Tržišne strukture i zaštita konkurencije - iskustva zemalja u tranziciji

Redaktori
DR BOŽO DRAŠKOVIĆ
DR VLASTIMIR VUKOVIĆ
Podaci o knjizi:
‣ Broj strana: VI, 303
‣ Izdavači: Institut ekonomskih nauka i Beogradska
bankarska akademija, Beograd
‣ Jezik: Srpski
‣ ISBN 978-86-80315-77-5
‣ Godina izdanja: 2008

Sadržaj
PREDGOVOR ........................................................................................................v
Prof. dr Petar Đukić
KONKURENCIJA I RAZVOJ TRŽIŠNIH STRUKTURA U DANAŠNJOJ
SRBIJI.................................................................................................................1
Prof. dr Dejan Erić
ZNAČAJ ISTRAŽIVANJA TRŽIŠNIH STRUKTURA I ZAŠTITE
KONKURENCIJE U PRIVREDI SRBIJE.......................................................23
Prof. dr Slobodan Aćimović
DOMINANTNE POZICIJE NA TRŽIŠTU – PROBLEM ILI NE? ................33
Dr Božo Drašković, Mr Ivana Domazet
KONCENTRACIJA TRŽIŠNE MOĆI KAO IZRAZ NESAVRŠENOSTI
TRŽIŠTA..........................................................................................................45
Prof. dr Boban Stojanović
DRŽAVNA POMOĆ I ZAŠTITA KONKURENCIJE ....................................85
Prof. dr Radovan Kovačević
LIBERALIZACIJA TRGOVINE I PLATNI PROMET ..................................99
Dr Mirjana Radović-Marković
UTICAJ GLOBALIZACIJE NA STVARANJE NOVOG MODELA
PREDUZEĆA I NJEGOVIH KONKURENTSKIH PREDNOSTI...............111
Prof. dr Mihail Petkovski
STRANE BANKE U ISTOČNOJ EVROPI I NJIHOV UTICAJ NA
KONKURENCIJU I STABILNOST BANKARSKOG SISTEMA ...............123
Dr Vlastimir Vuković
KONKURENCIJA NA KREDITNOM TRŽIŠTU SRBIJE...........................133
Mr.sc. Sunčana Slijepčević, mr.sc. Igor Živko
IZAZOVI ZAŠTITE TRŽIŠNOG NATJECANJA MEĐU BANKAMA
U HRVATSKOJ .............................................................................................151
Mr Mina Zirojević, Mr Sanja Jelisavac
POLITIKA KONKURENCIJE EU SA POSEBNIM OSVRTOM NA
ZAKONODAVSTVO ZEMALJA JUGOISTOČNE EVROPE.....................165
Dr Miloš Petronijević
TRŽIŠNA KONKURENCIJA KAO REGULATOR EKONOMSKE
EFIKASNOSTI...............................................................................................177

Prof. dr Beba Rakić, Dr Mira Rakić
GLOBALNA KONKURENCIJA...................................................................187
Dr Srdjan Redžepagić Bojana Radovanović Aleksandar Zdravković
BARIJERE ULASKA NA TRŽIŠTE SRBIJE ...............................................199
Dr Dušan Kostić, Mr Zoran Rajković
TRŽIŠNA MOĆ MALOPRODAJNIH KOMPANIJA ..................................211
Prof. dr Hasan Hanić
KUPOVNO PONAŠANJE POTROŠAČA U VELIKIM GRADOVIMA
SRBIJE ...........................................................................................................225
Dr Ivan Stošić, Dr Zvonko Brnjas, Mr Zoran Rajković
VELIKI TRGOVINSKI LANCI U SVETU I PROMENA
KONKURENTSKIH ODNOSA.....................................................................245
Mr Marija Lazarević, Grozdana Belopavlović, Slavica Radonjić
OCENE STANJA I TENDENCIJE U RAZVOJU KONKURENTNOSTI
PRIVREDE SRBIJE.......................................................................................255
Mr Jovan Zubović
DEVELOPMENT OF PHARMACEUTICALS SECTOR IN SERBIA
FOLLOWING WORLD TRENDS TARIFFS ELIMINATION ....................265
Prof. dr Milenko Popović
CENE NEKRETNINA, REGULATIVA I INDUSTRIJSKA
ORGANIZACIJA GRAĐEVINARSTVA U CRNOJ GORI .........................278
Mr Gordana Vukotić-Cotič, Mr Saša Stefanović
INFLACIJA U SRBIJI U SVETLU KONCENTRISANOG
TRŽIŠTA 2008...............................................................................................295

