smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na ...

smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na ... smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na ...

from gfmo.ba More from this publisher

11.11.2013 Views

DIREKCIJA CESTA FEDERACIJE BiH Sarajevo Bosna i Hercegovina Javno preduzeće “PUTEVI REPUBLIKE SRPSKE” Banja Luka SMJERNICE ZA PROJEKTOVANJE, GRAĐENJE, ODRŽAVANJE I NADZOR NA PUTEVIMA Knjiga I: PROJEKTOVANJE Dio 2: PROJEKTOVANJE MOSTOVA Sarajevo/Banja Luka 2005

DIREKCIJA CESTA

FEDERACIJE BiH

Sarajevo

Bosna i Hercegovina

Javno preduzeće

“PUTEVI REPUBLIKE SRPSKE”

Banja Luka

SMJERNICE ZA PROJEKTOVANJE, GRAĐENJE,

ODRŽAVANJE I NADZOR NA PUTEVIMA

Knjiga I: PROJEKTOVANJE

Dio 2: PROJEKTOVANJE MOSTOVA

Sarajevo/Banja Luka

2005

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

S A D R Ž A J

1.2.1 OPŠTA SMJERNICA ZA MOSTOVE NA CESTAMA

1.2.2 RUBNI VIJENCI, IVIČNJACI I HODNICI

1.2.3 OGRADE

1.2.4 HIDROIZOLACIJA OBJEKATA NA PUTEVIMA

1.2.5 ODVODNJAVANJE I KANALIZIRANJE OBJEKATA NA CESTAMA

1.2.6 LEŽIŠTA

1.2.7 DILATACIJE

1.2.8 PRELAZ SA PUTA NA MOST

1.2.9 SPOJNICE U BETONSKIM MOSTOVIMA I KONSTRUKCIJAMA

1.2.10 OPLATE, OBRADA I OBLAGANJE VIDNIH BETONSKIH POVRŠINA

1.2.11 OPREMA ZA ODRŽAVANJE MOSTOVA

1.2.12 INSTALACIJE NA MOSTOVIMA

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2

SMJERNICE ZA PROJEKTOVANJE, GRAĐENJE,

ODRŽAVANJE I NADZOR NA PUTEVIMA

Knjiga I: PROJEKTOVANJE

Dio 2: PROJEKTOVANJE MOSTOVA

PROJEKTANTSKA SMJERNICA (PS 1.2.1)

Poglavlje 1: OPŠTA SMJERNICA ZA MOSTOVE NA

CESTAMA

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

U V O D

Sastavni dio savremenih autocesta, brzih, magistralnih i regionalnih cesta su i brojni objekti

na cestama (mostovi, viadukti, nadvozi, podvozi, propusti, tuneli, galerije, zidovi i drugi

inžinjerski objekti) koji bistveno utiču na cijenu i brzinu izgradnje. Od pouzdanosti, trajnosti i

sigurnosti izgrađenih objekata zavisi prometna sigurnost i troškovi eksploatacije.

PS 1.2.1 uzima u obzir i ujedinjuje teoretska znanja i aktuelnu praksu projektanata, izvođača

i osoblja koje se bavi održavanjem objekata na cestama uz poštivanje skladnosti sa

zakonskim i podzakomskim aktima, pravilnicima, normama i standardima koji se odnose na

ovu smjernicu.

Sadržaj PS 1.2.1 je živa, aktualna i isprobana u domaćoj i inostranoj praksi.

Sadržaj PS 1.2.1 je podijeljen na dijelove koji se, u slučaju potrebe, mogu dopunjavati i

mijenjati u skladu sa novim saznanjima inžinjerske struke i promjerama u zakonima.

Sadržaj PS 1.2.1 pretežno je namijenjen izgradnji novih objekata na autocestama,

magistralnim i regionalnim cestama, u okviru građenja novih prometnica, ali je koncipirana u

dovoljnoj mjeri općenito sa čime se može djelomično primjenjivati kod rekonstrukcije

objekata.

Svi objekti na cestama moraju biti projektovani i izgrađeni tako da budu pouzdani, sigurni i

trajni u toku izgradnje i u višegodišnoj eksploataciji. Objekti na cestama moraju biti

koncipirani, izgrađeni, čuvani i održavani na način koji garantuje vijek trajanja od 80 do 120

godina.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 Strana 3 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

S A D R Ž A J

1. PREDMET PROJEKTANTSKE SMJERNICE ..............................................................................6

2. REFERENTNI NORMATIVI ..........................................................................................................6

3. TUMAČENJE IZRAZA ..................................................................................................................8

4. PODLOGE ZA PROJEKTOVANJE OBJEKATA NA CESTAMA ................................................11

4.1 Uvodni dio .........................................................................................................................11

4.2 Prostorsko-urbanističke podloge.......................................................................................11

4.3 Prometne podloge.............................................................................................................11

4.4 Geodetske podloge ...........................................................................................................11

4.5 Cestovne podloge .............................................................................................................11

4.6 Geološko-geomehaničke podloge.....................................................................................11

4.7 Hidrološko-hidrotehničke (vodoprivredne) podloge ..........................................................12

4.8 Meteorološko-klimatske podloge.......................................................................................12

4.9 Seizmološki podaci............................................................................................................12

4.10 Projektni zadatak...............................................................................................................12

5. GEOMETRIJA CESTE NA OBJEKTIMA ....................................................................................13

6. SAOBRAČAJNI I SLOBODNI PROFILI TE ŠIRINE OBJEKATA NA CESTAMA.....................14

6.1 Slobodni i saobraćajni profili .............................................................................................14

6.2 Normalni poprečni profili (širine) za objekte na autocestama i brzim cestama.................19

6.3 Normalni poprečni profili (širine) kod objekata za premošćavanje na M/R/L cestama .....23

6.4 Normalni poprečni profili (širine) objekata za premošćavanje za miješani cestovnoželjeznički

saobraćaj .........................................................................................................26

7. SVIJETLE ŠIRINE I SVIJETLE (SIGURNOSNE) VISINE ISPOD OBJEKATA..........................27

7.1 Općenito ............................................................................................................................27

7.2 Sigurnostna visina ispod mosta ........................................................................................27

7.3 Svijetle širine i svijetle visine podvoza ..............................................................................28

7.4 Svijetle širine (otvori) i svijetle visine nadvoza preko autocesta i brzih cesta..................28

8. POUZDANOST I TRAJNOST MOSTOVA.................................................................................31

9. OBLIKOVANJE MOSTOVA ........................................................................................................33

10. NOSIVI SISTEMI MOSTOVA .....................................................................................................34

10.1 Gredni sistemi mostova.....................................................................................................34

10.2 Okvirni sistemi mostova ....................................................................................................34

10.3 Lučni sistemi mostova.......................................................................................................35

10.4 Viseći sistemi mostova......................................................................................................36

10.5 Mostovi sa kosim zategama..............................................................................................36

11. KONSTRUKTORSKI USLOVI ZA PROJEKTOVANJE MOSTOVA ..........................................37

11.1 Uvodni dio .........................................................................................................................37

11.2 Izbor nosivog sistema, analiza varijanti izabranog sistema, izbor raspona i ukupne

dužine objekta ...................................................................................................................39

11.3 Optimiranje podupiranja konstrukcije................................................................................41

11.4 Integralni mostovi ..............................................................................................................42

11.5 Izbor materijala za nosive konstrukcije objekata...............................................................44

11.6 Analiza i izbor tehnologije građenja ..................................................................................45

11.7 Konstruisanje poprečnog presjeka objekta .......................................................................46

11.8 Konstruktorski uslovi za potpore grednih i okvirnih sistema mostova..............................51

11.9 Minimalne dimenzije elemenata i zaštitni slojevi kod betonskih mostova.........................52

11.10 Konstruktorski uslovi za armiranje ....................................................................................53

11.11 Konstruktorski uslovi za predna-penjanje AB cestovnih objekata ....................................54

11.12 Materijal, radionička izrada, montaža i antikorozijska zaštita spregnutih i čeličnih

mostova.............................................................................................................................55

11.13 Konstruktorski uslovi za opremu cestovnih objekata ........................................................60

11.14 Pokazatelji troškova osnovnih materijala na m2 površine objekta....................................61

12. STATIČKI PRORAČUN (STATIČKA I DINAMIČKA ANALIZA) MOSTOVA (DOKAZ

STABILNOSTI)............................................................................................................................62

12.1 Uvodni dio .........................................................................................................................62

12.2 Dinamička analiza mostova za opterećenje potresa.........................................................64

12.3 Računanje, dimenzioniranje i dokazi.................................................................................64

Strana 4 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

13. SAVREMENE TEHNOLOGIJE IZGRADNJE MOSTOVA I VIADUKATA................................... 67

13.1 Uvodni dio ......................................................................................................................... 67

13.2 Izrada gornjih konstrukcija objekata na nepomičnoj skeli................................................. 68

13.3 Izrada gornjih konstrukcija na pomičnoj skeli i oplati "polje po polje" ............................... 68

13.4 Gradnja gornjih konstrukcija mostova i viadukata po sistemu slobodne konzolne gradnje70

13.5 Betoniranje i potiskivanje gornjih konstrukcija objekata.................................................... 71

13.6 Rasponska konstrukcija mostova sastavljena iz montažnih T nosača i spregnuta sa

monolitnom AB pločom ..................................................................................................... 72

13.7 Tehnologija montažne izrade gornjih konstrukcija za mostove i vijadukte iz industrijski

izrađenih AB segmenata................................................................................................... 72

13.8 Savremeni postupci građenja stubova za objekte ............................................................ 73

13.9 Savremeni postupci građenja betonskih lukova ............................................................... 74

14. FAZE IZRADE PROJEKTNE I TEHNIČKE DOKUMENTACIJE CESTOVNIH OBJEKATA ...... 75

15. KRITERIJI ZA OCJENU VARIJANTNIH RJEŠENJA MOSTOVA .............................................. 77

15.1 Mjerila, koja se odnose na karakteristike lokacije i podloge za izradu natječajnih

rješenja.............................................................................................................................. 77

15.2 Konstruktivno-tehnološka mjerila ...................................................................................... 77

15.3 Mjerila koja se odnose na oblikovanje mosta i čuvanje prirodne okoline ......................... 77

15.4 Ekonomska mjerila............................................................................................................ 77

15.5 Mjerila koja se odnose na eksploataciju mosta ................................................................ 77

16. PROBNO OPTEREĆENJE MOSTOVA...................................................................................... 78

17. ARHIVIRANJE TEHNIČKE DOKUMENTACIJE......................................................................... 78

17.1 Uvod.................................................................................................................................. 78

17.2 Prednost mikrofilmske kartice podataka (MPK)............................................................... 78

17.3 Zajednički imenik MPK...................................................................................................... 79

17.4 Priprema tehničke dokumentacije za arhiviranje .............................................................. 79

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 5 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

1. PREDMET PROJEKTANTSKE

SMJERNICE

Projektantska smjernica namjenjena je svim

učesnicima u procesu planiranja,

projektovanja, građenja, održavanja i

rehabilitacije mostova

Cilj projektantske smjernice je prestavljanje

razrada i analiza opštih teoretskih,

konstruktorskih, projektantskih i tehnoloških

saznanja, koji u velikoj mjeri mogu utjecati na

tok investicionog procesa, koncept,

konstruisanje, projektovanje, građenje,

održavanje i rehabilitaciju mostova.

Sadržaj projektantske smjernice obezbjeđuje

povezivanje teoretskih i stručnih saznanja i

podataka iz literature, sa praktičnim stručnim

iskustvima, tehničkim propisima i

standardima.

Smjernica je u glavnom namijenjena izgradnji

novih mostova, ali je istovremeno dovoljno

široko koncipirana da se može upotrijbeiti i

kod obnove, rekonstrukcije i sanacije

postojećih mostova.

2. REFERENTNI NORMATIVI

Projektovanje, izgradnja, rehabilitacija i

održavanje objekata na cestama zasnovani

su na velikom broju propisa, standarda i

smjernica. Neki od njih su obavezni za

upotrebu, dok drugi daju samo određene

preporuke i savjete.

BiH kao novonastala država upotrebljava

neke svoje propise i standarde SFR

Jugoslavije, međunarodne ISO propise i

standarde Evropske zajednice.

Za projektovanje, građenje i gospodarenje sa

objektima na cestama upotrebljavaju se četiri

grupe propisa:

- Propisi za građevinarstvo i građenje u

cjelosti;

- Propisi za projektovanje, građenje,

eksploataciju i održavanje cesta,

- Propisi za opterećenja cestnih objekata

za premoščavanje,

- Propisi za materijale, proračun i

konstruisa-nje armiranobetonskih,

prednapregnutih, čeličnih, spregnutih i

drvenih konstrukcija.

Prve dvije grupe propisa, koje se u cjelosti

odnose na građenje te na projektovanje,

građenje i održavanje cesta na nivou bivše

Jugoslavije i Bosne i Hercegovine, su u

cjelosti objavljeni i nalaze se u upotrebi, s tim

da istovremeno teče akcija za njihovo

noveliranje i usaglasavanje.

Za opterećenje mostova upotrebljavaju se:

- Pravilnik o tehničkim normativima za

određivanje veličine opterećenja na

mostovima od 4.1.1991 godine.

- Pravilnici i standardi za materijale,

proračun i konstrukcije iz SFR

Jugoslavije, koji su još u upotrebi:

- Pravilnik o tehničkim normativima za

temeljenje građevinskih objekata,

Službeni list SFRJ br. 15-295/90;

- Pravilnik o tehničkim normativima za

beton i armirani beton pripremljen sa

prirodnim i vještačkim lakim

agregatima, Službeni list SFRJ, br. 15-

296/90;

- Pravilnik o tehničkim normativima za

projektovanje, proizvodnju i izvođenje

konstrukcija od prefabrikovanih

elemenata iz nearmiranog i armiranog

betona, Službeni list SFRJ br. 14-

146/89;

- Pravilnik o jugoslovenskim

standardima za drvene konstrukcije,

Službeni list SFRJ br. 48-497/84;

- Pravilnik o tehničkim normativima za

čelične žice i užad za prednapenjanje

konstrukcija, Službeni list SFRJ br. 41-

530/85 i 21-276/88.

- Pravilnik o jugoslovenskim

standardima za osnove projektovanja

građevinskih konstrukcija, Službeni list

SFRJ, br. 49-667/88.

- Pravilnik o tehničkim intervencijama i

uslovima za montažu čeličnih

konstrukcija, Službeni list SFRJ, br.

61-899/86.

- Pravilnik o tehničkim normativima za

beton i armirani beton za objekte koji

su ispostavljeni djelovanju agresivnih

medija, Službeni list SFRJ br. 18/92.

- JUS U.M1.046, 1984 – Ispitivanje

mostova sa probnim opterećenjem.

- Pravilnik o tehničkim mjerama i

uslovima za zaštitu čeličnih

konstrukcija od korozije, Službeni list

SFRJ, br. 32/70.

- Važeći JUS standardi za čelične

konstrukcije.

EN 1990:2002 Eurocode: Bases of structural

design:

Strana 6 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

EN 206-1:2000 Concrete-part 1:

Specification, performance, production and

confirmity

Eurocode 1: Actions on structures

- EN 1991-1-1 Part 2-1 Actions on

structures – densities, selfweight and

imposed loads

- EN 1991-2-2 Part 2-2 Actions on

structures – fire loads

- EN 1991-2-3 Part 2-3 Actions on

structures – snow loads

- EN 1991-2-4 Part 2-4 Actions on

structures – wind loads

- EN 1991-2-5 Part 2-5 Actions on

structures – thermal actions

- EN 1991-2-6 Part 2-6 Action on

structures – Actions during execution

- EN 1991-2-7 Part 2-7 Action on

structures – Accidental actions due to

impact and explosions

- EN 1991-3 Part 3 Traffic loads on

bridges

Eurocode 2: Design of concrete

structures

- EN 1992-1-1 Part 1-1 General rules and

rules for building

- EN 1992-1-2 Part 1-2 General rules –

Structural fire design

- EN 1992-1-3 Part 1-3 General rules –

Precast concrete elements and

structures

- EN 1992-1-4 Part 1-4 General rules –

Linghweight aggregate concrete with

closed structure

- EN 1992-1-5 Part 1-5 General rules –

Structures with unbounded and external

prestressing tendons

- EN 1992-1-6 Part 1-6 General rules –

concrete strictures

- EN 1992 – Part 2 Concrete bridges

- EN 1992 – Part 3 Concrete foundations

- EN 1992 – Part 4 Liquid retaining and

containment structures

Eurocode 3: Design of steel structures

- EN 1993-1-1 Part 1-1 General rules and

rules for buildings

- EN 1993-1-1/A1¸:1996 Part 1-1/A1

General rules and rules for buildings

- EN 1993-1-1/A2:2001 Part 1-1/A2

General rules and rules for buildings

- EN 1993-1-2 Part 1-2 General rules –

Structural fire design

- EN 1993-1-3 Part 1-3 General rules –

supplementary rules for cold formed

thin gauge members and sheeting

- EN 1993-1-4 Part 1-4 General rules –

supplementary rules for stainless steels

- EN 1993-1-5 Part 1-5 General rules –

supplementary rules for planar plated

structures without transverse loading

- EN 1993-1-6 Part 1-6 General rules

supplementary rules for the shell

structures

- EN 1993-1-7 Part 1-7 General rules –

supplementary rules for planar plated

structural elements with out of plane

loading

- EN 1993-2 Part 2 Steel bridges

- EN 1993-5 Part 5 Piling

Eurocode 4: Design of composite steel

and concrete structures

- EN 1994-1-1 Part 1-1 General rules and

rules for buildings

- EN 1994-1-2 Part 1-2 General rules –

Structural fire design

- EN 1994-2 Part 2 Composite bridges

Eurocode 5: Design of timber structures

- EN 1995-1-1 Part 1-1 General rules and

rules for buildings

- EN 1995-1-1 Part 1-1/AC General rules

and rules for buildings; Amendment

- EN 1995-1-2 Part 1-2 General rules –

Structural fire design

- EN 1995-2 Part 2 Bridges

Eurocode 7: Geotechnical design

- EN 1997-1 Part 1: General rules

- EN 1997-2 Part 2: Design assisted by

laboratory testing

- EN 1997-3 Part 3: Design assisted by

field testing

Eurocode 8: Design provisions for

earthquake resistance of structures

- EN 1998-1-1 Part 1-1 General rules –

seismic action and general requirements

for structures

- EN 1998-1-2 Part 1-2 General rules –

General rules for buildings

- EN 1998-1-2/01 Part 1-2/01 General

rules – General rules for buildings

- EN 1998-1-3 Part 1-3 General rules –

Specific rules for various materials and

elements

- EN 1998-1-4 Part 1-4 General rules –

Strengthening and repair of buildings

- EN 1998-1-4 Part 1-4/01 General rules

strengthening and repair of buildings

- EN 1998-2 Part 2 Bridges

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 7 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

- EN 1998-2/AC Part 2 Bridges:

Amendment AC

- EN 1998-3 Part 3 Towers, masts and

chimneys

- EN 1998-4 Part 4 Silos, tanks and

pipelines

- EN 1998-5 Part 5 Foundations, retaining

structures and geotechnical aspects

- EN 1998-5 Part 5 / Foundations,

retaining structures and geotechnical

aspects

3. TUMAČENJE IZRAZA

Objekti na cestama su: mostovi, vijadukti,

nadvozi, podvozi, nadhodi, podhodi, propusti,

galerije, tuneli, potporne konstrukcije, ograde

protiv buke itd.

