie traw 

w Polsce”, poruszających głównie problematykę badań podstawowych, tak aby w kształcie 

obecnym objąć szeroki zakres tematyczny, odnoszący się m.in. do badań aplikacyjnych i 

zawierający się w pojęciu „Biologia traw”. Wzrastająca liczba uczestników, którzy brali 

udział w każdym kolejnym Spotkaniu, organizowanym cyklicznie co dwa lata od 1994 r., 

świadczy o dużym zainteresowaniu botaników problematyką badawczą dotyczącą traw, 

a także o ugruntowaniu się już dobrej tradycji wymiany doświadczeń i osiągnięć oraz możliwości 

nawiązywania współpracy. Podczas naszych konferencji gościliśmy naukowców 

z większości uczelni i instytutów naukowych z całej Polski, a także z Europy, którzy prezentowali 

wyniki różnorodnych badań nad trawami. Wymiernym efektem organizowanych 

konferencji było wydanie kilku monografii: Studies on grasses in Poland (2001), Polska 

księga traw (2002) Problems of grass biology (2003), Biology of grasses (2005), Biological 

issues in grasses (2007), Biologia traw (2007), Grass research (2009), Advances in grass 

biosystematics (2011), publikacja artykułów naukowych w czasopismach Fragmenta Floristica 

et Geobotanica oraz Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica. Publikacje te 

przyczyniły się do znacznego poszerzenia różnorodności tematycznej literatury naukowej 

związanej z trawami. 

Głównym celem naukowym tegorocznej konferencji jest poszerzenie i aktualizacja 

wiedzy o trawach oraz wymiana poglądów naukowych i doświadczeń badawczych. 

W ramach konferencji przedstawione zostaną wyniki badań m. in. z zakresu: (1) taksonomii 

i filogeo grafii gatunków traw, (2) fitosocjologii i ekologii traw, (3) embriologii i cytogenetyki,


(4) chorologii gatunków szeroko rozmieszczonych oraz rzadkich, (5) przyczyn i skutków 

zagrożeń oddziałujących na gatunki traw, (6) użytkowego wykorzystania traw oraz (7) problematyki 

z zakresu profilaktyki reakcji alergicznych spowodowanych pyłkiem traw. 

Cieszymy się, że zechcieli Państwo przyjąć nasze zaproszenie i podzielić się swoimi 

osiągnięciami naukowymi. Wszystkim Uczestnikom tegorocznej konferencji życzymy 

twórczego i mile spędzonego czasu w Krakowie. 

Magdalena Szczepaniak 

Beata Paszko 

Hordeum murinum (fot. Beata Paszko)

SESJA REFERATOWA

Miscanthus sinensis (fot. Beata Paszko)

Sesja referatowa 19 

KARIOLOGIA I STRUKTURA KARIOTYPU MISKANTA OLBRZYMIEGO 

ORAZ DWÓCH GATUNKÓW POKREWNYCH 

Andrzej Chramiec-Głąbik 1 , Aleksandra Grabowska-Joachimiak 2 , 

Adam Kula 2 

1 

Uniwersytet Jagielloński, Instytut Botaniki, Zakład Cytologii i Embriologii Roślin, 

31-044 Kraków, e-mail: ach.01.mail@gmail.com 

2 

Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Katedra Hodowli Roślin i Nasiennictwa, 

ul. Łobzowska 24, 31-140 Kraków, e-mail: rrjoachi@cyf-kr.edu.pl, rrkula@cyf-kr.edu.pl 

Badaniom poddano miskanta olbrzymiego – Miscanthus ×giganteus oraz dwa najbliżej 

spokrewnione z nim gatunki: miskanta cukrowego – M. saccharifl orus i miskanta chińskiego 

– M. sinensis. Miskant olbrzymi jest jedną z najważniejszych roślin energetycznych, 

wszystkie trzy wymienione gatunki mają także zastosowanie jako rośliny ozdobne. 

Analizy objęły 4 genotypy tych gatunków, w tym dwa genotypy M. sinensis. Celem badań 

było przeprowadzenie porównawczej analizy kariotypu oraz pomiar ilości jądrowego DNA 

u tych taksonów. Zastosowano konwencjonalne barwienie chromosomów oraz barwienie 

różnicowe metodą C-banding/DAPI. Pomiarów ilości jądrowego DNA dokonano za pomocą 

cytometru przepływowego. Badania kariologiczne wykazały obecność triploidalnej liczby 

chromosomów 2n = 57 u M. ×giganteus oraz diploidalnej 2n = 38 u pozostałych gatunków. 

U M. ×giganteus zaobserwowano obecność od 1 do 4 chromosomów B. Stwierdzono występowanie 

3 chromosomów SAT u M. ×giganteus oraz 2 chromosomów tego typu u obydwu 

form M. sinensis. U M. saccharifl orus (genotyp M115) obserwowano 4 chromosomy SAT, 

co pośrednio wskazuje na mieszańcowy rodowód tego genotypu. Analiza kariotypów prążkowych 

wykazała występowanie u wszystkich gatunków centromerowego typu dystrybucji 

heterochromatyny. Największy udział heterochromatyny w budowie kariotypu stwierdzono 

u M. sinensis cv. Gracillimus, najmniejszy u M. sinensis M07. Kariotypy M. ×giganteus 

oraz M. saccharifl orus charakteryzowały się największym podobieństwem wzorów prążkowych. 

Ilość jądrowego DNA (2C) wynosiła: 7,474 pg u M. ×giganteus; 5,141 pg u M. saccharifl 

orus M115; 5,178 pg u M. sinensis M07 oraz 5,493 pg u M. sinensis cv. Gracillimus. 

Ustalone ilości 2C DNA u badanych gatunków odpowiadają prezentowanym przez nie stopniom 

ploidalności. 

Porównanie dystrybucji heterochromatyny wskazuje pośrednio, że gatunkiem rodzicielskim, 

od którego pochodzą dwa genomy miskanta olbrzymiego, był M. saccharifl orus, co 

zgadza się z opinią większości badaczy. Uzyskane w trakcie badań dane kariologiczne mogą 

przyczynić się do postępu prac mających na celu resyntezę miskanta olbrzymiego.


ZRÓŻNICOWANIE IZOENZYMATYCZNE POLSKICH POPULACJI 

ANTHOXANTHUM ARISTATUM BOISS. 

Maria Drapikowska 

Katedra Ekologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, 

ul. Piątkowska 94C, 61-691 Poznań, e-mail: mariadra@up.poznan.pl 

Anthoxanthum aristatum Boiss. (tomka oścista) (Poaceae) jest przedstawicielem rodzaju 

liczącego na świecie około 20 gatunków traw jednorocznych i wieloletnich. Jest rośliną 

jednoroczną, diploidalną (2n = 10). Naturalny zasięg gatunku obejmuje obszary Europy 

atlantycko-śródziemnomorskiej oraz Afrykę północno-zachodnią. Od połowy XIX wieku 

nastąpiła jego ekspansja w kierunku wschodnim i objęła obszary południowej, zachodniej 

i środkowej Europy, znajdujące się pod wpływem klimatu atlantyckiego. Na teren Polski 

gatunek ten wkroczył pod koniec XIX wieku z zachodu. W kolejnych dekadach rozprzestrzeniał 

się poprzez centralną Polskę w kierunku wschodniej granicy naszego kraju, osiągając 

ją w ostatnim dwudziestoleciu. W obrębie wtórnego zasięgu Anthoxanthum aristatum 

zajmuje przede wszystkim oligotroficzne siedliska segetalne, ale także piaszczyste murawy, 

przydroża, odłogi i nieużytki. 

Anthoxanthum aristatum wykazuje znaczne zróżnicowanie morfologiczne zarówno na 

terenie pierwotnego jak i wtórnego zasięgu. Wykazane różnice fenotypowe mają częściowe 

podłoże dziedziczne, co potwierdzono badaniami genetycznymi. 

Celem niniejszych badań było ustalenie zróżnicowania genetycznego populacji A. aristatum 

zebranych na zróżnicowanych siedliskach w trzech obszarach Wielkopolski: w okolicach 

Obornik Wlkp., na terenie Puszczy Noteckiej oraz Puszczy Rzepińskiej. 

Porównano zakres zmienności populacji tomki ościstej pod względem 13 loci wykrytych 

w 9 układach enzymatycznych: PGI (EC 5.3.1.9.), IDH (EC 1.1.1.42), PRX (EC 1.11.1.7), 

GOT (EC 2.6.1.1), DIA (EC 1.8.1.4), PGM (EC 5.4.2.2), SHD (EC 1.1.1.25), 6PGD 

(EC 1.1.1.44), MDH (EC 1.1.1.37). Wszystkie badane populacje były polimorficzne pod 

względem analizowanych loci (P = 8.53). We wszystkich populacjach zanotowano ujemne 

wartości wskaźników imbredu (Fis), co jest charakterystyczne dla gatunku obcopylnego. 

Na podstawie obliczonych wskaźników zmienności genetycznej wykazano średnie zróżnicowanie 

genetyczne pomiędzy badanymi stanowiskami na poziomie Fst = 0,092 (P ≥ 0,05), 

natomiast stwierdzono relatywnie niższe zróżnicowanie genetyczne pomiędzy regionami 

(Fst = 0,052, P ≥ 0,05). Grupowanie populacji na podstawie odległości genetycznych 

Nei’a nie było zbieżne z ich lokalizacją.


CYTOGENETYKA AMFIDIPLOIDA AVENA BARBATA × AVENA NUDA 

Maria Zofia Florek 

Zakład Cytogenetyki i Specjacji Roślin, Instytut Biologii Eksperymentalnej, Uniwersytet 

Wrocławski, ul. Kanonia 6/8, 50-328 Wrocław, e-mail: maria.fl orek@biol.uni.wroc.pl 

Badania cytogenetyki molekularnej umożliwiają opisanie nie tylko kariotypu różnych grup 

roślin, ale przede wszystkim poznanie struktury i funkcji genomu, rozmieszczenie sekwencji 

repetytywnych oraz gatunkowo specyficznych na chromosomie oraz określenie mechanizmów 

cytogenetycznych i epigenetycznych w jądrze komórkowym. 

Allopoliploidy, nowo syntetyzowane na drodze krzyżowania znanych gatunków rodzicielskich, 

dają możliwość śledzenia zmian, jakie zachodzą w genomach w procesie mikroewolucji. 

Połączenie dwóch różnych genomów stwarza roślinie nowe szanse przystosowawcze, 

jednak jest związane również z niestabilnością cytogenetyczną (szok genomowy, McClintock 

1984). Zostaje zapoczątkowany ciąg zdarzeń wewnątrz komórki, takich jak: utrata 

genów, wyciszanie genów, aktywacja i eliminacja sekwencji, pęknięcia chromosomów, 

powstawanie telocentryków, mostów, chromosomów pierścieniowych oraz translokacji. 

Dla amfidiploida otrzymanego z krzyżówki Avena barbata × A. nuda oraz gatunków 

rodzicielskich przeprowadzono analizy cytogenetyczne. Wiedza na temat interakcji oryginalnych 

genomów tetraploidalnego dzikiego owsa Avena barbata (genomy AB) o szerokim 

zasięgu mediterrańskim i uprawnego gatunku Avena nuda (genom A) o wąskim zasięgu 

w Europie, jest istotna dla poznania zmian w młodych populacjach mieszańcowych. Badany 

amfidiploid jest hiperheksaploidem. Stosując barwienie DAPI odkryto telocentryki, chromosomy 

pierścieniowe, cykl BFB oraz allocykliczność chromosomów. Zdekondensowane są 

interkalarne i dystalne części ramion chromosomów. Zaobserwowano translokacje, chromosomy 

z NOR-ami oraz nieliczne mikrojąderka. Dla dużych chromosomów owsa w jądrach 

profazowych typowy jest układ Rabla. Metodą GISH (sonda genomowego DNA A. nuda) 

zidentyfikowano genomy A i B u mieszańca. Metodą FISH (sondy 25S rDNA Arabidopsis 

thaliana i 5S rDNA z Triticum aestivum, telomerowa At100.3 z Arabidopsis thaliana) identyfikowano 

odpowiednie loci. Ekspresję rDNA korelowano z lokalizacją AgNOR w stanie 

natywnym i demetylacyjnym genomów. 

McClintock B. 1984. The significance of responses of the genome to challenge. Science 226: 729–801.


PROFESOR MARTA MIZIANTY, TRAWY I JA 

Ludwik Frey 

Zakład Systematyki i Fitogeografi i Roślin Naczyniowych, Instytut Botaniki im. W. Szafera, 

Polska Akademia Nauk, ul. Lubicz 46, 31-512 Kraków, e-mail: l.frey@botany.pl 

Historia mojej botanicznej – i nie tylko botanicznej – przyjaźni z Panią Profesor Martą 

Mizianty liczy ponad cztery dziesięciolecia. Wszystko zaczęło się w roku 1969, kiedy pewnego 

wrześniowego dnia, po przyjeździe z krótkiego urlopu, zastałem w pokoju (moim 

miejscu pracy) szczupłą brunetkę niedużego wzrostu, z długimi włosami, o imieniu Marta 

(wówczas jeszcze stanu wolnego). Była absolwentką Uniwersytetu Poznańskiego, uczennicą 

prof. Jerzego Szweykowskiego. Okazało się, że w „moim” pokoju została ulokowana 

przez naszego (wspólnego już od tego momentu) przełożonego, prof. Adama Jasiewicza. 

Przez pewien czas wykonywaliśmy razem preparaty zwane rozgniotami, aby liczyć chromosomy 

bardzo różnych gatunków roślin naczyniowych, zarówno z Polski, jak i z zagranicy. 

Potem zaczęliśmy wykonywać prace z zakresu biosystematyki, wspierając się wzajemnie. 

Po ostatecznym wykrystalizowaniu się naszych zainteresowań zajęliśmy się głównie taksonomią, 

kariologią i rozmieszczeniem przedstawicieli rodziny Poaceae. 

Pewnie dlatego, wkrótce po habilitacji, jako nowo „upieczeni” docenci, postanowiliśmy 

przekonać się, jak duże jest zainteresowanie trawami w polskim środowisku botanicznym. 

I... zorganizowaliśmy ogólnopolską konferencję poświęconą w szerokim tego słowa znaczeniu 

biologii traw. Było to przed 18 laty! 

Od tego czasu co drugi rok wszyscy, którzy mają coś do powiedzenia o trawach przyjeżdżają 

do Krakowa, aby w ciągu dwóch dni podzielić się swymi wiadomościami o biologii 

traw. A Marta i ja cieszymy się, że nasze przedsięwzięcie zyskało aprobatę botanicznej 

społeczności i stało się ważną pozycją w kalendarzu wydarzeń botanicznych. Teraz, gdy 

już przekazaliśmy organizację tych konferencji naszym młodszym Koleżankom, Paniom 

dr Magdalenie Szczepaniak i dr Beacie Paszko, z zadowoleniem obserwujemy, że obie 

Panie z powodzeniem kontynuują tradycję „trawiastych” spotkań. Dzięki ich zaangażowaniu 

Marta i ja doczekaliśmy jubileuszowego, X Spotkania!


O AEGILOPS CYLINDRICA I ALOPECURUS MYOSUROIDES RAZ JESZCZE 

ORAZ KWESTII ICH STATUSU W KRAKOWIE I W POLSCE 

Janusz Guzik 

Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, ul. Lubicz 46, 31-512 Kraków 

W 1998 r. na trzecim „Spotkaniu” przedstawiłem wyniki obserwacji dotyczących wymienionych 

w tytule traw, jako najczęściej zawlekanych w latach 80. i 90. ubiegłego wieku z importowanym 

do Polski zbożem. Wyczyniec polny występował wówczas w wielu obiektach przemysłu 

zbożowo-młynarskiego i związanych z nimi terenach kolejowych na terenie całego kraju, a egilops 

cylindryczny w kilkunastu z nich. Rosły one najczęściej w znacznej liczbie egzemplarzy 

(dziesiątki, a nawet setki) i utrzymywały się niejednokrotnie na tych samych stanowiskach 

nawet przez kilkanaście lat, nie wykazując tendencji do rozprzestrzeniania się poza miejsca, 

na które zostały zawleczone. Na tej podstawie określiłem ich status terminem kolonofit, używanym 

w takich przypadkach przez botaników rosyjskich. Z chwilą zaprzestania masowego 

i zcentralizowanego importu zbóż stanowiska gatunków zaczęły stopniowo zanikać. Alopecurus 

myosuroides nie był zauważony w Krakowie od kilkunastu lat, a Aegilops cylindrica utrzymuje 

się jeszcze na jednym stanowisku z malejącą corocznie liczbą egzemplarzy (w bieżącym 

roku – kilkanaście), a jego całkowite ustąpienie na nieużywanym i zarośniętym przez wysokie 

byliny (Tanaceto-Artemisietum) torze jest tylko kwestią czasu. Z całą pewnością mimo obfitego 

występowania, a nawet rozmnażania generatywnego, trawy te nie zadomowiły się trwale, nie 

przeniosły na inne siedliska i ostatecznie należy je uznać w Krakowie za efemerofity. 

Inaczej przedstawia się obecnie kwestia statusu tych gatunków w Polsce. Począwszy od 

pierwszych znalezień wyczyńca polnego na obszarze znajdującym się obecnie w granicach 

naszego kraju, w latach 20. XIX w. do początku lat 80. XX w., był on spotykany rzadko i nielicznie 

zwłaszcza na siedliskach ruderalnych, rzadziej na polach uprawnych i powszechnie 

uznawany przez botaników niemieckich i polskich za przejściowo zawlekany zwłaszcza ze 

zbożem, a wcześniej także z owocami południowymi. Pomimo tego, jak i braku dowodów 

archeologicznych, został on uznany przez Zająca (1979) za archeofit i od tego czasu tak jest 

określany jego status w opracowaniach florystycznych, także w przypadkach stanowisk o charakterze 

efemerycznym. W latach 1998–2000 stwierdzono masowe pojawy tej trawy w Polsce 

północno-wschodniej jako uciążliwego chwastu w uprawach, zwłaszcza zbóż, co wiązane jest 

z zawleczeniem jej z importowanym materiałem siewnym (Korniak 2007). Ponieważ gatunek 

utrzymuje się tam trwale i wykazuje ekspansję, jako nowy przybysz – kenofit, powinien mieć 

status epekofita. Również egilops cylindryczny, zauważony po raz pierwszy we Wrocławiu 

w 1903 r.. był notowany bardzo rzadko, jako przejściowo zawlekany ze zbożem i uznawany 

do niedawna za efemerofit. Podczas badań flory terenów kolejowych w Polsce południowowschodniej, 

stwierdzono kilkanaście jego stanowisk na torowiskach i ich obrzeżach i ostatecznie 

uznano go za gatunek zadomowiony – agrestoepekofit. Na tej podstawie nie został on 

uwzględniony w najnowszym opracowaniu poświęconym efemerofitom Polski (Urbisz 2011). 

Jednak jego zachowanie w Krakowie na przestrzeni ponad 30 lat wskazuje, że nawet kilkunastoletnie 

utrzymywanie się na stanowiskach nie świadczy o trwałym zadomowieniu.


TRAWY: OD OBSERWACJI FLORYSTYCZNYCH DO EKOLOGII EKSPANSJI 

Bogdan Jackowiak 

Zakład Taksonomii Roślin, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, ul. Umultowska 89, 

61-614 Poznań, e-mail: bogjack@amu.edu.pl 

Trawy, to grupa roślin dobrze ilustrująca rozwój problematyki naukowej i warsztatu metodycznego 

zespołu botaników z ośrodka poznańskiego, skupionych w Zakładzie Taksonomii 

Roślin. Szczególnie dwa rodzaje, Puccinellia i Anthoxanthum, stały się dla zespołu obiektami 

modelowymi w badaniach dotyczących poznania mechanizmów ekspansji. Celem 

wystąpienia jest ukazanie przebiegu i efektów naszych badań nad wybranymi gatunkami 

traw z tych rodzajów oraz zwrócenie uwagi na to, że obserwacje florystyczne stanowić 

mogą inspirację oraz podstawę do zaawansowanych badań ekologicznych i genetycznych. 

Badania trawy Puccinellia distans (Jacq.) Parl. obejmowały następujące etapy: 

(1) lokalne obserwacje florystyczne na terenie Poznania i w okolicy kopalni soli w Wapnie, 

(2) studia fitogeograficzne w skali Polski, a następnie Europy Środkowej, (3) badania demograficzno-genetyczne 

populacji na siedliskach naturalnych i zmienionych przez człowieka, 

(4) badania ewolucji cech historii życia osobników, (5) serię badań dotyczących ekologicznych, 

chemicznych i molekularnych efektów interakcji mannicy z endofitem grzybowym 

i muchówką. Dzięki tym badaniom poznaliśmy nie tylko przypadek kolonizacji siedlisk 

dokonany przez jeden takson P. distans, ale przede wszystkim zbliżyliśmy się do poznania 

mechanizmów ekspansji gatunków na nowe siedliska. Otwarta została szeroka perspektywa 

badań dotycząca innych gatunków traw, w tym traw związanych z uprawami zbóż zasiedlonych 

przez endofity grzybowe. Studia nad mannicą odstającą przyczyniły się także do 

odkrycia P. borealis, gatunku wcześniej w Polsce nie wyróżnianego. 

Na rodzaj Anthoxanthum zwróciło naszą uwagę ekspansywne zachowanie się A. aristatum. 

Seria badań poświęconych temu rodzajowi obejmowała następujące etapy: (1) obserwacje 

florystyczne na polach uprawnych w Wielkopolsce, (2) badania fitosocjologiczne 

w obrębie zbiorowisk segetalnych, (3) eksperymenty z zakresu biologii rozwoju, szczególnie 

w fazie kiełkowania, (4) studia geograficzno-historyczne nad pochodzeniem populacji 

A. aristatum w Polsce i szlakami ich dyspersji, (5) badania nad zmiennością morfologiczno-anatomiczną 

A. aristatum, A. odoratum i A. alpinum z uwzględnieniem zróżnicowania 

siedlisk zajmowanych przez te gatunki, (6) eksperymentalne badania ukierunkowane na 

poznanie wymagań ekologicznych A. aristatum i A. odoratum, (7) badania izoenzymatyczne 

i cytogenetyczne. Na tej podstawie opisano przebieg, tempo i kierunki ekspansji A. aristatum, 

wskazując na biologiczne i ekologiczne uwarunkowania tego procesu. Stwierdzono, 

że zróżnicowanie strukturalne i genetyczne, zarówno u A. odoratum jak i A. aristatum, 

w niewielkim stopniu jest skorelowane z warunkami edaficznymi. Badania anatomiczne 

i cytogenetyczne wykazały zróżnicowanie międzygatunkowe, m.in. w odniesieniu do liczby 

i zagęszczenia aparatów szparkowych oraz lokalizacji loci rDNA. Na stanowiskach górskich 

wykazano współwystępowanie A. odoratum i A. alpinum począwszy od regla dolnego 

do regla górnego oraz brak mieszańców międzygatunkowych w ich strefie kontaktowej.