PREDGOVOR
Međunarodni naučni skup na temu „Tržišne strukture i zaštita konkurencije
– Iskustva zemalja u tranziciji“, održan 16. maja 2008. godine u Beogradu,
okupio je ugledne univerzitetske profesore, istaknute istraživače i mlađe
ekonomiste iz Srbije, Makedonije, Crne Gore, Hrvatske i Bosne i Hercegovine.
Skup je organizovao Institut ekonomskih nauka iz Beograda u saradnji sa
Beogradskom bankarskom akademijom – Fakultetom za bankarstvo, osiguranje i
finansije.
Temu ovog skupa inicirala je aktuelnost zaštite konkurencije, kojom se
nastavlja kontinuitet antimonopolske regulative XX veka, kao i brojne nedoumice
povodom interakcije sa tržišnim strukturama. Zato je u pripremnoj fazi
identifikovano čak 12 tematskih oblasti, čije istraživanje je od značaja za tržišne
strukture i zaštitu konkurencije:
- Promene tržišnih struktura zemalja u tranziciji
- Tržišna moć i uticaj na cene
- Imperfektna tržišta – monopoli, oligopoli i monopolistička konkurencija
- Merenje tržišne koncentracije i uticaja na cene
- Modaliteti cenovne diskriminacije
- Uticaj liberalizacije, globalizacije i konsolidacije na konkurenciju
- Regulatorni okvir i ovlašćenja regulatora
- Povrede konkurencije – zabranjeni sporazumi, zloupotrebe dominacije i
nedozvoljene koncentracije
- Relevantna tržišta
- Sektorska konkurencija
- Deregulacija i međusektorska konkurencija
- Konkurencija u regionalnim razmerama.
Organizovanje ovakvog međunarodnog naučnog skupa imalo je za cilj
utvrđivanje karakteristika tržišnih struktura i nivoa razvijenosti zaštite
konkurencije u Srbiji i susednim zemljama u tranziciji. Sučeljavanje mišljenja
tokom stručne rasprave pokazalo je visok stepen saglasnosti u ocenama
postojećeg stanja, ali i određenih razlika u viđenju poželjnih regulatornih mera i
praktičnih akcija.
Opšti je stav da konkurencija pospešuje podizanje konkurentnosti privrede i
povećava blagostanje potrošača, zbog čega se mora štititi odgovarajućim
mehanizmima i standardima. Otuda je neophodna i samostalnost Komisije za
zaštitu konkurencije i nezavisnost u odnosu na spoljne uticaje (Đukić). Analiziran
je i značaj istraživanja tržišnih struktura i zaštite konkurencije u privredi Srbije

(Erić). Posebnu važnost ima izbor metoda za merenje tržišne koncentracije i
zloupotreba dominantnog položaja (Drašković). Međutim, iskustva US i EU
pokazuju da koncentracija u maloprodaji, odnosno dominantna pozicija ne mora
da proizvede monopolsko ponašanje, već oštru cenovnu konkurenciju. Domaća
praksa je na žalost drugačija, jer se dominacija zloupotrebljava (Aćimović).
Ukazano je i na glavne probleme harmonizacije našeg zakonodavstva sa
regulativom EU u oblasti konkurencije (Zirojević – Jelisavac) i potrebu da se
zakonski reguliše nadzor državne pomoći i izgradi odgovarajući monitoring
sistem, kao jednog od preduslova integracije u EU i pristupa STO (Stojanović).
Tri rada istražuju sličnosti i specifičnosti bankarskih struktura i zaštite
međubankarske konkurencije u Srbiji (Vuković) i Hrvatskoj (Slijepčević – Živko),
kao i uticaj penetracije stranih banaka na konkurenciju i finansijsku stabilnost
zemalja u tranziciji (Petkovski).
Pažnju izazivaju i radovi o uticaju globalizacije na stvaranje novog modela
preduzeća i njegovih konkurentskih prednosti (Radović Marković), globalnoj
konkurencija (Rakić – Rakić), tržišnoj konkurenciji kao regulatoru ekonomske
efikasnosti (Petronijević), barijerama ulasku na tržište Srbije (Redžepagić –
Radovanović – Zdravković), liberalizaciji trgovine i platnom bilansu Srbije
(Kovačević) i stanju i tendencijama u razvoju konkurentnosti privrede Srbije
(Lazarević – Belopavlović – Radonjić).
Konkurenciju unutar industrija analiziraju radovi o tržišnoj moći
maloprodajnih kompanija (Kostić – Rajković), kupovnom ponašanju potrošača u
velikim gradovima Srbije (Hanić), velikim trgovinskim lancima u svetu i
promenama konkurentskih odnosa (Stošić – Brnjas – Rajković), razvoju
farmaceutskog sektora u Srbiji u svetlu svetskih tendencija ukidanja carinske
zaštite (Zubović) i cenama nekretnina, regulativi i industrijskoj organizaciji
građevinarstva u Crnoj Gori (Popović).
Pored prezentacija na samom skupu, učesnici su prilagali autorske radove,
zbog čega su priprema i štampanje ovog Zbornika okončani tek krajem
septembra. Zbornik sadrži 21 rad 32 autora.
Radovi prikazani u Zborniku značajno doprinose realnoj oceni globalnih i
industrijskih tržišnih struktura i utvrđivanju dometa i ograničenja zaštite
konkurencije. Zato smatramo da ova publikacija može biti interesantna ne samo
istraživačima i članovima tela za zaštitu konkurencije, već i privrednicima,
studentima i svima koje interesuju tržišne strukture i zaštita konkurencije.
Beograd, septembar 2008.
Dr Vlastimir Vuković
Dr Božo Drašković