Objekti na cestama dijele se po svojoj funkciji

na: mostove, viadukte, nadvoze, podvoze,

podhode, propuste, galerije, tunele, potporne

i konstrukcije i ograde protiv buke.

Mostovi u širem značenju su svi vještački

objekti (mostovi, vijadukti, nadvozi, podvozi,

koji služe sigurnom vođenju saobraćajnica

preko prirodnih i umjetnih prepreka.

Mostovi u užem značenju su objekti koji

služe za prelaz prometnica preko vodenih

prepeka (potoci, rijeke, kanali, jezera, morski

zalivi) sa otvorom ≥ 5,0 m.

Vijadukti su objekti koji služe za prelaz

prometnica preko prirodnih, pretežno suhih

prepreka odnosno dolina. Razlikujemo

dolinske vijadukte koji prečkaju doline i

padinske vijadukte koji su locirani paralelno

sa padinom doline.

Nadvozi su objekti koji služe za vođenje

drugih prometnica preko predmetene

prometnice.

Podvozi su objekti koji služe za vođenje

drugih prometnica ispod predmetne

prometnice.

Podhodi su po svojoj funkciji isti kao i

podvozi samo što je kod njih slobona visina

manja i u glavnom služe za pješake, bicikliste

i vozila manje višine.

Propusti su manji mostovi sa otvorom 1-5 m.

Objekti u pokrivenim usjecima su objekti u

dubokim usjecima, samostalno ili kao djelovi

tunela.

Galerije su objekti za zatvoren ili djelomično

zatvoren prelaz prometnica na potezu

nestabilnih kosina, kroz naselja i zaštićena

područja.

Tuneli su zatvoreni objekti koji služe za

prelaz prometnica kroz stjenoviti ili zemljani

masiv.

Potporne konstrukcije je zajednički naziv

za konstrukcije koje obezbjeđuju stabilnost

trupa ceste te kosine, padine, ukope, zasjeke

i nasipe.

Ograde za zaštitu od buke su konstrukcije

koje štite naseljenu okolinu od prekomjerne

buke vozila sa autoceste.

Mostove dijelimo na tri sklopa:

- potporna konstrukcija

- rasponska konstrukcija

- oprema mosta.

Potporna donja konstrukcija mostova

sastoji se iz:

- krajnjih potpora sa krilnim zidovima

(obalni stubovi),

- srednjih potpora.

Rasponska gornja konstrukcija

neposredno preuzima prometno opterećenje

te statičke i dinamičke uticaje prenosi na

potpornu konstrukciju. Rasponska

konstrukcija može biti iz različitih presjeka,

različitih materijala, različitih statičkih

sistema.

Nosiva konstrukcija je zajednički naziv za

potpornu i rasponsku konstrukciju objekta za

premošćavanje.

Oprema mostova je:

- ležišta i zglobova

- dilatacija u gornjoj konstrukciji

- ograda

- hidroizolacije kolovozne ploče i hodnika

- asfaltnog kolovoza

- odvodnjavanja kolovoza uključujući

kanalizirani odvod oborinskih voda

- ivičnih vijenaca, ivičnjaka i hodnika

- komunalnih instalacija

- opreme za održavanje gornje i donje

konstrukcije

- table za informisanje

Krajnje potpore (upornjaci), podupiru gornju

konstrukciju na krajevima objekta i ujedno

obezbijeđuju prelaz sa objekta na trup ceste.

Strana 8 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

Srednje potpore podupiru gornju

konstrukciju objekta između krajnjih potpora,

ako gornja konstrukcija ima dva ili više

raspona.

Krilni zidovi su dio konstrukcije krajnjih

potpora, a služe za bočno ograničavanje

trupa ceste na području prelaza na most.

Temeljenje mostova može biti:

- plitko na temeljnim trakama i pločama,

- duboko na šipovima, bunarima.

Ležišta i zglobovi mostova su konstruktivni

elementi koji učestvuju u prenosu vertikalnih i

horizontalnih sila iz gornje u donju

konstrukciju.

Dilatacija mostova je opšti naziv za napravu

koja omogućava rad objekta u pogledu

preuzimanja deformacija – pomaka i zasuka.

Obično se ugrađuju na krajnjim potporama

rasponske konstrukcije.

Prelazne ploče su konstruktivni elementi

krajnje potpore i služe za obezbijeđenje

kontinuiranog prelaza sa objekta na kolovoz

izvan objekta (i obratno).

Ograde na mostovima služe za zaštitu

pješaka i vozila na objektu i ispod njega.

Razlikujemo više tipova ograde – prema

namjeni, konstrukciji i materijalu.

Hidroizolacija na objektima prestavlja opšti

naziv za izolaciju (zaštitu) nosivih elemenata

konstrukcije protiv štetnog djelovanja vlage i

oborinskih voda.

Razlikujemo:

- hidroizolacija kolovozne površine objekta i

- hidroizolacija temelja, upornjaka i

- zasutih horizontalnih i vertikalnih betonskih

površina.

Asfaltni kolovoz na mostovima je

zajedničko ime za slojeve livenog asfalta i

asfaltbetona na kolovoznoj površini objekata.

Odvodnjavanje i kanaliziranje prestavlja

zajedničko ime za ukupni sistem i

kontrolisano odvodnjavanje oborinskih voda

ili bilo koje druge tekućine sa kolovozne

površine objekta do sabirnika ili kanalizacije

ceste.

Slivnici su elementi koji služe za prikupljanje

i odvod vode sa kolovozne površine objekta.

Rubni vijenci su armirano betonski

naknadno izrađeni bočni elementi na

kolovoznoj ploči odnosno hodnicima.

Ivičnjaci su elementi koji se u pravilu

izrađuju iz eruptivnog kamena, a služe za

denivelirano odvajanje površina koje su

namijenjene za odvijanje prometa, od

površina koje su namijenjene za pješake ili

bicikliste. Upotrebljavaju se takođe i za

denivelirano odvajanje kolovoza od zaštitnih

traka i traka za odvajanje.

Prostor za instalacije na objektima za

premošćavanje, prestavljaju ugrađene cijevi

ili rezervisani prostor koji je opremljen sa

vješaljkama na koje se ugrađuju cijevi za

instalacije koje idu uzduž osi objekta.

Šaht za reviziju prestavlja čelični element sa

vodonepropusnim poklopcem i služi za

kontrolu instalacija na površini hodnika za

pješake.

Komunalne komore, koje se nalaze iza

krajnjih upornjaka, su armiranobetonske

zatvorene konstrukcije koje služe za

kontrolisano razmještanje svih vrsta

instalacija koje se iz tijela ceste, vode u

smjeru uzdužne ose gornje konstrukcije

objekta. Obično se upotrebljavaju samo kod

objekata koji su locirani u gradovima.

Javnu rasvjetu na objektu sačinjava

elektroinstalacija i stubovi sa svjetiljkama.

Krov prestavlja zajednički naziv za sve

dijelove opreme objekta iznad gornje nosive

konstrukcije (hidroizolacija, asfaltni kolovoz,

ivični vijenci, ivičnjaci i hodnici).

Ukupna dužina objekta za premošćavanje

je ostojanje između završetaka na oba kraja

(ostojanje između osi dilatacija ili vanjskih

ivica upornjaka, ako se radi o okvirnim

konstrukcijama bez dilatacije).

Ukupna širina objekta za premošćavanje je

ostojanje između vanjskih ivica vanjskih

vijenaca.

Statički rasponi objekata za premošćavanje

su dužine između ose susjednih podupora

(ležišta).

Svijetla širina ispod objekta za

premošćavanje je zbir svih svijetlih širina

između pojedinih potpora donje konstrukcije.

Niveleta objekta za premošćavanje je

identična sa niveletom trase ceste na

području objekta.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 9 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Os ceste na objektu za premoščavanje je

identična sa osi trase ceste, stim da nije

obavezno identična sa osom rasponske

konstrukcije.

Visina objekta za premošćavanje je visina

mjerena od odgovarajuće ravnine terena do

nivelete objekta.

Ukupna visina krajnje potpore je visina

mjerena od dna temelja (plitkog ili dubokog)

do nivelete objekta.

Ukupna visina srednje potpore je visina

mjerena od dna temelja (plitkog ili dubokog)

do donje ivice gornje konstrukcije.

Svijetla visina je slobodna visina od terena

(nivoa srednje vode, nivelete donje

prometnice) do donje ivice gornje

konstrukcije.

Konstrukcijska visina je visina gornje

konstrukcije koja može biti promjenljiva ili

konstantna.

Ukupna površina objekta za

premošćavanje je umnožak ukupne dužine

i širine objekta, a služi kao pokazatelj veličine

objekta.

Zaštitna visina ispod objekta je visinska

razlika od najniže donje površine gornje

konstrukcije do mjerodavnog nivoa visoke

vode.

Rekonstrukcija mosta sadrži opsežnu

rekonstrukciju i zamjenu vitalnih nosivih

dijelova i opreme mosta u cilju prilagođavanja

novoj namjeni, povećanju nosivosti i

uklanjanju oštećenja koja su nastala u toku

eksploatacije mosta.

Zamjena mosta znači ostranjivanje

kompletnog mosta ili dotrajale gornje

konstrukcije i izgradnja novog mosta ili nove

gornje konstrukcije.

Uklanjanje mosta prestavlja izvođenje

radova sa kojima se objekat ostrani, poruši ili

rastavi, a nakon toga uspostavi prvobitno

rješenje.

Manji objekti za premošćavanje su objekti

sa ukupnom dužinom 5 – 30 m.

Veliki objekti za premoščavanje su objekti

sa ukupnom dužinom 200 – 500 m.

Najveći objekti za premošćavanje su

objekti sa ukupnom dužinom većom od 500

m.

Niski objekti za premošćavanje su objekti

sa niveletom koja je do 10 m iznad terena.

Srednje visoki objekti za premoštavanje

su objekti sa niveletom koja je 10 – 30 m

iznad terena.

Visoki objekti za premošćavanje su objekti

sa niveletom koja je 30 – 60 m iznad terena.

Jako visoki objekti za premošćavanje su

objekti sa niveletom koja je viša od 60 m

iznad terena (mjereno od osnovne ili

prosječne ravnine terena).

Gredni sistemi mostova su sistemi kod

kojih je gornja (rasponska) konstrukcija

(ploča, nosači, sanduci) odvojena od potpora

sa ležištima.

Okvirni sistemi mostova su sistemi kod

kojih je gornja konstrukcija čvrsto ili sa

zglobom povezana sa potporama.

Lučni sistemi mostova su sistemi, kod

kojih osnovni nosivi element ima oblik

zakrivljenog nosača – luka ili svoda.

Viseći sistemi mostova su sistemi kod kojih

su osnovni nosivi sistemi parabolični kablovi

koji preko pilona i vješaljki, nose ojačanu

gredu koja direktno preuzima opterećenje.

Mostovi sa kosim zategama su sistemi kod

kojih je gornja gredna konstrukcija, sa

promjenljivim presjekom i materijalom uz

pomoć kosih kablova – zatega obješena

(elastično poduprta) na pilone.

Računski model je interpretacija stvarne

konstrukcije u obliku koji se najbolje

prilagođava prirodnom ponašanju i

preuzimanju raznih uticaja.

Unutrašnja opterećenja su momenti,

poprečne i osne sile koje djeluju u

obrađivanom računskom presjeku.

Srednji objekti za premošćavanje su

objekti sa ukupnom dužinom 30 – 100 m.

Veći objekti za premošćavanje su objekti

sa ukupnom dužinom 100 – 200 m.

Strana 10 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

4. PODLOGE ZA PROJEKTOVANJE

OBJEKATA NA CESTAMA

4.1 Uvodni dio

Projektovanje objekata na cestama oslanja

se na prostorsko-urbanističke, prometne,

geodetske, cestovne, geološkogeomehaničke,

hidrološko-hidrotehničke

(vodoprivredne), klimatske i ekološke

podloge, na seizmološke podatke i na

zahtjeve iz projektnog zadatka.

Od tačnosti i pravilno upotrebljenih podataka

u velikoj mjeri ovisi kvalitet, funkcionalnost,

stabilnost i ekonomičnost projektovanog

objekta. Podloge pripremaju specijalisti za

pojedina područja u saradnji sa ovlaštenim

stručnim licima naručioca i projektantima

objekata. Uslov za ravnopravno učešće

projektanta objekta kod izrade podloga i

njihovim kritičnim presuđivanjima,

predpostavlja dovoljno inter-disciplinarno

znanje na području svih specijalističkih

oblasti.

4.2 Prostorsko-urbanističke podloge

Kod projektovanja novih autocesta i drugih

kategorisanih cesta, prostorsko-urbanističke

podloge za objekte na cestama se izrađuju u

sklopu projektovanja prometnica. Ako se radi

o većim objekatima (mostovi, vijadukti,

galerije, tuneli) i ako su mostovi i vijadukti

samostalni objekti u gradovima i naseljima,

onda se za takve objekte izdaju posebni

prostorsko-urbanistički uslovi, odnosno

lokacijska dokumentacija.

4.3 Prometne podloge

Za veće samostalne, a posebno za gradske

mostove u prometnoj podlozi određuje se

intenzitet i vrsta prometa za vrijeme izgradnje

i eksploatacije mosta. Podaci o mostu su

osnova za određivanje broja i širine pojedinih

kolovoznih traka, hodnika za pješake, staza

za bicikliste itd.

Za objekte na cestama koji su u sastavnom

dijelu nove trase ili u sastavu rekonstrukcije

postojećih cesta, nije potrebna posebna

prometna podloga pošto objekti moraju biti

usklađeni sa uslovima koji važe za cestu.

Ograde na mostu kao i bočne zaštite ne

smiju smanjivati propusnu moć kolovoznih

traka.

4.4 Geodetske podloge

Osnovne geodetske podloge su:

- pregledna karta 1:5000

- detaljna, aktuelna, reambolirana tahimetrijska

situacija u mjerilu 1:100 za

objekte dužine do 100 m i 1:200 (1:250,

1:500) za duže mostove

- podužni presjek terena po dužini

projektovane osi objekta u istom mjerilu za

visine i dužine.

Tahimetrijska situacija i podužni profil sadrže

absolutne visinske kote i koordinate sa

položajem poligona i sa koordinatama

geoloških bušotina.

Kod objekata koji su locirani na padinama i u

teškoj morfologiji, moraju se obezbijediti i

podužni profili po vanjskim rubovima objekta.

Ovaj zahtjev posebno važi za područja na

kojima su locirane srednje i krajnje potpore.

Na području svih potpora potrebno je

obezbijediti i tačne poprečne profile terena.

Za veće i geometrijsko zahtjevnije objekte za

premošćavanje obavezno treba izraditi

posebni program odnosno elaborat za

praćenje geometrije objekta u toku izgradnje.

U izradi ovog elaborata učestvuje projektant i

inženjer geodezije.

U geodetskom elaboratu mogu biti uključeni i

elementi geometrijskog monitoringa za

vrijeme eksploatacije i održavanja objekta.

4.5 Cestovne podloge

Za potrebe projektovanja objekata na

cestama treba obezbijediti potrebne situacije,

podužni i poprečni profil ceste na području

objekta. Ovi profili moraju biti za jednu fazu

obrade ispred faze obrade projekta za

objekat. Kvalitetne cestovne podloge za

objekte na cestama mogu biti izrađene samo

u saradnji korisnika što znači da projektant

ceste, kod zasnivanja trase i nivelete u

području objekata, treba sarađivati sa

projektantima objekata i sa geomehaničarom.

Konačno rješenje treba da se zasniva na

konsenzusu svih zainteresovanih.

4.6 Geološko-geomehaničke podloge

Za potrebe projektovanja objekata na

cestama izrađuju se geološko-geomehaničke

podloge u dvije faze.

Prva faza geoloških podloga, koja je

namijenjena izradi idejnih osnova, izrađuje se

u sklopu trase ceste, a za veće objekte

samostalno sa ograničenim brojem

orjentacionih bušotina odnosno drugih

geomehaničkih ispitivanja. Prva faza

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 11 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

geomehaničkih podloga mora definisati vrstu

i položaj slojeva tla, njihovu stišljivost,

orijentacionu nosivost i prijedlog načina

temeljenja. Podatke o sastavu i vrsti tla, koji

su dati u prvoj fazi geoloških ispitivanja,

upotrebljavaju projektanti kod izbora

statičkog sistema, broja i veličine raspona,

ukupne dužine objekta, položaja potpora i

izbora vrste temeljenja.