UDZIAŁ TRAW W ZACHWASZCZENIU UPRAW ZBOŻOWYCH 

NA PRZYKŁADZIE 30-LETNICH OBSERWACJI W PUNKCIE STAŁYM 

NA RÓWNINIE SĘPOPOLSKIEJ 

Tadeusz Korniak 

Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, 

Plac Łódzki 1, 10-727 Olsztyn, e-mail: tadko@uwm.edu.pl 

Celem opracowania jest ukazanie części przemian, jakie zachodzą w grupie chwastów 

polnych należących do rodziny traw (Poaceae). Podstawowym materiałem dokumentacyjnym 

jest 225 zdjęć fitosocjologicznych wykonanych metodą Braun-Blanqueta w uprawach 

zbóż ozimych (117 zdjęć) i w uprawach zbóż jarych (108 zdjęć). Zdjęcia wykonano w miejscowości 

Muławki, gm. Kętrzyn, woj. warmińsko-mazurskie (Polska północno-wschodnia, 

mezoregion Równina Sępopolska), na 9 stałych powierzchniach badawczych, w latach 

1983–2012. Wszystkie obserwacje dotyczą czarnoziemów leśno-łąkowych (czarne ziemie 

kętrzyńskie), zaliczanych do pszennego dobrego kompleksu glebowo-rolniczego. 

W celu uzyskania przejrzystego, choć nieco uproszczonego obrazu przemian w analizowanej 

grupie chwastów, materiał zdjęciowy z 30 lat badań podzielono na 6 pięcioletnich 

okresów: I. 1983–1987, II. 1988–1992, III. 1993–1997, IV. 1998–2002, V. 2003–2007, VI. 

2008–2012. W oparciu o wzór Ettera (1948) wyliczono średnią procentową ilościowość 

( = średnie procentowe pokrycie) dla poszczególnych gatunków występujących w danej 

grupie upraw i w określonym przedziale (okresie) czasowym. 

W całym 30-leciu zanotowano 15 gatunków traw: Agrostis stolonifera L., Alopecurus 

geniculatus L., A. myosuroides Huds., A. pratensis L., Apera spica-venti (L.) P. Beauv., 

Avena fatua L., Bromus secalinus L., Dactylis glomerata L., Echinochloa crus-galli (L.) 

P. Beauv., Elymus repens (L.) Gould., Phleum pratense L., Poa annua L., P. palustris L., 

P. pratensis L., P. trivialis L. Do grupy najbardziej uciążliwych gatunków traw w zbożach 

ozimych zaliczono: Elymus repens, Apera spica-venti, Bromus secalinus i Alopecurus 

myosuroides, a w zbożach jarych: Avena fatua, Elymus repens i Echinochloa crus-galli. 

Porównanie materiału zdjęciowego w kolejnych pięcioletnich okresach badawczych 

ukazuje wyraźne pojawienie się w zbożach ozimych w ostatnich 10 latach – Bromus secalinus, 

a w ostatnich 5 latach – Alopecurus myosuroides. W tym samym okresie zanotowano 

równocześnie wyraźne zmniejszenie się procentowego udziału Apera spica-venti 

w zachwaszczeniu zbóż ozimych. W zbożach jarych ciągle bardzo licznie występuje Avena 

fatua, chociaż jej szczególna ekspansja przypadła na pierwszy okres badań. Obie grupy 

upraw odznaczają się dużym udziałem ilościowym Elymus repens, którego szczególne nasilenie 

wystąpiło w latach 1993–1997.


PSZENICE A KŁOSOWNICA DWUKŁOSKOWA 

Romuald Kosina 

Zakład Cytogenetyki i Specjacji Roślin, Instytut Biologii Eksperymentalnej Uniwersytetu 

Wrocławskiego, ul. Kanonia 6/8, 50-328 Wrocław, e-mail: kosina@biol.uni.wroc.pl 

Gatunki pszenic należą do czterech szeregów ploidalnych, od di- do oktoploidów. Te ostatnie 

są sztucznymi amfidiploidami. Naturalne poliploidy powstawały poprzez krzyżowanie 

diploidów rodzajów Triticum i Aegilops. Pszenice pochodzą z obszaru śródziemnomorskiego, 

zarówno ich formy dzikie jak i uprawne. W tym obszarze ewoluowała również 

kłosownica dwukłoskowa, Brachypodium distachyon (L.) P. Beauv. Dla tego gatunku opisano 

dwa cytotypy diploidalne (2n = 10, 20) oraz gatunek tetraploidalny (2n = 30), z nich 

powstały mieszaniec (Catalán i in. 2012). Odpowiednio do stanu ploidalnego autorzy 

wyróżniają 3 gatunki w dotychczasowym taksonie B. distachyon. U obu rozważanych 

traw ewolucja przebiega poprzez krzyżowanie do stanu alloploidalnego. Wiele cech ich 

makromorfologii odpowiada seriom homologicznym Wawiłowa (Vavilov 1949–50). U obu 

traw występują formy jare i ozime o bardzo zmiennej długości okresu wegetacyjnego. 

U B. distachyon istnieją również formy dwuletnie zakwitające w drugim roku wegetacji, 

po przezimowaniu podczas łagodnych zim. Formy pokładające się łatwo zakorzeniają się 

w węzłach tworząc duże kępy, w przewadze wegetatywne. Jesienne kwitnienie kłosownicy 

zachodzi w kwiatostanach o zmienionej morfogenezie i jest wybitnie klejstogamiczne. Dla 

obu traw typowa jest chasmogamia (Kosina, Tomaszewska 2012), możliwa dzięki aktywności 

łuszczek. Aparaty szparkowe łuszczek, częste u pszenic, u kłosownicy stwierdzono 

tylko w dwu akcesjach hiszpańskich, o zróżnicowanej ekspresji tej cechy (Kosina 2010). 

System kojarzenia można określić jako fakultatywną autogamię. Populacje są zbiorami linii 

homozygotycznych i dynamicznie heterozygotycznych w zależności od poziomu allogamii. 

Ewolucja niektórych cech u B. distachyon pozwala gatunkowi na zajmowanie nisz chwastowych 

(Jaroszewicz i in. 2012). Wśród trzech genomów (ABD) pszenic tetra- i heksaploidalnych 

heterochromatyczny genom B jest najbardziej dynamiczny cytogenetycznie. 

U B. distachyon niestabilność cytogenetyczna przejawiająca się w cyklu BFB dotyczy również 

loci rDNA (Kłyk 2005). W bimodalnym kariotypie kłosownicy chromosomy długie 

i krótkie są rozdzielone przestrzennie, co potwierdza alloploidalną ewolucję (Kosina, Tomaszewska 

2012). Struktura owocu obu traw wykazuje szereg podobieństw, jednak strategia 

gromadzenia asymilatów jest częściowo odmienna. Dla kłosownicy typowa jest ekspresja 

fenotypu skrobiowego w komórkach otaczających kawernę bielmową (Kosina i in. 2012). 

Molekularna natura kłosownicy jest dość dobrze poznana (zsekwencjonowanie genomu, 

cytogenetyka), jednak jej biologia populacyjna i wpływ selekcji na jej zmienność wymagają 

dalszych badań. 

Catalán P., Müller J., Hasterok R., Jenkins G., Mur L. A. J., Langdon T., Betekhtin A., Siwińska D., 

Pimentel M., López-Alvarez D. 2012. Evolution and taxonomic split of the model grass Brachypodium 

distachyon. Annals of Botany 109: 385–405.


Jaroszewicz A., Kosina R., Stankiewicz P. 2012. RAPD, karyology and selected morphological variation 

in a model grass, Brachypodium distachyon (L.) Beauv. Weed Research 52: 204–216. 

Kłyk B. 2005. Zmienność mikrostrukturalna niektórych gatunków rodzaju Brachypodium P. B. Praca doktorska, 

Uniwersytet Wrocławski, Wrocław. 

Kosina R. 2010. On the leafy nature of lodicules in the genus Triticum L. Botanical Journal of the Linnean 

Society 164: 303–313. 

Kosina R., Tomaszewska P. 2012. On breeding system in wheat and Brachypodium distachyon. Annual 

Wheat Newsletter 58: 194–195; http://krex.k-state.edu/dspace/handle/2097/14107. 

Kosina R. P., Tomaszewska P., Kamińska K. 2012. On caryopsis developmental events in wheat and 

Brachypodium distachyon. Annual Wheat Newsletter 58: 197–198; http://krex.k-state.edu/dspace/ 

handle/2097/14107. 

Vavilov N. I. 1949–50. The origin, variation, immunity and breeding of cultivated plants. Chronica Botanica 

13. Chronica Botanica Company, Waltham, USA.


WYBRANE ASPEKTY WYSTĘPOWANIA TRAW (POACEAE) 

W GÓRACH KACZAWSKICH 

Paweł Kwiatkowski 

Katedra Geobotaniki i Ochrony Przyrody, Uniwersytet Śląski, ul. Jagiellońska 28, 

40-032 Katowice, e-mail: pawel.kwiatkowski@us.edu.pl 

Góry i Pogórze Kaczawskie są najbogatszym florystycznie regionem Sudetów. Dotyczy to 

także grupy traw (Poaceae; Gramineae), z których część należy do rzadszych przedstawicieli 

nie tylko w skali regionalnej ale również i Polski (np. Aira caryophyllea, Festuca 

guestphalica, Melica ×thuringiaca, Vulpia myuros). Znaczenie fitogeograficzne pasma 

wynika również z faktu osiągania przez niektóre taksony granic swego zasięgu geograficznego 

w naszym kraju (Aira praecox, Festuca pallens, Melica transsilvanica). 

Badano i analizowano florę traw Gór Kaczawskich i ich Pogórza w sieci 346 kwadratów 

według systemu ATPOL o boku 2 kilometrów. Źródłem dat florystycznych są wyniki 

autora opublikowane w 2006 roku oraz obserwacje prowadzone podczas badań terenowych 

w sezonach wegetacyjnych 2009–2012. Stwierdzono ogółem 120 taksonów w randze gatunków, 

podgatunków i odmian oraz jednostek mieszańcowych. 

Dla każdego taksonu podano dane ilustrujące zróżnicowanie fitogeograficzne, chorologiczne, 

ekologiczne i fitocenotyczne. Obejmują one uproszczony hierarchiczny system 

elementów geograficznych, frekwencję, formy życiowe, grupy geograficzno-historyczne 

z podziałem na gatunki rodzime i obcego pochodzenia, grupy socjologiczno-ekologiczne 

na poziomie głównych formacji roślinnych (klas fitosocjologicznych). Dokonano również 

oceny dynamiki miejscowej flory traw określając kategorię zagrożenia. 

Na podstawie aktualnego rozmieszczenia (mapy punktowe) wszystkich traw wyodrębniono 

grupy taksonów przedstawiające lokalne typy zasięgów geograficznych. Wyraźne 

obszary koncentracji to głównie przedstawiciele flory kserotermicznej (Festuco-Brometea), 

psammofilnej (Koelerio-Corynephoretea) i leśnej (Querco-Fagetea). Przestrzenny rozkład 

tych grup, zależny od naturalnego zróżnicowania ekosystemów i sposobów ich użytkowania, 

po części pokrywa się z wyodrębnionymi jednostkami podziału geobotanicznego tego 

obszaru. Podobne zależności stwierdzono również w przypadku niektórych grup antropogenicznych 

czy zastosowanych wybranych wskaźników florystycznych.


UŻYTKOWANIE POKARMOWE TRAW Z RODZAJU MANNA (GLYCERIA): 

DANE ARCHEOBOTANICZNE, ETNOGRAFICZNE I HISTORYCZNE 

Łukasz Jakub Łuczaj 1 , Jarosław Dumanowski 2 , Piotr Köhler 3 , 

Aldona Mueller-Bieniek 4 

1 

Uniwersytet Rzeszowski, Instytut Biotechnologii Stosowanej i Nauk Podstawowych, 

Werynia 502, 36-100 Kolbuszowa, email: lukasz.luczaj@interia.pl 

2 

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Instytut Historii i Archiwistyki, Centrum 

Badań nad Historią i Kulturą Wyżywienia (Stacja Naukowa Polskiego Towarzystwa 

Historycznego), ul. W. Bojarskiego 1, 87-100 Toruń, Poland, email: jd@umk.pl 

3 

Uniwersytet Jagielloński, Instytut Botaniki, ul. Kopernika 27, 31-501 Kraków, 

e-mail: piotr.kohler@uj.edu.pl 

4 

Zakład Paleobotaniki, Instytut Botaniki Polskiej Akademii Nauk, ul. Lubicz 46, 

31-512 Kraków, e-mail: a.mueller@botany.pl 

Manna (głównie manna jadalna Glyceria fl uitans) była dziko rosnącym zbożem, zbieranym 

w wielu rejonach środkowej i północnej Europy. Celem tego wystąpienia jest podsumowanie 

wiedzy o użytkowaniu manny w granicach dawnej Rzeczypospolitej. Przeanalizowano dane 

archeobotaniczne, historyczne i etnograficzne. Manna była użytkowana w sposób ciągły od 

średniowiecza (jeśli nie wcześniej). Dane archeobotaniczne są bardzo skąpe (przypuszczalnie 

z powodu niewielkich ilości konsumowanej manny), w przeciwieństwie do obfitych 

informacji historycznych i etnograficznych. Mannę często wymieniały poradniki rolnicze 

i słowniki botaniczne, jak tak też paru podróżujących po Polsce obcokrajowców. Liczne 

informacje o użytkowaniu manny w odpowiedziach na ankiety Józefa Rostafińskiego 

z 1883 r. i Józefa Gajka (Polski Atlas Etnograficzny) z lat 1948 i 1964 pozwoliły na dosyć 

dokładne zmapowanie jej zbieractwa. Obszar częstego użytkowania manny obejmował 

większość Polski niżowej (głównie Nizina Sandomierska, Mazowsze, Podlasie, Polesie, 

Wielkopolska, Kujawy, Pomorze, Warmia i Mazury) oraz obecne tereny zachodniej i południowej 

Białorusi, natomiast dane z terenu Ukrainy i Litwy są bardzo skąpe. Manna była 

częstym składnikiem danin kmiecych, co mogło utrzymywać zbieractwo manny, nawet jeśli 

zbiór na własne potrzeby chłopów był mało opłacalny. Było to zawsze zboże bardzo drogie 

(z powodu małej wydajności zbioru), ale bardzo cenione ze względu na słodki smak. Mannę 

zbierano o świcie („po rosie”) na duże przetaki. Potem obtłukiwano ją w stępach, robiąc 

kaszę. Często przyrządzano z niej desery (w takim charakterze pojawia się w XVII i XIXwiecznych 

książkach kucharskich), używano jej także jako kaszy do polewek, rzadziej zaś 

wypiekano z niej pieczywo. W XIX w. zanik danin i kurczenie się obszaru mokrych łąk spowodowały 

stopniowy zanik zbieractwa manny, które zupełnie ustało w I połowie XX w.


MÓJ PRZYJACIEL PROFESOR LUDWIK FREY 

Marta Mizianty 


Polska Akademia Nauk, ul. Lubicz 46, 31-512 Kraków, e-mail: m.mizianty@botany.pl 

Do dnia dzisiejszego spędziliśmy razem w Instytucie Botaniki PAN ponad 40 lat (1969– 

2012). On uczeń prof. Eugenii Poganowej z Krakowa, ja uczennica prof. Jerzego Szweykowskiego 

z Poznania. Pamiętam jak Ludek służył mi zawsze pomocą na początku mojej 

pracy w Instytucie, ponieważ On pracował już tutaj od dwóch lat. Do tej pory wspieramy się 

wzajemnie i możemy na sobie polegać. Przez długi czas mieliśmy wspólne zainteresowania 

badawcze, związane głównie z cytologią roślin naczyniowych, a także biosystematyką traw. 

Zapewne dlatego 18 lat temu postanowiliśmy zorganizować I Ogólnopolską Konferencję 

związaną z tematyką traw. Było to w listopadzie 1994 roku. 

Łączą nas nie tylko wspólne zainteresowania badawcze, czego wynikiem są liczne 

wspólne publikacje, ale też więzy przyjaźni, co bardzo sobie cenię.


BADANIA TRAW W ZAKŁADZIE SYSTEMATYKI I FITOGEOGRAFII ROŚLIN 

NACZYNIOWYCH INSTYTUTU BOTANIKI PAN 

Marta Mizianty, Ludwik Frey, Zbigniew Mirek, Beata Paszko, 

Magdalena Szczepaniak, Wojciech Bieniek 


Polska Akademia Nauk, ul. Lubicz 46, 31-512 Kraków, e-mail: b.paszko@botany.pl 

Na przedstawiony poniżej dorobek naukowy Zakładu Systematyki i Fitogeografii Roślin 

Naczyniowych, który istnieje pod tą nazwą od 2012 r., składa się dorobek Zakładu 

Zmienności Roślin oraz Zakładu Systematyki Roślin Naczyniowych z dwiema pracowniami 

– Pracownią Zmienności Roślin i Pracownią Flory Polski. Struktura organizacyjna 

wymienionych wyżej jednostek zmieniała się bowiem na przestrzeni 60 lat, czyli od chwili 

powstania Instytutu Botaniki PAN. 

W latach 70. i 80. ubiegłego stulecia rozpoczęto intensywne badania kariologiczne przedstawicieli 

flory roślin naczyniowych Polski, w tym także traw. W rezultacie tych studiów 

powstał cykl prac dotyczący liczb chromosomów, w których podano liczby dla 73 taksonów 

traw z 33 rodzajów (Frey 1971, 1973a, 1975b, 1982(1984), 1991c, 1992, 1993b; Frey 

i in. 1977, 1981; Jasiewicz, Mizianty 1975; Mizianty 1985c, 1991a, 1999; Mizianty, Frey 

1973; Mizianty i in. 1981, 1983, 2001; Mizianty, Pawlus 1982(1984); Paszko 2009). Po raz 

pierwszy dla nauki zostały podane liczby chromosomów dla Festuca drymeja i F. versicolor 

(Mizianty, Frey 1973), Trisetum fuscum i T. macrotrichum (Frey 1991c) oraz po raz pierwszy 

zaobserwowano chromosomy dodatkowe u Festuca polesica i F. valesiaca (Mizianty, 

Pawlus 1982(1984)). Po raz pierwszy w Polsce przeprowadzono analizę wzorów chromatynowych 

(C-banding) dla Dactylis glomerata subsp. aschersoniana (Mizianty 1985a) oraz 

badania porównawcze struktury kariotypów dla wybranych taksonów z rodzaju Dactylis 

(Mizianty 1991a) i Calamagrostis (Paszko 2009). 

W latach 70. zostały podjęte kompleksowe badania biosystematyczne wybranych 

gatunków i rodzajów traw w Polsce, np.: Molinia (Frey 1975b), Puccinellia distans 

(Mirek, Trzcińska-Tacik 1981), Bromus carinatus (Mirek 1982a), Deschampsia (Frey 

1982(1984)), kompleksu Festuca ovina (Pawlus 1983(1985)), Glyceria declinata (Mirek, 

Załuski 1986), G. nemoralis (Mirek 1988b), Avenula, Trisetum i Koeleria (Frey 1991d, 

1992, 1993b, 1996a) oraz Dactylis w Polsce i w Europie (Mizianty 1986, 1988a, b, 1989, 

1990a, 1991a, b, 1993, 1994, 1996a, b, c, 1997a, b, 1998b; Mizianty, Cenci 1995, 1996; 

Mizianty, Wilk 2003). 

Wymiernym rezultatem tych badań jest opisanie nowego dla nauki podgatunku Molinia 

caerulea subsp. hispanica Frey z Hiszpanii oraz utworzenie trzech nowych kombinacji 

nomenklatorycznych: Avenula pratensis var. hirtifolia (Podp.) Frey, A. planiculmis 

var. hispidula (Zapał.) Frey, Elymus repens (L.) Gould var. subulatus (Roem. & Schult.) 

Szczepaniak, E. ×mucronatus (Opiz ex Bercht.) Conert nvar. mucronatus Szczepaniak, 

E. ×mucronatus nvar. tesquicolus (Czerniak.) Szczepaniak.


Pod koniec lat 90. zainicjowano badania nad rodzajami należącymi do kompleksu Agropyron-Elymus: 

Agropyron, Elymus, Leymus i Hordelymus (Mizianty, Szczepaniak 1997; 

Mizianty i in. 1999, 2001; Mizianty, Frey 2007), górskimi gatunkami rodzaju Calamagrostis 

(Paszko 2003, 2007, 2008, 2011), Elymus repens (Szczepaniak 2002a, b, 2009), 

E. hispidus (Szczepaniak 2001, 2003), E. ×mucronatus (Szczepaniak 2007), kompleksem 

Hordeum murinum (Mizianty 2006; Bieniek 2010), Brachypodium (Paszko 2007, 2008) 

oraz Melica ciliata i M. transsilvanica (Szczepaniak 2011). 

Obecnie prowadzone są studia taksonomiczne nad blisko spokrewnionymi rodzajami 

Agrostis, Calamagrostis i Deyeuxia w Europie, Azji i Ameryce Północnej. Rezultatem 

badań jest opisanie dwóch nowych dla nauki gatunków traw: Deyeuxia sorengii Paszko 

& W. L. Chen z terenu Wyżyny Tybetańskiej (Paszko, Chen, w druku) oraz Calamagrostis 

gamblei Paszko z północno-zachodnich Indii (Paszko, w druku), jak również wyjaśnienie 

relacji taksonomicznych w kompleksach gatunków, np.: Calamagrostis perplexa, 

C. scribneri w Ameryce Północnej (Howard i in. 2009, z udziałem B. Paszko), C. epigeios, 

C. extremiorientalis i C. macrolepis w Chinach (Paszko, Ma 2010) oraz Deyeuxia abnormis, 

Agrostis zenkeri, A. pleiophylla w północno-wschodnich Indiach, Nepalu, Butanie i zachodnich 

Chinach (Paszko, Soreng, w druku). 

Wiele uwagi poświęcono również rozmieszczeniu gatunków traw w Polsce i w Europie, 

np.: Molinia arundinacea (Frey 1976b), Avena strigosa (Frey 1989, 1991b), gatunków 

z grupy Festuca ovina (Pawlus 1983(1985)), z rodzaju Avenula (Frey 1991d), Aira (Frey 

1994c, 1997e), Holcus (Frey, Kużdżał 1996), Agrostis rupestris i A. alpina (Frey 1997a), 

Dactylis glomerata subsp. slovenica (Mizianty 1996c) i wielu innych. Opracowano mapy 

rozmieszczenia i wykazy stanowisk rzadkich, zagrożonych, a czasami zanikających gatunków 

traw w Polsce: Ventenata dubia i Beckmannia eruciformis (Frey, Paszko 1998b, 2000), 

Glyceria striata (Frey, Sokołowski 2002), Vulpia myuros i V. bromoides (Frey i in. 2004), 

Scolochloa festucacea i Bothriochloa ischaemum (Frey 2005, 2008). Spośród prac fitogeograficznych 

warto również wspomnieć badania nad rozmieszczeniem traw na obszarze 

Tatr i szerszą charakterystykę flory traw na obszarze gór Polski (Mirek, Piękoś-Mirkowa 

2002). Po raz pierwszy stwierdzono obecność Dactylis glomerata subsp. slovenica we Włoszech 

(Mizianty, Cenci 1995, 1996) oraz na Kaukazie (Mizianty, Wilk 2003). 

