helsinške sveske 23 - Helsinki Committee for Human Rights in Serbia

nim delatnostima i nedovoljnog broja žena u samoupravnim i predstavničkim
telima. 305
Sredinom sedamdesetih godina stanje je bilo nešto povoljnije, mada
je i tada zastupljenost žena u najvišem partijskom telu bila daleko ispod procentualnog
udela muškaraca u njemu. Godine 1974. u Centralnom komitetu
SKJ je bilo 11 odsto žena, a 1978, 11,5. 306
Ilustrativni su i podaci koji se odnose ne sredinu sedamdesetih godina,
a koji su izneti na sednici Savezne konferencije SSRNJ. Prema njima je tada
u Predsedništvu SKJ od 50 članova bila samo jedna žena, u Predsedništvu
Savezne konferencije Socijalističkog saveza, od 50 članova dve žene, u
Predsedništvu veća Saveza Sindikata Jugoslavije od 144 člana 33 žene, u
Predsedništvu Saveza Socijalističke omladine od 39 članova 8 žena, u
Predsedništvu SUBNOR-a od 22 člana dve žene, a među 792 funkcionera u
Federaciji, juna 1975. godine bila je 41 žena, odnosno, 5,2 odsto. 307 Ovi podaci
pokazuju slabu zastupljenost žena i u najvišim telima drugih društvenopolitičkih
organizacija.
Posle prvih višepartijskih izbora koji su u Srbiji organizovani 1990.
godine, procenat zastupljenosti žena u Skupštini Srbije bio je skandaloznih
1,6 odsto. Ukoliko taj procenat uporedimo sa onim koje su žene imale na poslednjim
izborima u socijalističkoj Jugoslaviji, godine 1986, kada je njihova
zastupljenost u republičkoj skupštini Srbije bila 23,5 odsto, utoliko možemo
govoriti o naglašenoj pasivizaciji žena u domenu njenog učešća i prisustva u
najvišoj republičkoj instituciji. Upadljivo smanjenje procenta učešća žena u
republičkoj skupštini nije bilo karakteristično samo za Srbiju, već i za druge
jugoslovenske republike. Te godine, procenat zastupljenosti žena u
republičkoj skupštini Crne Gore bio je 3,2 odsto, dok je 1986. godine učešće
žena u republičkoj skupštini bilo 11,2 odsto. Godine 1990. u Skupštini Bosne
i Hercegovine žene su bile zastupljene sa 2,9 odsto , u odnosu na 24,1 odsto u
1986. godini, u Hrvatskoj sa 5,2 odsto (prema 15,8 odsto), Makedoniji sa 4,2
odsto (prema 17,2 odsto) i Sloveniji sa 11,2 odsto (prema 24 odsto). 308
305 J. B. Tito je na Devetom kongresu SKJ rekao: "Savez komunista moraće ubuduće da
posveti veću paznju obezbeđivanju stvarne ravnopravnosti žena. Što se tiče opštih načela – tu
nema nesporazuma, ali za sadšnju društvenu praksu sve više postaje karakteristična
protivurječnost između sve većeg učešća žena u industriji, poljoprivredi, zdravstvu, školstvu i
drugim djelatnostima i stalnog opadanja broja žena u samoupravnim organima i
predstavničkim tijelima". Navedeno prema: Mr. Đura Knežević, n. d., str. 75.
306 Mr. Đura Knežević, n. d. str. 76
307 Navedeno prema: Mr Đura Knežević, n. d., str. 76.
308 Neda Božinović, Žensko pitanje u Srbiji u 19. i 20. veku, tabela 14, Učešće žena u Saveznoj,
republičkim i pokrainskim skupštinama, str. 249. Videti: Sanja Ćopić, n. d., str. 35.
116
Ubedljiva dominacija muškaraca nije postojala samo na nivou
repbličkih skupština. Po završetku izbora za Saveznu skupštinu SR Jugoslavije,
koji su održani krajem 1992. godine, u Saveznoj skupštini od 178 poslanika
bilo je ukupno 5 žena ili 2,8 odsto. Posle izbora za Skupštinu Srbije, decembra
1993. godine, od 250 poslanika, žena je bilo 16, odnosno 6,4 odsto. 309
Svršetkom izbora 2000. godine u Saveznoj skupštini SR Jugoslavije
bilo je 168 poslanika, muškaraca i deset žena. 310 Iz navedenih podataka proizilazi
da je učešće žena u Saveznoj skupštini 5,62 odsto. 311
Posle republičkih izbora održanih u decembru 2000. godine, početkom
2001. konstituisana je Republička skupština, u kojoj je od ukupno 250
poslanika bilo 27 žena. 312 Prema tim podacima, procenat učešća žena u republičkoj
skupštini je nešto povoljniji nego u Saveznoj, jer iznosi 10,8 odsto.
Među 27 žena poslanika u Srpskom parlamentu, 24 žene su bile iz
koalicije stranaka, DOS-a, dve iz SRS (Srpska radikalna stranka), a jedna iz
SPS (Socijalistička partija Srbije). 313 U Vladi Srbije tada su od 17 ministara,
dve bile žene. 314
Kvantitativni pokazatelji koji su u tekstu prezentovani ukazuju na
slabu zastupljenost žena u osnovnim strukturama političke moći. Takvo stanje
je bilo manje ili više izraženo u pojedinim periodima u Jugoslaviji, a
drastičan pad učešća žena u skupštinama registrovan je posle prvih
višestranačkih izbora. Upravo tada, pod okolnostima odsustva interesa
političkih stranaka za zadovoljavanje makar puke forme prisustva žena u organima
odlučivanja, izbila je svom silinom patrijarhalna svest, koja je ženu
"vratila tamo gde joj je mesto", u porodicu i kuću. Rezultat je bio više nego
očigledan: minorno prisustvo žena u organima upravljanja, odnosno smanjena
mogućnost participacije žena u donošenju političkih odluka.
309 Neda Božinović, isto.
310 Nada Kovačević, Vodi se muška politika, "Politika", 4. april 2002.
311 Prema dr Slobodanki Markov, nastavlja se "trend ekstremne diskriminacije žena u
obavljanju funkcija državne vlasti." Po partijskoj pripadnosti žena-poslanika u Saveznoj
skupštini "primetno je da su SPS, JUL i SRS dale više mandata ženama, nego partije DOS-a".
Sandra Dimitrijević, Glavne u kući, a nevidljive na vlasti , "Politika", 21. mart 2002.
312 Nada Kovačević, "Politika", isto.
313 G. Jočić, Dugo putovanje, "Politika", 27. 4. 2001. Na izborima za republičku
skupštinu od ukupnog broja kandidovanih lica, žene su činile 11,31 odsto. Na izbornim listama
najveći procenat žena imala je SSJ (20,61 odsto), zatim DOS (14 odsto), DSP (13,33 odsto), SPO
(12,8 odsto), JUL (10,32 odsto), SSDP (9,17 odsto), SRS (8,8 odsto) i SPS (5,2 odsto). Sanja Ćopić,
n. d., str. 34 -35.
314 U narednom periodu došlo je do delimične reafirmacije žena u politici, koja se ogledala
i u činjenici da je za predsednika skupštine Republike Srbije izabrana žena, kao i da je
povećan broj žena ministara u Vladi Srbije.
117