Druga faza geološko-geomehaničkih radova

je konačna koja daje sve bistvene podatke

potrebne za izradu projekta PGD za objekat

na cesti. Nosivost tla se određuje na osnovu

bušotina koje su izvedene na lokaciji potpora,

na osnovu stvarne dubine i površine temelja

uz obavezan proračun slijeganja. Kod

dubokog temeljenja moraju se odrediti

nosivosti šipova za pojedinačne profile.

Dubina geoloških bušotina mora biti najmanje

5 do 6 m ispod kote dna temeljne ploče

odnosno noge šipa. Za projektovanje su

značajni svi relevantni geološkogeomehanički

podaci kao i podaci o stanju i

promjerama nivoa podzemne vode.

4.7 Hidrološko-hidrotehničke

(vodoprivredne) podloge

Kod mostova i propusta određuje se visina

slobodnog profila koji omogućava siguran

protok visokih voda i sadrži odgovarajuću

zaštitnu visinu između visokih voda i donjeg

ruba gornje konstrukcije.

Za mostove i propuste na autocestama,

magistralnim i regionalnim cestama

mjerodavna je stogodišnja voda. Uticaj

potpora na smanjenje hidrauličkog profila

mora se uzeti u obzir. Kod lokalnih cesta

mjerodavna je pedesetogodišnja, odnosno

dvadesetogodišnja voda.

Zaštitna visina ispod gornje konstrukcije

objekata na cestama varira u granici od 40-

100 cm, a zavisi od veličine i karaktera rijeke

i od stepena sigurnosti podataka iz

hidrološke podloge. Ovi uslovi su dati u

vodoprivrednim uslovima koje propisuje

ovlašćena vodoprivredna institucija.

Dubina temeljenja riječnih stubova mora se

odrediti tako da je dno temelja osigurano od

ispiranja i iskopavanja (min. 1,5 – 2,0 m

ispod dna korita rijeke).

Podaci o vremenskom njihanju vodostaja su

jako važni kada je u pitanju izgradnja

mostova preko velikih rijeka.

Podaci o brzini vode i agresivnosti vodotoka

su važni kod pravilnog određivanja materijala

koji će se upotrijebiti za izgradnju riječnih

potpora. Ako se ustanovi da je voda rijeke

kemijski agresivna i da bi moglo doći do

abrazijske ugroženosti betona potpora u

riječnom toku, onda se u takvim slučajevima

mora predvidjeti beton koji je odporan na ove

uticaje ili odovarajuća zaštita sa otpornom

kamenom oblogom ili čeličnom kolonom koja

je zaštićena na uticaj korozije.

4.8 Meteorološko-klimatske podloge

Za projektovanje i izgradnju objekata na

cestama, meteorološki podaci i klimatske

podloge igraju važnu ulogu naročito kada se

radi o temperaturnim razlikama, vlažnosti

zraka, brzini i smjeru vjetra, čistoći odnosno

zagađenosti zraka i trajanju mraza. Podatak

o intenzitetu padavina je važan podatak za

projektovanje odvodnjavanja objekta i

dimenzioniranje kanalizacije. Za projektante

su korisni i podaci o snježnim prilikama.

4.9 Seizmološki podaci

Za projektovanje objekata na cestama

upotrebljavaju se seizmološki podaci iz opštih

makro-karata i propisa.

Za veće i značajnije objekte potrebno je

odrediti stvarnu mikro-seizmičnost i potrebne

intervencije za preuzimanje potresnih

opterećenja pomoću prigušivača.

4.10 Projektni zadatak

Projektni zadatak priprema investitor

odnosno ovlašteni prestavnik naručioca.

Projektni zadatak je sastavni dio ugovora za

projektovanje odnosno ugovora o izgradnji

objekta.

U projektnom zadatku moraju biti obuhvaćeni

slijedeći podaci, zahtjevi i uslovi:

• Opšti podaci

- Naručilac

- Objekat

- Naziv osnovne komunikacije

- Naziv prepreke koja se premošćava

• Podloge za projektovanje mosta

- Prostorsko-urbanističke osnove

- Geodetske podloge

- Geološko-geomehaničke podloge

- Hidrološko-hidrotehničke podloge

- Meteorloško-.klimatske podloge

- Seizmološke podloge

Strana 12 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

• Zakoni, tehnički propisi, tehničke

specifikacije, pravilnici, normativi i

standardi

• Opšti tehnički podaci o mostu

- Namjena mosta

- Mikdrolokacija mosta

- Elementi AC odnosno ceste na mostu

- Ukupna dužina mosta

- Temeljenje mosta

- Osnovni materijali za nosivu konstrukciju

mosta

• Posebni uslovi za projektovanje mosta

• Oprema mosta

- Odvodnjavanje i kanalizacija mosta

- Hidroizolacije

- Ležišta

- Dilatacije

- Komunalne instalacije na mostu

- Rasvjeta mosta

- Zaštita protiv udaru vjetra, buke itd.

• Vijek trajanja mosta

- Vijek trajanja mosta

- Projekat i oprema za održavanje

• Uslovi za izgradnju mosta

- Radne platforme

- Prilazni putevi

- Vrijeme izgradnje

- Uticaj postojećeg prometa

• Uslovi za oblikovanje mosta

• Dokaz sigurnosti

• Faze i sadržaj tehničke dokumentacije

• Mjerila za izbor rješenja

• Postupak revizije i ovjeravanja projektne

dokumentacije

5. GEOMETRIJA CESTE NA

OBJEKTIMA

Geometrija kolovoza (niveleta, os, vijačenje,

poprečni nagibi, ugao ukrštavanja sa

prirodnim ili umjetnim preprekama) ima

odlučujući uticaj na izbor i koncepciju

konstrukcije, njen izgled i cijenu te na

potrebno vrijeme trajanja izgradnje.

Kod planiranja nivelete i ose mogu nastati

različita rješenja, za objekte koji su integralni

dio neke prometnice, od rješenja koja bi se

primjenila u slučaju da je objekat samostalan.

Niveleta i os samostalnog objekta se

projektuje sa manje zahtijevnim rubnim

uslovima. Niveleta se lakše prilagođava

prirodnim preprekama i zahtjevima

konstrukcije.

Geometrije objekata na novim prometnicama

su sastavni dio te prometnice. U procesu

projektovanja prometnice neophodna je

saradnja projektanta prometnice i projektanta

objekta. Ponekad mogu minimalne korekcije

nivelete i ose bistveno olakšati tehnologiju

građenja, a kasnije i održavanja objekta.

Niveleta u području objekta (naročito kod

mostova, vijadukata i nadvoza) mora

obezbijediti dovoljno prostora za racionalni

izbor visine konstrukcije i zaštitne visine.

Treba nastojati da niveleta ima jednostrani

uzdužni nagib 0,5 do 3 %. Manji nagibi od 0,5

% otežavaju i poskupljuju održavanje

pogotovo kod dugih mostova. Nagibi veći od

3 % kvare opšti utisak, posebno kod dugih

objekata.

Konkavna vertikalna zaokruženja nivelete na

dužim objektima nisu poželjna. Isto važi za

kombinaciju vertikalnih zaokruženja nivelete i

horizontalnih krivina osi kolovoza.

Kod većih mostova poželjna su simetrična

konveksna vertikalna zaokruženja nivelete sa

nagibom tangenti 1,5 do 2 %.

Promjena poprečnih nagiba (vijaćenje

kolovoza) u području mostova i vijadukata

otežava i poskupljuje projektovanje i

izgradnju te stvara neugodan vizualni utisak.

Kombinacija velikog podužnog i poprečnog

nagiba na kolovozu može prouzrokovati

neugodno klizanje na mokrom, zaleđenom ili

sa snijegom pokrivenom kolovozu.

Raširenje objekata u području horizontalnih

krivina treba, po mogućnosti, izvesti u punoj

vrijednosti po čitavoj dužini objekta, a

razlikuje se od cesta kod kojih se obično

izvodi prelaz od nule do pune vrijednosti.

Kod gradskih mostova i kod mostova na

raskrsnicama dozvoljeni su nagibi manji od

0,5 % pod uslovom da se obezbijedi

kvalitetnije odvodnjavanje vode sa kolovoza.

Os prometnice može križati os prepreke pod

uglom 90 o ili manjim. Sa smanjenjem ugla

križanja povećava se dužina objekta,

komplikuje konstrukcija i povećava cijena

objekta.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 13 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ugao križanja manji od 45 o treba izbjegavati.

Preporučuje se da ugao križanja bude do

60 o .

Kod manjih objekata (podvozi, podhodi, kraći

mostovi do 20,0 m) treba spustiti gornji rub

konstrukcije pod niveletu za 40-60 cm (t.j. za

debljinu gornjega stroja ceste) sa čime se

izbjegavaju neugodne posljedice geometrije

za konstrukciju. U ovakvim slučajevima

rješavaju se sve promjene geometrije sa

promjenljivom debljinom stroja ceste. Sa

ovakvim rješenjem izbjegava se promjena

terminskog ekvivalenta na prelazu sa nasipa

na konstrukciju.

Na objektu treba obezbijediti istu preglednost

koja je propisana i za predmetnu cestu.

Odgovornost projektanta ceste prema

rješavanju problema geometrije na objektu je

proporcionalna sa dužinom i cijenom objekta.

Ravnomjerna interdisci-plinarna saradnja

omogućava pronalaženje optimalnih rješenja.

Manji objekti se prilagođavaju elementima

trase, dok kod većih objekata treba pri izboru

trase, uzeti u obzir specifičnost konstrukcije i

tehnologiju građenja objekta.

6. SAOBRAČAJNI I SLOBODNI

PROFILI TE ŠIRINE OBJEKATA

NA CESTAMA

6.1 Slobodni i saobraćajni profili

Saobraćajni profil ceste (mosta) prestavlja

prostor iznad kolovoza visine 4,0 m, a

sačinjavaju ga:

- presjek mjerodavnog vozila,

- prostor potreban za kretanje vozila u

pravcu i u krivini,

- siguurnosna širina između vozila.

Nabrojani sastavni dijelovi važe i za

saobraćajne profile između biciklista i

pješaka, čija visina iznosi 2,25 m.

Saobraćajni profil sastoji se iz traka za vožnju

i preticanje, ivičnih i traka za razdvajanje, te

širine za bicikliste i pješake kod objekata u

naseljima.

Slobodni profil ceste na mostu prestavlja

prostor iznad saobraćajnog profila i uz njega,

odnosno saobraćajni profil uvećan za

sigurnosnu širinu i sigurnosnu visinu u koga

ne smiju prelaziti stalne fIzičke prepreke sa

čime se obezbjeđuje sigurna vožnja vozila sa

predviđenom brzinom V plan i sigurno kretanje

drugih korisnika ceste.

Sigurnosna širina u slobodnom profilu zavisi

od planirane brzine V plan , te iznosi

V pl (km/h) 50 70 >70

sš (m) 0,50 1,00 1,25

Sigurnosna visina iznad saobraćajnog profila

kolovoza je h = 0,50 m (za nadvoze iznad

avocesta i ispod željeznica h = 0,70 m).

Sigurnosna visina iznad saobraćajnog profila

hodnika i biciklističkih staza je h = 0,25 m.

U izuzetnim slučajevima može se, za

pojedina mjerodavna vozila, upotrijebiti niži

slobodni profil (

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

Slika 6.2: Saobraćajni i slobodni profil hodnika za pješake

Slika 6.3: Saobraćajni i slobodni profil biciklističke staze

Slika 6.4: Primjer kombinovanog saobraćajnog i slobodnog profila za pješake i bicikliste (minimalna

kombinovana širina za pješake i bicikliste je š = 0,20+0,80+0,25+1,00+0.25 = 2.50 m).

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 15 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Najniži slobodni profil mora se označiti sa

odgovarajućom horizotalnom i vertikalnom

saobraćajnom signalizacijom.

Na slici 6.5 prikazan je slobodni profil

mostova na autocestama i brzim cestama sa

odvojenim kolovozima. Širina sigurnosnog

pojasa zavisi od širine NPP na autocesti

odnosno brzoj cesti. Stazu za službeni prelaz

(SP) treba predviđati kod mostova sa većom

dužinom od 50,0 m. Kod varijante a) slobodni

profil je bez zaustavne trake, dok je u

varijanti b) sa zaustavnom trakom.

Na slici 6.6 prikazan je slobodni profil mosta

na magistralnim, regionalnim i lokalnim

cestama (M/R/L) van naselja (V > 50 km/h)

sa varijantama: a) sa hodnikom za pješake i

u varijanti b) sa hodnikom za pješake i

stazom za bicikliste.

Na slici 6.7 prikazan je slobodni profil

mostova na M/R/L u naseljima (V < 50 km/h):

u varijanti a) sa hodnikom za pješake i

varijanti b) sa hodnikom za pješake i stazom

za bicikliste.

Na slici 6.8 prikazan je slobodni profil

mostova na javnim cestama. Moguča je i

manja visina slobodnog profila (4,2 m). Stazu

za pješake treba predvidjeti samo u

naseljima.

Oblik i dimenzije slobodnih profila za objekte

u gradovima određuju se pojedinačno za

svaki objekat prema uslovima iz urbanističke

saglasnosti i uslovima saobračajnog režima

odnosno od gustoće saobraćaja i uvođenja

staza za pješake i bicikliste. U nekim

slučajevima je moguće i korisno je da se

staze za bicikle spuste na nivo kolovoza.

iznad GTR, okomito na kolosijek. Os

slobodnog profila pokriva se sa osom

kolosjeka i okomita je na spojnicu gornjih

rubova tračnica. U području slobodnog profila

ne smiju ulaziti dijelovi naprava kolosijeka,

drugih objekata, oznaka, signala i drugi

predmeti (slika 6.9).

Svijetli profil prestavlja dio vertikalne ravnine

iznad GTR koja je okomita na kolosjek i

ograničena sa unutrašnjom konturom

poprečnog presjeka objekta. Kod nadvoza je

ograničena sa donjom konturom (intradosom)

rasponske konstrukcije i unutrašnjim

rubovima potpora. Određuje se na osnovu

propisanog slobodnog profila (gabarita),

položaja i broja kolosjeka, nadvišenja

kolosjeka u krivini, instalacija na mostu,

koncepta hodnika itd. Svijetli profil može

dodirivati slobodni profil u pojedinim tačkama

ili linijama, ali ne smije ulaziti u njega. Pri

tome se moraju uzeti u obzir deformacije

konstrukcije i slijeganje temelja.

Kod projektovanja novih i rekonstrukciji

postojećih objekata na neelektrificiranim

prugama na kojima elektrifikacija nije

predviđena ni u budućnosti, treba uzeti u

obzir slobodni profil UIC-GS do kote 4900

mm iznad kote GRT, kao što je prikazano na

slici 6.9.

Za elektrificirane pruge (postojeće i buduće)

potrebno je, pored slobodnog profila do kote

4900 mm iznad GTR, uzeti u obzir dodatni

dio visine iznad te kote za prolaz pantografa i

montažu kontaktne mreže i užeta za prenos

opterećenja.

Širine kolovoza na objektima su jednake ili

veće od širine kolovoza normalnog profila

odgovarajućih cesta.

Kod odlučivanja i usvajanja širine objekta

mora se uzeti u obzir činjenica, da je objekte

teže proširiti nego ceste. Radi toga je

ekonomski opravdano usvojiti veću širinu

posebno za objekte kod kojih se očekuje

razvoj u urbanizaciji

Kot objekata u horizontalnim krivinama

moraju se uzeti u obzir propisana proširenja

kolovoza.

Slobodni profili na željezničkim objektima za

premošćavanje i komunikacijama iznad njih,

je ograničena površina vertikalne ravnine

Strana 16 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

Slika 6.5: Slobodan profil objekta na autocestama i brzim cestama

a) Slobodan profil sa hodnikom za pješake

b) Slobodan profil sa stazom za bicikliste i hodnikom za pješake

Slika 6.6: Slobodan profil objekata na glavnim, regionalnim i lokalnim cestama izvan naselja

(v > 50 km/h)

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 17 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

a) Slobodan profil sa hodnikom za pješake

b) Slobodan profil sa stazom za bicikliste i hodnikom za pješake

Slika 6.7: Slobodan profil objekata na glavnim, regionalnim i lokalnim cestama u naselju

(v < 50 km/h)

Slika 6.8: Slobodan profil objekata na javnim cestama

Strana 18 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

1) Proširenje profila za R < 250 m

Radijus krivine R Na unutrašnjoj strani Na vajskoj strani krivine

krivine

m mm mm

250 0 0

225 25 30

200 50 65

180 80 100

150 135 170

2) Prostor za perone i utovarne rampe na stanicama

3) Prostor za građevinske naprave u koliko su potrebne za odvijanje saobraćaja

4) Važi za potpore nadvoza

Slika 6.9: Slobodan profil UIC-GC za željezničke objekte kot R > 250 m.

6.2 Normalni poprečni profili (širine) za

objekte na autocestama i brzim

cestama

Poprečni profili objekata na autocestama

(AC) i brzim cestama (BC) slični su

poprečnim profilima AC i BC izpred i iza

objekta.