W ostatnim dziesięcioleciu wykorzystuje się markery molekularne w badaniach filogenetycznych 

i filogeograficznych różnych krytycznych grup w obrębie Poaceae, np.: 

kompleksu Hordeum murinum (RAPD, PCR-RFLP) (Bieniek, Mizianty 2007), kompleksu 

Melica ciliata, M. nutans, M. unifl ora (AFLP, cpDNA) (Szczepaniak, Cieślak 2006, 2007, 

2009, 2011), rodzaju Calamagrostis w Europie (AFLP) (Paszko, Nobis 2010; Paszko, npbl), 

w plemieniu Triticeae (Agropyron, Elymus, Hordeum, Hordelymus, Leymus; AFLP, RAPD) 

(Mizianty, Szklarczyk 2005; Mizianty i in. 2006, 2007; Bieniek i in. 2006; Mizianty, Frey 

2007; Szczepaniak i in. 2009), w grupie ‘Aveneae-type plastid DNA clade’ (cpDNA, rDNA) 

(Saarela i in. 2010, z udziałem B. Paszko). Do tej grupy należą także badania filogeograficzne 

endemitów karpackich takich jak Festuca carpatica (Mirek, Korbecka, npbl) oraz 

genetyczne badania par taksonów zastępczych, niżowych i górskich oraz arktyczno-alpejskich, 

np. Anthoxanthum odoratum - A. alpinum (Mirek, Combik, npbl) czy Avenella fl exuosa 

i Millium effusum (Mirek, Combik, npbl).


Zajmowano się także ogólnymi zagadnieniami zagrożenia i ochrony gatunków traw 

w Polsce (Frey 2001h, 2009(2010), 2010(2011); Piękoś-Mirkowa, Mirek 2002). Przedmiotem 

szczegółowej analizy były trawy objęte prawną ochroną gatunkową oraz trawy 

zagrożone w skali Polski, zamieszczone w obu wydaniach „czerwonej księgi” (Zarzycki, 

Kaźmierczakowa 1993; Kaźmierczakowa, Zarzycki 2001), m.in.: Festuca amethystina, 

F. macutrensis, F. pseudodalmatica, F. pseudovina (Pawlus 1993a, b, c, d), Avenula planiculmis 

(Frey 1991d, 1999c; Frey, Piękoś-Mirkowa 2001), Deschampsia setacea (Frey 

1982(1984), 1993a, 2001a), Elymus farctus (Frey 1999d, 2001b; Frey, Szczepaniak 2001), 

Sesleria bielzii (Szeląg 2001), Trisetum sibiricum (Frey i in. 2001), Poa violacea (Mirek 

1993i, 2001b), P. granitica (Piękoś-Mirkowa i in. 1996a), Trisetum fuscum (Frey 1992; 

Piękoś-Mirkowa i in. 1996a). 

Ważne znaczenie dla poszerzania i rozpowszechniania wiedzy mają publikacje monograficzne 

dotyczące traw (Frey 2001, 2002, 2003, 2005, 2007, 2009, 2011). Jednocześnie 

powstały prace o charakterze popularno-naukowym, adresowane do szerokiego grona czytelników, 

którzy nie tylko zawodowo interesują się trawami (np.: Mizianty 1995b; Frey 

2000f, 2001h). 

System cytowania literatury za lata 1953–2003 według: Mirek Z., Nowak M. (red.). 2003. Instytut Botaniki 

im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk (1953–2003). Tom 2. Bibliografia. Instytut Botaniki im. 

W. Szafera PAN, Kraków.


PROGNOZOWANIE STĘŻENIA PYŁKU TRAW W SEZONIE PYŁKOWYM 

Dorota Myszkowska 

Zakład Alergologii Klinicznej i Środowiskowej UJ CM, 31-531 Kraków, ul. Śniadeckich 10, 

e-mail: dmyszkow@cm-uj.krakow.pl 

Dobowe stężenie pyłku traw stanowi cenną informację o zagrożeniu alergenami pyłkowymi 

dla osób uczulonych, może być ona także stosowana do monitorowania immunoterapii 

swoistej. W przypadku całorocznego schematu odczulania, dawka podawana pacjentowi 

w sezonie pylenia dobierana jest w zależności od nasilenia objawów alergii pyłkowej 

w okresie przed iniekcją szczepionki oraz aktualnego stężenia pyłku w powietrzu. 

Celem badań było opracowanie optymalnego modelu prognozującego dobowe stężenie 

pyłku traw w sezonie pyłkowym. 

Do stworzenia modeli zastosowano dobowe stężenia pyłku traw oraz dane meteorologiczne, 

które wykazywały istotną zależność, potwierdzoną analizą regresji wielorakiej. Zastosowano 

dwie techniki analizy statystycznej: analizę szeregów czasowych i wielomianową 

regresję logistyczną. Modele budowano w oparciu o dane wejściowe z okresu 1991–2011; 

stworzono je przy arbitralnym, opartym na literaturze, ustaleniu liczby klas stężenia oraz wartości 

granicznych dla przewidywanych dobowych stężeń pyłku. Klasy stężeń uszeregowano 

jako kategorie dla poszczególnych taksonów (kat. 0, 1, 2, 3). Obliczenia wykonano na dwóch 

seriach danych: z lat 1991–2011 (bez lat 1992 i 1996) i 1998–2011 oraz wartości elementów 

meteorologicznych do 7 dnia przed dniem badanym. Liczono także średnie wartości z kilku 

dni wstecz (2–7). Dopasowanie modeli wykonano na danych wejściowych. Skuteczność 

modeli z obu metod sprawdzono na danych z 2012 roku. 

Najlepszymi z modeli szeregów czasowych okazały się modele nieanalityczne, czyli 

tzw. mechaniczne oraz niektóre modele z rodziny ARIMA. Stosując regresję wielomianową 

uzyskano dość dobre (na poziomie 80%) przewidywanie dolnych klas stężeń i nieco słabsze 

górnych klas. Jako zmienne wyjaśniające wprowadzono głównie wartości temperatury 

minimalnej i maksymalnej oraz wilgotności względnej. Najniższy błąd prognoz uzyskano 

dla przewidywania wzrostu stężenia dla klasy wartości ≤ 20 i < 50 pgm –3 . Dla modelu wykonanego 

na serii danych 1998–2011 stwierdzono najwyższą skuteczność przewidywania 

dla wartości najniższych stężenia (< 10 pgm –3 ), najniższą dla wartości 11–20 pgm –3 . Spośród 

modeli ARIMA najwyższą wartość prognostyczną wykazał model o postaci ARIMA 

(0,1,10), zawierający jako zmienne dobowe wartości stężenia pyłku liczone z 7 dni wstecz. 

Do modelu nie zostały włączone jako zmienne, elementy meteorologiczne. Wartość R 2 dla 

dopasowania modelu wyniosła 0,72, a skuteczność prognozowania była na poziomie 75%. 

Każda z zastosowanych technik pokazała inny aspekt danych oraz potwierdziła złożoność 

problemu zależności stężenia dobowego pyłku traw od elementów meteorologicznych. 

Modele wykonane przy zastosowaniu regresji wielomianowej logistycznej zastosowano 

w 2012 roku do monitorowania wizyt pacjentów odczulanych alergenami pyłku traw 

w Poradni Alergologicznej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. Modele wprowadzono 

w formie modułu do bazy danych pyle.cm-uj.krakow.pl. 

Projekt finansowany z dotacji statutowej: K/ZDS/002432.


MIKROMORFOLOGICZNA STRUKTURA EPIDERMY PLEWKI DOLNEJ 

I JEJ ZNACZENIE W TAKSONOMII CENTRALNO-AZJATYCKIEGO 

KOMPLEKSU STIPA TIANSCHANICA 

Marcin Nobis 

Zakład Taksonomii Roślin, Fitogeografi i i Zielnika, Instytut Botaniki, Uniwersytet 

Jagielloński, ul. Kopernika 27, 31-501 Kraków, e-mail: m.nobis@uj.edu.pl 

Głównym celem badań była obserwacja i ewaluacja ultrastrukturalnych cech epidermy 

plewki dolnej, przy użyciu elektronowego mikroskopu skaningowego. Mikromorfologiczne 

badania były prowadzone na osobnikach należących do kompleksu Stipa tianschanica, 

występującego w Centralnej Azji, na terenie Chin, Mongolii, Rosji, Kazachstanu, Kirgistanu, 

Tadżykistanu i Indii. 

W wyniku przeprowadzonych obserwacji, cechy takie jak: częstość, kształt i rozmieszczenie 

komórek długich, haczyków, kolców oraz włosków, uznano za wartościowe dla 

taksonomii tego kompleksu. Otrzymane wyniki porównano ze zmiennością makromorfologiczną 

badanych taksonów. Analiza głównych składowych (PCA) także wykazała wyraźną 

zmienność w obrębie osobników należących do badanego kompleksu, związaną ze zmiennością 

mikromorfologiczną epidermy plewek oraz różnicami w geograficznym rozmieszczeniu 

poszczególnych taksonów. Na tej podstawie trzy gatunki i jeden podgatunek zostały 

wyróżnione, mianowicie: S. tianschanica Roshev. subsp. tianschanica, S. tianschanica 

subsp. gobica (Roshev.) D. F. Cui, S. klemenzii Roshev. i S. austromongolica M. Nobis 

nom. prov. Ostatni z wyżej wymienionych jest gatunkiem nowym dla nauki. Dodatkowo, 

zgodnie z zasadami Kodeksu Wiedeńskiego, wyznaczony został lektotyp S. tianschanica. 

Opisy, synonimy, mapy rozmieszczenia oraz klucz do oznaczania gatunków i podgatunków 

z kompleksu S. tianschanica zostały przedstawione.


RYŻ (ORYZA SATIVA) I JEGO FITOCENOZY W ŚRODKOWEJ AZJI 

Arkadiusz Nowak 1 , Sylwia Nowak 1 , Marcin Nobis 2 

1 

Pracownia Geobotaniki i Ochrony Szaty Roślinnej, Katedra Biosystematyki, 

Uniwersytet Opolski, ul. Oleska 48, 45-052 Opole, 

e-mail: anowak@ uni.opole.pl, snowak@uni.opole.pl 

2 

Zakład Taksonomii Roślin, Fitogeografi i i Zielnika, Instytut Botaniki, Uniwersytet 

Jagielloński, ul. Kopernika 27, 31-501 Kraków, e-mail: m.nobis@uj.edu.pl 

Ryż jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych traw w klimacie tropikalnym i subtropikalnym. 

Występuje zarówno w stanie dzikim, jak i w uprawie w Afryce, południowej Europie, 

Azji, Oceanii, Australii oraz obu Amerykach. Jest on obecnie uprawiany w 114 krajach, a w 

wielu z nich stanowi podstawę wyżywienia ludności. Ryż został „udomowiony” najprawdopodobniej 

w południowo-zachodnich Chinach ok. 9 tys. lat temu. Od tego czasu przez wiele 

stuleci kształtowały się nowe zależności w zbiorowiskach spontanicznie rozwijających się 

na polach ryżowych, a wiele gatunków zaadaptowało się do specyficznego rytmu uprawy 

(okresy zalewu, więźba nasadzeń, metody odchwaszczania i selekcjonowania ziarna, wprowadzanie 

nowych odmian Oryza sativa, itp.). Odmienność flory pól ryżowych i fitocenoz 

przez nią kształtowanych pozwoliła na wydzielenie osobnej klasy fitosocjologicznej Oryzetea 

sativae. Zbiorowiska chwastów pól ryżowych są przedmiotem badań fitosocjologicznych 

w wielu regionach świata. Od roku 2009 badania tego typu roślinności prowadzone 

są także na terenie środkowej Azji, głównie na obszarze Pamiro Ałaju w Tadżykistanie. 

W efekcie tych prac odnotowano 24 zespoły roślinne w obrębie 6 klas. Pięć spośród wyróżnionych 

przez autorów zespołów pól ryżowych, to asocjacje nowe dla nauki. 

Głównymi czynnikami wpływającymi na fizjonomię płatów i układy roślinne w zbiorowiskach 

pól ryżowych są głębokość wody i położenie pól (głównie w zależności od wysokości 

n.p.m.). W płatach roślinności tych antropogenicznych siedlisk odnotowano łącznie 

ponad 120 gatunków roślin naczyniowych. Pola ryżowe w Tadżykistanie są również ostoją 

gatunków szuwarowych i wodnych w tej części Azji. W obrębie badanych siedlisk odnotowano 

występowanie wielu gatunków rzadkich na terenie Tadżykistanu lub nawet i takich, 

które jak dotąd nie były znane z tego obszaru.


PROBLEMY TAKSONOMICZNE W OBRĘBIE RODZAJÓW AGROSTIS L., 

CALAMAGROSTIS ADANS. I DEYEUXIA CLARION EX P. BEAUV. 

W AZJI POŁUDNIOWEJ 

Beata Paszko 

Zakład Systematyki i Fitogeografi i Roślin Naczyniowych, Instytut Botaniki im. W. Szafera 

Polska Akademia Nauk, ul. Lubicz 46, 31-512 Kraków, e-mail: b.paszko@botany.pl 

Głównym celem prowadzonych badań jest rewizja taksonomiczna wybranych kompleksów 

gatunków z rodzajów Agrostis L., Calamagrostis Adans. i Deyeuxia Clarion ex P. Beauv. 

występujących w Azji Południowej. Wyniki badań zostaną wykorzystane do przygotowania 

oryginalnych opracowań tych rodzajów do dwóch Flor regionalnych: Flora of Nepal 

i Flora of Pan-Himalayas. Opracowania taksonomiczne w klasycznych już dziełach, takich 

jak: Flora of British India Josepha D. Hooker’a (1897) czy The grasses of Burma, Ceylon, 

India and Pakistan (excluding Bambuseae) Normana L. Bor’a (1960) wymagają gruntownej 

rewizji z uwzględnieniem taksonów opisanych z terenu Indii, południowej Rosji, byłych 

republik radzieckich i Chin. Niezbędna krytyczna rewizja dokonywana jest w oparciu 

o wszystkie dostępne oryginalne materiały zielnikowe, z uwzględnieniem typów nomenklatorycznych 

wszystkich taksonów Agrostis, Calamagrostis i Deyeuxia opisanych z tego 

terenu Azji. Szczególną uwagę poświęcono rewizji taksonów, które zostały opisane przez 

Augusta H. R. Grisebach’a oraz Josepha D. Hooker’a i jego współpracowników. 

Wyniki przeprowadzonych dotychczas badań wskazują na dyskusyjny status wielu gatunków 

i pozwoliły na podjęcie następujących decyzji taksonomicznych: (1) opisanie dwóch 

nowych dla nauki gatunków traw: Deyeuxia sorengii B. Paszko & W. L. Chen z terenu 

Wyżyny Tybetańskiej (Paszko & Chen, w druku) i Calamagrostis gamblei B. Paszko z północno-zachodnich 

Indii (Paszko, w druku), (2) zsynonimizowanie Calamagrostis emodensis 

var. breviseta Hack. z Calamagrostis macrolepis Litv., (3) zsynonimizowanie Deyeuxia 

triaristata Hook. f. oraz Calamagrostis tripilifera var. cumminsii Hook. f. z Calamagrostis 

fi liformis Griseb., (4) zsynonimizowanie Deyeuxia fl avens Keng z Calamagrostis tripilifera 

Hook. f., (5) zsynonimizowanie Agrostis nagensis Bor z Deyeuxia diffusa Keng, (6) 

wyznaczenie lektotypów: Calamagrostis emodensis Griseb., C. fi liformis Griseb., C. tripilifera 

Hook. f., oraz Anisachne gracilis Keng, (7) potwierdzenie odrębności taksonomicznej 

Calamagrostis garhwalensis C. E. Hubb. & Bor, a także odkrycie kilku nowych stanowisk 

tego gatunku w północno-zachodnich Indiach i pierwszego stanowiska w centralnych Chinach, 

(8) odrzucenie lektotypu Agrostis pleiophylla Mez. wyznaczonego przez H. Noltie’go 

(1999) i wyznaczenie nowego lektotypu tego gatunku, (9) odrzucenie lektotypu Deyeuxia 

abnormis wyznaczonego przez H. Noltie’go (1999) i wykazanie zasadności akceptacji lektotypu 

wyznaczonego przez Bor’a (1954), (10) poprawienie i uzupełnienie diagnozy i opisu 

Deyeuxia abnormis Hook. f., (11) zsynonimizowanie Agrostis continentalis Hand.-Mazz. 

z Deyeuxia abnormis Hook. f. 

Historia taksonomiczna Deyeuxia abnormis, gatunku opisanego przez J. D. Hooker’a, 

jest świetnym przykładem zamieszania, jakie występuje niekiedy w nazewnictwie


szczególnie krytycznych taksonów. W literaturze botanicznej istnieją bardzo różne koncepcje 

D. abnormis. Sytuację dodatkowo skomplikowało wskazanie dwóch różnych lektotypów 

przez N. L. Bor’a oraz H. Noltie’go, które faktycznie odpowiadają dwóm odrębnym gatunkom. 

Obaj badacze uważali swoje koncepcje Deyeuxia abnormis za zbieżne z koncepcją 

Agrostis zenkeri Trin., toteż błędnie synonimizowali Deyeuxia abnormis z tym gatunkiem. 

Ponadto, inne gatunki (Agrostis pleiophylla Mez. i A. nagensis Bor), uważane przez autorkę 

za odrębne, były również synonimizowane z Deyeuxia abnormis. 

Studia materiałów zielnikowych w Londynie (K, BM) i Edynburgu (E) były możliwe dzięki projektowi 

w ramach programu SYNTHESYS, a wyjazdy badawcze do Sankt-Petersburga (LE), Kalkuty (CAL) 

i Dehradun (DD, BSD) odbyły się w ramach wymiany bezdewizowej między Polską Akademią Nauk i jej 

odpowiednikami w Rosji i w Indiach. Praca jest finansowana ze środków przeznaczonych na działalność 

statutową Instytutu Botaniki im. W. Szafera PAN w Krakowie.


UDZIAŁ TRAW W POCZĄTKOWYCH ETAPACH KSZTAŁTOWANIA SIĘ POKRYWY 

ROŚLINNEJ NA OBRZEŻACH WYROBISK ŻWIRU 

Edyta Sierka, Beata Babczyńska-Sendek 

Katedra Geobotaniki i Ochrony Przyrody, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, 

Uniwersytet Śląski w Katowicach, ul. Jagiellońska 28, 40-032 Katowice, 

e-mail: edyta.sierka@us.edu.pl, beata.babczynska-sendek@us.edu.pl 

Trawy, dzięki swojej szerokiej tolerancji względem warunków siedliskowych, odgrywają 

ważną rolę jako gatunki pionierskie na terenach pozbawionych wcześniej roślinności, m.in. 

w miejscach, gdzie prowadzona była eksploatacja odkrywkowa. Przedmiotem badań był 

udział traw w pokrywie roślinnej wykształcającej się w procesie sukcesji na obrzeżach 

wyrobiska żwiru „Brzezie nad Odrą”, w obrębie powstającego zbiornika przeciwpowodziowego 

„Racibórz Dolny”. Do badań wybrano powierzchnie, w obrębie których eksploatację 

kruszyw mineralnych zakończono kolejno w latach: 1998–2002. Obszar wyrobiska 

zagospodarowywano następnie w kierunku wodnym, wykorzystując do rekultywacji zgromadzony 

nadkład, czyli wierzchnią warstwę gleby. Nadkładem tym równomiernie pokryto 

teren obrzeża powstałego zbiornika. 

Udział gatunków traw na poszczególnych powierzchniach oszacowano w terenie 

w 5 stopniowej skali. Elementy biologii, ważne dla kolonizowania i zasiedlania nowych 

obszarów oraz preferencje siedliskowe traw występujących na obrzeżach zawodnionego 

wyrobiska kruszyw mineralnych, analizowano w oparciu o dane zawarte w bazie Biolflor 

oraz liczby ekologiczne wg Zarzyckiego i in. (2002). 

Ogółem na badanych powierzchniach stwierdzono występowanie przedstawicieli 

24 gatunków traw. Zdecydowana większość z nich (87%) to taksony rodzime. Antropofity 

były reprezentowane jedynie przez 3 archeofity. Na wszystkich powierzchniach występowało 

9 gatunków traw (37%). Były to: Agrostis stolonifera, Alopecurus aequalis, Calamagrostis 

epigejos, Deschampsia caespitosa, Echinochloa crus-galli, Elymus repens, Poa annua, Poa 

palustris i Setaria pumila. Na czterech stwierdzono: Lolium perenne i Poa compressa. 

Wśród odnotowanych gatunków dominują trawy o strategii C, czyli tzw. konkurenci 

(59%). Spory udział mają też gatunki o strategii mieszanej CSR (17%), a pozostałe strategie 

życiowe reprezentowane są jedynie przez 2 lub 1 gatunek. Przeważają hemikryptofity, które 

rozmnażają się zarówno wegetatywnie, jak i za pomocą nasion. Ich nasiona rozsiewane są 

głównie za pomocą wiatru lub epiozoochorycznie, co pozwala na kolonizowanie nowych, 

odległych obszarów. Rozłogi, wytwarzane przez przeszło połowę stwierdzonych gatunków 

traw, pozwalają na skuteczne utrzymanie się na zajętych terenach. Największe pokrycie na 

poszczególnych powierzchniach uzyskuje Calamagrostis epigejos, którego udział rośnie 

wraz z czasem – od 20% po 10 latach od zakończenia eksploatacji do 60–80% po 14 

latach. Liczebność Alopecurus aequalis, Phalaris arundinacea oraz Poa palustris na każdej 

z pięciu powierzchni była na zbliżonym poziomie. W obrębie najmłodszej i najstarszej 

powierzchni stwierdzono stanowiska Leersia oryzoides.


Większość (70%) traw z analizowanego terenu preferuje siedliska świeże 

i wilgotne. Dominują gatunki związane z glinami lekkimi i utworami pylastymi, 

o odczynie słabo kwaśnym i obojętnym. Przeważają trawy przywiązane do gleb mineralno-próchniczych, 

zasadniczo ubogich w humus (83%), zarówno mezotroficznych jak 

i eutroficznych.


STRUKTURA FILOGEOGRAFICZNA GATUNKÓW KOMPLEKSU 

MELICA CILIATA 

Magdalena Szczepaniak 


Polska Akademia Nauk, ul. Lubicz 46, 31-512 Kraków, e-mail: m.szczepaniak@botany.pl 

Określenie związków filogeograficznych pomiędzy blisko spokrewnionymi taksonami jest często 

trudne z powodu braku wystarczająco zmiennych markerów genetycznych. Gatunki wchodzące 

w skład kompleksów, charakteryzują się dużym podobieństwem morfologicznym i jednocześnie 

mogą wykazywać różny poziom zróżnicowania genetycznego. 

Głównym celem badań było określenie historycznych i współczesnych mechanizmów ewolucyjnych, 

które ukształtowały genetyczne zróżnicowanie i wpłynęły na powstanie współczesnego 

wzoru rozmieszczenia w Europie gatunków z kompleksu Melica ciliata (t.j. M. transsilvanica, 

M. ciliata, M. taurica oraz M. magnolii, należące do sekcji Dalycum Dumort., podsekcji Ciliatae 

(Lavrenko) Bor). 