Poprečne profile sačinjavaju vozne trake,

trake za preticanja, zaustavne trake, trake za

razdvajanje i bankine. Širina voznih i traka za

preticanje navedene su u zavisnosti od

planirane brzine V pl :

V pl = 120 km/h

š = 3,75 m

V pl = 100, 90 km/h š = 3,50 m

V pl = 80 km/h

š = 3,25 m

V pl = 70, 60 km/h š = 3,00 m

V pl = 50 km/h

š = 2,75 m

V pl = 40 km/h

š = 2,50 m

Širine ivičnih traka zavise od širine voznih

traka i iznose

š vt = 3,75 m

š it = 0,50 m

š vt = 3,50 m

š it = 0,30 m

š vt = 3,25 m

š it = 0,30 m

š vt = 2,75 m

š it = 0,20 m

Širine zaustavnih traka su:

na autocestama AC: š = 2,50 m – 1,75 m

na brzim cestama: š = 1,75 m

Traka za zaustavljanje je proširena ivična

traka te u ovim slučajevima nije potrebna

ivična traka.

Na AC koje imaju traku za zaustavljanje š =

1,75 m i na BC izrađuju se na određenim

razmacima proširenja traka za zaustavljanje

za 0,75 m, tako da su širine š = 250 m.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 19 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Širine bankina zavise od planirane brzine v pl

i iznose:

v pl = 100 km/h

š b = 1,50 m

v pl = 90 km/h

š b = 1,30 m

v pl = 70 km/h

š b = 1,30 m

v pl = 50 km/h

š b = 1,00 m

Širine srednjeg pasa za razdvajanje su:

na autocestama 3,20 – 4,00 m

na brzim cestama 1,25 – 2,50 m

na cestama sa više

traka u naseljima 1,60 – 4,50 m

Na slici 6.10A prikazan je primjer normalnog

poprečnog profila AC sa dvije trake za brzinu

v pl = 120 km/sat sa voznom trakom i trakom

za preticanje širine 3,75 m, trakom za

zaustavljanje širine 2,50 m, bankinama širine

1,50 m i sa pasom za razdvajanje širine 4,0

m. Ukupna širina AC u nasipu je 28,00 m

(NPP 28,00).

Na slici 6.10B prikazani su skladni poprečni

profili za objekte kod kojih su odvojene

rasponske konstrukcije, razmak između njih

je 10-20 cm u osi pasa za razdvajanje.

Proširenje sigurnosnih ograda na objektima

treba uskladiti sa rješenjima na AC ispred i

iza objekata.

Na slici 6.10C prikazan je odgovarajući

poprečni presjek na zajedničkom objektu bez

dilatacije u pasu za razdvajanje. Upotrebljava

se za kraće objekte (propuste, podvoze,

kraće mostove) kod kojih se ne očekuju

različita slijeganja temelja.

Na slici 6.10D prikazani su poprečni presjeci

za razmaknute objekte. Upotrebljavaju se u

primjerima kod kojih je širina razdjelnog pasa

veća od 4,0 m, kada su kolovozi AC

razdvojene radi blizine tunela ili iz drugih

razloga. Na vanjskoj strani poprečnih

presjeka predviđeni su kontrolni hodnici za

održavanje objekta. Kod razmaknutih

objekata upotrebljavaju se betonske

sigurnosne ograde (BSO).

Na slici 6.11A prikazan je primjer normalnog

poprečnog profila brze ceste (BC) sa dvije

trake i planirane brzine v pl = 100 (90) km/h sa

širinama vozne trake i trake za preticanje 3,5

m bez trake za zaustavljanje, te bankinama

širine 1,5 m i razdjelnim pasom širine 2,0 m.

Na slici 6.11B prikazan je skladni poprečni

profil sa odvojenim (razmaknutim)

rasponskim konstrukcijama, na slici 6.11C

zajednička (sastavljena) rasponska

konstrukcija, na slici 6.11D prikazan je

razmaknuti poprečni profil. Sve što je

navedeno za 6.10B, 6.10C i 6.10D za

poprečne profile objekata na autocestama, u

principu se upotrebljava i za poprečne profile

objekata na brzim cestama.

Projektanti objekata na cestama već u fazi

izrade idejnog zasnivanja konstruišu

normalne poprečne presjeke svakog objekta

u saradnji sa projektantom autoceste ili

drugih cesta.

Treba nastojati, da izabrana varijanta

poprečnog presjeka na objektu ima sličan tip

sigurnosne ograde koji se nalazi na autocesti

ispred i iza objekta. Ovo se posebno odnosi

za razdjelni pojas.

Kod objekata koji se nalaze na dijelu

autoceste sa povećanom širinom razdjelnog

pojasa (ispred tunela i sl.), svaki objekat

prestavlja cjelinu za sebe.

Slobodni profili i širine objekata na cestama u

velikoj mjeri uslovljavaju primjenu razdvojenih

rasponskih konstrukcija posebno mostova i

vijadukata. Ova konstatacija važi za sve

materijale, sve statičke sisteme i sve

tehnologije izvođenja rasponskih

konstrukcija.

Ostupanja od navedenih načela moguća su

samo kod propusta i podvoza u trupu

autoceste, posebno u slučajevima kod kojih

se iznad gornje ploče nalazi nasip. Kod

ovakvih primjera izbjegavaju se

voznodinamičke i vizualne promjene,

posebno kod kraćih objekata kod kojih se ne

pojavljuju međusobna različita slijeganja.

Od ovih načela može se udaljiti i kod

izuzetno visokih (prosječna visina srednjih

potpora veća od 60 do 80 m) i kod izuzetno

dugih vijadukata (ukupna dužina veća od 800

m) gdje su rasponi veći od 100 do 120 m.

Kod upoređivanja varijanti sa jednom -

sastavljenom i dvojnom – razdvojenom

konstrukcijom, treba uzeti u obzir slijedeće:

- funkciju objekta u autocestnoj mreži;

- mogućnost obilaska u slučaju zatvaranja

autoceste na objektu;

- materijal rasponskih konstrukcija (beton ili

čelik);

- uslove eksploatacije objekta (redovno

održavanje, rehabilitacija);

- čuvanje i uključivanje objekta u prirodnu

okolinu;

- ekonomski vidici u pogledu početne i

ukupne investicije u ukupnom životnom

vremenu objekta.

Stečena iskustva pri eksploataciji autocesta

pokazala su da su oštećenja objekata na

autocestama normalna pojava koja zahtjeva

stalno održavanje i rehabilitaciju svakih 25 do

30 godina. Kod rehabilitacije objekata koji su

iz jedne cjeline odnosno sa jednom

rasponskom konstrukcijom, pojavljuje se

veliki problem preusmjeravanja odnosno

vođenja saobraćaja. Ovi razlozi su uticali na

investitore, da se kod izbora rješenja

većinom odlučuju za dvojne - rastavljene

rasponske konstrukcije.

Strana 20 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

Slika 6.10: Poprečni presjeci objekata za premošćavanje na autocestama NPP 28,00 m

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 21 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Slika 6.11: Poprečni presjeci objekata za premošćavanje na brzim cestama za NPP 20,20 m

Strana 22 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

Uzimajući u obzir da je uticaj saobraćaja i

vibracija kod održavanja i rehabilitacije

čeličnih rasponskih konstrukcija, onda je

sasvim opravdana odluka o izboru između

rastavljene ili sastavljene rasponske

konstrukcije.

6.3 Normalni poprečni profili (širine) kod

objekata za premošćavanje na M/R/L

cestama

Na slikama 6.12 i 6.13 prikazane su širine i

oblici poprečnih presjeka mostova na M/R/L

cestama koji su, odnosno koji moraju biti

usklađeni sa širinama odgovarajučih cesta.

Osnovni parametri koji utiču na zasnivanje i

izbor poprečnog presjeka mosta su brzina

vozila i položaj mosta u naselju ili izvan

njega.

Na slici 6.12 prikazane su širine i oblici

poprečnih presjeka mostova na M/R/L

cestama izvan naselja za brzine vozila V >

50 km/h. Visina ivičnjaka je 7 cm sa

obaveznom čeličnom sigurnosnom ogradom

ČSO koja se ugrađiva na udaljenosti jednakoj

ili većoj od 50 cm koja se mjeri od ivičnog

pojasa.

Pod a) je prikazana širina M/R/L ceste. B je

širina saobraćajne trake plus širina ivičnih

traka. Širina mora biti veća ili jednaka 5,9 m,

a zavisi od kategorije ceste i drugih korisnika.

Pod b) je prikazana širina mostova na M/R/L

cestama u slučajevima u kojima je most kraći

od 20 m i niži od 3 m.

Pod c) je prikazana širina mostova na M/R/L

cestama kada je dužina mosta manja od 50

m bez obzira na visinu.

Pod d) je prikazana širina mostova na M/R/L

cestama kada je dužina mosta veća od 50 m

bez obzira na visinu.

Pod e) je prikazana širina mostova na M/R/L

cestama izvan naselja sa stazama za

pješake, bicikliste ili za pješake i bicikliste

bez obzira na visinu i dužinu mostova. ČSO

mora biti opremljena sa rukohvatom.

Slika 6.13 prikazuje širine i oblike poprečnih

presjeka mostova na M/R/L cestama u

naseljima sa brzinom vozila V < 50 km/h.

Pod a) je prikazana širina M/R/L cesta. B

prestavlja širinu prometnih traka uvećanu za

širine rubnih traka. Ova širina zavisi od

kategorije ceste i zahtjeva drugih korisnika.

Pod b) je prikazana širina mostova na M/R/L

cestama u naseljima. Širina hodnika zavisi od

toga da li je na njemu predviđena staza za

pješake, bicikliste ili za oboje. Visina ivičnjaka

je 18 cm. Na rubovima se ugrađuju ograde

za pješake visine 1,10 m.

Na slikama 6.14 i 6.15 su prikazane širine

poprečnih presjeka mostova na javnim

nekategorisanim cestama. Razlikujemo javne

nekategorisane ceste sa dvije i sa jednom

trakom.

Na slici 6.14 je prikazana širina poprečnih

presjeka prostora na javnim nekategorisanim

cestama sa dvije trake.

Pod a) prikazana je širina nekategorisane

javne ceste sa dvije trake kod kojih

saobraćajna i rubna traka imaju širinu po B >

5,0 m.

Pod b) prikazana je širina mostova na javnim

nekategorisanim cestama sa dvije trake.

Visina ivičnjaka je 18 cm. Na ivicama su

ugrađene ograde za pješake visine 1,10 m.

Na slici 6.15 prikazane su širine poprečnih

presjeka mostova na javnim nekategorisanim

cestama sa jednom trakom.

Pod a) je prikazana širina javnih

nekategorisanih cesta sa jednom trakom kod

kojih saobraćajna i ivična traka imaju širinu

3,5 m.

Pod b) je prikazana širina mostova na javnim

nekategorisanim cestama sa jednom trakom.

Visina ivičnjaka je 18 cm. Na rubovima su

ugrađene ograde za pješake visine 1,10 m.

Minimalna širina mosta za pješake iznosi 3,0

m.

Detaljna obrada poprečnih presjeka mostova

(ivični vijenci, ivičnjaci i hodnici) data je u PS

1.2.2.

Slobodni profili i širine kombinovanih

objekata zavise od odluke u pogledu

regulisanja prometa. Objekat može biti

zajednički za sve vrste prometa ili

pojedinačni za svaku različitu vrstu prometa.

Ako se radi o objektu sa kombinovanim

prometom onda, kod donošenja odluke o

slobodnom profilu i širini objekta, treba uzeti

u obzir karakteristike svake vrste prometa.

Objekat se može izvesti na dva nivoa, ako to

stvarni uslovi kombinovanog prometa

zahtijevaju i dopuštaju. Takvi objekti se

izvode na zajedničkim glavnim nosačima.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 Strana 23 od 79

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

Slika 6.12: Širina poprečnih presjeka objekata za premošćavanje na magistralnim, regionalnim i

lokalnim cestama van naselja (v > 50 km/h)

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 Strana 24 od 79

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

Slika 6.13: Širine poprečnih presjeka mostova na M/R/L cestama u naselju (v < 50 km/h)

Slika 6.14: Širine poprečnih presjeka objekata za premošćavanje na nekategorisanim

cestama sa dvije saobraćajne trake

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 25 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Slika 6.15: Širine poprečnih presjeka na objektima za premoščavanje na nekategorisanim cestama

sa jednom saobraćajnom trakom

6.4 Normalni poprečni profili (širine)

objekata za premošćavanje za

miješani cestovno-željeznički

saobraćaj

Na magistralnim, regionalnim i lokalnim

cestama mogu se graditi mostovi za miješani

cestovno-željeznički saobraćaj. Za ovakve

primjere postoje dvije mogućnosti rješenja

normalnih poprečnih profila (širina).

Rješenje normalnih poprečnih presjeka

(širina) na istom kolovozu mogu se

upotrijebiti i dozvoljeni su na regionalnim i

lokalnim cestama za mješani saobraćaj i za

industrijske željezničke kolosjeke (slika 6.16).

Slika 6.16: Širine poprečnih presjeka objekata za premošćavanje za miješani

cestovni-željeznički saobraćaj na istom kolovozu

Rješenje normalnih poprečnih presjeka

(širina) na istom-zajedničkom objektu sa

odvojenim kolovozom može se upotrijebiti na

svim kategorijama cesta izuzev na AC i BC.

Za javne željeznice obavezna je upotreba

tucaničke grede na dijelu objekta ispod

kolosjeka (slika 6.17). Za lokalne željeznice

sa manjim brzinama i industrijske kolosjeke

može se primjeniti rješenja bez tucaničke

grede. U ovakvim primjerima tračnice se

nalaze u nivou kolovoza ceste.

Strana 26 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

* za željeznice u pravcu ili u krivini sa R > 250 m

Slika 6.17: Širine poprečnih presjeka objekata za premošćavanje za mješani cestovno

željeznički saobraćaj sa odvojenim kolovozom

7. SVIJETLE ŠIRINE I SVIJETLE

(SIGURNOSNE) VISINE ISPOD

OBJEKATA

7.1 Općenito

Kod objekata koji premošćavaju prirodne ili

vještačke vodotoke mora se veličina otvora

odrediti sa hidrauličkim proračunom. Veličina

otvora mora zadovoljiti uslove proticanja

stogodišnje visoke vode uzimajući u obzir

smanjenje učinka proticanja vode koje

nastaje zbog postavljanja objekta te

obezbijediti sigurnosnu visinu iznad kote

visoke vode.

Kod određivanja slobodnog profila vodotoka i

prometnica treba uzeti u obzir eventualne

rezervne širine za lokalne ceste, staze i

druge potrebe pošto su naknadna proširenja

slobodnog profila izuzetno zahtjevna i

ekonomski neugodna.

Širina profila usklađena je sa širinom

prometnica i pripadajućih staza. Bez obzira

na tu činjenicu potrebno je uzeti rezervu u

širini profila posebno ako se radi o prelaznim

stazama ispod objekta. U ovakvim

slučajevima mogu bočne prepreke smanjiti

sigurnost prometa i kapacitet staza za

pješake.

7.2 Sigurnostna visina ispod mosta

Sigurnosna visina je slobodna visina koja se

nalazi između povećanog nivoa H 1/100 (kota

stogodišnje vode) i donjeg ruba konstrukcije

objekta (DRK). Povećani nivo prestavlja

visinsku razliku koja nastaje uslijed

usporavanja vodotoka odnosno postavljanja

prepreka – potpora mosta.

Kod kanala i regulisanih vodotoka,

sigurnosna visina iznosi 0,50 m, a kod

prirodnih nereguliranih vodotoka min. 1,0 m.

Kod manjih buičnih vodotoka kod kojih se

mogu pojaviti plivajući predmeti, sigurnosna

visina mora iznositi 1,0 – 1,5 m. Moguće su i

druge vrijednosti sigurnosnih visina, ako su

izričito zahtijevane kroz vodoprivredne

smjernice. Gornja površina ležišne grede

mora biti najmanje 0,20 m iznad kote H 1/100 .

Sigurnosna visina na plovnim rijekama mora

iznositi:

- za splavove i čamce 2,5 – 3,0 m

- za veće čamce i jedrilice 3,0 – 4,5 m

Ako se objekat radi iznad prometnica po kojoj

se odvija promet onda se, u takvim

slučajevima, mora uzeti u obzir gabarit skele

ili primjeniti tehnologiju izgradnje sa

montažnim prednapetim spregnutim

konstrukcijama ili drugim tehnološkim

postupcima (naguravanje) koje ne zahtijevaju

povećanje slobodnog profila koga zahtijeva

upotreba skele.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 Strana 27 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Slika 7.1: Slobodni profil ispod mostova

7.3 Svijetle širine i svijetle visine podvoza

Podvozi su objekti koji služe za vođenje

drugih prometnica ispod predmetne

prometnice.

Svijetla širina podvoza jednaka je širini ceste

ispred i iza podvoza (širina prometnih traka,

rubnih traka, bankina ili staza za pješake i

bicikliste).

Na slikama 7.2 i 7.3 prikazane su minimalne

svijetle širine za nekategorisane ceste sa

jednom i dvije saobraćajne trake.

se radi o dužim objektima, onda ova visina

treba da bude 3,0 m.

7.4 Svijetle širine (otvori) i svijetle visine

nadvoza preko autocesta i brzih cesta

Nadvozi su objekti koji služe za vođenje

drugih prometnica preko predmetne

prometnice. Nadvozi su najčešće objekti sa

kojima se izvodi denivelacija M/R/L ili javnih

cesta preko autocesta ili brzih cesta.

Slika 7.2: Minimalna svijetla širina podvoza

na javnim nekategorisanim

cestama sa jednom saobraćajnom

trakom

Slika 7.4: Svijetle visine kod podvoza

Širina nadvoza jednaka je širini ceste ispred i

iza nadvoza, a definisana je u točki 6 ove

smjernice.

Slika 7.3: Minimalna svijetla širina podvoza

na javnim nekategorisanim

cestama sa dvije saobraćajne

trake

Svijetla visina kod novoizgrađenih podvoza

iznosi 4,70 m, ako se nalaze na AC, M/R/L

cestama, a 4,20 m ako se nalaze na

nekategorisanim javnim cestama. Svijetla

visina staza za pješake i bicikliste iznosi min.

2,50 m. U koliko postoji mogućnost i ukoliko

Svijetla visina ispod nadvoza je 4,70 m.

Definisana je kao razmak između najnižim

donjim rubom rasponske konstrukcije

(uključujući i cijev za kanalizaciju ili druge

komunalne instalacije) i najvišom tačkom

kolovoza (slika 7.4).

Ako se radi o cestama na kojima se predviđa

prevoz tereta većih gabarita, onda svjetla

visina na tim pravcima mora biti 6,50 m ili se

mora obezbijediti odgovarajuće alternativno

rješenje.

Strana 28 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

Svijetla širina (otvor) zavisi od više faktora.

Minimalna svijetla širina je ona koju zahtijeva

slobodni profil autoceste, brze ceste ili druge

prometnice. Svijetla širina (otvor) određuje

broj i veličinu raspona konstrukcije nadvoza.

Na izbor dispozicijske osnove nadvoza

najviše utiču:

- da li se AC/BC, preko koje se projektuje

nadvoz, nalazi na ravnom terenu ili

usjeku

- ukupna širina trupa AC/BC

- širina pojasa za razdvajanje i geometrija

AC/BC

- mogućnost proširenja AC/BC odnosno

povećanja broja prometnih traka

- ekonomski razlozi

- urbanističko-prostorni i oblikovni razlozi

Kod konstruktivno-statičkog koncepta

podvoza prednost imaju okvirne konstrukcije

bez ležišta i dilatacija kada su ukupne dužine

podvoza manje od 60-70 m.

Projektant ceste treba uvijek nastojati da se

križanja između M/R/L i AC/BC izvedu pod

pravim uglom ili što manjim uglom.

Pravougaoni nadvozi su kraći, jeftiniji i

geometrijsko odnosno vizualno ugodniji.

Niveleta ceste na nadvozu je ugodna kada se

nalazi u simetričnoj vertikalnoj krivini ili u

jednostranom nagibu

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Kod nadvoza koji premoščavaju AC u

dubokom širokom usjeku moguća je upotreba

savremenih rješenja sa jednim rasponom 40-

100 m sa tankom transparentnom

rasponskom konstrukcijom sa kosim

zategama (slika 7.6 C).

Slika 7.5:Shema mogućih rješenja nadvoza kada se autocesta ili brza cesta nalazi u ravnom terenu

Strana 30 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

Slika 7.6: Shema mogućih rješenja kada se autocesta ili brza cesta nalazi u usjeku

8. POUZDANOST I TRAJNOST

MOSTOVA

Pouzdanost i vijek trajanja mostova je

savremeno i važno područje, koje će se

obraditi u posebnoj tehničkoj smjernici. U

ovoj opštoj smjernici samo su navedeni opšti

pojmovi.

Pouzdanost je pojam koji objedinjava

sigurnost (nosivost, upotrebljivost, sigurnost

na zamor) i trajnost.

Sigurnost konstrukcija se obezbijeđuje sa

dokazivanjem nosivosti i upotrebljivosti koji

se izvodi po teoriji graničnih stanja te sa

kontrolom zamora.

Dokazivanje nosivosti zasniva se na

jednačini R ≥ S.γ odnosno sa dokazom da je

otpor konstrukcije R veći od vanjskih uticaja

S pomnožen sa faktorima sigurnosti γ.

Upotrebljivost konstrukcije dokazuje se sa

ograničenjem deformacija, vibracija i

pukotina.

Zamor je definisan, a može se kontrolisati

kod čeličnih, spregnutih i djelomično kod

armiranobetonskih i AB prednapregnutih

konstrukcija. Sasvim sigurna činjenica je da

se zamor povećava sa smanjenjem vlastite

težine konstrukcije u poređenju sa korisnim

opterećenjem, sa povećavanjem deformacija,

te sa pojavom i povećavanjem pukotina.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 31 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Vijek trajanja prestavlja vrijeme u kome

objekat, u dozvoljenim granicama sačuva

svoje osnovne projektovane osobine:

nosivost, upotrebljivost i namjenu.

Pouzdanost (sigurnost i trajnost) objekata

smanjuje se za vrijeme upotrebe kao

poslijedica očekivanih i slučajnih pojava od

kojih su najvažnije karakteristike konstrukcije,

kvalitet ugrađenih materijala, uticaj

održavanja, uticaj prometnog opterećenja i

okoline.

U toku su ispitivanja materijala, posebno

betona, koja će bistveno uticati na trajnost

objekata i sticanja novih saznanja vezana za

ovu problematiku. Već sada su poznati uzroci

koji prouzrokuju propadanje materijala. Od

ispitivanja se očekuju rezultati koji će

omogućiti pripremu modela na kome će se

izračunavati vijek trajanja armiranobetonskih

konstrukcija, a isti će biti sastavni dio

projektne dokumentacije. Ispitivanje i modeli

za proračun vijeka trajanja AB konstrukcija

neće se moći direktno upotrebiti za objekte

zbog velikoga interakcijskog djelovanja

zamora i uticaja karakteristika konstrukcije

objekta kao cjeline te uticaja materijala.

Za mostove na cestama realno je zahtijevati,

projektovati i ostvariti vijek trajanja u

granicama od 80 do 120 godina, što zavisi od

vrste objekta i uslova upotrebe.

Kod objekata na nekategorisanim, lokalnim i

regionalnim cestama realan je zahtjev vijeka

trajanja od 80 godina pošto se na takvim

objektima očekuje kraća upotreba.

Za objekte na autocestama i magistralnim

cestama očekuje se vijek trajanja od 100

godina koliko iznosi i vijek trajanja ceste.

Za veće objekte na cestama, za gradske

mostove i za objekte na strateški važnim

dionicama, država opravdano može

zahtijevati i ostvariti vijek trajanja od 120

godina.

Normativno definiranje vijeka trajanja odnosi

se na nosivu gornju konstrukciju, djelimično i

na stubove što zavisi od statičnog sistema i

konstrukcijskog koncepta objekta.

Vijek trajanja opreme na objektima je 20 do

25 godina. Blagovremena zamjena i

rekonstrukcija opreme utiče na vijek trajanja

nosive konstrukcije.

• Sigurnost i trajnost ostvaruju

pouzdanost objekata

- Sigurnost

Nosivost: kategorije definisane po teoriji

graničnih stanja.

Upotrebljivost se obezbijeđuje sa

ograničenjem deformacija, vibracija, pukotina

i kvaliteta građevinskih materijala.

Zamor: Sa dokazivanjem sigurnosti na

zamor pokazuje se da zamor štetno ne utiče

na nosivost.

- Trajnost

Trajnost je definirana kao vrijeme u kome

most sačuva svoje projektirane osobine.

Osobine konstrukcije:

Koncept konstrukcije

Konstrukcijski detajli

Izbor materijala

Tehnologija građenja

Oprema i odvodnjavanje

Zaštita i održavanje

Kvalitet ugrađenih materijala (betona):

Vodocementi faktor

Količina i vrsta cementa

Kvalitet i vrsta agregata

Pravilna upotreba dodataka

Zaštitni sloj i njega betona

Poroznost i propusnost

Na trajnost utiču svi materijali.

Glavni uzroci propadanja betona:

Strukturni nedostaci

Korozija armature

Štetni kemijski uticaji

Oštećenja radi mraza

Unutrašnje reakcije u betonu

Sprečavanje pomjeranja

Mehanička oštećenja

Pukotine

Uticaji održavanja:

Neophodno je uzeti u obzir sva dosadašnja

saznanja.

Srestva za održavanje i sanaciju

Informacijski sistem za mostove

Redovni pregled

Redovno održavanje

Investicijsko održavanje

Blagovremene sanacije i rekonstrukcije

Uticaji prometnog opterećenja:

Ograničenje osovinskih pritisaka

Omjer vlastitog i prometnog opterećenja

Izvanredna opterećenja

Velike brzine

Mehanička oštećenja

Zamor

Strana 32 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

Uticaji okoline:

Atmosferski uticaji

Kemijska agresivnost

Solenje

Zamrzavanje i topljenje

Temperaturni uticaji

• Učesnici koji utiću na pouzdanost

mostova

Investitor:

Projektni zadatak

Priprema i revizija podloga

Izbor projektanta i izvođača

Revizija projekata

Realna cijena i realan rok izgradnje

Projektant:

Pravilna upotreba podloga

Pravilan koncept

Pravilna statička i dinamička analiza

Izbor materijala

Rješenje detalja

Izbor opreme

Projekat održavanja

Izvođač:

Stručnjaci sa odgovarajućom praksom

Savremena oprema i tehnologija

Priprema i organizacija

Interna kontrola

Neposredna, tačna i dosljedna izrada

projekta izvedenih radova

Nadzor:

Stručnjaci sa odgovarajućom praksom

Kontrola ugrađenih materijala

Kontrola opreme i tehnologije

Kontrola uslova izgradnje

Dimenzijska kontrola

Neposredna i tačna izrada projekta izvedenih

radova

Održavanje:

Uspostavljanje sistema za gospodarenje sa

mostovima.

Za redovno održavanje i rehabilitaciju

predvidjeti 1-2 % od vrijednosti objekta.

Blagovremeni pregledi

Redovno održavanje i sprečavanje

potencijalnih ostećenja

Blagovremene i kvalitetne sanacije i

rekonstrukcije.

9. OBLIKOVANJE MOSTOVA

Most je kompozicija morfološko-geoloških

osobina prostora, inžinjerskih konstrukcija,

namjene, materijala, oblikovanja, tehnologije

građenja, sigurnosti, trajnosti, ekonomičnosti

i uključivanja u prirodni i urbani prostor.

Most koji je, u pogledu kompozicije, izgrađen

bez grešaka ima svoju estetsku težinu koja

može biti uspješna samo u slučaju kada i

projektant-konstruktor posjeduje stručnu i

duhovnu zrelost.

Očekivanja, da mostovi budu lijepi, su stalno

prisutna i stara su koliko i sama izgradnja

mostova.

Odnos javnosti do mostova se stalno mijenja.

U srednjom vijeku su kameni mostovi

prestavljali neku vrstu spomenika radi čega

su postale simbolom gradnje toga vremena i

što dužeg vijeka trajanja.

Sa upotrebom čelika kao materijala i sa

razvojem teorije konstrukcija mostovi se već

više od 200 godina, obrađuju kao statičke

konstrukcije sa jasnim prenosom sila.

Sa početkom dvadesetog stoljeća beton se

pojavljuje kao konkurentni materijal, a

polovinom stoljeća beton postaje primarni

materijal za gradnju mostova.

Na modernim prometnicama, posebno

autocestama nalazi se puno mostova,

vijadukata, nadvoza i drugih objekata i

konstrukcija koji služe za savlađivanje

prirodnih i umjetnih prepreka i ukrštanja u

različitim nivojima.

Koncentracija objekata utiče na izgled

okoline radi ćega treba posvetiti posebnu

pažnju njihovom oblikovanju i uključivanju u

ruralni i urbani prostor.

Kod projektovanja mostova, konstruktor je

nosilac projekta koji će samostalno ili u

saradnji sa arhitektom projektovati i oblikovati

takvu konstrukciju koja će biti funkcionalna,

pouzdana (sigurna i trajna) i koja će se

uklopiti u skladan oblik inžinjerske

konstrukcije i objekta kao cjeline.

Koncepti dispozicijskih rješenja mostova

(naročito kod izbora nosivog sistema)

usvajaju se nakon detaljnih proučavanja i

analiza koji se odnose na funkciju objekta,

morfologiju prepreke, geoloških osobina tla,

geometrije prometnice, iskorištenja terena u

području objekta, karakteristika građevinskih

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 33 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

materijala, raspoložljivih tehnologija i mnogih

drugih značajnih podataka koji izviru iz

podloga za projektovanje.

Za izabrani nosivi sistem (gredni, okvirni,

lučni, viseći itd.) mijenjaju se rasponi, ukupna

dužina, raspored stubova, izabere se

materijal nosive konstrukcije i predvide

mogući načini izgradnje. Osnovni

dispozicijski elementi omogućavaju analizu i

konstruisanje više varijanti poprečnog

presjeka nosive konstrukcije. Pravilno i dobro

projektovana konstrukcija je istovremeno

skladno i logično oblikovana konstrukcija

objekta.

Oblikovanje mostova ne prestavlja jedini i

isključivi cilj i o njemu se ne može raspravljati

neovisno od rješenja nosive konstrukcije.

Temeljna načela estetike mostova:

- izbor odgovarajućeg oblika osnovnog

nosivog sistema

- pravilan i skladan omjer pojedinih

dijelova i objekta kao cjeline

- jednostavan oblik i funkcionalnost

pojedinih dijelova i objekta kao cjeline

- statički čista konstrukcija

- kvalitet izvedenih radova i boja vanjskih

površina

- skladno uključenje objekta u prirodni

ambijent ili urbana naselja

10. NOSIVI SISTEMI MOSTOVA

Mostovi se mogu dijeliti prema različitim

kriterijima: namjeni, materijalu, lokaciji,

položaju u pogledu na prepreku itd. Za

projektovanje, konstruisanje, statičku analizu

i eksploataciju najvažnija je podjela koja se

odnosi na nosive sisteme.

U pogledu koncepta konstrukcije, oblika,

preuzimanja prenosa sila i uticaja razlikujemo

pet osnovnih nosivih sistema mostova:

- gredni sistemi

- okvirni sistemi

- lučni sistemi

- viseći sistemi

- sistemi sa kosim zategama

10.1 Gredni sistemi mostova

Osnovnu karakteristiku grednih sistema čini

odvojenost gornje konstrukcije od potpora i

prenos opterećenja gornje konstrukcije na

potpore preko ležišta.

Poprečni presjek gornje konstrukcije zavisi

od raspoložljive konstruktivne visine,

geometrijskih omjera, njene širine i raspona.

U statičkom pogledu razlikujemo gredne

mostove sa statički određenim sistemima i

statički neodređenih sistema.

Gredni sistemi odgovaraju za sve materijale

osim kamena (drvo, armirani beton,

prednapregnuti beton, čelik sa ili bez

sprezanja).

Od svih statičkih sistema grednih mostova,

za manje raspone se najviše upotrebljava

nosač na dva oslonca bez obzira na

upotrebljeni materijal. Sa većom upotrebom

prednapregnutih betona i spregnutih čeličnih

konstrukcija bistveno su se promijenile

granice za racionalnu upotrebu nosača na

dva oslonca. Nedostatak ovog sistema je

upotreba ležišta i dilatacija koji poskupljaju

izgradnju i održavanje.

Greda sa prepustima – konzolama sa kontraopterećenjem

ili bez njega (2, 3) odgovara i

primjenjuje se za gradske mostove i mostove

na regionalnim i lokalnim cestama.

Sistem slobodnih greda (diskontinualni

sistemi) sa ili bez dilatacija u kolovoznoj

ploči iznad srednjih potpora upotrebljavao se

dugo kod prednapregnutih armiranobetonskih

sistema sa većim brojem raspona.

Oštećenja iznad potpora, utjecala su na

primjenu rješenja bez prekida i dilatacija u

kolovoznoj ploči. Sa izbacivanjem dilatacija

uspostavljen je kontinuitet kolovozne ploče

za preuzimanje korisnih opterećenja.

Sistemi sa zglobovima poznati su pod

imenom "Gerberev nosač". Ovi sistemi su bili

karakteristični za razdoblje od dvadesetih do

pedesetih godina 20-tog stoljeća kada su se

armiranobetonski nosači i čelični mostovi

najviše upotrebljavali. U novijoj mostogradnji

upotrebljavaju se samo u izuzetnim

slučajevima.

Statički neodređeni sistemi kao kontinuirani

gredni sistemi sa dva, tri ili više raspona su

najviše upotrebljavani sistemi bez obzira na

izabrani materijal. Veličina i omjeri raspona

zavise od morfologije i visine prepreke,

uslova fundiranja i potencijalnog postupka

građenja. Najveća prednost kontinuiranih

sistema je u tome što se izbjegava upotreba

dilatacije u rasponskoj konstrukciji pri velikim

dužinama mostova. Broj raspona je

neograničen.

10.2 Okvirni sistemi mostova

Okvirni sistemi mostova nastanu kada je

gornja konstrukcija čvrsto ili pomoću zgloba

Strana 34 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

povezana sa potporama tako da ostvaruju

jedinstvenu nosivu konstrukciju sa različitim

poprečnim presjecima.

Okvirni sistemi mostova sa jednim rasponom

sa ili bez zglobova su dosta racionalni za

raspone od 5 do 60 m, u armiranom ili

prednapregnutom betonu. Okvirni sistem je

racionalniji od grednog sistema sa jednim

rasponom, pošto pritiske zemlje preuzima

kompletan sistem. Ležišta i dilatacije nisu

potrebne. Održavanje objekata je lakše i

ekonomičnije. Čvrsta veza gornje

konstrukcije sa upornjacima smanjuje

momente u gredi i omogućava smanjenje

konstruktivne visine. Sa promjenom

momenata inercije po dužini raspona može

se uticati na smanjenje momenata u polju i

ostvariti bolji vizualni izgled konstrukcije.

Zatvoreni okvir spada u primarni sistem sa

rasponima 2 do 5 m, a za manje mostove,

podvoze ili podhode sa otvorima 5 do 8 m

koji se grade na slabo nosivom tlu iz

armiranog betona. Dobar i uravnotežen

raspored uticaja sa dobrim prilagođavanjem

na deformacije i slijeganja su dobre osobine

ovog sistema.

Okvirni sistemi sa zategama i kosim

potporama omogućavaju veće raspone i

upotrebu kombinacije monolitne i montažne

gradnje. Pogodni su za nadvoze i mostove iz

armiranog ili prednapregnutog betona, za

čelične i spregnute presjeke. Prepusti sa

zategama i kosim stubovima smanjuju

momente u polju radi čega se može

upotrijebiti manja konstruktivna visina

presjeka.