Badania genetyczne przeprowadzono na materiałach roślinnych, zebranych łącznie ze 

100 populacji gatunków kompleksu Melica ciliata (w tym M. transsilvanica – 27 populacji, 

M. ciliata – 56 populacji, M. taurica – 6 populacji oraz M. magnolii – 11 populacji). 

Analizę markerów AFLP wykonano dla 756 roślin, natomiast analizy sekwencji cpDNA dla 

450. Poziom zmienności i zróżnicowania genetycznego oszacowano na podstawie wartości 

parametrów genetycznych, analiz grupowania Bayesowskiego i głównych współrzędnych 

(PCoA) oraz analizy wariancji molekularnej (AMOVA). 

Na podstawie wyników AFLP stwierdzono, że taksony kompleksu Melica ciliata charakteryzują 

się niskim poziomem zmienności genetycznej w populacjach i wyraźną strukturą 

międzypopulacyjną. Wykazano odrębność genetyczną taksonów, o czym decyduje obecność 

charakterystycznych markerów AFLP. Analiza cpDNA ujawniła występowanie odrębnego 

haplotypu jedynie w jednej z badanych populacji M. magnolii z Półwyspu Iberyjskiego 

(Pireneje). 

Przeprowadzone badania AFLP wykazały istnienie wyraźnej struktury geograficznej 

w obrębie kompleksu Melica ciliata, częściowo odpowiadającej gatunkom wyróżnianym 

na podstawie cech morfologicznych. Potwierdzono istnienie głównych linii rodowych – 

wschodnio- i zachodnio-europejskiej, odpowiadających M. transsilvanica s.l. i M. ciliata s.l. 

Dalsza analiza struktury wewnętrznej tych grup ujawniła w obrębie M. transsilvanica istnienie 

odrębnych pul genetycznych, charakterystycznych dla Krymu, Podola i Rumunii, 

Europy centralnej oraz zachodniej części Europy centralnej. W obrębie M. ciliata również 

wyróżniają się linie rodowe odpowiadające regionom geograficznym. Bardzo wyraźnie 

odróżnia się M. taurica z Krymu oraz M. magnolii z Półwyspu Iberyjskiego i zachodniej 

części obszaru Śródziemnomorskiego oraz M. magnolii z Półwyspu Apenińskiego. Pozostałe 

linie rodowe występują w Europie centralnej i na Półwyspie Skandynawskim, Bałkanach 

i obszarach sąsiadujących Europy południowo-wschodniej oraz w Europie zachodniej.


Poznanie struktury filogeograficznej kompleksu pozwoliło na zlokalizowanie głównych 

potencjalnych obszarów refugialnych, położonych na Półwyspach Iberyjskim, Bałkańskim 

i Apenińskim. Powtarzające się okresy izolacji południowych obszarów refugialnych podczas 

czwartorzędowych zlodowaceń, sprzyjały różnicowaniu i specjacji w obrębie kompleksu 

M. ciliata, co znalazło współczesne odzwierciedlenie w położeniu centrum różnicowania na 

obszarze wybrzeża Morza Śródziemnego i Bałkanów. Wyniki badań wskazują, że aktualny 

zasięg kompleksu jest wynikiem kolonizacji głównie z refugiów zlokalizowanych na Półwyspach 

Bałkańskim i Iberyjskim. Apenińskie linie rodowe były w dużej mierze izolowane 

z powodu bariery, jaką stanowiły Alpy. 

Prawie całkowita jednolitość w niekodujących regionach cpDNA w kompleksie 

Melica ciliata może być spowodowana szybką postglacjalną kolonizacją, czego skutkiem 

jest homogeniczność cpDNA. Jednocześnie, zmienność genetyczna na danym obszarze jest 

w równej mierze warunkowana przez cechy biologii gatunku, a zwłaszcza przez możliwości 

rozsiewania, zdolności kolonizacyjne oraz system rozmnażania. 

Praca naukowa finansowana ze środków na naukę w latach 2009–2012 jako projekt badawczy (nr grantu 

N N303 373 436) i na działalność statutową Instytutu Botaniki im. W. Szafera PAN w Krakowie.


VULPIA MYUROS (L.) C. C. GMEL. NA SIEDLISKACH ANTROPOGENICZNYCH: 

SPOSÓB ROZPRZESTRZENIANIA, TRWAŁOŚĆ WYSTĄPIEŃ 

I ZMIENNOŚĆ MORFOLOGICZNA 

Ewa Szczęśniak 

Katedra Bioróżnorodności, Instytut Biologii Roślin, Uniwersytet Wrocławski, 

ul. Kanonia 6/8, 50-328 Wrocław, e-mail: ewaszcz@biol.uni.wroc.pl 

Vulpia myuros (L.) C. C. Gmel. jest gatunkiem mediterrańskio-irano-turańskim, notowanym 

także w południowej i zachodniej części Europy Środkowej (Zając, Zając 2009). W Polsce 

osiąga północno-wschodni kres zasięgu i notowano ją głównie w części południowo-zachodniej 

(Frey i in. 2004). Jest to roślina jednoroczna, o krótkim okresie wzrostu, związana 

z pionierskimi zbiorowiskami odsłoniętych piaszczysk, skąd jest wypierana w miarę 

wzrostu zwarcia roślinności. Opublikowane badania wskazują na zmniejszanie się liczby 

jej stanowisk i w skali kraju jest klasyfikowana jako narażona na wymarcie (V; Zarzycki, 

Szeląg 2006). 

Badania przeprowadzone na Dolnym Śląsku w latach 2000–2011 wykazały, że wulpia 

często pojawia się na siedliskach antropogenicznych, przede wszystkim na nowych lub 

remontowanych chodnikach, przydrożach, stacjach kolejowych itp. oraz w miejscach składowania 

materiałów budowlanych, gdzie jest najprawdopodobniej zawlekana z piaskiem. 

Wchodzi w skład zbiorowisk terofitów o niestabilnym, przypadkowym składzie, z dużym 

udziałem antropofitów. Szczególnie często notowana była we Wrocławiu, w latach 2000– 

2009 obserwowano ją na 18 stanowiskach (tyle istniejących stanowisk podano dla całej 

Polski w latach 1991–2002; Frey i in. 2004). 

Początkowe obserwacje sugerowały, że gatunek może wchodzić w fazę ekspansji, lecz 

obecnie należy to wykluczyć. Stanowiska utrzymują się przez kilka, wyjątkowo kilkanaście 

lat, lecz nie obserwowano rozprzestrzeniania się wulpii z istniejących płatów. Ponadto, 

nawet jeśli nie nastąpiła sukcesja roślinności, gatunek powoli zmniejszał liczebność aż do 

zaniku stanowiska. Wynika to prawdopodobnie z braku odporności na deptanie, krótkiego 

okresu wytwarzania nasion i małej skuteczności ich rozsiewania, co w efekcie prowadzi do 

zmniejszania się co roku ilości produkowanych nasion i liczebności danego wystąpienia. 

Na siedliskach antropogenicznych gatunek wykazuje dużą zmienność morfologiczną, 

wyrażającą się przede wszystkim rozmiarem (3 do 80,5 cm dł. pędu), ilością wytwarzanych 

pędów (1 do 96) oraz ilością kłosków w wiesze (3 do 86), ale także liczbą kwiatów 

w kłosku (3–7) i długością kłosków (0,3–1,0 cm). Są to cechy zależne głównie od wilgotności, 

w mniejszym stopniu od żyzności siedliska. Około 50% okazów wytwarzających 

nasiona ma wyraźnie odsunięty kwiatostan od liścia flagowego; szczególnie dotyczy to 

roślin z siedlisk półcienistych i cienistych (85%). Ta cecha jest podawana jako charakterystyczna 

dla V. bromoides i jako najłatwiejsza do zaobserwowania może być powodem 

błędnego oznaczania wulpii mysi ogon jako V. bromoides. Okazy zebrane w fazie kwit-


nienia nie mają odstępu między liściem flagowym i kwiatostanem, bez względu na rodzaj 

zajmowanego siedliska. 

Frey L., Paszko B., Kwiatkowski P. 2004. Distribution of Vulpia species (Poaceae) in Poland. Acta Societatis 

Botanicorum Poloniae 73: 31–37. 

Zając M., Zając A. 2009. Elementy geograficzne rodzimej flory Polski. Pracownia Chorologii Komputerowej 

UJ, Kraków. 

Zarzycki K., Szeląg Z. 2006. Red list of the vascular plants in Poland. W: Z. Mirek, K. Zarzycki, W. Wojewoda, 

Z. Szeląg (red.), Red list of plants and fungi in Poland. W. Szafer Institute of Botany, Kraków, 

s. 11–20.


FOTOGRAFIA TRAW – MAŁE JEST PIĘKNE 

Marian Szewczyk 

Instytut Rolnictwa, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jana Grodka w Sanoku, 

ul. Mickiewicza 21, 38-500 Sanok, e-mail: marian.szewczyk@gmail.com 

Wykład „Fotografia traw – małe jest piękne”, przedstawia problemy występujące przy fotografowaniu 

rodziny Poaceae. Małe rozmiary kwiatów, skromna kolorystyka, ciągły ruch 

kwiatostanów osadzonych na bardzo wysokich łodygach to tylko niektóre z występujących 

tutaj trudności. Prezentacja przedstawia sposoby ich rozwiązania oraz urządzenia skonstruowane 

do fotografowania traw. Przegląd fotogramów przekonuje widza o specyficznym pięknie 

traw i zachęca do opracowania fotoikonografii tej grupy systematycznej. 

Urządzenie do fotografowania roślin (macrobox jotka 121a). Zbliżenie kłosa Anthoxanthum (z lewej)


ZMIENNOŚĆ WIELKOŚCI APARATÓW SZPARKOWYCH W POLSKICH 

POPULACJACH ANTHOXANTHUM ODORATUM L. 

Piotr Szkudlarz 1 , Maria Drapikowska 2 , Zbigniew Celka 1 , Bogdan Jackowiak 1 

1 

Zakład Taksonomii Roślin, Wydział Biologii, Uniwersytet im. A. Mickiewicza, 

ul. Umultowska 89, 61-614 Poznań, e-mail: zcelka@amu.edu.pl 

2 



Anthoxanthum odoratum jest gatunkiem powszechnie występującym w całej Europie i Azji. 

Ponadto, jako gatunek obcy, inwazyjny, notowany jest w innych regionach świata. A. odoratum 

wykazuje szeroką skalę ekologiczną, występując zarówno w świetlistych lasach, 

na miejscach otwartych, suchych murawach, jak i na wilgotnych łąkach. Rośnie również 

na siedliskach przekształconych przez człowieka, na placach, przydrożach i nieużytkach 

porolnych. 

Gatunek ten wykazuje niezwykle dużą zmienność, co potwierdzają dotychczas prowadzone 

badania. Szeroki zakres zmienności obserwowano również w odniesieniu do 

wielkości aparatów szparkowych. Jak wskazują wyniki licznych badań, długość aparatów 

szparkowych związana jest ze stopniem ploidalności taksonu. Znalazło to również odzwierciedlenie 

w rodzaju Anthoxanthum, co pokazały wyniki wstępnych badań porównawczych 

u A. odoratum i A. alpinum. 

Zakres zmienności długości aparatów szparkowych A. odoratum okazał się zadziwiająco 

szeroki, co dało podstawę do badań szczegółowych. Przeprowadzone badania (w obrębie 

jednej populacji) wykazały, że pod względem długości i zagęszczenia aparatów szparkowych 

badana populacja A. odoratum nie jest jednorodna. Zawiera ona osobniki wyraźnie 

różniące się pod względem badanych cech. Otrzymany wynik wyjaśnia bardzo duży zakres 

zmienności badanych cech dla omawianego taksonu, nie wyjaśnia natomiast jego przyczyny. 

Można w obecnej chwili przypuszczać, na podstawie dotychczas przeprowadzonych 

badań nad innymi taksonami (Speckman i in. 1965; Santen, Claster 1986; Joachimiak, 

Grabowska-Joachimiak 2000; Khazaei i in. 2010), że w przypadku A. odoratum mamy do 

czynienia z kompleksem poliploidalnym.


ZMIENNOŚĆ STRUKTURALNA I CYTOGENETYCZNA BIELMA AMFIPLOIDÓW 

RODZAJU AVENA L. 

Paulina Tomaszewska 

Zakład Cytogenetyki i Specjacji Roślin, Instytut Biologii Eksperymentalnej Uniwersytetu 

Wrocławskiego, ul. Kanonia 6/8, 50-328 Wrocław, e-mail: ptomaszewska@interia.eu 

U wybranych amfiploidów rodzaju Avena L., a także ich gatunków rodzicielskich, zostały 

wykonane porównawcze analizy morfologiczne ziarniaków. Głównie skupiono się na 

badaniach mikrostruktur bielma, a w szczególności warstwy aleuronowej. Na tej podstawie 

stwierdzono liczne zaburzenia rozwojowe i mutacyjne tej tkanki, ujawniające się 

w postaci mozaiki. Stany mozaikowe dotyczyły przede wszystkim syntezy lipidów i globoidów 

w komórkach, syntezy hemiceluloz w ścianach oraz zmienności długości cyklu 

komórkowego. Podobne zjawiska były obserwowane również wśród amfiploidów Triticeae 

(Tomaszewska, Kosina 2008), a także innych traw (Kosina 2007). Jednak na szczególną 

uwagę zasługuje ekspresja fenotypu skrobiowego, niezwykle częsta w warstwie aleuronowej 

amfiploidów. Zjawisko to występowało jako pojedyncze zdarzenie, a także w kompleksach 

komórek siostrzanych. Tego typu niestabilność bielma obserwowano u Zea mays 

(Becraft i in. 2002). Ponadto struktura endospermy skrobiowej u analizowanych akcesji 

charakteryzowała się zmiennością dotyczącą proporcji między komórkami cylindrycznymi 

i izodiametrycznymi, powstawaniem klonów komórkowych oraz domen o charakterze 

bezkomórkowym, jak również wzrostem intruzywnym komórek aleuronowych do bielma 

skrobiowego. 

Analizy cytogenetyczne bielma w stadium jądrowym ujawniły liczne anomalie podziałowe. 

Należy zaliczyć do nich między innymi układy wielobiegunowe, spowodowane dysfunkcją 

wrzeciona podziałowego pomiędzy blisko leżącymi jądrami w anafazie i telofazie, 

eliminacje chromosomów czy też izochromosomy. Jednak najczęstszymi zaburzeniami 

w badanym materiale jest obecność mikrojąder oraz mostów, a także dużych jąder o wysokim 

stopniu ploidalności, które powstają na skutek zlewania się jąder lub w antypodach. 

Należy sądzić, że podstawą dla tych zjawisk jest natura subsyncytialna bielma, a także jego 

niestabilność cytogenetyczna, indukowana w stresie mieszańcowym przez mitotyczny crossing-over 

oraz transpozony. Powyższe analizy stanowią podstawę do wykonania dalszych 

badań tej tkanki, ważnej w diecie człowieka. 

Becraft Ph. W., Li K., Dey N., Asuncion-Crabb Y. 2002. The maize dek1 gene functions in embryonic 

pattern formation and cell fate specification. Development 129: 5217–5225. 

Kosina R. 2007. Some topics on the grass mosaics. W: L. Frey (Ed.), Biological issues in grasses. W. Szafer 

Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków, s. 159–167. 

Tomaszewska P., Kosina R. 2008. Warstwa aleuronowa u międzyrodzajowych amfidiploidów Triticeae. 

W: VIII Ogólnopolskie Spotkanie Naukowe „Biologia traw”, Kraków, s. 54.

Być uległym tak jak trawa 

co pod każdą stopą pada... 

Mieć tę siłę co ma trawa 

i za każdym razem wstawać... 

Być jak trawa 

Jarosław Jantarski 

Święta trawo, 

pokorna służebnico ziemi, 

najbliższa jak koszula, 

najwiosenniejsza, najranniejsza. 

Zwierzęta Ewangelii i Anioły Pańskie 

szły po tobie ledwie że muskając. 

Tonęły w tobie ostrza i kopyta koni, 

żłobiły buty twarde jak szlifierski kamień. 

Z przytulonymi dziećmi – nasiennymi kłoskami 

zapadałaś w wytarte skiby, w podziemne ciemnice 

i trwałaś tam, rodząc uparte potomstwo, 

które uczyłaś zawsze iść do słońca. 

Córko Jaira, naucz wytrwałej nadziei, 

której nie ugnie zwątpienie. 

Święta trawa 

Ewa Najwer

SESJA PLAKATOWA

Stipa tianschanica (fot. Marcin Nobis)

Sesja plakatowa 51 

WPŁYW EKSPERYMENTALNEGO KOSZENIA I OCIENIENIA NA UDZIAŁ TRAW 

W TOKU SUKCESJI WTÓRNEJ 

Wojciech Adamowski 1 , Anna Bomanowska 2 

1 

Białowieska Stacja Geobotaniczna, Uniwersytet Warszawski, ul. Sportowa 19, 

17-230 Białowieża, e-mail: w.adamowski@uw.edu.pl 

2 

Katedra Geobotaniki i Ekologii Roślin, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, 

Uniwersytet Łódzki, ul. Banacha 12/16, 90-237 Łódź, e-mail: knopikaa@biol.uni.lodz.pl 

Podczas analizy wpływu eksperymentalnego koszenia i ocienienia na przebieg sukcesji 

wtórnej wzięto pod uwagę następujące warianty doświadczenia: 1) sukcesja niezaburzona 

na porzuconym polu i dawnej łące: brak koszenia, ocienienie występuje, 2) sukcesja 

modyfikowana na porzuconym polu i dawnej łące: eksperymentalne koszenie od 11 roku 

obserwacji, ocienienie występuje, 3) sukcesja hamowana na łące kośnej: eksperymentalne 

koszenie, brak ocienienia. 

W pracy wykorzystano dane z lat 1984–2012 (11–39 rok obserwacji, 1–29 rok doświadczenia). 

Udział traw na kontrolnej powierzchni łąkowej w analizowanym okresie wzrósł 

przeszło trzykrotnie (z 11,9% do 38,3% pokrycia), podczas gdy w pozostałych wariantach 

spadł (najsilniej na niekoszonej łące w serii niezaburzonej – z 45,2% do 2,8%, najsłabiej 

na porzuconym polu w serii eksperymentalnej – z 29,4% do 23,2%). Spadek udziału traw 

na porzuconym polu i niekoszonej łące, zarówno w wariancie niezaburzonym jak i eksperymentalnym, 

jest związany z rozwojem ocieniającego runo drzewostanu, który przekroczył 

50% zwarcia odpowiednio w 21 i 29 roku obserwacji. Większy udział traw na 

poletkach eksperymentalnie koszonych niż w niezaburzonej serii sukcesyjnej obserwuje się 

od 23 roku doświadczenia na dawnej łące i od 25 roku na dawnym polu. Zjawisko to wydaje 

się być związane z silniejszym rozwojem warstwy krzewów w wariantach niezaburzonych 

w ostatnich 8–10 latach – zwarcie tej warstwy osiągnęło 37% na porzuconym polu i 29% 

na niekoszonej łące, podczas gdy na poletkach eksperymentalnie koszonych nie przekracza 

10%. Rok 2012 zaznaczył się znacznym spadkiem udziału traw w obu niezaburzonych 

seriach sukcesyjnych, przy utrzymaniu stanu posiadania na poletkach eksperymentalnie 

koszonych oraz kontrolnej powierzchni łąkowej. Dwa gatunki traw: Holcus lanatus i Trisetum 

fl avescens, obficie występujące w ostatnich latach na kontrolnej powierzchni łąkowej, 

rzadko pojawiają się na poletkach eksperymentalnie koszonych, a zupełnie sporadyczne 

w niezaburzonych seriach sukcesyjnych. Wysoką frekwencję we wszystkich wariantach 

doświadczenia wykazuje Dactylis glomerata. Jak dotąd nie zanotowano pojawienia się na 

powierzchniach badawczych typowych traw leśnych (Festuca gigantea, Melica nutans, 

Milium effusum), bardziej odpornych na ocienienie, jedynie przejściowo pojawiała się Poa 

nemoralis. 

Z obserwacji wynika, że samo koszenie niewielkich powierzchni eksperymentalnych 

(50 m 2 ), bez usuwania ocieniających je drzew, nie jest czynnikiem wystarczającym do 

utrzymania udziału traw charakterystycznych dla zbiorowisk łąkowych (Anthoxanthum 

odoratum, Arrhenatherum elatius, Dactylis glomerata) na wysokim poziomie.


PRZESTRZENNA STRUKTURA KLONÓW 

BRACHYPODIUM PINNATUM (L.) P. BEAUV. 

Wojciech Bąba 1 , Agnieszka Kompała-Bąba 2 , Marzena Kurowska 2 , Adam Wilczek 2 , 

Joanna Długosz 2 , Iwona Szarejko 2 

1 

Instytut Botaniki, Uniwersytet Jagielloński, ul. Lubicz 46, 31-512 Kraków, 

e-mail: wojciech.baba@uj.edu.pl 

2 

Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Śląski, ul. Jagiellońska 28, 

40-032 Katowice, e-mail: akompala@us.edu.pl 

Badania nad zbiorowiskami ruderalnymi prowadzono w latach 2000–2010 na obszarze 

Wyżyny Śląskiej. W celu poznania zróżnicowania roślinności na różnych siedliskach ruderalnych 

wykonano zdjęcia fitosocjologiczne metodą Braun-Blanqueta, które następnie sklasyfikowano 

w programie PC-ORD6. Na podstawie przeprowadzonej klasyfikacji wyróżniono 

26 zbiorowisk roślinnych, dla których wykonano tabelę syntetyczną w programie JUICE 

7.0.64. W wyróżnionych zbiorowiskach roślinnych wystąpiło ogółem 51 gatunków traw. Do 

najczęściej występujących (powyżej 25% wykonanych zdjęć fitosocjologicznych) należały 

takie gatunki traw jak: Calamagrostis epigejos, Elymus repens, Poa compressa, Lolium 

perenne, Arrhenatherum elatius, Dactylis glomerata i Festuca rubra. 

Szereg gatunków zaliczono do diagnostycznych dla danego zbiorowiska, np. Festuca 

gigantea i Millium effusum wyróżniały płaty Impatientetum parvifl orae, wykształcające się 

w parkach zlokalizowanych na obszarach miast. Festuca ovina to gatunek diagnostyczny 

zbiorowiska rozwijającego się na terenach poprzemysłowych (hałdy kopalniane, osadniki 

flotacyjne), w miejscach otwartych, silnie nasłonecznionych. Hordeum murinum, Lolium 

perenne i Bromus carinatus zaliczono do gatunków diagnostycznych zbiorowiska wykształcającego 

się w miejscach wydeptywanych. Calamagrostis epigejos dominuje w płatach 

zbiorowisk wykształcających się zarówno na nieużytkach miejskich, jak również na terenach 

poprzemysłowych. 

W celu przedstawienia rozmieszczenia gatunków w gradiencie siedliskowym wykonano 

pośrednią analizę DCA. Wskazuje ona na wyraźny gradient od siedlisk ubogich, nasłonecznionych, 

otwartych, gdzie najczęściej obserwowano zbiorowiska budowane przez niskie 

gatunki, przystosowane do różnych form stresu (np. braku wody), w kierunku zbiorowisk 

siedlisk żyźniejszych, zdominowanych przez wysokie gatunki, odznaczające się cechami 

pozwalającymi na skuteczne konkurowanie z innymi gatunkami. 

Wybrane zbiorowiska roślinne przeanalizowano następnie pod kątem cech życiowych, 

umożliwiających gatunkom zasiedlanie terenów związanych z różnymi formami stresu.