Okvirne konstrukcije sa dva, tri ili više polja,

sa vertikalnim potporama često se

upotrebljavaju u savremenoj mostogradnji,

posebno u armiranom i prednapregnutom

betonu. Kod objekata sa više polja može se

primijeniti čvrsta veza između stubova i

nosača, veza sa zglobovima ili sa ležištima

što zavisi od ukupne dužine objekta, veličine

raspona, odstojanja od osi simetrije sistema,

tako da se ti sistemi prepliću sa grednim

kontinuiranim sistemima. Sa dobrom

kombinacijom čvrste veze i veze sa

zglobovima odnosno ležištima može se

postići racionalnije rješenje objekta.

10.3 Lučni sistemi mostova

Luk je najstariji nosivi sistem za mostove i

viadukte. Upotrebljavao se za premošćavanje

rijeka i dukobih dolina sa strmim padinama i

kompaktnim terenom koji može preuzeti sile

iz pete luka.

Stari mostovi sa kamenim svodovima i

viadukti iz rimskog i turskog perioda imaju

neograničanu trajnost.

Os lukova i svodova koja ima oblik potporne

linije, dobivene od uticaja vlastite težine je

najbolji nosivi sistem za kamen i beton t.j. za

materijale koji imaju veliku otpornost na

pritisak, a malu na zatezanje.

Savremeni lučni mostovi grade se iz

armiranog betona, čelika i sa spregnutim

presjekom za raspone od 40 do 400 m.

Nove tehnologije gradnje lukova, prije svega

slobodna konzolna gradnja lukova velikih

raspona, ponovo su vratile lučne mostove u

konkurenciju sa ostalim sistemima. Napredak

u proučavanju reoloških osobina betona

povećao je granice raspona

armiranobetonskih mostova.

Kod savremenih lučnih mostova konstrukcija

iznad luka je grednog sistema betonirana na

licu mjesta ili konstrukcije koje se betoniraju

na platou i navlače na pripremljene potpore

po sistemu potiskivanja. Ovaj način smanjuje

cijenu i vrijeme izgradnje lučnih mostova

velikih raspona.

Savremeni kompjuterski programi

omogućavaju analizu prostorskog modela

konstrukcije tako, da se mogu odrediti

stvarna naponska stanja i deformacije za

zajednički sistem djelovanja luka i

konstrukcije iznad njega. Lučne mostove

većih raspona treba računati po teoriji drugog

reda .

Upeti luk ili svod prestavljao je osnovni

sistem za lučne mostove i vijadukte iz

kamena, opeke i betona, a ostao je kao

osnovni sistem i za armirani beton.

Kod lukova iz kamena i opeke čelni zidovi su

bili puni ili su imali otvore za rasterećenje.

Kod armiranobetonskih lukova pojavljuje se,

umjesto punih čeonih zidova, gredna ili

okvirna konstrukcija iznad luka. U početku je

nadlučna konstrukcija imala raspon samo 5

do 6 m, a sada konstrukcija iznad luka, ima

raspone i do 30 m.

Elastično upet luk u obliku srpa koji

omogućava uvođenje programirane promjene

momenata inercije po dužini raspona,

prestavnik je novijih savremenih lučnih,

armiranobetonskih mostova manjih i srednjih

raspona od 40 do 150 m. Lukovi i svodovi

povezani su u jedinstveni presjek sa

konstrukcijom iznad luka na približno trećini

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 35 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

sredine raspona. Konstrukcija iznad luka ima

minimalni broj stubova ili je bez njih.

Sa premošćavanjem širokih rijeka, posebno u

gradovima, aktualizirana je ponovna primjena

sistema sa kontinuiranim lukovima iz

armiranog betona ili čelika. Konstruktorima,

koji upotrebljavaju ovaj sistem, otvorile su se

široke mogućnosti variranja i oblikovanja koja

se postiže omjerom raspona i strijele luka te

oblikom presjeka luka prema obliku širokih

srednjih stubova i krajnjih upornjaka.

Luk sa dva zgloba, prestavnik je osnovnog

sistema čeličnih lučnih mostova.

Upeti lukovi sa dva zgloba sa djelimično

spuštenim kolovozom, omogućavaju velike

raspone sa ugodnim omjerom raspona i

strijele luka bez obzira o kakvoj se prepreci

radi.

Pogodni su za pliće prepreke kod kojih je

određen položaj nivelete.

Greda ojačana sa vitkim lukom ili vitki luk

ojačan sa gredom poznati su kao "Langerova

greda". To je izraziti prestavnik čeličnih lučnih

mostova sa većim rasponima i ograničenom

konstruktivnom visinom preko rijeke ili drugih

prepreka. Lučni dio sistema je, radi svoje

vitkosti, u cjelosti opterećen samo sa osnom

silom, a ojačana greda, koja djeluje i kao

zatega preuzima savijanje. Moderne verzije

ovog sistema mogu imati samo jedan luk u

sredini presjeka.

10.4 Viseći sistemi mostova

Viseći sistemi mostova sa nosivim

paraboličnim kablovima, vertikalnim

vješaljkama i krutom gredom za ojačanje su

sistemi koji se upotrebljavaju samo za čelične

cestovne mostove najvećih raspona od 500

do 2000 m.

Konkurencija koja je nametnuta od mostova

sa kosim zategama, koji su već duži od 500

m, utjecala je na to, da su se rasponi visećih

mostova još više povećali.

Viseći sistemi mostova sa elastičnom gredom

za ojačanje mogu biti zanimljivi i konkurentni

za mostove za pješake i provizorne mostove

kao i za mostove preko kojih prelaze

cjevovodi. Rasponi ovih sistema su od 50 do

150 m.

Nosivi element visećih mostova, lančano

viseći kabel, sidran je u tlo i preko grede za

ojačanje preuzima ukupnu vlastitu težinu i

korisno opterećenje.

Ako su vješaljke vertikalne onda je sila u

kablovima konstantna

Grede za ojačanje obavezno se računaju po

teoriji drugog reda. Obavezna je analiza na

dinamičke uticaje, uticaje vjetra i seizmićka

opterećenja.

10.5 Mostovi sa kosim zategama

Mostovi sa kosim zategama su objekti kod

kojih je gornja gredna konstrukcija, različitog

presjeka i iz različitih materijala, obješena na

jedan ili dva pilona pomoću kosih zatega.

Moderna upotreba sistema sa kosim

zategama počinje 1955 godine.

Ovaj tip konstrukcije ponovo postaje aktualan

i često se upotrebljava za mostove raspona

od 100 do 1000 m.

Razvoj sistema sa kosim zategama išao je u

smjeru usvajanja manjih međusobnih

razmaka elastičnih potpora sa većim brojem

kosih zatega. Izbor većeg broja zatega

direktno je povezan sa željom da se i gredne

konstrukcije grade iz prednapregnutog

betona, a ne samo kao čelične ili spregnute

konstrukcije koje su se upotrebljavale u

prvom desetljećju moderne upotrebe ovog

sistema.

Više kosih zatega koje su ugrađene u obliku

harfe ili lepeze omogućava da se sistem

može smatrati kao konzolni u kome

kolovozna ploča djeluje kao pritisnuti pas, a

kose zatege kao konzolni zatezni pas.

Veća gustoća zatega omogućava upotrebu

malih konstruktivnih visina. U ovakvim

slučajevima i beton kao materijal može biti

konkurentan za mostove manjih raspona.

U podužnom smjeru sistemi sa kosim

zategama mogu biti sa jednim ili dva pilona.

U oba slučaja piloni moraju biti sidrani na

suprotnoj strani.

Piloni mogu biti čelični, spregnuti ili

armiranobetonski, pojedinačni stubovi ili kao

okvirna konstrukcija što zavisi od raspona,

širine mosta, visine pilona, broja ravnina,

zavješenja zahtjeva u pogledu oblikovanja i

drugih uslova.

Greda za ojačanje može imati različite

presjeke. Najčešće se upotrebljava

sandučasti presjek koji ima najveću torzijsku

krutost. Grede iz čelika upotrebljavaju se za

najveće raspone, spregnute (čelik-beton) za

Strana 36 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

srednje raspone, a prednapregnuta armirano

betonska za manje i srednje raspone.

Kose zatege su izrađene iz paralelnih žica ili

užadi iz visokokvalitetnog čelika sa

specijalnim sidrima koji dobro podnose

zamor.

Zatege sa paralelnim žicama iz

visokokvalitetnog čelika oblikuju se u

tvornicama nakon čega se umeću u

debelostijenske polietilenske cijevi. Nakon

prednapenjanja, cijevi se ispune sa

cementnim malterom ili specijalnim uljem

(mastima).

Ovaj sistem je u punom razvoju radi čega nije

opravdano da se daju detaljnije smjernice.

Projektanti crpe uputstva iz najnovijih knjiga i

stručnih članaka u kojima su detaljno

obrađeni mostovi sa kosim zategama.

11. KONSTRUKTORSKI USLOVI ZA

PROJEKTOVANJE MOSTOVA

11.1 Uvodni dio

Konstruktorski uslovi za projektovanje

mostova bit će navedeni u logičnom

redoslijedu koji nastaje u postupku koncepta,

konstruisanja i projektovanja.

Konstruktorski uslovi omogućavaju

savremene i ujednačene kriterije za

projektovanje objekata koji mogu povoljno

uticati na izgradnju, trajnost i održavanje.

Konstruktorski uslovi se u većini odnose na

armiranobetonske i prednapregnute

armirano-betonske gredne i okvirne sisteme

objekata pošto se beton kao materijal za

gredne i okvirne sisteme najviše

upotrebljava.

Projektant ne smije osmisliti objekat po

izmišljenim, nedovoljnim, nepotrebnim ili

netačnim podlogama.

U tabeli 11.1 shematski je prikazano

dvanaest koraka u postopku izrade idejnih

projekata mostova.

Podloge za projektovanje i projektni zadatak

obrađeni su u poglavlju 4. Ovdje se samo

naglašava potreba, da projektant mora

detaljno proučiti projektni zadatak i sve

podloge za projektovanje. Projektant mora

naznačiti sve uslove koji bistveno utiču na

koncept i projektovanje objekta. Ako se

dogodi da se u analizi, a kasnije i u aplikaciji

podloga pojave neke nelogičnosti ili

neusaglašenosti onda o tome mora

blagovremeno obavijestiti investitora.

Ako koncept projekta i projektni zadatak dođu

u pitanje zbog pogrešno preuzetih podataka i

uslova iz podloga onda je saradnja

investitora i projektanta obavezna kako bi

uskladili sve promjene i podloge.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 37 od 79

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

TABELA 11.1: Redoslijed aktivnosti na izradi idejnih projekta mostova

1

PODLOGE ZA PROJEKTOVANJE

PS 1.2.1, POGLAVLJE 4.1 – 4.9

Definiše namjenu, lokaciju, opterećenje, gabarite i trajnost

objekta.

2 PROJEKTNI ZADATAKPS 1.2.1,

POGLAVLJE 4.10

Urbanističko-prostorske, prometne, geometrijske,

geodetske, geološko-geomehanske, hidrološkohidrotehničke

podloge.

3

4

5

6

7

8

9

10

STUDIJA OSNOVNIH DISPOZICIJSKIH

ELEMENATA

PS 1.2.1, POGLAVLJE 5.6.7

STUDIJA MOGUĆIH SISTEMA I

ODREĐIVANJE ODGOVARAJUĆEG

NOSIVOG SISTEMA

PS 1.2.1, POGLAVLJE 10

• ANALIZA VARIJANTI IZABRANOG

NOSIVNOG SISTEMA

• IZBOR RASPONA I UKUPNE DUŽINE

OBJEKTA

IZBOR MATERIJALA ZA NOSIVU

KONSTRUKCIJU OBJEKTA

PS 1.2.1, POGLAVLJE 11

ANALIZA I IZBOR TEHNOLOGIJE

GRAĐENJA

PS 1.2.1, POGLAVLJE 13

KONSTRUISANJE POPREČNOG

PRESJEKA I RASPONSKE

KONSTRUKCIJE

PS 1.2.1, poglavlje 11.6

• KONSTRUISANJE UPORNJAKA I

STUBOVA

• STUDIJA I DUBINE I VRSTE

TEMELJENJA

PS 1.2.1, poglavlje 11.7

STATIČKA ANALIZA NOSIVE

KONSTRUKCIJE

PS 1.2.1, poglavlje 12

Niveleta, poprečni nagib, gabariti pod i nad objektom, odnos

između objekta i prometnice te objekta i prepreke.

Gredni, okvirni, lučni, viseći, sa kosim zategama, statički

sistemi nosive cjeline objekta.

Kod jednog ili više izabranih statičkih sistema kombinuju se

rasponi, ukupna dužina, položaj stubova.

Armirani beton, prednapregnuti beton, čelik, spregnuti

presjeci.

Gradnja "in situ", montažno-monolitni postupci, montažna

gradnja.

Odredi se zajedno sa izabranim materijalom (6),

tehnologijom gradnje (7), sistemom i rasponom objekta (4) i

(5).

Za položaj upornjaka i stubova koji je određen u (5)

konstruišu se stubovi u zavisnosti od (6), (7) i (8) izabere se

način i rješenje temeljenja.

Analiziruju se kritični presjeci rasponske konstrukcije,

stubova, spoja temelja sa tlom i nosivost šipova.

11 • OPREMA MOSTA

• RJEŠENJE VEZE IZMEĐU OBJEKTA I

PROMETNICE

• UREĐENJE PROSTORA UZ MOST

PS 1.2.2 - PS 1.2.1

Izbor ležišta, dilatacija, hodnika za pješake, vijence, izolacije

kolovoza, odvodnjavanja.

Veza između objekta i tijela ceste.

Uređenje prostora oko objekta.

12 • ANALIZA KOLIČINA I CIJENA ZA

VARIJANTNA RJEŠENJA

• IZBOR VARIJANTE

Analiza količina i cijena glavnih materijala za rasponsku

konstrukciju i stubove (beton, armatura, kablovi, čelik,

šipovi) bez opreme i drugih dijelova koji su isti kod svih

varijanti.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 Strana 38 od 79

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

11.2 Izbor nosivog sistema, analiza

varijanti izabranog sistema, izbor

raspona i ukupne dužine objekta

Pet osnovnih sistema mostova (gredni,

okvirni, lučni, viseći i objekti sa kosim

zategama) su obrađeni u poglavlju 10.

Na izbor nosivog sistema objekata utiču:

- morfologija (oblik i funkcija) prepreke,

omjer između dužine i visine gabarita pod

objektom

- geološko-geomehaničke karakteristike tla i

uslovi temeljenja

- vrsta prometnice (autocesta, magistralna

cesta, regionalna cesta, lokalna cesta,

pješaci, željeznice, miješani promet) i

geometrija (niveleta, trasa) prometnice

- podaci iz projektnog zadatka i podloga za

projektovanje (urbanističko-prostorski

uslovi, oblikovanje, hidrološko-hidrotehnički

uslovi, meteorloški podaci,

seizmologija)

- informacije o opremi i mogućim

potencijalnim izvođačima, roku i vremenu

izgradnje

- informacija o trenutnim cijenama i nabavci

osnovnih materijala i opreme

- vlastita iskustva i informacije iz literature i

sličnih već izgrađenih objekata.

Kod srednje velikih objekata u posebnim

uslovima a naročito kod većih objekata,

neophodna je izrada varijanti sa različitim

nosivim sistemima.

Za već izabrani nosivi sistem ili kombinaciju

sistema (grednog, okvirnog, lučnog ili

sistema sa kosim zategama) uobičajeno je

da se izrade dvije do tri varijante idejnih

skica.

okvirnih rasponskih konstrukcija su veličine i

broj raspona povezani sa omjerom cijene

rasponske konstrukcije i cijene stubova

objekta. U tabeli 11.2 prikazani su statički

sistemi koji se preporučuju za gredne i

okvirne sisteme.

Ukupna dužina mostova preko rijeke zavisi

od otvora mosta koji je potreban za protok

visokih voda.

Kod svih objekata mogu se, na osnovu

analize i upoređenja cijene za 1 m objekta i 1

m nasipa, odrediti krajnje tačke objekta, a sa

tim i ukupna dužina.

Visina krajnjih potpora varira između 5 i 10 m

iznad terena.

Kod prometnica koje prolaze kroz naselja,

obradive površine ili u blizini naselja treba

dati prednost rješenjima sa dužim objektima.

Visina nasipa ne treba biti veća od 5-7 m

pošto isti postaju prepreka za daljnu

urbanizaciju prostora.

Kod profila sa strmim riječnim bregovima

treba izbjegavati visoke krajnje stožce jer su

skupe i nestabilne konstrukcije koje

negativno utiču i na izgled objekta.

Sa odmicanjem krajnjih potpora od bregova

rijeke stvara se mogućnost prolaza lokalnih

cesta i staza ispod mosta, a istovremeno su

radovi na temeljenju lakši i jeftiniji.

Za kvalitetno rješenje prelaza sa objekta na

prometnicu potrebna je saradnja sa

projektantom prometnice kako bi se riješilo

pitanje gabarita, zidova, ograda,

odvodnjavanja, rasvjete, signalizacije i

redoslijeda izgradnje.

Kod velikih i značajnih mostova i vijadukata

treba obavezno izraditi dvije do tri varijante

idejnog projekta ili obezbijediti različita

rješenja kroz objavu javnog anonimnog ili

pozivnog natječaja.

Nakon određivanja konstrukcije i osnovnog

nosivog statičkog sistema predstoji

određivanje pojedinih raspona, njihovih

međusobnih proporcija i ukupne dužine

mosta.