WIEK SIEDLISKA KSZTAŁTUJE PRZESTRZENNĄ STRUKTURĘ KLONALNĄ 

BRACHYPODIUM PINNATUM (L.) P. BEAUV. 

Wojciech Bąba 1 , Agnieszka Kompała-Bąba 2 , Marzena Kurowska 2 , Adam Wilczek 2 , 

Joanna Długosz 2 , Iwona Szarejko 2 

1 

Instytut Botaniki, Uniwersytet Jagielloński, ul. Lubicz 46, 31-512 Kraków, 

e-mail: wojciech.baba@uj.edu.pl, 2 Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, 

Uniwersytet Śląski, ul. Jagiellońska 28, 40-032 Katowice 

Brachypodium pinnatum (L.) P. Beauv. jest ekspansywnym, iteroparycznym, wieloletnim 

gatunkiem, wyraźnie zmniejszającym różnorodność wielu muraw kserotermicznych. 

Tworzy stacjonarne klony, złożone w 80% z ramet połączonych krótkimi (1–10 mm) kłączami, 

tworzącymi „kępy” ramet dobrze widoczne w terenie, podczas gdy pozostałe kłącza 

są znacznie dłuższe (> 20 cm). Te ostatnie umożliwiają szybkie boczne rozprzestrzenianie 

się klonów. Pomimo licznych badań, wciąż niewiele wiadomo o przestrzennej strukturze 

klonalnej kłosownicy pierzastej, która wydaje się być kluczowa dla zrozumienia mechanizmów 

ekspansji tego gatunku w murawach. 

Wybraliśmy trzy fragmenty muraw kserotermicznych, zdominowane przez B. pinnatum 

o różnym wieku (30–50, >100 oraz >300 lat), gdzie założono poletka badawcze 

o powierzchni 250 m 2 (50 × 50 m). W 2007 roku, z każdego stanowiska, pobrano 68 liści 

na długości od 1 cm do 39 m w celu wykonania analizy AFLP. Aby określić zasięg klonów, 

obliczono współczynnik F r (clonal identity) oraz SGS dla przedziałów odległości 0–1, 1–2, 

2–4, 4–6, 6–8, 8–10 i 10–39 m, używając programów GENCLONE i SPAGedi. Wykazano 

istotną SGS między genetami Brachypodium w obrębie „starych” muraw. Z drugiej strony, 

w obrębie młodych muraw niemal wszystkie pędy należały do różnych klonów.


OZNACZANIE ZAWARTOŚCI ZWIĄZKÓW FENOLOWYCH I WŁAŚCIWOŚCI 

PRZECIWUTLENIAJĄCYCH W NADZIEMNYCH CZĘŚCIACH WYBRANYCH 

GATUNKÓW TRAW ZALICZANYCH DO PLEMIENIA ANDROPOGONEAE 

Maciej Balcerek 1 , Marta Grochowska 1 , Gabriela Majtkowska 2 , 

Włodzimierz Majtkowski 2 

1 

Katedra i Zakład Farmakognozji, Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy, 

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, ul. M. Skłodowskiej-Curie 9, 

85-094 Bydgoszcz, e-mail: balcerek@umk.pl 

2 

Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, Krajowe Centrum Roślinnych Zasobów 

Genowych, Ogród Botaniczny IHAR, ul. Jeździecka 5, 85-867 Bydgoszcz 

Celem przeprowadzonych badań była ilościowa analiza frakcji polifenolowych wyciągów 

z części nadziemnych pięciu gatunków traw (Poaceae) z plemienia Andropogoneae rodzaju 

Andropogon: A. distachyos, A. gerardi, A. hallii, A. saccharoides i A. scoparius. Rośliny 

pozyskano z „Narodowej kolekcji traw i turzyc”, zgromadzonej w Ogrodzie Botanicznym 

Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Bydgoszczy. Oznaczenie ogólnej zawartości 

związków polifenolowych w przeliczeniu na pirogalol wykonano w oparciu o farmakopealną 

(FP VI) metodę Folina-Ciocalteu’a. Wyniki przeprowadzonych badań wykazały 

najwyższą zawartość polifenoli w zielu A. scoparius, niższe wartości odnotowano dla wyciągów 

z A. saccharoides, A. hallii i A. gerardi. Najniższą zawartością charakteryzowało się 

ziele A. distachyos. W celu określenia procentowej zawartości związków flawonoidowych 

w przeliczeniu na kwercetynę/hiperozyd zastosowano metodę Christa-Müllera (FP VI). Najwyższą 

ilość flawonoidów stwierdzono w ekstrakcie z ziela A. gerardi, nieznacznie niższe 

wartości odnotowano dla A. saccharoides i A. scoparius. Próby ziela A. hallii wykazały 

średnią zawartość związków flawonoidowych, a z A. distachyos najniższą. Dokonano także 

pomiaru aktywności przeciwutleniającej wyciągów metanolowych badanych gatunków 

traw, wyrażonej jako zdolność do wygaszania rodnika DPPH • . Najsilniejszymi właściwościami 

przeciwwolnorodnikowymi charakteryzowały się próby A. scoparius i A. gerardi. 

Średnie wartości tego parametru odnotowano dla ekstraktu z ziela A. hallii, a najniższe dla 

wyciągów z A. distachyos i A. saccharoides. Uzyskane wyniki stanowią podstawę do szczegółowych 

oznaczeń składu jakościowego badanych frakcji, dalszych oznaczeń aktywności 

biologicznej oraz możliwości zastosowania tych roślin w lecznictwie i kosmetologii.


ROZMIESZCZENIE GEOGRAFICZNE DWÓCH HAPLOTYPÓW 

CHLOROPLASTOWEGO DNA U HORDEUM MURINUM SUBSP. MURINUM 

W EUROPIE POŁUDNIOWEJ I ŚRODKOWEJ – OD HISZPANII PO BAŁKANY 

Wojciech Bieniek 

Zakład Systematyki i Fitogeografi i Roslin Naczyniowych, Instytut Botaniki im. W. Szafera 

Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, ul. Lubicz 46, 31-512 Kraków, 

e-mail: w.bieniek@botany.pl 

Niniejsza praca przedstawia częściowe wyniki projektu, mającego na celu pełną analizę filogeograficzną 

Hordeum murinum L. subsp. murinum (jęczmienia płonnego). Podgatunek ten 

tworzy kompleks H. murinum wraz z blisko spokrewnionymi podgatunkami: H. murinum 

subsp. glaucum (Steud.) Tzvelev i H. murinum subsp. leporinum (Link) Arcang. W dotychczasowych 

badaniach nad relacjami pomiędzy taksonami tego kompleksu analizowane były 

okazy subsp. murinum z całego jego naturalnego zasięgu, na ogół jednak nie rozpatrywano 

tam wzorców rozmieszczenia przestrzennego ewentualnych form (morfotypów, kariotypów, 

genotypów – przegląd badań: Bieniek i Mizianty 2007). Najbardziej zaawansowane dotychczas 

analizy filogenetyczno-filoeograficzne kompleksu H. murinum (Jakob, Blattner 2010) 

nie wykazały w subsp. murinum zmienności chloroplastowego DNA, wystarczającej do 

przeprowadzenia wnioskowania filogeograficznego. 

Mutacje wykryte przez autora w genomie chloroplastowym Hordeum murinum za 

pomocą sekwencjonowania fragmentów niekodujących, pozwoliły na wyróżnienie dwóch 

odmiennych form u subsp. murinum – tzw. haplotypów (oznaczonych jako HT1 i HT2). 

Analiza objęła rośliny reprezentujące 98 populacji Hordeum murinum subsp. murinum 

z obszaru Portugalii, Hiszpanii, Francji, Włoch, Niemiec, Austrii, Polski, Czech, Słowacji, 

Węgier, Słowenii, Chorwacji, Serbii, Bośni i Hercegowiny, Macedonii, Rumunii, Ukrainy 

i Bułgarii. Mutacje wykryte w poprzednich etapach badań w obrębie loci petA-psbJ oraz 

trnL-rpl32 analizowano przez trawienie enzymami restrykcyjnymi fragmentów powielonych 

za pomocą PCR (PCR-RFLP). 

Stwierdzono, że w południowej części badanego obszaru występują oba haplotypy, 

często w obrębie jednej populacji, przy czym dominuje HT2. Natomiast w północnej części 

(północne Niemcy, Polska) zdecydowanie dominuje HT1. 

Bieniek W., Mizianty M. 2007. Taxonomical issues in the Hordeum murinum complex (Triticeae; Poaceae) 

– a review of studies – W: L. Frey (red.). Biological issues in grasses. Instytut Botaniki im. W. Szafera, 

Polska Akademia Nauk, Kraków, s. 9–19. 

Jakob S. S., Blattner F. R. 2010. Two extinct diploid progenitors were involved in allopolyploid formation 

in the Hordeum murinum (Poaceae: Triticeae) taxon complex. Molecular Phylogenetics and Evolution 

55: 650–659. 

Projekt został sfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki, przyznanych na podstawie decyzji 

numer DEC-2011/01/D/NZ8/05407.


ZMIENNOŚĆ MORFOLOGICZNA BROMUS HORDEACEUS L. 

NA SIEDLISKACH ROLNICZYCH 

Anna Bomanowska 1 , Agnieszka Rzetelska 2 , Agnieszka Stefaniak 1 

1 

Katedra Geobotaniki i Ekologii Roślin, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, 

Uniwersytet Łódzki, ul. Banacha 12/16, 90-237 Łódź, 

e-mail: knopikaa@biol.uni.lodz.pl, stefa@biol.uni.lodz.pl 

2 

ul. Wróblewskiego 59c/40, 94-035 Łódź, e-mail: agnieszkarze@interia.pl 

Stokłosa miękka (Bromus hordeaceus L.) jest trawą o szerokim zasięgu – rośnie dziko 

w całej Europie, a także w północnej Afryce i zachodniej Azji. Zawleczona została do 

Ameryki Północnej i Południowej, a także do Australii i Nowej Zelandii. W Polsce stokłosa 

miękka należy do gatunków pospolitych, występujących na niżu i w niższych partiach 

gór. Trawa ta rośnie w zróżnicowanych warunkach siedliskowych, m.in. na suchych 

łąkach, murawach, pastwiskach, ugorach, przydrożach i siedliskach ruderalnych. W ostatnich 

latach coraz częściej obserwowana jest jako chwast towarzyszący uprawom, głównie 

zasiewom zbóż. 

Celem pracy było poznanie zróżnicowania morfologicznego populacji Bromus hordeaceus, 

występujących na siedliskach użytkowanych rolniczo. Przeanalizowano pięć populacji 

ze zróżnicowanych pod względem warunków glebowych i rodzaju uprawy stanowisk, 

położonych w Polsce środkowej (woj. łódzkie). Do badań biometrycznych zebrano losowo 

po 30 okazów stokłosy miękkiej z: upraw jęczmienia ozimego, pszenicy jarej, wieloletniej 

uprawy kostrzewy czerwonej, jednorocznego ugoru oraz miedzy rozdzielającej uprawę żyta 

ozimego i pastwisko. Każdą z roślin przeanalizowano pod względem siedmiu cech morfologicznych: 

wysokości kępy, liczby pędów w kępie, długości źdźbła, długości źdźbła od 

węzła krzewienia do liścia flagowego, długości wiechy, liczby odgałęzień bocznych wiechy, 

liczby kłosków w wiesze. 

Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej: obliczono średnie wartości poszczególnych 

cech, odchylenie standardowe i współczynnik zmienności. Zgodność rozkładu 

poszczególnych cech morfologicznych z rozkładem normalnym sprawdzono testami Shapiro-Wilka 

i Kołmogorowa-Smirnowa. Zależności pomiędzy zmiennymi testowano współczynnikiem 

korelacji Pearsona. W celu zbadania istotności różnic pomiędzy populacjami 

zastosowano analizę wariancji ANOVA. 

Analiza wykazała, że badane populacje stokłosy miękkiej są zróżnicowane pod względem 

wybranych cech morfometrycznych, zarówno w obrębie jednego stanowiska jak też 

pomiędzy różnymi stanowiskami. Osobniki z populacji rosnących w zbożach były najwyższe, 

miały najdłuższe i najbardziej rozgałęzione wiechy oraz największą liczbę kłosków 

w wiesze. Z kolei najniższe i najsłabiej rozkrzewione osobniki z krótką, ale rozgałęzioną 

wiechą rosły na ugorze. Najsilniej rozkrzewione były osobniki z populacji rosnącej na 

miedzy, ale miały one najkrótsze i najmniej rozgałęzione wiechy. Największym zakresem 

zmienności pod względem analizowanych cech charakteryzowała się populacja stokłosy 

rosnąca na ugorze, zaś najmniejszy zakres zmienności cech biometrycznych stwierdzono


w populacji rosnącej na miedzy. Stwierdzono, że we wszystkich badanych populacjach 

najsilniejsza korelacja dodatnia występuje między liczbą odgałęzień bocznych w wiesze 

a liczbą kłosków, długością wiechy a liczbą jej odgałęzień oraz całkowitą długością źdźbła 

a długością źdźbła do liścia flagowego. Analiza wykazała, że cechami istotnie różnicującymi 

populacje są liczba pędów i wysokość kępy. 

Otrzymane wyniki wskazują, że Bromus hordeaceus charakteryzuje się dużą plastycznością 

morfologiczną na siedliskach rolniczych i wykazuje duże zdolności adaptacyjne.


ROZWÓJ I DYNAMIKA WZROSTU GAZONOWYCH ODMIAN POA PRATENSIS L. 

W ROKU SIEWU W WARUNKACH ZRÓŻNICOWANEGO CZASU OŚWIETLENIA 

I UWILGOTNIENIA GLEBY 

Barbara Borawska-Jarmułowicz, Grażyna Mastalerczuk 

Katedra Agronomii, Wydział Rolnictwa i Biologii, Szkoła Główna Gospodarstwa 

Wiejskiego, ul. Nowoursynowska 159, 02-776 Warszawa, 

e-mail: barbara_borawska_jarmulowicz@sggw.pl 

Celem badań było porównanie początkowego wzrostu i rozwoju wybranych gazonowych odmian 

Poa pratensis w zależności od warunków świetlnych i wilgotnościowych. 

Badania prowadzono w wazonach, w dwóch komorach fitotronowych o zróżnicowanych 

warunkach oświetlenia (dzień/noc) i zmiennej temperaturze; 15/9 h, temperatura 25/15°C oraz 

12/12 h, temperatura 25/15°C. Stosowano oświetlenie światłem jarzeniowym o natężeniu 1250 

lx jako czynnikiem pobudzającym kiełkowanie nasion (do 33 dnia od siewu), a następnie zwiększono 

natężenie oświetlenia do ok. 30 tys. lx dla prawidłowego rozwoju roślin. W wazonach (śr. 

22 cm, gł. 24 cm) wypełnionych 10 kg gleby płowej o wysokiej zawartości fosforu i potasu 

oraz pH KCl = 6,0 wysiano nasiona (12 g m –2 ) gazonowych odmian P. pratensis – Alicja, Ani 

i Miracle. Odmiany traw porównywano w trzech powtórzeniach na trzech poziomach uwilgotnienia 

gleby – 60%, 70% i 80% kapilarnej pojemności wodnej. Odpowiednią wilgotność 

gleby utrzymywano poprzez uzupełnianie ubytków wody do określonej masy wazonu. 

Nawożenie fosforem i potasem stosowano jednorazowo przedsiewnie w ilości 0,62 g P, 

0,35 g K na wazon. Dawkę azotu podzielono na części (g wazon –1 ): 1,12 g przed siewem 

i 0,1 g po każdym ścięciu roślin. Oceniano dynamikę wschodów (od pojawienia się roślin do 

fazy 3 liści) oraz rozwój roślin (długość pędu głównego, liczba liści na pędzie głównym, liczba 

i długość pędów bocznych), jak również tempo wzrostu co 7 dni. Badania prowadzono na tych 

samych 10 roślinach, losowo wybranych z każdego powtórzenia. 

Wschody roślin badanych odmian zaobserwowano po 13 dniach od siewu. Stwierdzono 

wyraźne różnice w dynamice wschodów poszczególnych odmian w zależności od czasu oświetlenia 

i uwilgotnienia gleby. Odmiana Miracle charakteryzowała się najszybszymi i równomiernymi 

wschodami spośród badanych odmian P. pratensis, niezależnie od uwilgotnienia gleby i czasu 

oświetlenia. Odmiana Ani wykazywała wyraźnie szybsze tempo wschodów w warunkach dłuższego 

czasu oświetlenia, niezależnie od uwilgotnienia gleby. Jednocześnie były one najszybsze 

przy największej wilgotności gleby (80% kpw); już po 13 dniach od siewu aż 44% roślin wzeszło, 

podczas gdy przy 60% kpw wschody wynosiły zaledwie 5%. Dynamika wschodów odmiany 

Alicja była najgorsza spośród badanych odmian. Jednocześnie zaobserwowano znacznie szybsze 

wschody przy najwyższym uwilgotnieniu gleby, szczególnie przy 15-godzinnym oświetleniu. 

W fazie krzewienia stwierdzono wyraźne różnice w rozwoju roślin między badanymi odmianami 

w zależności od warunków. Zaobserwowano szybszy rozwój roślin przy krótszym czasie 

oświetlenia (12 godzin) oraz większej wilgotności gleby. Niezależnie od poziomu uwilgotnienia 

i czasu oświetlenia najszybciej rozwijały się rośliny odmiany Alicja i Miracle. Wystąpiło także 

zróżnicowanie w wysokości roślin w terminach pomiarów. Spośród badanych odmian Ani charakteryzowała 

się najszybszym tempem wzrostu roślin, szczególnie w warunkach dłuższego 

dnia (15 godzin). Natomiast odmiana Alicja wykazywała najmniej intensywny wzrost.


WYBRANE ELEMENTY Z ANATOMII RODZAJU ANTHOXANTHUM L. W POLSCE 

Zbigniew Celka 1 , Maria Drapikowska 2 , Piotr Szkudlarz 1 , Bogdan Jackowiak 1 

1 

Zakład Taksonomii Roślin, Wydział Biologii, Uniwersytet im. A. Mickiewicza, 

ul. Umultowska 89, 61-614 Poznań, e-mail: zcelka@amu.edu.pl 

2 



W Polsce rodzaj Anthoxanthum reprezentowany jest przez trzy gatunki – A. odoratum, 

A. alpinum i A. aristatum. Najczęstszym z nich jest A. odoratum, występujący w dość 

szerokim zakresie siedlisk: od świetlistych lasów poprzez suche łąki i murawy, z którymi 

jest najsilniej związany, do siedlisk silnie przekształconych (place, przydroża). A. alpinum 

w Polsce spotykany jest w piętrze alpejskim i subapejskim w Sudetach, Tatrach i Bieszczadach. 

A. aristatum jest gatunkiem obcego pochodzenia, zajmującym prawie wyłącznie 

siedliska utworzone i pozostające pod silną i stałą presją człowieka. 

W ostatnich latach przeprowadzono szerokie badania filogeograficzne oraz analizowano 

zróżnicowanie morfologiczne europejskich gatunków z rodzaju Anthoxanthum, 

relacje pomiędzy A. odoratum i A. alpinum, badanych metodami morfometrycznymi 

i molekularnymi. 

W celu odniesienia się do badań prowadzonych w ostatnich latach, przeprowadzono 

analizę budowy anatomicznej gatunków z rodzaju Anthoxanthum występujących na terenie 

Polski. Badania te miały również na celu określenie stopnia zmienności cech anatomicznych 

wewnątrz poszczególnych gatunków. Badania anatomiczne źdźbła i liści przeprowadzono 

u trzech gatunków: A. odoratum, A. alpinum i A. aristatum. Wszystkie badane gatunki 

mają podobną strukturę wewnętrzną łodygi, składają się na nią dwa pierścienie większych 

i mniejszych kolateralnych wiązek przewodzących z komórkami sklerenchymatycznymi 

usytuowanymi pomiędzy wiązkami przewodzącymi a komórkami epidermalnymi. Ponadto 

większe wiązki przewodzące są otoczone przez warstwę komórek sklerenchymatycznych. 

W przekroju poprzecznym blaszki liściowej widocznych jest od kilku do kilkunastu kolateralnych 

wiązek przewodzących, z których większe są z obu stron połączone z komórkami 

sklerenchymatycznymi. 

Wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że cechy anatomiczne łodygi i liści charakteryzują 

się zmiennością ciągłą w obrębie wszystkich trzech gatunków z rodzaju Anthoxanthum: 

A. odoratum, A. alpinum i A. aristatum, w związku z tym nie pozwalają na ich 

odróżnienie.


GATUNKI Z GRUPY FESTUCA OVINA AGG. NA OBSZARZE DZIAŁÓW 

GRABOWIECKICH (WYŻYNA LUBELSKA, POLSKA) 

Anna Cwener 1 , Agnieszka Wójcicka 1 , Agnieszka Dąbrowska 2 

1 

Zakład Geobotaniki, Instytut Biologii i Biochemii, Uniwersytet Marii Curie- 

Skłodowskiej, ul. Akademicka 19, 20-033 Lublin, e-mail: acwener@wp.pl 

2 

Ogród Botaniczny Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 

ul. Sławinkowska 3, 20-810 Lublin, e-mail: dabrowskaa@vp.pl 

Działy Grabowieckie położone są we wschodniej części Wyżyny Lubelskiej. Budowa geologiczna 

(opoka kredowa przykryta różnej grubości warstwą lessów) oraz urozmaicona 

rzeźba sprzyjają występowaniu na tym obszarze roślinności kserotermicznej. Ciepłolubne 

gatunki rosną tu na skrajach lasów, poboczach dróg i odłogach, typowe murawy wykształcają 

się na stromych zboczach dolin rzek oraz na wychodniach skał kredowych. Gatunki 

z grupy Festuca ovina rosną tu głównie w „starych”, dobrze wykształconych zbiorowiskach 

murawowych. Z obszaru Działów Grabowieckich podawano sześć gatunków kseromorficznych 

kostrzew: Festuca ovina L. s. str., F. trachyphylla (Hack.) Krajina, F. macutrensis 

Zapał., F. valesiaca Schleich. ex Gaudin, F. rupicola Heuff. i F. pseudovina Hack. ex 

Wiesb. Według danych historycznych najwięcej stanowisk miały: F. valesiaca, F. rupicola, 

F. ovina i F. trachyphylla. Obecnie w murawach rosną niewielkie populacje F. rupicola, 

F. ovina i F. trachyphylla. F. makutrensis znana była z jednego stanowiska, na którym nadal 

się utrzymuje. Ponadto odnotowano trzy nowe miejsca występowania tego, wpisanego do 

Polskiej czerwonej księgi roślin, gatunku. F. pseudovina podawana była z dwóch potwierdzonych 

materiałami zielnikowymi stanowisk, jednak w ostatnich latach na żadnym z nich 

nie odnaleziono tej kostrzewy. Mimo dość licznych notowań w przeszłości, na omawianym 

obszarze nie potwierdzono występowania F. valesiaca. Natomiast odnaleziono stanowisko, 

nie podawanej dotychczas z tego obszaru, kostrzewy długolisnej F. guestphalica Boenn. 

ex Rchb. 

Głównym zagrożeniem dla tych kseromorficznych kostrzew jest zarastanie muraw kserotermicznych. 

Na badanym terenie trzymują się gatunki o nieco szerszej skali ekologicznej, 

rosnące w bardziej mezofilnych murawach nawapiennch. Natomiast gatunki związane 

z murawami ze związku Festuco-Stipion, F. valesiaca i F. pseudovina, prawdopodobnie 

wymarły na skutek zaniku dogodnych dla ich rozwoju siedlisk.


FESTUCA TRACHYPHYLLA (HACK.) KRAJINA 

W POŁUDNIOWO-WSCHODNIEJ CZĘŚCI POLSKI 

Agnieszka Dąbrowska 

Ogród Botaniczny Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, ul. Sławinkowska 3, 

20-810 Lublin, e-mail: dabrowskaa@vp.pl 

Festuca trachyphylla (Hack.) Krajina występuje na całym obszarze Polski, na słonecznych 

zboczach lessowych i kredowych, brzegach lasów, wydmach, żwirowiskach, nasypach 

kolejowych, przydrożach. Jest najpospolitszym gatunkiem z grupy F. ovina agg., często 

spotykanym w siedliskach antropogenicznych. Wchodzi w skład muraw kserotermicznych 

ze związku Seslerio-Festucion duriusculae oraz Cirsio-Brachypodion pinnati gdzie jest 

gatunkiem współdominującym lub dominującym. 

Badania przeprowadzono na 24 sub-populacjach (432 osobniki) w południowowschodniej 

części Polski na Wyżynie Lubelskiej. Rośliny badano w dwóch typach siedlisk: 

w murawie kserotermicznej bogatej w węglan wapnia oraz w wydmach śródpolnych. 

Celem pracy było określenie granic zmienności cech morfologicznych F. trachyphylla 

w południowo-wschodniej części Polski. 

Na podstawie wyników ANOVA stwierdzono istotne różnice w budowie morfologicznej 

pomiędzy badanymi osobnikami. Zmienność ta przejawia się przede wszystkim w długości 

liści, długości kwiatostanów, szerokości liści flagowych, długości ości plewki dolnej, liczbie 

żeberek na górnej powierzchni blaszki liściowej, liczbie źdźbeł oraz w kształcie i owłosieniu 

plewki dolnej. Na podstawie wyników PCA oraz analizy skupień UPGMA wykonanej 

w oparciu o badania morfologiczne, zakwalifikowano badane osobniki do dwóch grup, 

odpowiadających dwóm siedliskom. Różnice wynikające z miejsca pochodzenia roślin to 

m.in. pokrój rośliny, stopień owłosienia plewki dolnej, pochew liściowych oraz źdźbła, 

owoszczenia liści, długości liści. W obrębie pojedynczych sub-populacji nie stwierdzono 

znaczących różnic fenotypowych.


PRODUKTYWNOŚĆ PYŁKOWA WYBRANYCH GATUNKÓW TRAW JAKO WZORZEC 

DO INTERPRETACJI MODELI PALINOLOGICZNYCH 

Bożena Denisow 1 , Małgorzata Wrzesień 2 

1 

Katedra Botaniki, Pracownia Biologii Roślin Ogrodniczych, Uniwersytet Przyrodniczy, 

ul. Akademicka 15, 20-950 Lublin, e-mail: bozena.denisow@up.lublin.pl 

2 

Zakład Geobotaniki, Instytut Biologii, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, 

ul. Akademicka 19, 20-033 Lublin, e-mail: mseptember@tlen.pl 

Ziarna pyłku powstające w procesie mikrosporogenezy zawierają haploidalny przekaz informacji 

genetycznej, który u roślin okrytonasiennych przenoszony jest na znamię słupka za 

pośrednictwem wektorów biotycznych (entomofauna) lub abiotycznych (wiatr, woda). Cechy 

ilościowe i jakościowe pyłku są istotne dla właściwego przebiegu procesu reprodukcji poszczególnych 

gatunków roślin. Budowa morfologiczna oraz skład chemiczny pyłku jest swoistą 

cechą gatunkową. Pyłek na ogół wyróżnia się wysoką zawartością białka (16–48%), tłuszczu 

(1–7%), skrobi, wielu witamin, makro- i mikroelementów oraz hormonów. Ze względu 

na specyficzne właściwości stanowi zainteresowanie badaczy różnych dziedzin nauki (np. 

genetyka, cytologia, botanika, ekologia zapylania, aerobiologia, alergologia, klimatologia, 

kryminalistyka, palinologia) oraz gospodarki (np. rolnictwo, ogrodnictwo, pszczelarstwo). 

Produktywność pyłkowa (wydajność pyłkowa) jest terminem określającym masę pyłku 

produkowanego przez poszczególne gatunki roślin z jednostki powierzchni. Metoda określania 

wydajności pyłkowej opracowana została dla potrzeb pszczelarstwa w celu szacowania 

miesięcznych i sezonowych zasobów pyłku niezbędnego dla właściwego rozwoju 

i funkcjonowania rodzin pszczelich. 

Produktywność pyłkowa gatunków może być również wykorzystana w badaniach palinologicznych 

i pomocna w rekonstrukcjach roślinności. Wielkość osadów pyłkowych jest wypadkową 

czynników atmosferycznych, odległości od źródła pylenia oraz ilości pyłku dostarczanego 

przez poszczególne gatunki roślin. We właściwej interpretacji diagramów palinologicznych 

pomocne są badania wielkości produkcji pyłku przez różne gatunki występujące współcześnie. 

Duży udział pyłku traw w osadach sedymentacyjnych świadczyć może o ekspansji roślinności 

stepopodobnej. Oziębienia klimatu wyrażane są poprzez wzrosty udziału pyłku roślin zielnych 

(NAP), zwykle ze znacznym udziałem pyłku Poaceae, w stosunku do udziału pyłku drzew. 

Pyłek traw oraz Artemisia świadczyć może też o antropogenizacji krajobrazu. Pyłek traw posiada 

specyficzne cechy charakterystyczne dla roślin wiatropylnych, m.in. jest sypki i produkowany 

w dużych ilościach, istnieje więc ryzyko jego nadreprezentacji w osadach geologicznych. 

Celem badań było określenie ilości pyłku produkowanego przez Calamagrostis epigejos 

L. (Roth) oraz Bromus inermis Leys. Liczba ziaren pyłku produkowanego w pylnikach 

wahała się od 200 do 580 (C. epigejos) oraz od 390 do 1220 (B. inermis). Liczba kwiatów 

w kwiatostanie wyniosła 1492,5 (C. epigejos) oraz 340,2 (B. inermis). Średnia liczba ziaren 

pyłku produkowanego przez jeden pęd wyniosła 1 949 207 (C. epigejos) oraz 716 665 

(B. inermis). Duże gatunkowe zróżnicowanie produktywności pyłkowej traw wskazuje na 

konieczność uwzględnienia tej cechy przy interpretacji diagramów pyłkowych.


TRAWY W ZBIOROWISKACH ROŚLINNYCH OSTAŃCÓW WAPIENNYCH 

W OTULINIE OJCOWSKIEGO PARKU NARODOWEGO 

Maria Janicka 

Zakład Ekologii Roślin, Instytut Botaniki, Uniwersytet Jagielloński, ul. Lubicz 46, 

31-512 Kraków, e-mail: maria.janicka@uj.edu.pl 

Ojcowski Park Narodowy, utworzony w 1956 r., leży na Wyżynie Krakowskiej, około 16 km 

na północny-zachód od Krakowa. Dla rzeźby tego obszaru typowe są głęboko wcięte doliny 

z wapiennymi skałkami wznoszącymi się na ich stromych zboczach oraz ostańce, czyli skałki 

występujące na powierzchni wierzchowiny. Otulina pełni funkcję strefy buforowej parku, 

a w jej obrębie znajduje się wiele miejsc interesujących pod względem przyrodniczym. 

Za cel postawiono sobie zbadanie szaty roślinnej czterech stanowisk, uważanych za 

potencjalne centra bioróżnorodności w otulinie Ojcowskiego Parku Narodowego. Były 

to: ostaniec Duże Skałki oraz zbocza z wychodniami skalnymi: Małesowa Skała, Osypiec 

i Góra Moroń. 

Prace terenowe prowadzono w latach 2008–2010. Lista gatunków została sporządzona 

na podstawie materiału zielnikowego zebranego w czasie badań oraz list florystycznych 

wykonanych w terenie. Zdjęcia fitosocjologiczne wykonywano metodą Braun-Blanqueta. 

Przy wyróżnianiu typów zbiorowisk roślinnych posługiwano się klasyczną metodą obserwacyjno-porównawczą. 

Wykorzystano również wyniki hierarchicznej klasyfikacji numerycznej 

zdjęć fitosocjologicznych (metoda UPGMA). 

W badanych miejscach znaleziono 335 gatunków roślin naczyniowych, w tym 34 taksony 

z rodziny Poaceae (rodzaje: Agropyron, Agrostis, Alopecurus, Anthoxanthum, Apera, 

Arrhenatherum, Brachypodium, Briza, Bromus, Calamagrostis, Cynosurus, Dactylis, 

Festuca, Holcus, Koeleria, Lolium, Melica, Phleum, Poa, Trisetum i Triticum). Na Dużych 

Skałkach, Małesowej Skale i Górze Moroń największą powierzchnię zajmowały murawy 

kserotermiczne z klasy Festuco-Brometea, zbiorowiska okrajkowe z klasy Trifolio-Geranietea 

sanguinei oraz zarośla z rzędu Berberidion, w których dominantami były najczęściej 

Brachypodium pinnatum oraz Poa angustifolia. Jedynie na Osypcu największą powierzchnię 

zajmowały płaty Tilio-Carpinetum melittetosum. Analiza numeryczna 48 zdjęć fitosocjologicznych 

potwierdziła wyniki otrzymane metodą klasyczną. 

Objęte badaniami ostańce i zbocza są wyspami siedliskowymi w krajobrazie rolniczym 

i stanowią centra bioróżnorodności w otulinie oraz ostoje gatunków rzadkich i zagrożonych, 

takich jak np. Melica transsilvanica czy Festuca pallens. Na ich obszarze należałoby prowadzić 

zabiegi ochrony aktywnej, umożliwiające trwałe zachowanie półnaturalnych zbiorowisk 

muraw i zarośli kserotermicznych.


OCENA WŁAŚCIWOŚCI ALLELOPATYCZNYCH AVENULA PLANICULMIS 

VAR. HISPIDULA (ZAP.) FREY (POACEAE) 

Weronika Jóźwiak 1 , Barbara Politycka 1 , Marek Podsiedlik 2 

1 

Katedra Fizjologii Roślin, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, ul. Wołyńska 35, 

60-637 Poznań, e-mail: weronika.jozwiak@interia.pl, 

2 

Katedra Botaniki, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, ul. Wojska Polskiego 71c, 

60-625 Poznań, e-mail: marekp@up.poznan.pl 

Owsica spłaszczona Avenula planiculmis (Schrad.) W. Sauer & Chmelitschek [Avenastrum 

planiculme (Schrad.) Opiz, Helictotrichon planiculme (Schrad.) Pilg.] występuje zarówno 

w polskich górach jak i na niżu. Gatunek ten zróżnicowany jest na dwie odmiany: górską 

var. planiculmis oraz niżową var. hispidula (Zap.) Frey. Odmiana górska zajmuje stanowiska 

w Tatrach i Sudetach, natomiast niżowa występuje w środkowej i południowej części 

niżu, najliczniej w Górach Świętokrzyskich i sąsiednich mezoregionach. 

W przeprowadzonych badaniach podjęto próbę uzyskania odpowiedzi na pytanie, czy 

egzystencja jednogatunkowych płatów A. planiculmis może być związana z właściwościami 

allelopatycznymi tego gatunku. 

Przedmiotem badań był materiał glebowy pobrany z warstwy około 20 cm spod A. planiculmis 

na terenie Gór Świętokrzyskich. Wskaźnikami służącymi do oceny potencjału 

allelopatycznego gatunku było określenie fitotoksyczności podłoża oraz oznaczenie w nim 

ogólnej zawartości związków fenolowych, wykazujących działanie toksyczne już w stosunkowo 

niskim zakresie stężeń. 

Efekty allelochemiczne wodnych wyciągów z prób glebowych oceniano w teście biologicznym. 

Za kryterium występowania substancji biologicznie aktywnych przyjęto wzrost 

korzeni zarodkowych rośliny modelowej – ogórka gruntowego (Cucumis sativus L.). Drugi 

etap badań polegał na ekstrakcji związków fenolowych z podłoża metodą Biehna i in. 

(1986) zgodnie z modyfikacją Polityckiej i Wójcik-Wojtkowiak (1984).


TRAWY POLIGONU WOJSKOWEGO „NOWA DĘBA” 

Rafał Krawczyk 

Zakład Ochrony Przyrody, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Akademicka 19, 

20-033 Lublin, email: rafal.krawczyk@umcs.lublin.pl 

Czynne poligony wojskowe, ze względu na specyficzny sposób użytkowania, stanowią 

interesujące obiekty badawcze. Tereny te cechują się często dużą wartością przyrodniczą, 

o czym świadczą obfite występowanie ustępujących gatunków i rozległe powierzchnie 

zanikających ekosystemów. Podstawowym czynnikiem wpływającym na kształtowanie się 

zbiorowisk roślinnych są okresowe pożary wybuchające podczas ćwiczeń. Przedstawiciele 

rodziny Poaceae znajdują się w grupie beneficjentów panujących na poligonie warunków 

ekologicznych, zwiększając liczebność lokalnych populacji, miejscami przyjmując również 

rolę gatunków ekspansywnych. 

W pracy przedstawiono charakterystykę traw występujących na poligonie wojskowym 

„Nowa Dęba”. Badaniami objęto regularnie wykorzystywane do ćwiczeń (przez piechotę 

i artylerię), niemal całkowicie odlesione części poligonu, zajmujące w sumie ok. 3500 ha. 

Poligon zlokalizowany jest na obszarze Północnego Podkarpacia i składa się z dwóch 

części położonych w okolicach miejscowości Nowa Dęba i Lipa. Obie części znajdują 

się w obrębie zwartych kompleksów leśnych. W podłożu przeważają piaski pochodzenia 

eolicznego, tworzące wydmy zróżnicowane pod względem wielkości i kształtu. W Nowej 

Dębie dodatkowo w części centralnej znajduje się duże torfowisko Cietrzewiec (160 ha). 

Roślinność poligonu zdominowana jest przez zbiorowiska wrzosowiskowe, występujące 

w mozaice z murawami napiaskowymi (Corynephorion canescentis, Koelerion glaucae). 

W sprzyjających warunkach wykształcają się również fitocenozy ciepłolubnych okrajków 

(Trifolio-Geranietea). 

Podczas badań szaty roślinnej prowadzonych w latach 2009–2012 odnaleziono 32 gatunki 

z rodziny Poaceae. W grupie roślin naczyniowych trawy, obok wrzosu, stanowią podstawowy 

komponent poligonowych fitocenoz. Zajmują one zarówno pionierskie murawy jak 

i zwarte zbiorowiska wrzosowiskowe. Do najliczniejszych taksonów zaliczyć należy Corynephorus 

canescens, Molinia caerulea, Calamagrostis arundinacea, C. epigejos i Festuca 

ovina s.s. Jako przykłady gatunków występujących z umiarkowaną częstością można podać 

Koeleria glauca, Nardus stricta, Festuca psammophila, Calamagrostis canescens, Danthonia 

decumbens, Holcus mollis czy Poa angustifolia. Do najrzadszych komponentów roślinności 

badanego obiektu należą Koeleria grandis, Festuca polesica, Calamagrostis stricta 

i Molinia arundinacea. Z gatunków obcego pochodzenia stwierdzono jedynie Digitaria 

ischaemum i D. sanguinalis.


ZASIĘG ORAZ EKOLOGICZNE UWARUNKOWANIA WYSTĘPOWANIA ŚMIAŁKA 

ANTARKTYCZNEGO DESCHAMPSIA ANTARCTICA DESV. 

Paweł Loro 1,2 , Adam Barcikowski 2,3 

1 

Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Plac Łódzki 1, 

10-727 Olsztyn, e-mail: loro@uwm.edu.pl 

2 

Zakład Biologii Antarktyki, Instytut Biochemii i Biofi zyki Polskiej Akademii Nauk, 

ul. Ustrzycka 10/12, 02-141 Warszawa 

3 

Zakład Ekologii Roślin i Ochrony Przyrody, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, 

Uniwersytet Mikołaja Kopernika, ul. Gagarina 9, 87-100 Toruń, 

e-mail: barcik@biol.uni.torun.pl 

Zasięg śmiałka antarktycznego, jedynej rodzimej trawy Antarktyki, obejmuje Amerykę 

Południową, gdzie w Argentynie osiąga 34°S i 31°S w Chile. Występuje na wyspach subantarktycznych 

(m.in. Kerguelena, Crozet, Heard), w Morskiej Antarktyce na: Archipelagu 

Południowych Szetlandów, Południowych Orkadów, Południowym Sandwich, Południowej 

Georgii (Moore 1970) oraz w pobliżu Półwyspu Antarktycznego, gdzie na wyspie Alamode 

znajduje się najdalej na południe wysunięte stanowisko tego gatunku (Komarkova i in. 

1985). 

Większość stanowisk Deschampsia antarctica to płaty wielkości maksymalnie do kilkunastu 

metrów kwadratowych o pokryciu od 0,1% do 40%, zajmujące płaskie tereny położone 

najczęściej w pobliżu brzegu morskiego lub wyniesione do 50–60 m n.p.m. Trawa ta 

porasta także zbocza z północną wystawą, niejednokrotnie o znacznym stopniu nachylenia. 

Na obszarach największej koncentracji śmiałka antarktycznego pojedyncze kępki zajmują 

znacznie wyższe położenia: 147 m n.p.m. na wyspie Livingston i 330 m n.p.m. na klifie 

Dutkiewicza (wyspa Króla Jerzego). 

W ostatnim czasie występowanie Deschampsia antarctica Desv. stało się ponownie 

przedmiotem żywego zainteresowania badaczy, m.in. za sprawą publikacji Parnikoza i in. 

(2009), Torres-Mellado i in. (2011) oraz Vera (2011). W pracy poniższej pragniemy przedstawić 

dorobek wieloletnich badań nad rozmieszczeniem śmiałka antarktycznego w granicach 

zasięgu, a szczególnie w Zatoce Admiralicji na wyspie Króla Jerzego (Morska Antarktyka). 

Znajdują się tu największe powierzchnie zajęte przez ten gatunek, gdzie pokrycie gleby 

kępkami trawy sięga miejscami 100%. Przeprowadzono tu na wolnych od lodu terenach 

transekty, odpowiadające lokalnemu zróżnicowaniu roślinności, na których liczono występowanie 

kępek śmiałka antarktycznego, ich rozmiary oraz cechy siedliska. 

Uzyskane wyniki dają obraz preferencji siedliskowych tej trawy w warunkach Antarktyki. 

Śmiałek antarktyczny występuje najobficiej na siedliskach wilgotnych. Preferuje 

zwłaszcza mszyste podłoże organiczne, na którym jest dostatek wody zatrzymywanej przez 

łodyżki mchów Sanionia uncinata (Hedw.) Loeske i S. georgico-uncinata (Müll. Hal.) 

Ochyra & Hedenäs. Największe rozmiary kępki tej trawy osiągają w pobliżu miejsc gniazdowania 

ptaków, zwłaszcza pingwinów, gdzie jest stały dopływ składników odżywczych. 

Deschampsia antarctica należy do pionierów, zasiedlających świeżo odsłonięte spod lodu


tereny, co na wyspie Króla Jerzego można zaobserwować w pobliżu topniejącego Lodowca 

Ekologii i Lodowca Baranowskiego. Dzięki temu gatunek ten można uznać za bardzo dobry 

bioindykator zmian klimatu w Antarktyce. 

Komarkova V., Poncet S., Poncet J. 1985. Two native Antarctic vascular plants, Deschampsia antarctia 

and Colobanthus quitensis: a new southernmost locality and other localities in the Antarctic Peninsula 

area. Arctic and Alpine Research 17(4): 401–416. 

Moore D. M. 1970. Studies in Colobanthus quitensis (Kunth) Bartl. and Deschampsia antarctica Desv.: II. 

Taxonomy, distribution and relationships. British Antarctic Survey Bulletin 23: 63–80. 

Parnikoza I., Convey P., Dykyy I., Trokhymets V., Milinevsky G., Tyschenko O., Inozemtseva D., Kozeretska 

I. 2009. Current status of the Antarctic herb tundra formation in the Central Argentine Islands. 

Global Change Biology 15: 1685–1693. 

Torres-Mellado G. A., Jaña R., Casanova-Katny M. A. 2011. Antarctic hairgrass expansion in the South 

Shetland archipelago and Antarctic Peninsula revisited. Polar Biology 34: 1679–1688. 

Vera M. L. 2011. Colonization and demographic structure of Deschampsia antarctica and Colobanthus 

quitensis along an altitudinal gradient on Livingston Island, South Shetland Islands, Antarctica. Polar 

Research 30.


WYSTĘPOWANIE AVENULA PLANICULMIS (SCHRAD.) W. SAUER 

& CHMELITSCHEK NA WZGÓRZACH CHĘCIŃSKICH 

Grzegorz Łazarski 

Zakład Taksonomii Roślin, Fitogeografi i i Herbarium, Instytut Botaniki, Uniwersytet 

Jagielloński, Kopernika 27, 31-501 Kraków, e-mail: grzegorz.lazarski@gmail.com 

Avenula planiculmis (Schrad.) W. Sauer & Chmelitschek (owsica spłaszczona) jest rzadkim 

elementem polskiej flory. Zasięg ogólny gatunku ograniczony jest do obszaru Europy, ale – 

jak podkreśla wielu badaczy – nie jest w pełni poznany i wymaga dalszych badań. Owsica 

spłaszczona znana jest ze stanowisk w Sudetach Wschodnich, Karpatach Zachodnich, z niżu 

polskiego, jak i z oderwanych stanowisk w Szkocji i wyspy Arran u jej wybrzeży. W Polsce 

gatunek posiada nieliczne stanowiska górskie: Tatry (Kominiarski Wierch) i Sudety (Śnieżnik). 

Większość notowań krajowych zlokalizowana jest na niżu: na Wyżynie Małopolskiej, 

we wschodniej części Wyżyny Śląsko-Krakowskiej, na terenie Nizin Środkowych i Podkarpacia 

Północnego. 

Pierwsze doniesienia o występowaniu Avenula planiculmis na niżu polskim podaje 

Zapałowicz w 1906 roku. Kolejne informacje o stanowiskach niżowych gatunku pojawiają 

się dopiero w latach 70-tych i 80-tych XX wieku w pracach Michalika i Bróża. Ostatni 

z wymienionych badaczy zwrócił uwagę, że głównym ośrodkiem występowania A. planiculmis 

na niżu polskim jest Wyżyna Małopolska z centrum zlokalizowanym na zalesionych 

wapiennych wzgórzach (wieku jurajskiego), rozciągających się wzdłuż Wiernej Rzeki (tuż 

przy jej ujściu do Białej Nidy) i dalej wzdłuż dolnego odcinka Białej Nidy. Na tle podziału 

fizyczno-geograficznego Polski opisany obszar prawie całkowicie mieści się w granicach 

Wzgórz Chęcińskich (południowo-zachodniej części Gór Świętokrzyskich). 