Veličina i omjeri raspona određuju

neposredno statičke količine, dimenzije

presjeka i količine materijala. Kod grednih i

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 39 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Strana 40 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

11.3 Optimiranje podupiranja

konstrukcije

U izradi koncepta, kod projektovanja i

konstruisanja objekata iz armiranog i

prednapregnutog betona treba nastojati da

se kod svih ili na većini stubova upotrijebi

čvrsta homogena veza, naročito ako se radi o

grednim ili okvirnim sistemima. Upotreba

čvrste veze naročito je pogodna u

slučajevima kada je uticaj deformacija, koje

nastaju us temperature skupljanja, tečenja i

prednapenjanja, približno iste utjecajima od

upotrebe ležišta. Kod ovakve analize treba

uzeti u obzir dužinu izvijanja stubova, što

zavisi od usvojenog načina povezivanja.

Upotreba kompjuterskih programa

omogućava brzu i cjelovitu analizu različitih

varijanti nosive konstrukcije sa željom da se

izvrši promjena spoja između konstrukcije i

pojedinih stubova.

Ako su neophodni zglobovi za vezu sa

stubovima, onda prvo treba razmotriti

upotrebu AB zglobova. Ako se ostvaruje veza

između čelične ili spregnute konstrukcije sa

AB stubovima, onda se upotrebljavaju čelični

zglobovi. Sa upotrebom zglobova smanjuje

se dužina izvijanja vitkih stubova, a sa time i

uticaji na temelje.

Raspored ležišta, zglobova ili čvrstih veza na

osloncima kod grednih i okvirnih objekata

mora obezbijediti stabilnost, stalni položaj,

deformabilnost u svim ravninama i

pomjeranje u podužnom i poprečnom smjeru

objekta.Što zavisi od dužine i širine objekta i

upotrijebljenih materijala.

Povezivanje i/ili nalijeganje gornje

konstrukcije na potpore zavisi od više faktora

među kojima su najznačajniji:

- nosivi sistem objekta

- ukupna dužina objekta, broj i veličina

raspona

- visina stubova

- dubina temeljenja, kvalitet nosivog tla i

način temeljenja

- materijal gornje konstrukcije i potpora

Postoje tri načina nalijeganja i povezivanja

gornje konstrukcije i potpora:

- čvrsto povezivanje,

- veza sa zglobovima

- linijske ili pojedinačne potpore sa

ograničenim ili neograničenim

deformacijama.

Čvrsta povezanost gornje konstrukcije i

potpora

Čvrsta veza može se upotrijebiti kod svih

potpora (krajnjih i srednjih). Izbor potpora

koje će biti čvrsto povezane sa gornjom

konstrukcijom, zavisi od više uslova.

Čvrsta veza preuzima momente savijanja i

torzije, vertikalne i horizontalne sile u

zavisnosti od omjera krutosti i prenosi ih

preko stubova na temelj odnosno tlo.

Zglobno povezivanje ili zglobno

podupiranje

U pogledu funkcije u konstrukciji objekta,

razlikujemo:

- linijsko zglobno podupiranje

- zglobno podupiranje u svim smjerovima

- tačkasto, pojedinačno podupiranje

Zglobno linijsko podupiranje omogućava

zasuk gornje konstrukcije u jednoj ravnini, a

upotrebljava se za povezivanje krajnjih

upornjaka kod mostova sa jednim rasponom

te za povezivanje stubova kod kojih upotreba

ležišta nije opravdana.

Kod grednih objekata sa većim rasponima

poželjna je veza sa zglobovima na visokim

stubovima jer se dužina izvijanja stubova

smanjuje.

Zglobno podupiranje u svim smjerovima ili

pojedinačno tačkasto podupiranje

upotrebljava se u slučajevima u kojima se

želi postići zasuk nosive konstrukcije u svim

ravninama. Zglobna tačkasta ležišta su

obično čelična.

Linijska ili tačkasta ležišta

Ležišta kao potpore rasponskih konstrukcija

moraju obavljati tri osnovna zadatka:

- da preuzmu i prenose vertikalne i

horizontalne reakcije iz gornje

konstrukcije na stubove odnosno

upornjake,

- da omoguće deformacije gornje

konstrukcije,

- da omoguće dilatiranje gornje

konstrukcije.

Za ispunjavanje ovih funkcija, konstruktor

može upotrijebiti:

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 41 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

- nepomično ležište po dužini

linije

- pomično ležište po dužini

linije u jednom smjeru

- pomično ležište po dužini

linije u dva smjera

- tačkasto rotaciono nepomično

ležište – zglobno podupiranje

u svim smjerovima

- tačkasto podupiranje pomično

u jednom smjeru

- tačkasto ležište pomično u

svim smjerovima

- elastično odbojna potpora

(prigušivač) za amortizaciju

udaraca koja nastaju od

seizmičkih uticaja

Za izbor konstrukcije i proračun ležišta

primjenjuje se posebna smjernica PS 1.2.6

Ležišta za mostove. Pored ove smjernice

potrebno je uzeti u obzir i Evropske

standarde za ležišta EN 1337-3-10 Structural

bearings.

11.4 Integralni mostovi

Integralni mostovi su savremeni naziv za

betonske mostove okvirnih konstrukcija bez

dilatacija i ležišta. Izgradnja integralnih

mostova je monolitna, dimenzije nosivih

dijelova konstrukcije su robusnije. Oštećenja

takvih mostova su manja jer su uklonjeni

glavni izvori oštećenja, područa

nepovezanosti, dilatacije i zone ležišta.

Troškovi održavanja su manji, a saobraćaj

sigurniji. Okvirne konstrukcije u sebi sadrže

sistemske rezerve u preraspodjeli

opterećenja i statičkih uticaja. Pri koncipiranju

integralnih mostova nisu poželjne

dimenzijske disproporcije, jer se tako

onemogućuje koncentracija napona i prslina.

Za djelovanje konstrukcije mostova, koji brže

propadaju, treba da se omogući njihova

pouzdanost. Projektovanje mostova u skladu

sa propisima i standardima, nije dovoljna

garancija za dobar i trajan most. Potrebna je

pravilna koncepcija, koja pored standarda

uvažava iskustva savremene prakse i

povratne informacije sa održavanja i

upravljanja sa mostovima.

Integralni okvirni mostovi ne preporučuju se

kod kosih konstrukcija, kada je ugao

zakošenja manji od 30° i kod okvirnih

konstrukcija veće dužine sa niskim krutim

stubovima. Interakcija most-temeljno tlo je

bitna komponenta deformacijskog i nosivog

ponašanja integralne konstrukcije pa je

potrebno sudjelovanje projektanta objekta i

geomehaničara pri određivanju realnih

geomehaničkih parametara.

Veliki broj ranije izgrađenih mostova i

vijadukata nisu poprečno povezani iznad

oslonaca (slika 11.1). Relativno jednostavna i

racionalna tehnologija proizvodnje i montaže

glavnih nosača dužine 15-40 m

upotrebljavana je u periodu od 1950 do 1990

godine. Dvadeset do trideset godina po

izgradnji vidni su nedostaci tih konstrukcija,

pojavila se oštećenja koja su zahtjevala

njihovu rehabilitaciju.

Slika 11.1: Shema diskontinualnog mosta

Strana 42 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

U tehnički razvijenim evropskim državama i u

Sloveniji došlo je do zabrane upotrebe

diskontinualnih stistema mostova pa se

projektuju i grade kontinualne rasponske

konstrukcije sa dilatacijama samo na obalnim

stubovima.

Integralni mostovi bez ležišta i dilatacija

slijede savremenim trendovima u

mostogradnji sa ciljem, da se grade trajniji

mostovi i smanjuju troškovi gradnje i

održavanja. Statički sistemi integralnih

betonskih mostova su okvirne konstrukcije sa

jednim ili više raspona, prikazani su u tabeli

11.2 (statički sistemi 1, 2, 5, 8, 10 i 12).

U praksi su najviše upotrebljeni statički

sistemi, zatvoren okvir za propuste i manje

objekte raspona do 8 m, okviri sa jednim

rasponom 5 – 40 m i okviri sa dva, tri i više

raspona ukupne dužine do 70 m.

Prednosti integralnih mostova su slijedeće:

- manji troškovi izgradnje,

- manji troškovi održavanja i popravljanja

pošto ovakvi mostovi nemaju elemenata

koji zahtijevaju intenzivno održavanje,

- jednostavniji i brži tok građenja pošto

nema ležišta i dilatacija koji zahtjevaju

strogu toleranciju kod ugrađivanja sa

tačnijim redoslijedom izvođenja radova

na ugrađivanju,

- viši nivo usluge,

- trajno i od održavanja nezavisno

sprečavanje direktnog dostupa soli do

konstrukcijskih elemenata ispod

kolovoza,

- smanjenje opasnosti od nejednakih

slijeganja i odklona srednjih stubova,

- pouzdanje negativnih reakcija iz

rasponske kosntrukcije,

- kraći zadnji rasponi omogućavaju

upotrebu većeg centralnog raspona kod

konstrukcija sa tri raspona,

- veće rezerve u nosivosti radi mogućih

preraspoređivanja uticaja u graničnom

stanju nosivosti.

Veličina parazitnih uticaja u velikoj mjeri

zavisi od geometrije objekta, omjeru krutosti

između rasponske konstrukcije i potpora te

krutosti temeljnog tla. Od značaja je primjena

što realnijeg modeliranja krutosti objekta i

temeljnog tla, sa čime se računskim

modelom obuhvataju stvarna opterećenja.

Ako se za krutost temeljenog tla primijeni

mala vrijednost, onda će se podcijeniti

usiljene statičke količine, koje nastaju kao

posljedica temperaturnih promjena i

prednaprezanja. Radi toga se kod integralnih

mostova izvode odvojeni proračuni

nastupajućih usiljenih statičkih količina, pri

čemu se uzimaju u obzir gornje i donje

granice karakteristika tla.

Izbjegavanje monolitnog povezivanja

upornjaka i rasponske konstrukcije ima

opravdanje kada se usiljene statičke količine,

koje nastaju od mobiliziranog pritiska zemlje i

jako krutog temeljenja, teško mogu ovladati i

kontrolisati. Ako se sa rasponskom

konstrukcijom monolitno povežu samo srednji

stubovi, onda govorimo samo o semiintegralnom

mostu.

Na slici 11.2 prikazana je shema

prednapregnute armiranobetonske okvirne

konstrukcije nadvožnjaka na autoputu sa

rasponom 30-50 m. Karakteristično je

proširenje na vrhu stubova sa čime se

izbjegava kolizija armature okvira i zone

sidranja kablova prečke.

Slika 11.2

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 43 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Na slici 11.3 prikazana je shema integralne

lučne konstrukcije nadvožnjaka sa lukom

raspona 35 do 70 m.

Slika 11.3

Na sliki 11.4 prikazana je shema

armiranobetonskih prednapetih integralnih

okvirnih konstrukcija nadvožnjaka sa četiri

raspona ukupne dužine do 70 m bez ležišta i

dilatacija.

Na spoju prelazne ploče i konstrukcije

predvidjeti spojnicu 1 – 2 cm, koja se zalije

sa asfaltnom smjesom čime se sprečava

pojava nekontrolisanih pukotina u asfaltu. Za

objekte dužine 50-70m predvidjeti asfaltne

diletacije.

Integralni mostovi u krivinama ugodnije

reaguju na uticaje od temperature i skupljanja

betona u poređenju sa mostovima u pravcu

radi čega se mogu primijeniti integralne

konstrukcije za mostove u krivinama veće

dužine. Konstrukcije od visokovrijednih

betona manje su osjetljive na sile nastale od

reologije betona radi čega se mogu

primjenjivati integralne konstrukcije većih

dužina. Za prelaz sa mosta na trup puta

potrebna su posebna rješenja za integralne

mostove većih dužina, da ne bi došlo do

oštećenja asfaltnog kolovoza.

Slika 11.4

11.5 Izbor materijala za nosive

konstrukcije objekata

Nosive konstrukcije objekata mogu biti iz

drveta, kamena, betona, čelika ili iz

kombinacije ovih materijala (spregnuti

presjeci). U praksi se najviše upotrebljavaju

konstrukcije spregnute između betona i

čelika ili betona različitog kvaliteta i starosti.

Do tridesetih godina dvadesetog stoljeća

drvo se najviše upotrebljavalo za izgradnju

mostova. Nakon tog perioda, beton i čelik su

preuzeli primat i postali glavni materijal za

izgradnju cestovnih objekata. Danas su

drveni mostovi većinom samo za pješake i

bicikliste. Umjesto drvenih greda,

upotrebljavaju se lijepljeni nosači od drvenih

lamela sa kojima se mogu premošćavati i

veći rasponi.

Strana 44 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

Kamen kao nosivi materijal nije više

konkurentan za izgradnju novih mostova.

Kamen je bio glavni materijal za izgradnju

mostova, vijadukata i akvadukata manjih,

srednjih i većih raspona sve do 90 m.

Kamen se danas upotrebljava za obnovu,

sanaciju i rekonstrukciju postojećih kamenih

objekata i oblaganje betonskih površina. Prije

upotrebe kamena za građevinski materijal,

mora se projektant upoznati sa svim

njegovim mehaničkim, petrografskim i drugim

osobinama, načinu obrade i postupka zidanja

i oblaganja. Sva navedena problematika

obrađena je djelomično u smjernici PS

1.2.10.

Čelik se više od dva stoljeća upotrebljava kao

nosivi materijal za mostove, a i danas je,

pored betona, glavni materijal za gradnju

mostova. Za rasponske konstrukcije objekata

upotrebljava se konstrukcijski čelik sa

granicom elastičnosti 220-230 N/mm 2 .

Oznake i osobine čelika definisane su u EC

3.

U građevinarstvu se najviše upotrebljava

beton. Više od 80 % objekata za

premoštavanje u svijetu izgrađeno je iz

betona. Osnovni razlog velike upotrebe

betona je u velikim rezervama sirovina,

industrijalizaciji proizvodnje i ugrađivanja

betona, relativno niskoj cijeni radne snage i

sve uspješnijem sprezanju betona sa mekom

i prednapetom armaturom.

Za nosive konstrukcije mostova treba

upotrebljavati beton C 30/37 do C 50/60, u

skladu sa EN 206-1.

Čelik za armirani beton prema EN 10080

podijeljen je u tri grupe – klase. Obični sa

oznakom S220 i kvalitetni sa oznakama S400

i S500.

Za konstrukcije objekata poželjna je upotreba

vodonepropusnih betona koji su odporni na

kemiijske i druge uticaje u skladu sa EN 206-

1 (1996. god.).

Izolacija objekata koji se nalaze u podzemnoj

vodi izvodi se sa ugrađivanjem izolacijskih

slojeva ili sa izradom vodonepropusnog

betona. Betonski elementi izrađeni iz

vodonepropusnog betona, pored osnovne

funkcije preuzimaju i funkciju zaptivanja.

Prednosti se ogledaju i kroz tehnologiju i

rokove izgradnje.

Za obezbijeđenje upotrebljivosti (vodonepropusnosti)

konstrukcija ili njihovih

dijelova, moraju se uzeti u obzir slijedeći

bistveni zahtjevi:

- konstruktorski zahtjevi (ograničenje

pukotina, radni spojevi, dilatacije,

predviđena mjesta za pukotine)

- namjenski betonsko-tehnološki zahtjevi

- savjesna izvedba povezana sa dovoljno

dugim njegovanjem svježeg betona.

Ako je upotrebljeno rješenje sa vodonepropusnim

betonom, onda se moraju

ograničiti pukotine od 0,25 na 0,20 mm,

odnosno 0,1 mm za konstrukcije koje se

nalaze u moru ili agresivnoj okolini.

Za potpore objekata treba upotrebljavati C

25/30 do C 40/50.

Za masivne krajnje potpore, temeljne pete i

temeljne ploče treba upotrebljavati C 25/30.

Projektant ima priliku da se odluči o izboru

materijala između armiranog betona,

prednapregnutog armiranog betona i

spregnutog presjeka čelik-beton.

Za raspone do 15 (20) m racionalna je

upotreba armiranog betona.

Za raspone veće od 15 (20) m pa sve do

raspona 60 m, najekonomičnija je upotreba

armiranog prednapregnutog betona.

Za raspone veće od cca 60 m i u zavisnosti

od niza drugih elemenata može biti

ekonomičan i konkurentan spregnuti presjek

čelik-beton.

Za raspone veće od 120 do 150 m, pored

armiranog prednapregnutog i spregnutog

prosjeka, postaje konkurentan i čelični

presjek sa ortotropnom kolovoznom pločom.

U analizi izbora materijala za gornje

konstrukcije objekata, posebno kod većih i

velikih raspona, treba uzeti u obzir i slijedeće

parametre: vrijeme izgradnje objekta, lokaciju

i uslove u kojima se objekat gradi te trajnost i

troškove održavanja.

Za velike i značajne mostove i vijadukte

moraju se raditi varijantna rješenja kako bi se

izabrao najpogodniji materijal.

11.6 Analiza i izbor tehnologije građenja

Tehnologiju građenja gornje konstrukcije

objekata određuje: materijal, veličina

raspona, dužina (površina) objekta,

geometrija ceste te morfologija i veličina

prepreke.

Armiranobetonski cestovni objekti rade se

samo uz pomoć nepomične čelične skele.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 45 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Prednapregnuti armiranobetonski objekti

mogu se graditi po svim postupcima koji su

prikazani u poglavlju 13. Ovo poglavlje daje

samo osnovne – rubne informacije vezane za

izbor tehnologije građenja, a znanje i iskustvo

projektanta igra glavnu ulogu u konačnom

izboru. Kod izbora savremenih tehnologija

građenja većih objekata potrebno je uzeti u

obzir raspoložljivu opremu potencijalnih

izvođača i opšte stanje na trgu građenja.

Prednapregnute armiranobetonske objekte

raspona do 30 m i ukupne dužine do 150 m,

posebno ako se radi o kosim i geometrijsko

zahtjevnim objektima, mogu se racionalno

graditi pomoću nepomične skele u jednoj ili

više faza.