W trakcie prowadzonych badań nad rozmieszczeniem roślin naczyniowych na Wzgórzach 

Chęcińskich potwierdzono występowanie Avenula planiculmis na większości stanowisk 

znanych z literatury. Przeprowadzone obserwacje pozwoliły określić aktualny stan 

populacji gatunku na obszarze, gdzie skupia się większość jego krajowych stanowisk. 

Wyniki eksploracji pozwalają wskazać lokalizacje, gdzie gatunek występuje szczególnie 

obficie. Zaliczono do nich: górę Brogowica (na E od miasteczka Małogoszcz), Bocheńską 

Górę (na NE od wsi Bocheniec), Wzgórza Wilkomijskie (na NW od wsi Choiny). Na tych 

stanowiskach populacje liczą po kilkadziesiąt kęp z wykształconymi licznymi pędami kwitnącymi. 

Gatunek rośnie tam w borach mieszanych (Querco roboris-Pinetum), sporadycznie 

w świetlistych dąbrowach (Potentillo albae-Quercetum), zwłaszcza na skrajach tych zbiorowisk 

i poręb w ich obrębie. 

W pracy przedstawione zostanie aktualne rozmieszczenie Avenula planiculmis na terenie 

Wzgórz Chęcińskich na tle rozmieszczenia gatunku w Polsce i Europie.


TRAWY KAMIENIOŁOMÓW MIASTA I STREFY PODMIEJSKIEJ KIELC 

Bożenna Maciejczak 

Zakład Botaniki, Instytut Biologii, Uniwersytet Jana Kochanowskiego, 

ul. Świętokrzyska 15, 25-406 Kielce, e-mail: bozenna.maciejczak@ujk.edu.pl 

Naturalne bogactwa Staropolskiego Okręgu Przemysłowego wykorzystywane były przez 

mieszkańców badanego terenu od najdawniejszych czasów. Śladami wielowiekowych 

działań człowieka na obszarze Kielc i terenów sąsiednich są liczne wyrobiska różnego 

pochodzenia. Jednym z elementów krajobrazu miasta i strefy podmiejskiej są kamieniołomy 

utworzone z interesujących fragmentów skorupy ziemskiej (Wróblewski 2008). W kamieniołomach 

tych najczęściej spotykane są wapienie, łupki i piaskowce. Pojawiające się 

tu gatunki flory naczyniowej w większości są pochodzenia rodzimego i mają określone 

wymagania ekologiczne. Inwentaryzację flory naczyniowej i zbiorowisk roślinnych oraz 

obserwacje zmian zachodzących w szacie roślinnej kamieniołomów prowadzono od dawna 

(Drymmer 1890; Czubiński, Urbański 1933). Interesującą grupę flory naczyniowej stanowią 

trawy (Poaceae) występujące na wszystkich typach siedlisk pochodzenia antropogenicznego. 

Notowano je także w płatach roślinności, występujących na ścianach kamieniołomów 

od strony wewnętrznej oraz od strony stoków wzgórz badanych obiektów. 

W celu oceny zasobów flory traw na terenie miasta i strefy podmiejskiej przeprowadzono 

badania florystyczne w kamieniołomach Pasma Kadzielniańskiego, Kieleckiego Obszaru 

Chronionego Krajobrazu, Chęcińsko-Kieleckiego Parku Krajobrazowego, zespołu przyrodniczo-krajobrazowego 

Dalnia-Grabina oraz w pobliżu Góry Zamkowej w Chęcinach.


ZRÓŻNICOWANIE ODCZYTÓW SPAD U TYMOTKI ŁĄKOWEJ W UPRAWIE 

NASIENNEJ W ZALEŻNOŚCI OD NAWOŻENIA DOLISTNEGO MIKROELEMENTAMI 

Adam Radkowski 

Zakład Łąkarstwa, Instytut Produkcji Roślinnej, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, 

Al. Mickiewicza 21, 31-120 Kraków, e-mail: rrradkow@cyf-kr.edu.pl 

W latach 2006–2009 przeprowadzono badania nad zróżnicowaniem wartości SPAD (zawartości 

chlorofilu) u tymotki łąkowej (Phleum pratense), odmiany Skald, na plantacji nasiennej 

nawożonej dolistnie miedzią, manganem i cynkiem. Doświadczenie polowe z tymotką 

łąkową przeprowadzono w Stacji Hodowli Roślin w Skrzeszowicach należącej do Małopolskiej 

Hodowli Roślin – HBP Kraków. Założono je metodą losowanych bloków w czterech 

powtórzeniach na czarnoziemie zdegradowanym wytworzonym z lessu, I klasy bonitacyjnej, 

kompleksu przydatności rolniczej pszennego bardzo dobrego. Do nawożenia dolistnego 

zastosowano nawozy w formie chelatów. W okresie wegetacji mierzono indeks zieloności 

liści – chlorofilometrem SPAD-502 firmy Minolta. Pomiary wykonano na każdym poletku, 

na trzydziestu w pełni rozwiniętych liściach, w czterech fazach rozwojowych: strzelaniu 

w źdźbło, kłoszeniu, kwitnieniu i dojrzałości mlecznej. 

Trawy, podobnie jak zboża, są szczególnie wrażliwe na niedobór miedzi, manganu 

i cynku: 

– miedź wpływa na rozwój i budowę tkanek, bierze udział w przemianach azotowych, 

syntezie białek i witaminy C, 

– mangan wpływa na podwyższenie intensywności oddychania, asymilacji dwutlenku 

węgla i syntezy węglowodanów, brak manganu powoduje chlorozę, 

– cynk bierze udział w syntezie chlorofilu i witamin, jego niedobór ma wpływ na wzrost 

i rozwój rośliny. 

Wskaźnik względnej zawartości chlorofilu wzrastał od fazy strzelania w źdźbło do fazy 

kwitnienia. Wszystkie testowane mikroelementy przyczyniły się do zwiększenia wartości 

indeksu zazielenienia liści. Największe wartości odczytów we wszystkich fazach rozwojowych 

stwierdzono u roślin z obiektu nawożonego cynkiem, a najmniejsze wartości odnotowano 

w obiekcie z aplikacją manganu. Mikroelementy, dostarczone drogą dolistną na 

plantację nasienną tymotki łąkowej, miały istotny wpływ na odnotowane wartości omawianego 

wskaźnika.


TRAWY W ZBIOROWISKACH ROŚLINNYCH MIEDZ ŚRÓDPOLNYCH 

Agnieszka Strychalska, Łukasz Maćkowiak, Anna Kryszak, Jan Kryszak, 

Agnieszka Klarzyńska 

Zakład Bioróżnorodności Ekosystemów, Katedra Łąkarstwa i Krajobrazu Przyrodniczego, 

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, ul. Dojazd 11, 60-632 Poznań, 

e-mail: lukmac@up.poznan.pl 

Miedze śródpolne, stanowiące marginalne strefy pól uprawnych, charakteryzują się dużą 

zmiennością florystyczną zależną od sąsiadujących terenów. Są one często bankiem genów 

lokalnej różnorodności. Z uwagi na ich wysoką wartość przyrodniczo-ekologiczną ustanowiono 

programy rolnośrodowiskowe (pakiet 9.), zachęcające użytkowników do pozostawiania 

lub odtwarzania miedz śródpolnych. 

Celem pracy była ocena udziału gatunków traw na tle bioróżnorodności flory miedz 

śródpolnych oraz sąsiedztwa upraw rolniczych. 

Występowanie flory, w tym traw na miedzach śródpolnych, oceniono na podstawie 

78 zdjęć fitosocjologicznych wykonanych metodą Braun-Blanquet’a w roku 2011. Ocenę 

florystyczną, tj. liczbę gatunków i wskaźnik Shanonna-Wienera, przeprowadzono na miedzach 

występujących w sąsiedztwie upraw zbożowych, kukurydzy i okopowych. Dodatkowo 

wykonano analizę warunków siedliskowych badanych miedz metodą fitoindykacyjną, 

a także określono wartość przyrodniczą miedz w zależności od udziału gatunków traw. 

Analiza składu botanicznego zbiorowisk wyróżnionych na miedzach wykazuje, iż zależy 

on od użytkowania rolniczego pobliskich terenów. Łącznie stwierdzono tam obecność 63 

gatunków roślin naczyniowych, należacych do 20 rodzin, w tym 11 taksonów traw. Z uwagi 

na wysoką antropopresję oraz genezę miedz, większość gatunków to apofity oraz archeofity. 

Połowę gatunków stanowiły gatunki jednoroczne, związane ze zbiorowiskami segetalnymi. 

Klasyfikacja fitosocjologiczna wykazała występowanie gatunków diagnostycznych głównie 

z klasy Stellarietea mediae, ponadto przechodzących z klasy Molinio-Arrhenatheretea 

oraz Artemisietea vulgaris. Spośród zanotowanych traw, w sąsiedztwie wszystkich upraw, 

najwyższą stałością na miedzach charakteryzował się Elymus repens, ponadto wysoką stałość 

w sąsiedztwie ze zbożami wykazywała Apera spica-venti, a z kukurydzą Echinochloa 

crus-galli.


UDZIAŁ TRAW W ZBIOROWISKACH ROŚLINNYCH GRODZISK I ZAMCZYSK 

W KARPATACH ZACHODNICH 

Donata Suder 

Zakład Ekologii Roślin, Instytut Botaniki, Uniwersytet Jagielloński, ul. Kopernika 27, 

31-501 Kraków, e-mail: donata.suder@gmail.com 

Badania florystyczne na grodziskach i zamczyskach w Karpatach Zachodnich rozpoczęto 

w 2006 roku. Ich celem było poznanie aktualnej szaty roślinnej pradziejowych i średniowiecznych 

obiektów archeologicznych, położonych na wzniesieniach, w dolinach trzech rzek: Raby, 

Dunajca i Wisłoki. Prace terenowe przeprowadzono na wybranych 25 grodziskach i 12 zamczyskach. 

Polegały one na gromadzeniu danych florystycznych i fitosocjologicznych oraz na kartowaniu 

roślinności rzeczywistej. 

Za stanowisko badawcze uznano miejsce, gdzie w przeszłości istniał gród otoczony fortyfikacjami 

drewnianymi lub ziemnymi (tzw. grodzisko) lub inne założenie obronne, murowane 

z kamienia lub cegły, np. zamek lub wieża strażnicza (tj. zamczysko) wraz z najbliższym otoczeniem 

dawnej warowni (stoki wzgórz). Poszczególne obiekty zróżnicowane były pod kątem 

zajmowanej powierzchni (od 1,1 do 55 ha) oraz stopnia lesistości (od miejsc otwartych po 

całkowicie zalesione). 

Niniejsza praca prezentuje udział gatunków traw w zbiorowiskach roślinnych, które wykształciły 

się w głównej mierze na drodze spontanicznej sukcesji roślinności, w miejscach pradawnej 

działalności człowieka. W celu rozpoznania zróżnicowania szaty roślinnej tych obiektów wykonano 

w terenie 552 zdjęcia fitosocjologiczne metodą Braun-Blanqueta, w kwadratach 5 m × 5 m, 

we wszystkich wyróżniających się fizjonomicznie, jednorodnych płatach. Zgromadzone w trakcie 

badań zdjęcia fitosocjologiczne zostały wprowadzane do bazy przygotowanej w programie 

Turboveg (Hennekens, Schaminee 2001) i sklasyfikowane za pomocą programu statystycznego 

MVSP 3.1 (Kovach 1999). Na podstawie otrzymanych dendrogramów zdjęcia zestawiono 

w tabele fitosocjologiczne. Wśród zbiorowisk roślinnych odnotowano fitocenozy łąkowe (klasa 

Molinio-Arrhenatheretea), murawowe (klasa Festuco-Brometea), okrajkowe (klasa Trifolio- 

Geranietea) oraz zbiorowiska leśne (klasy Querco-Fagetea, Salicetea purpureae) i zaroślowe 

(klasa Rhamno-Prunetea). W pobliżu zabudowań i na przydrożach odnotowano również roślinność 

ruderalną z klasy Artemisietea vulgaris (w tym także nitrofilne i cienioznośne zbiorowiska 

okrajkowe należące do związku Alliarion), a w sąsiedztwie pól uprawnych roślinność segetalną 

z rzędu Polygono-Chenopodietalia. 

Każdemu gatunkowi trawy przyporządkowano stopień stałości (w %) oraz współczynnik 

pokrycia. Określono liczbę gatunków traw występujących w badanych zbiorowiskach oraz ich 

udział w pokryciu roślinności. W poszczególnych zbiorowiskach odnotowano od 0 (zwarte zarośla 

z zespołu Rhamno-Cornetum sanguinei) do 12 gatunków traw (łąki z zespołu Arrhenatheretum 

elatioris). Gatunkami stwierdzonymi w większości zbiorowisk roślinnych były Dactylis 

glomerata i Arrhenatherum elatius. W wielu miejscach trawy zdominowały fitocenozy nadając 

im charakterystyczną fizjonomię, np. Brachypodium pinnatum łanowo rozwijający się na stokach 

o ekspozycji południowo-zachodniej. 

Praca naukowa finansowana ze środków budżetowych na naukę w latach 2010–2013 jako projekt badawczy 

nr N N305 062839.


ANALIZA WYBRANYCH CECH NA POZIOMIE FENOTYPOWYM 

I MOLEKULARNYM U EKOTYPÓW POA PRATENSIS L. 

W ASPEKCIE ICH PRZYDATNOŚCI HODOWLANEJ 

Magdalena Szenejko 

Katedra Ekologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Szczeciński, ul. Wąska 13, 

71-415 Szczecin, e-mail: magdalena.szenejko@univ.szczecin.pl 

Poa pratensis L. to apomiktyczny gatunek trawy o znacznej amplitudzie ekologicznej oraz 

możliwościach wielokierunkowego użytkowania (gazonowego i pastewnego), u którego 

obserwuje się wyraźne zawężenie zmienności roślin odnośnie cech użytkowych. Stąd istnieje 

ciągła dążność do pozyskiwania nowych, udoskonalonych użytkowo odmian tego 

gatunku trawy o korzystnym układzie genów. W praktyce hodowlanej znaczną zmienność 

cech materiału wyjściowego u wiechliny łąkowej mogą zagwarantować ekotypy pochodzące 

z różnych warunków eko-geograficznych. 

Badaniami objęto 14 różnych form Poa pratensis, w tym 12 ekotypów, pochodzących 

z terenów województwa podlaskiego i dolnośląskiego oraz 2 odmiany wzorcowe, różniące 

się formą użytkowania (‘Limousine’ i ‘Eska 46’). Zmienność na poziomie fenotypowym 

analizowano m.in. w oparciu o doświadczenie wazonowe, a na poziomie molekularnym, na 

podstawie oceny polimorfizmu RAPD. 

Badane ekotypy wiechliny łąkowej różniły się istotnie między sobą głównie pod względem: 

cech charakteryzujących materiał nasienny, średniej liczby i długości pędu wegetatywnego 

oraz szerokości blaszki liściowej, co zostało potwierdzone statystycznie za pomocą 

testu HSD Tukeya. Spośród 69 starterów, wstępnie przetestowanych na 5 genotypach, do 

analizy RAPD wybrano 8 i uzyskano łącznie 244 produkty amplifikacji, wśród których 

stwierdzono wysoki poziom polimorfizmu (88,9%) oraz specyficzność (32). Macierz podobieństwa 

genetycznego Dice’a oraz wykreślony na jej podstawie dendrogram UPGMA 

wskazują, iż oceniane ekotypy były w znacznym stopniu zbliżone genetycznie. Średnia wartość 

współczynników podobieństwa genetycznego została określona na około 0,7. Może to 

sugerować, iż dominujący sposób reprodukcji większości badanych ekotypów P. pratensis 

ogranicza się do procesu apomiksji. Apomikty z reguły charakteryzują się mniejszą zmiennością 

genetyczną w stosunku do roślin rozmnażających się w sposób płciowy. Formowanie 

nasion odbywa się u nich z pominięciem procesu zapłodnienia komórki jajowej, co sprawia, 

iż potomstwo uzyskane na tej drodze posiada taki sam genotyp jak roślina mateczna. 

Najniższy stopień pokrewieństwa genetycznego w stosunku do wszystkich badanych 

form Poa pratensis wykazywały ekotypy: dos01 468 i pod02 317. Potwierdziły to wartości 

indeksów Dice’a i wynik grupowania dendrogramu UPGMA. Prawdopodobnie może to 

sugerować, iż apomiksja nie odgrywała tak znaczącej roli w procesie ich reprodukcji jak 

w przypadku pozostałych badanych form. Stabilność analizowanych cech fenotypowych, 

w tym: długości pędu wegetatywnego, szerokości i wielkości powierzchni asymilacyjnej 

blaszki liściowej oraz skorelowanych z nimi wielkości plonu zielonej i suchej masy sugerują, 

iż ekotypy te mogą być potencjalnie przydatne do hodowli odmian pastewnych.


BADANIA EMBRIOLOGICZNE POA NEMORALIS Z TERENU POLSKI 

Marta Tucharz, Maria Kościńska-Pająk 

Uniwersytet Jagielloński, Instytut Botaniki, Zakład Cytologii i Embriologii Roślin, 

ul. Grodzka 52, 31-044 Kraków, e-mail: marta.tucharz@uj.edu.pl 

Rodzaj Poa, badany m.in. przez Skalińską (1959) czy Albertini i in. (2001), obejmuje 

gatunki rozmnażające się seksualnie i apomiktycznie. U Poa nemoralis opisywano rozwój 

diplosporycznych woreczków zalążkowych (Naumova i in. 1999), jednakże populacje tego 

gatunku z terenu Polski nie były dotychczas badane embriologicznie. 

Analiza zalążków i pylników okazów Poa nemoralis ze stanowiska w Łazach (Małopolska) 

potwierdziła występowanie u tego gatunku diplosporycznych woreczków zalążkowych 

typu Antennaria. Niezredukowany woreczek zalążkowy powstaje bezpośrednio z megasporocytu, 

z całkowitym pominięciem mejozy. Zarodek rozwija się autonomiczne z niezapłodnionej 

komórki jajowej. Natomiast do rozwoju endospermy wymagane jest zapylenie, 

a następnie zapłodnienie jądra komórki centralnej. Interesujące były zatem badania przebiegu 

mikrosporogenezy oraz analiza żywotności pyłku u tego gatunku. 

W badaniach embriologicznych wykorzystano metodę skrawków półcienkich, prześwietlania 

pylników w salicylanie metylu, analizowano również ultrastrukturę mikrospor 

i ziaren pyłku w TEM. 

Obserwacje wykazały, że mikrosporogeneza przebiega bez zakłóceń. Po pierwszym 

podziale mejotycznym tworzą się diady, podział wyrównawczy kończy się powstaniem 

regularnych tetrad mikrospor. Mikrogametogeneza prowadzi do powstania trójkomórkowych 

ziaren pyłku, które następnie są uwalniane z komory pylnika. 

Pyłek Poa nemoralis jest regularny, w teście acetokarminowym i teście Aleksandra 

od 92,82% do 94,28% ziaren pyłku było zabarwionych. W dojrzałych ziarnach pyłku 

w komórce wegetatywnej wypełnionej skrobią widoczne są dwa wrzecionowate jądra 

komórek generatywnych. 

Jednoczesna obserwacja pylników i zalążków w obrębie tego samego kwiatu wskazuje 

na ścisłą korelację stadiów rozwojowych w obu tych organach. 

Albertini E., Porceddu A., Ferranti F., Reale L., Barcaccia G., Romano B., Falcinelli M. 2001. Apospory 

and parthenogenesis may be uncoupled in Poa pratensis: a cytological investigation. Sexual Plant 

Reproduction 14(4): 213–217. 

Naumova T. N., Osadtchiy J. V., Sharma V. K., Dijkhuis P., Ramulu K. S. 1999. Apomixis in plants: structural 

and functional aspects of diplospory in Poa nemoralis and P. palustris. Protoplasma 208(1–4): 

186–195. 

Skalinska M. 1959. Embryological studies in Poa granitica Br. Bl., an apomictic species of the Carpathian 

range. Acta Biologica Cracoviensia Series Botanica 53(2): 104–112.


ZRÓŻNICOWANIE FLORY TRAW WYŻYNY ŚLĄSKIEJ 

I WYŻYNY KRAKOWSKO-CZĘSTOCHOWSKIEJ 

Alina Urbisz, Andrzej Urbisz 

Zakład Botaniki Systematycznej, Uniwersytet Śląski, ul. Jagiellońska 28, 

40-032 Katowice, e-mail: alina.urbisz@us.edu.pl, andrzej.urbisz@us.edu.pl 

Rodzina Poaceae zajmuje we florze Polski drugie miejsce pod względem liczby gatunków 

występujących w naszym kraju (Kornaś, Medwecka-Kornaś 2002). Należą do niej zarówno 

gatunki pospolite jak i bardzo rzadkie, posiadające jedynie nieliczne stanowiska. 

Celem opracowania jest porównanie składu flory traw dwóch makroregionów południowej 

Polski (Kondracki 1988): Wyżyny Śląskiej oraz Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. 

Szczególną uwagę zwrócono na gatunki, które występują wyłącznie w jednym z tych 

regionów. 

Do sporządzenia wykazów gatunków traw dla badanych obszarów wykorzystano 

dostępne źródła publikowane, niepublikowane oraz zielnikowe. Nazwy taksonów przyjęto 

za Mirkiem i in. (2002), grupy geograficzno-historyczne wg Korniaka i Urbisz (2007) 

a przynależność fitosocjologiczną za Matuszkiewiczem (2001). 

Flora traw obu analizowanych makroregionów liczy ogółem 135 gatunków trwale zadomowionych 

oraz 23 diafity (10 ergazjofigofitów i 13 efemerofitów). Przeważają gatunki 

z klas Molinio-Arrhenatheretea (25) i Stellarietea mediae (24). Na Wyżynie Śląskiej 

odnotowano 127 gatunków trwale zadomowionych (w tym 14, których nie stwierdzono 

na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej), natomiast na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej 

– 120 gatunków (8 z nich nie występuje na Wyżynie Śląskiej). Rozpatrując niezadomowione 

trwale gatunki traw stwierdzono, że na Wyżynie Śląskiej odnotowano ich aż 23, 

podczas gdy na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej tylko 10. 

Kondracki J. 1988. Geografia fizyczna Polski. PWN, Warszawa. 

Kornaś J., Medwecka-Kornaś A. 2002. Geografia roślin. PWN, Warszawa. 

Korniak T., Urbisz A. 2007. Trawy synantropijne. W: L. Frey (red.), Księga polskich traw. Instytut Botaniki 

im. W. Szafera. PAN, Kraków, s. 317–342. 

Matuszkiewicz W. 2001. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Vademecum Geobotanicum, 

3. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. 

Mirek Z., Piękoś-Mirek H., Zając A., Zając M. et al. 2002. Flowering plants and pteridophytes of Poland 

– a checklist. Biodiversity of Poland, 1. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 

Cracow.


BROMUS SECALINUS L. NA WYŻYNIE ŚLĄSKIEJ – TENDENCJE DYNAMICZNE 

W ŚWIETLE 15 LAT OBSERWACJI 

Beata Węgrzynek, Teresa Nowak 

Zakład Botaniki Systematycznej, Uniwersytet Śląski, ul. Jagiellońska 28, 

40-032 Katowice, e-mail: beata.wegrzynek@us.edu.pl, teresa.nowak@us.edu.pl 

Jednym z bardziej interesujących chwastów segetalnych jest stokłosa żytnia Bromus secalinus 

L. Należy ona do grupy archaeophyta anthropogena i nie posiada żadnych naturalnych 

stanowisk. Jest typowym chwastem speirochorycznym i przez to bardzo wrażliwym na 

systematyczne wykorzystywanie dobrze oczyszczonego materiału siewnego. Taka praktyka 

prawdopodobnie doprowadziła do, obserwowanego aż do lat dziewięćdziesiątych XX 

wieku, wyraźnego spadku liczby stanowisk oraz stopnia pokrycia w agrofitocenozach na 

terenie całego kraju. Gatunek w konsekwencji został zaklasyfikowany jako narażony (V) 

i włączony do „czerwonej listy” roślin naczyniowych w Polsce (Zarzycki, Szeląg 2006). 

W ostatnich latach w niektórych rejonach Polski obserwuje się wzrost występowania 

B. secalinus. Lokalnie lub regionalnie uzyskał on nawet status wyraźnie ekspansywnego 

chwastu upraw ozimych (Korniak, Dynowski 2011). 

Badania nad florą i roślinnością segetalną Wyżyny Śląskiej prowadzone są od 1995 roku. 

Na podstawie materiału pochodzącego ze zdjęć fitosocjologicznych określono udział (tj. stałość 

występowania i współczynnik pokrycia) B. secalinus w uprawach badanego terenu. Do 

2000 r. gatunek ten występował w mniej niż 0,5% analizowanych płatów zbóż ozimych, 

rzadko przekraczając 5% pokrycia powierzchni. W latach 2001–2008 odnotowano pewien 

wzrost udziału stokłosy zbożowej (stałość 2%, pokrycie powierzchni do 10%, średnio 5%). 

Od roku 2009 obserwowany jest niewielki wzrost częstości (3%), ale za to dość znaczny 

ilościowości analizowanego gatunku. B. secalinus w badanych fitocenozach osiągał do 

30% pokrycia. Wyniki badań pokazują, że Wyżyna Śląska jest kolejnym regionem kraju, 

gdzie zmienia się status gatunku uznawanego za narażony, czy wręcz ginący. Zjawisko 

to może być tłumaczone przez coraz częstsze stosowanie nieoczyszczonego materiału 

siewnego na badanym terenie. Nie obserwuje się tu jednak jego gwałtownej ekspansji, jak 

np. w północno-wschodniej Polsce (Korniak, Dynowski 2011), co z kolei może wynikać 

z porzucania ze względów ekonomicznych uprawy, zwłaszcza w małych, ekstensywnych 

gospodarstwach. 

Korniak T., Dynowski P. 2011. Bromus secalinus (Poaceae) – zanikający czy rozprzestrzeniający się chwast 

upraw zbożowych w północno-wschodniej Polsce? Fragmenta Floristica Geobotanica Polonica 18(2): 

341–348. 

Zarzycki K., Szeląg Z. 2006. Red list of the vascular plants in Poland. W: Z. Mirek, K. Zarzycki, W. Wojewoda, 

Z. Szeląg (eds), Red list of plants and fungi in Poland. W. Szafer Institute of Botany, Polish 

Academy of Sciences, Kraków.


ANALIZA ZMIENNOŚCI FAZ FENOLOGICZNYCH I CECH MORFOLOGICZNYCH 

ROŚLIN KOSTRZEWY ŁĄKOWEJ (FESTUCA PRATENSIS HUDS.) 

Tomasz Wójtowicz, Andrzej Zieliński, Maria Moś 

Katedra Hodowli Roślin i Nasiennictwa, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, 

ul. Łobzowska 24, 31-140 Kraków, e-mail: tomasz.wojtowicz@ur.krakow.pl 

Przedmiotem badań była populacja roślin kostrzewy łąkowej (Festuca pratensis Huds.), 

uzyskana przez wegetatywne rozmnożenie genotypów wyselekcjonowanych z odmian 

uprawnych Cykada, Skawa, Skiba i Skra. Głównym kryterium selekcji była podatność na 

osypywanie ziarniaków. Uwzględniono również wczesność faz kłoszenia i kwitnienia, liczbę 

pędów generatywnych, wysokość roślin, długość wiech oraz plon ziarniaków. Pojedyncze 

rośliny wchodzące w skład klonów wysadzono w 2008 roku w doświadczeniu polowym 

i przez kolejne 3 lata użytkowania odnotowywano przebieg faz fenologicznych oraz wykonywano 

pomiary cech morfologicznych. Celem badań było określenie zakresu zmienności 

faz kłoszenia i kwitnienia oraz cech morfologicznych, takich jak wysokość roślin i długość 

wiech w populacji roślin rozmnożonych wegetatywnie. 

Kłoszenie i kwitnienie rozpoczynało się wśród genotypów o wyższej skłonności do 

osypywania średnio o 1 dzień wcześniej niż w populacji o przeciwnych właściwościach. 

Poszczególne klony różniły się pod względem wystąpienia obserwowanych faz fenologicznych, 

przy czym różnica w dacie kłoszenia sięgała maksymalnie 4 dni i utrzymywała się 

aż do początku fazy kwitnienia. Natomiast rośliny wchodzące w skład klonów zarówno 

odpornych jak i nieodpornych na osypywanie charakteryzowały się dużym podobieństwem 

w przebiegu faz rozwojowych, o czym świadczy niski współczynnik zmienności, obliczony 

dla wczesności tych faz, który w większości wypadków nie przekraczał 6%. Rośliny 

klonów o wyższej skłonności do osypywania wytwarzały o ponad 40 pędów generatywnych 

więcej, jednak skutkowało to skróceniem zarówno pędu jak i wiechy, stąd rośliny 

o przeciwnych właściwościach posiadały wiechy średnio o 2 cm dłuższe. Wysokość roślin 

charakteryzowała się niewielką zmiennością. Współczynnik zmienności obliczony dla tej 

cechy u poszczególnych klonów wahał się od 1 do 9%. Natomiast długość wiech podlegała 

znacznej zmienności, która u niektórych klonów przekraczała nawet 20%. Próba powiązania 

uzyskanych wyników z osypywaniem ziarniaków wskazuje na znaczną interakcję 

genotypowo-środowiskową, której podlega to niekorzystne, z punktu widzenia produkcji 

rolniczej, zjawisko.


WYSTĘPOWANIE LEERSIA ORYZOIDES (L.) SW. W ZBIOROWISKACH 

SZUWAROWYCH ZALEWU RZESZOWSKIEGO 

Maria Ziaja 1 , Tomasz Wójcik 2 

1 

Zakład Ekologii i Ochrony Przyrody w Turystyce, Uniwersytet Rzeszowski, 

ul. Piłsudskiego 30, 35-959 Rzeszów, e-mail: mziaja@univ.rzeszow.pl 

2 

Instytut Botaniki, Uniwersytet Jagielloński, ul Kopernika 27, 31-501 Kraków, 

e-mail: antomi7@wp.pl 

Leersia oryzoides (L.) Sw. (zamokrzyca ryżowa) należy do gatunków słabo zbadanych w Polsce, 

o nieustalonej liczbie stanowisk i nieokreślonej tendencji dynamicznej. Występuje na terenie 

całego kraju, przy czym wyraźne jej skupienia notowane są na południu, południowym wschodzie 

oraz na północy. 

Gatunek nie został wpisany na ogólnopolską „czerwoną listę” i jeszcze do niedawna nie 

był uznawany za zagrożony w jakimkolwiek stopniu. Jednak w ostatnich latach znalazł się 

na kilkunastu regionalnych „czerwonych listach” jako gatunek narażony (VU, V) – Pomorze 

Zachodnie, Pomorze Gdańskie, Wielkopolska, Dolny Śląsk, Karpaty, niższego ryzyka (LR) – 

województwo śląskie lub jako gatunek rzadki (R) – region kujawsko-pomorski, Górny Śląsk 

oraz o nieokreślonym jeszcze zagrożeniu (DD, I) – województwo podlaskie, Nizina Południowo-Podlaska, 

Polska Środkowa, Śląsk Opolski, Wyżyna Śląsko-Krakowska. 

Naturalny zasięg zamokrzycy ryżowej obejmuje obszary Europy, Ameryki Północnej oraz 

Azory, zaś w Australii jako gatunek zawleczony uznany jest za takson inwazyjny. W ujęciu 

fitogeograficznym należy do podelementu cyrkumborealnego o szerokim zasięgu. 

Leersia oryzoides jest hemikryptofitem i hydrofitem zajmującym siedliska o wysokim wskaźniku 

świetlnym (4–5) i termicznym (4). Rośnie na mokrych siedliskach eutroficznych, na brzegach 

wód bezwapiennych stojących lub wolno płynących, dobrze nagrzewanych, na podłożu 

mulistym lub torfowym. Występuje na brzegach stawów i starorzeczy, w dołach potorfowych 

i rowach melioracyjnych, na podłożu grząskim lub w bardzo płytkiej wodzie. 

W ujęciu syntaksonomicznym uznawany jest za gatunek charakterystyczny dla zespołu Leersietum 

oryzoides (Krause in R.Tx. 1955) Pass. 1957, podanego dotychczas z okolicy Jaktorowa 

na Równinie Łowicko-Błońskiej oraz z Jasła w starorzeczu Jasiołki. 

Celem podjętej pracy było określenie występowania Leersia oryzoides w zbiorowiskach 

szuwarowych Zalewu Rzeszowskiego oraz scharakteryzowanie zespołu Leersietum oryzoides 

na badanym obszarze. Za podjęciem badań przemawiał również fakt, iż istnieje niewielka 

liczba danych na temat zespołu Leersietum oryzoides w Polsce, a uzyskane wyniki staną się 

ważnym uzupełnieniem tej informacji i pomogą w opracowaniu jego bardziej szczegółowej 

charakterystyki. 

Badania terenowe, podczas których wykonano 30 zdjęć fitosocjologicznych, prowadzono 

w latach 2011–2012 na terenie Zalewu Rzeszowskiego. Na tym obszarze Leersia oryzoides 

występuje obficie i pełni decydującą rolę w tworzeniu fitocenoz. Zespół zamokrzycy ryżowej 

(Leersietum oryzoidis) wykształca się w przybrzeżnej mulistej strefie, na otwartych i nasłonecznionych 

brzegach Zalewu, w postaci zwartego płata o powierzchni około 3–4 m 2 i wąskim 

pasem o szerokości około 50–100 cm. Charakteryzuje się dużym zwarciem i dość bogatym 

składem florystycznym.

UCZESTNICY

Melica transsilvanica (fot. Magdalena Szczepaniak)

Uczestnicy 81 

Dr WOJCIECH ADAMOWSKI 

Białowieska Stacja Geobotaniczna, Uniwersytet Warszawski 

ul. Sportowa 19, 17-230 Białowieża 

e-mail: w.adamowski@uw.edu.pl 

Dr hab. BEATA BABCZYŃSKA-SENDEK 

Katedra Geobotaniki i Ochrony Przyrody, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska 

Uniwersytet Śląski, ul. Jagiellońska 28, 40-032 Katowice 

e-mail: beata.babczynska-sendek@us.edu.pl 

Dr MACIEJ BALCEREK 

Katedra i Zakład Farmakognozji, Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy 

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu 

ul. M. Skłodowskiej-Curie 9, 85-094 Bydgoszcz 

e-mail: balcerek@umk.pl 

Dr WOJCIECH BĄBA 

Instytut Botaniki, Uniwersytet Jagielloński 

ul. Lubicz 46, 31-512 Kraków 

e-mail: wojciech.baba@uj.edu.pl 

Dr WOJCIECH BIENIEK 




e-mail: w.bieniek@botany.pl 

Dr ANNA BOMANOWSKA 

Katedra Geobotaniki i Ekologii Roślin 

Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Łódzki 

ul. Banacha 12/16, 90-237 Łódź 

e-mail: knopikaa@biol.uni.lodz.pl 

Dr hab. BARBARA BORAWSKA-JARMUŁOWICZ 

Katedra Agronomii, Wydział Rolnictwa i Biologii 

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego 

ul. Nowoursynowska 159, 02-776 Warszawa 

e-mail: barbara_borawska_jarmulowicz@sggw.pl 

Dr hab. ZBIGNIEW CELKA 

Zakład Taksonomii Roślin, Wydział Biologii 

Uniwersytet im. A. Mickiewicza 

ul. Umultowska 89, 61-614 Poznań 

e-mail: zcelka@amu.edu.pl


Mgr inż. ANDRZEJ CHRAMIEC-GŁĄBIK 

Zakład Cytologii i Embriologii Roślin, Instytut Botaniki 

Uniwersytet Jagielloński, 31-044 Kraków 

e-mail: ach.01.mail@gmail.com 

Dr ANNA CWENER 

Zakład Geobotaniki, Instytut Biologii i Biochemii 

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej 

ul. Akademicka 19, 20-033 Lublin 

e-mail: acwener@wp.pl 

Dr AGNIESZKA DĄBROWSKA 

Ogród Botaniczny Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 

ul. Sławinkowska 3, 20-810 Lublin 

e-mail: dabrowskaa@vp.pl 

Dr MARIA DRAPIKOWSKA 

Katedra Ekologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy 

ul. Piątkowska 94C, 61-691 Poznań 

e-mail: mariadra@up.poznan.pl 

Mgr MARIA FLOREK 

Zakład Cytogenetyki i Specjacji Roślin 

Instytut Biologii Eksperymentalnej 

Uniwersytet Wrocławski 

ul. Kanonia 6/8, 50-328 Wrocław 

email: maria.florek@biol.uni.wroc.pl 

Prof. dr hab. LUDWIK FREY 




e-mail: l.frey@botany.pl 

Dr ALEKSANDRA GRABOWSKA-JOACHIMIAK 

Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Katedra Hodowli Roślin i Nasiennictwa 

ul. Łobzowska 24, 31-140 Kraków 

e-mail: rrjoachi@cyf-kr.edu.pl 

Mgr JANUSZ GUZIK 



Prof. dr hab. BOGDAN JACKOWIAK 

Zakład Taksonomii Roślin, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza 


e-mail: bogjack@amu.edu.pl

Uczestnicy 83 

Mgr MARIA JOANNA JANICKA 

Zakład Ekologii Roślin, Instytut Botaniki 

Uniwersytet Jagielloński 


e-mail: maria.janicka@uj.edu.pl 

Dr AGNIESZKA KOMPAŁA-BĄBA 

Katedra Geobotaniki i Ochrony Przyrody 

Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Śląski 

ul. Jagiellońska 28, 40-032 Katowice 

e-mail: agnieszka.kompala-baba@us.edu.pl 

Prof. dr hab. TADEUSZ KORNIAK 

Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody 

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski 

Plac Łódzki 1, 10-727 Olsztyn 

e-mail: tadko@uwm.edu.pl 

Dr hab. ROMUALD KOSINA prof. 


Instytut Biologii Eksperymentalnej, Uniwersytet Wrocławski 


e-mail: kosina@biol.uni.wroc.pl 

Dr RAFAŁ KRAWCZYK 

Zakład Ochrony Przyrody, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej 

Akademicka 19, 20-033 Lublin 

e-mail: rafal.krawczyk@umcs.lublin.pl 

Dr hab. ADAM KULA 

Katedra Hodowli Roślin i Nasiennictwa, Uniwersytet Rolniczy 


e-mail: rrkula@cyf-kr.edu.pl 

Dr hab. PAWEŁ KWIATKOWSKI 

Katedra Geobotaniki i Ochrony Przyrody, Uniwersytet Śląski 


e-mail: pawel.kwiatkowski@us.edu.pl 

Dr ALDONA MUELLER-BIENIEK 

Zakład Paleobotaniki 



e-mail: a.mueller@botany.pl


Dr. PAWEŁ LORO 

Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody 

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski 

Plac Łódzki 1, 10-727 Olsztyn 

Zakład Biologii Antarktyki 

Instytut Biochemii i Biofizyki, Polska Akademia Nauk 

ul. Ustrzycka 10/12, 02-141 Warszawa 

e-mail: loro@uwm.edu.pl 

Mgr GRZEGORZ ŁAZARSKI 

Zakład Taksonomii Roślin, Fitogeografii i Herbarium 


ul. Kopernika 27, 31-501 Kraków 

e-mail: grzegorz.lazarski@gmail.com 

Dr hab. ŁUKASZ ŁUCZAJ 

Instytut Biotechnologii Stosowanej i Nauk Podstawowych 

Uniwersytet Rzeszowski, 

ul. Werynia 502, 36-100 Kolbuszowa 

e-mail: lukasz.luczaj@interia.pl 

Dr BOŻENNA MACIEJCZAK 

Zakład Botaniki, Instytut Biologii 

Uniwersytet Jana Kochanowskiego 

ul. Świętokrzyska 15, 25-406 Kielce 

e-mail: bozenna.maciejczak@ujk.edu.pl 

Mgr inż. ŁUKASZ MAĆKOWIAK 

Zakład Bioróżnorodności Ekosystemów 

Katedra Łąkarstwa i Krajobrazu Przyrodniczego 

Uniwersytet Przyrodniczy 

ul. Dojazd 11, 60-632 Poznań 

e-mail: lukmac@up.poznan.pl 

Prof. dr hab. ZBIGNIEW MIREK 




e-mail: z.mirek@botany.pl 

Prof. dr hab. MARTA MIZIANTY 




e-mail: m.mizianty@botany.pl

Uczestnicy 85 

Dr DOROTA MYSZKOWSKA 

Zakład Alergologii Klinicznej i Środowiskowej 

Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński 

ul. Śniadeckich 10, 31-531 Kraków 

e-mail: dmyszkow@cm-uj.krakow.pl 

Dr MARCIN NOBIS 

Zakład Taksonomii Roślin, Fitogeografii i Zielnika 



e-mail: m.nobis@uj.edu.pl 

Dr hab. ARKADIUSZ NOWAK 

Pracownia Geobotaniki i Ochrony Szaty Roślinnej 

Katedra Biosystematyki, Uniwersytet Opolski 

ul. Oleska 48, 45-052 Opole 

e-mail: anowak@uni.opole.pl 

Dr TERESA NOWAK 

Zakład Botaniki Systematycznej, Uniwersytet Śląski 


e-mail: teresa.nowak@us.edu.pl 

Dr BEATA PASZKO 




e-mail: b.paszko@botany.pl 

Mgr MAREK PODSIEDLIK 

Katedra Botaniki, Uniwersytet Przyrodniczy 

ul. Wojska Polskiego 71c, 60-625 Poznań 

e-mail: marekp@up.poznan.pl 

Dr inż. ADAM RADKOWSKI 

Zakład Łąkarstwa, Instytut Produkcji Roślinnej 

Uniwersytet Rolniczy 

Al. Mickiewicza 21, 31-120 Kraków 

e-mail: rrradkow@cyf-kr.edu.pl 

Dr EDYTA SIERKA 

Katedra Geobotaniki i Ochrony Przyrody 



e-mail: edyta.sierka@us.edu.pl


Prof. dr hab. JERZY STASZKIEWICZ 




Mgr DONATA SUDER 

Zakład Ekologii Roślin, Instytut Botaniki 

Uniwersytet Jagielloński 


e-mail: donata.suder@gmail.com 

Dr MAGDALENA SZCZEPANIAK 




e-mail: m.szczepaniak@botany.pl 

Dr EWA SZCZĘŚNIAK 

Katedra Bioróżnorodności, Instytut Biologii Roślin 

Uniwersytet Wrocławski 


e-mail: ewaszcz@biol.uni.wroc.pl 

Dr MAGDALENA SZENEJKO 

Katedra Ekologii i Ochrony Środowiska 

Uniwersytet Szczeciński 

ul. Wąska 13, 71-415 Szczecin 

e-mail: magdalena.szenejko@univ.szczecin.pl 

Dr MARIAN SZEWCZYK 

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jana Grodka w Sanoku 

Instytut Rolnictwa 

ul. Mickiewicza 21, 38-500 Sanok 

e-mail: marian.szewczyk@gmail.com 

Dr hab. PIOTR SZKUDLARZ 




e-mail: szkudl@amu.edu.pl 

Mgr PAULINA TOMASZEWSKA 


Instytut Biologii Eksperymentalnej, Uniwersytet Wrocławski 


e-mail: ptomaszewska@interia.eu

Uczestnicy 87 

Mgr MARTA TUCHARZ 

Zakład Cytologii i Embriologii Roślin 

Instytut Botaniki, Uniwersytet Jagielloński, 

ul. Grodzka 52, 31-044 Kraków 

e-mail: marta.tucharz@uj.edu.pl 

Dr ALINA URBISZ 

Zakład Botaniki Systematycznej 



e-mail: alina.urbisz@us.edu.pl 

Prof. dr hab. KONRAD WOŁOWSKI 

Zakład Fykologii, Instytut Botaniki im. W. Szafera 

Polska Akademia Nauk 


e-mail: k.wolowski@botany.pl 

Mgr TOMASZ WÓJCIK 



e-mail: antomi7@wp.pl 

Dr inż. TOMASZ WÓJTOWICZ 

Katedra Hodowli Roślin i Nasiennictwa 

Uniwersytet Rolniczy 


e-mail: tomasz.wojtowicz@ur.krakow.pl 

Dr MAŁGORZATA WRZESIEŃ 

Zakład Geobotaniki, Instytut Biologii 

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej 

ul. Akademicka 19, 20-033 Lublin 

e-mail: mseptember@tlen.pl 

Dr MARIA ZIAJA 

Zakład Ekologii i Ochrony Przyrody w Turystyce 

Uniwersytet Rzeszowski, 

ul. Piłsudskiego 30, 35-959 Rzeszów 

e-mail: mziaja@univ.rzeszow.pl 

Prof. dr hab. WALDEMAR ŻUKOWSKI 




e-mail: zukowski@amu.edu.pl

Publikacje dotyczące traw 

wydane w Instytucie Botaniki im. W. Szafera PAN w Krakowie 

Taxonomy, karyology and distribution of grasses in Poland 

Fragmenta Floristica et Geobotanica, Supplementum 7, 1999 

Ludwik Frey (ed.) 

ISBN: 83-85444-72-6 

Studies on grasses in Poland (2001) 


ISBN: 83-85444-86-6 

Polska księga traw (2002) 

Ludwik Frey (red.) 

ISBN: 83-908973-1-8 

Problems of grass biology (2003) 


ISBN: 83-85444-29-7 

Biology of grasses (2005) 


ISBN: 83-89648-30-X 

Biological issues in grasses (2007) 


ISBN: 978-83-89648-61-7

Księga polskich traw (2007) 


ISBN: 978-83-89648-63-1 

Biologia traw (2007) 


ISBN: 978-83-89648-57-0 

Biodiversity of wild Triticeae (Poaceae) in Poland 

as an expression of tribe microevolution (2007) 

Marta Mizianty & Ludwik Frey (eds) 

ISBN: 978-83-89648-53-2 

Grass research (2009) 


ISBN: 978-83-89648-77-8 

Advances in grass biosystematics (2011) 


ISBN: 978-83-62975-02-0 

Dystrybucja i sprzedaż 

Dział Wydawnictw, Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN 


tel./fax: 12 4241731; fax: 12 4219790; e-mail: wydawnictwa@botany.pl

Abstrakty wystÄ pieÅ - Instytut Botaniki PAN

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

Abstrakty wystÄpieÅ - Instytut Botaniki PAN