Za raspone 25 – 40 m i ako se objekat nalazi

u pravcu konkurentna je tehnologija sa

montažnim "T" nosačima sa monolitno

spegnutom AB kolovoznom pločom.

Prednapete AB objetke sa rasponima većim

od 30 m i sa dužinama od 150 do 800 m

mogu se graditi sa različitim tehnologijama.

Koja će biti upotrijebljena zavisi od više

faktora koje je teško eksplicitno navoditi, ali

su djelomično navedeni u poglavlju 13.

Pravilan izbor postupka građenja prestavlja

odlučujući element za postizanje

konkurentnosti projekta određenog objekta.

Čelična konstrukcija spregnutih mostova se

najčešće montira po postupku navlačenja.

Kod raspona do 50 m čelična konstrukcija

može sama preuzeti sve napone koji nastaju

u fazi montaže. Kod raspona koji su veći od

50 m treba upotrijebiti čelični kljun ili pilon sa

kosim zategama. Kolovozna ploča spregnutih

presjeka betonira se "in situ" na nepomičnoj

skeli ili pomičnoj prenosnoj oplati.

Čelične gornje konstrukcije objekata mogu se

montirati sa naguravanjem pomoću kljuna ili

pilona s kosim zategama, odnosno po

postupku slobodne konzolne gradnje uz

mogućnost pristupa pod objektom ili po već

izgrađenom dijelu objekta.

Postupke, koji će se primijeniti za izgradnju

stubova, određuju visine, broj i presjek

stubova.

Izbor postupka gradnje objekata oblika luka

prikazan je u poglavlju 13.

Izbor postupka gradnje objekata sa kosim

zategama je specifičan i zahtijeva detaljnu

analizu skupa sa analizom cjelovitog

koncepta konstrukcije i izbora materijala

poprečnog presjeka nosive grede.

11.7 Konstruisanje poprečnog presjeka

objekta

11.7.1 Općenito

Za izabrani nosivi sistem, određene raspone i

dužine, materijal i tehnologiju gradnje

konstruiše se poprečni presjek gornje

konstrukcije koji je najznačajniji elemenat

ukupne nosive konstrukcije objekta.

Sa konstruisanjem poprečnog presjeka

ispunjavaju se uslovi geometrije ceste na

objektu (širina, gabariti, poprečni nagibi),

obezbijeđuje nosivost, upotrebljivost,

sigurnost prometa i sistem odvodnjavanja

meteorne vode.

Oblik i konstrukcija poprečnog presjeka

značajno utiče na tehnologiju gradnje (važi

takođe i suprotan odnos), uslove održavanja,

rekonstrukcije i trajnosti objekta.

Kod konstruisanja poprečnog presjeka (u

pogledu uslova održavanja, rehabilitacije i

trajnosti) nisu dozvoljeni zatvoreni,

nedostupni prostori kao i dijelovi presjeka na

kojima se može zadržavati oborinska voda.

Konstruisanje poprečnih presjeka treba

uskladiti sa odvodnjom i kanalizacijom

mostova te opremom za održavanje u skladu

sa smjernicama PS 1.2.5 i PS 1.2.11.

11.7.2 Poprečni presjeci armiranobetonskih

i armiranobetonskih

prednapregnutih mostova

U tabeli 11.3 prikazano je 5 poprečnih

presjeka koji se preporučuju za upotrebu za

gornju konstrukciju armiranobetonskih i

predna-pregnutih grednih i okvirnih sistema

objekata. Ti presjeci imaju bistvene

prednosti u gradnji, održavanju i ostvarivanju

predpostavke za veću trajnost objekata.

Kod pločastih presjeka debljina je ograničena

na 100 cm (130 cm), a sa time i vlastita

težina objekta. Slobodni rubovi – ivice mogu

se konstruisati na tri načina u zavisnosti od

debljine. Rasponi objekata su ograničeni na

ca 20 m, odnosno 30 m za prednapregnute

AB mostove.

Prostoležeće ploče u armiranom betonu

izvode se do maksimalnog raspona 12 m, a

ako se izvode iz prednapregnutog betona

onda do ca 20 m.

Strana 46 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

Široki pločasti trapezni nosači sa širinom "a" i

međusobnim razmakom "2a" omogućavaju

smanjenje vlastite težine za 30 do 40 % u

odnosu na presjek sa punom pločom. Ovo

smanjenje omogućava povećanje raspona

do 25 m, odnosno 30 m za okvirne i

kontinuirane sisteme. Za prostoležeće

sisteme iz armiranog betona su racionalni

rasponi do 15 m, a za prednapregnute do 25

m. Presjek je povoljan za kose mostove

pošto elastične ploče između nosača ne

prenose poprečne uticaje. Šupljine u

presjeku mogu se koristiti za smještaj i

vođenje instalacija kanalizacija i drugih

potrebnih instalacija. Ploča između širokih

trapeznih nosača mora biti deblja od 25 cm, a

obično se izvodi bez vuta radi jednostavnije

izrade oplate. Pločasti nosači moraju biti tako

raspoređeni da cijevi za odvodnjavanje ne

prolaze kroz nosače. Ako se radi o širim

stazama za pješake onda se cijevi za

kanalizaciju mogu ugraditi sa vanjske strane

nosača.

Presjeci sa dva nosača i većom širinom

razmatraju se kao klasični evoluirani presjek

grednih AB mostova. Gradnja ovih sistema je

mnogo jednostavnija, ako nema poprečnih

nosača. Ako su širi glavni nosači povezani sa

pločom debljine d > 25 cm onda su takvi

sistemi nosivi u jednoj smjeri, a istovremeno

mogu preuzeti torzijske uticaje koji nastaju od

nesimetričnog opterećenja. Veća širina

nosača u dnu (min. 100 cm) omogućava

dobar raspored armature i kablova. Konzolni

prepusti ne trebaju biti veći od 2,5 m. Cijevi

slivnika ne smiju ugrožavati nosače. Ovaj

presjek racionalan je za raspone do 30

odnosno 45 m kod kontinuiranih i okvirnih AB

i prednapregnutih AB objekata. Ovakav

presjek je manje pogodan za objekte u

krivinama.

Sandučasti pravougaoni ili trapezni presjeci

daju najpovoljnija rješenja za mostove i

vijadukte u pravcu i krivinama i za raspone

veće od 30 m. Na skici su prikazana

ograničenja za minimalnu konstruktivnu

visinu od 200 cm. koja obezbijeđuje

prohodnost i bolje održavanje objekta. Pored

visine, na skici su navedena i ograničenja za

razpone konzole te debljinu ploče i rebara.

Prednapenjanje u poprečnom smjeru nije

poželjno. Od svih prikazanih presjeka,

sandučasti presjek ima najmanju vanjsku

površinu koja je ispostavljena atmosferskim

uticajima što je važno za troškove

održavanja. Sandučasti presjek je pogodan

za upotrebu kablova izvan presjeka i

prestavlja osnovni presjek za tehnologiju

potiskivanja i slobodno konzolnu segmentnu

gradnju.

Smanjena širina donje ploče omogućava

smanjenje širine stubova i njihovo ljepše

oblikovanje. Poprečni nosači se betoniraju

samo iznad potpora, a oblikuju se kao

ojačana rebra ili ojačana donja ploča s tim da

kolovozna ploča zadržava istu debljinu (slika

11.5).

Slika 11.5

Poprečni nosači u poljima nisu potrebni. Kod

krajnjih upornjaka treba produžiti poprečne

nosače na dijelove presjeka ispod konzole

(slika 11.6).

Slika 11.6

Poprečni presjek sa "n" T nosača, sa širokom

gornjom nožicom (pasom) koji su adhezijski

ili sa kablima prednapregnuti, racionalni su

za raspone od 10 do 30 m. Gornja nožica

ima funkciju oplate monolitne kolovozne

ploče debljine veće od 20 cm. Poprečni

nosači su samo iznad potpora. Sa poprečnim

nosačima i monolitnom AB pločom ostvaruje

se spregnuti kontinuirani sistem koji se, u

toku eksploatacije, ponaša kao kontinuirana

gredna i armirna konstrukcija. Kontinuitet se

postiže sa mekom armaturom bez kablova za

kontinuiranje. Nosač sa većom širinom rebra

je stabilan i ostavlja dovoljno prostora za

armaturu i kablove. Ovakav presjek se može

upotrijebiti i za kose objekta za uglove

zakašenja do 60 o .

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 47 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

* kod kontinuiranih i okvirnih konstrukcija l =l 0 (razmak nultih tačaka)

Za kontinuirane i okvirne objekte sa promjenljivom višinom presjeka mogu se upotrijebiti i drugi

omjeri raspona i konstruktivne visine uz obavezno dokazivane deformacija i vibracija.

Strana 48 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

11.7.3 Poprečni presjeci spregnutih i

čeličnih mostova

U tabeli 11.4 prikazani su savremeni

karakteristični presjeci čeličnih i spregnutih

grednih sistema za mostove.

licu mjesta pred samu montažu. Montiraju se

po tehnologiji navlačenja, dizalicom, Derrick

kranom, brodskim ili auto dizalicama.

Presjek 1 najviše se upotrebljava u Evropi za

spregnute konstrukcije sa jednim ili više

raspona i širine od 8 do 14 m. Presjek je

racionalan i jednostavan za izradu i montažu.

Visina glavnih nosača može biti konstantna ili

promjenjiva u obliku krivine većeg radijusa,

odnosno proporcionalno promjenljiva po

pravcu. Kolovozna krstasto armirana ploča je

povezana preko moždanika sa čeličnom

konstrukcijom glavnih i poprečnih nosača.

Ploča se betonira na licu mjesta.

Presjek 2 sa zatvorenim pravougaonim,

trapeznim ili koritastim presjekom racionalan

je za veće raspone i slučajeve kod kojih je

potrebno više čelika u donjem pojasu. Krutost

presjeka se postiže sa punim ili rešetkastim

poprečnim okvirima. Ugodan je za mostove u

krivinama sa manjim radijusom jer ima veliku

torzijsku krutost. Može se izvoditi sa

konstantnom ili promjenljivom visinom.

Prefabrikovani segmenti dužine 5 do 10 m

montiraju se na već izgrađeni dio konstrukcije

po sistemu slobodne konzolne gradnje. Način

gradnje zavisi od mogućnosti prilaza (voda,

kopno) i upotrebljene opreme.

Presjek 3 ima spregnute spuštene kolovozne

poprečne nosače. Upotrebljavaju se samo za

mostove kod kojih je ograničena

konstruktivna visina.

Presjek 4 sastoji se iz dva rešetkasta

spregnuta čelična nosača sa pločom iznad

gornjeg pojasa.

Presjek 5 ima spregnute kolovozne nosače.

Rješenja sa spregnutim rešetkastim

nosačima su još uvijek u razvoju.

Upotrebljavaju se od početka osamdesetih

godina pa dalje, najviše u Francuskoj i

Nemačkoj. Pogodni su za željezničke i

cestovne objekte velikih raspona kod kojih se

zahtijeva velika krutost grede (značajna kod

brzih željeznica).

Presjeci 6 i 7 su čelični otvoreni, sastavljeni iz

dva glavna nosača odnosno iz sanduka i

zatvoreni sa ortrotopnom kolovoznom

pločom. Racionalni su samo za velike

odnosno najveće raspone. Njihova

karakteristika ogleda se u maloj vlastitoj

težini gornje konstrukcije i brzoj izgradnji.

Dijelovi poprečnog presjeka se sastavljaju na

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 49 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

TABELA 11.4: Karakteristični poprečni presjeci spregnutih (čelik-beton) i čeličnih objekata

Tip

presjeka

Naziv

presjeka

mosta

SKICA POPREČNOG PRESJEKA

Raspon l (m 1 )

Visina h (m)

Grede sa

jednim

rasponom

Kont.

konstrukcije

Neke važne osobine

presjeka mostova i

viadukata

1 Otvoreni

spregnuti

presjek sa

dva glavna

nosača

20 – 40

L

15 - 25

40 – 150

L

15-30 (45)

Za mostove i

viadukte u pravcu i

krivinama sa

velikim radijem

2 Zatvoreni

sandučasti

spregnuti

presjek

30 – 60

L

15 - 25

60 – 200

L

15-30 (45)

Za velike raspone i

mostove i viadukte

u krivinama

3 Čelični

pločasti

nosači sa

upuštenim

spregnutim

kolovozom

20 – 50

L

15 – 25

50 – 100

L

15 – 30

Za mostove sa

ograničenom

konstruktivnom

visinom

4 Presjek sa

spregnutim

rešetkastim

nosačima

40 – 100

L

10 – 15

60 – 200

L

10 – 30

Za mostove i

viadukte bez

ograničene

konstruktivne

visine

5 Čelični

otvoreni

presjek sa

spuštenim

spregnutim

kolovozom

40 – 80

L

10 – 15

60 – 150

L

10 – 30

Za cestovne i

željezničke

mostove sa

ograničenom

konstruktivnom

visinom

6 Čelični

otvoreni

presjek sa

ortrotopnom

kolovoznom

pločom

50 – 80

L

15 – 25

100 – 250

L

15-30 (45)

Za mostove i

viadukte velikih

raspona u pravcu i

blagim krivinama

7 Čelični

sandučasti

presjek sa

ortrotopnom

kolovoznom

pločom

50 – 100

L

15 – 25

100 – 300

L

15 - 30 (45)

Mostovi i viadukti

najvećih raspona u

pravcu i krivinama

gdje se zahtijeva

velika torzijska

otpornost presjeca

Strana 50 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

11.8 Konstruktorski uslovi za potpore

grednih i okvirnih sistema mostova

Oblik, konstrukcija i dimenzije potpora

objekata određuju se na osnovu slijedećih

parametara i njihovih međusobnih odnosa:

- nosivi sistem objekta (gredni, okvirni,

lučni, viseči, sa zategama)

- morfologija i vrsta prepreke (vodna,

suha, gradska prepreka)

- ukupna visina stubova i visina iznad

terena

- dubina i osobine nosivog tla na kojima su

fundirani stubovi objekata

- način podupiranja i spajanja gornje

konstrukcije sa poduporama objekta i

vrste upotrijebljenih ležišta

- broj i veličina raspona gornje konstrukcije

objekta

- ukupna širina i konstruisanje poprečnog

presjeka objekta

- izabrani položaj stubova u dispozicijskom

rješenju objekta

- ugao križanja između ose objekta i ose

prepreke

- omjer između horizontalnih i vertikalnih

opterećenja koja djeluju na podupore

- upotrebljeni materijal i tehnologija

izgradnje stubova

- upotrebljeni materijal i tehnologija

izgradnje za gornju konstrukciju

- usklađenost rješenja stubova u pogledu

na cjelokupan most – estetsko –

oblikovalni uslovi

- vještina, znanje i iskustvo projektanata –

konstruktora objekata.

Osnovne razlike u konstruisanju krajnjih i

srednjih potpora proizilaze iz njihove funkcije.

Krajnje podupore preuzimaju uticaje gornje

konstrukcije, a istovremeno imaju i funkciju

zatvaranja nasipa iza objekta. Istovremeno

sa krajnjim potporama oblikuju se i krilni

zidovi. Srednji stubovi preuzimaju uticaje

gornje konstrukcije zbog čega nameću

upotrebu konstrukcija simetričnih oblika.

Ukupna visina krajnjih potpora (visina od

nivelete do dna temelja) treba da bude u

granicama od 5 do 10 m, izuzetno do 15 m, a

ukupna dužina, od osi potpore do kraja

ukještenih krila, do 10 m.

Na krajnjim potporama, na kojima su

predviđene dilatacije, potrebno je izvesti

kanal za montažu, odvodnjavanje i kontrolu

dilatacije (kontrolna komora). Minimalna

dimenzija kanala iznosi 80/150 cm, a izvodi

se kod objekata kod kojih je dužina dilatirane

gornje konstrukcije ≥ 100 m.

Kod gradskih objekata ili objekata na

cestama kod kojih se očekuje veći broj

različitih instalacija potrebno je iza upornjaka

projektovati posebne komore za instalacije.

Kod konstruisanja upornjaka nisu poželjna

konzolna krila duža od 6 m i kraća od 2 m.

Svi ostali podaci vezani za konstruisanje krila

navedeni su u smjernici PS 1.2.8.

Upornjak treba da se konstruiše tako da

omogućava jednostavno ugrađivanje i

zamjenu ležišta i dilatacija kao i dijelova iz

sistema oborinske kanalizacije koja je

priključena na upornjak.

Kraj armiranobetonske prednapregnute

konstrukcije sa poprečnim presjekom ploče,

nosača ili sandučastog presjeka mora

prelaziti minimalno h k/ 3 ili min. 60 cm za a. b.

gornje konstrukcije odnosno min. 80-100 za

a. b. prednapregnute gornje konstrukcije

preko ose krajnje potpore. Otvor za

ugrađivanje dilatacije (ako je potreban) mora

biti udaljen najmanje 15 cm od glave kabla

(slika 11.7).

a – dilatacija

b – kraj nosača

c – zaštitni beton

d – os podupiranja

e – glava kabla (kotva)

f – dilatacija

g – prepust preko ose potpore

min.60 cm za arm.beton

min 80-100 za pred.beton

Slika 11.7

Konstrukcija unutrašnjih zidova upornjaka

mora biti jednostavna sa čime se stvaraju

normalni uslovi za ugrađivanje i zbijanje

nasipa, filtera i betoniranja prelaznih ploča.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 51 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Srednji stubovi se mogu podijeliti u 6 grupa

što zavisi od njihove namjene, oblika

presjeka, tehnologije građenja gornje

konstrukcije i visine. To su:

- masivni srednji stubovi u koritu rijeka,

- srednji stubovi koncipirani kao zidna

platna

- srednji stubovi koncipirani kao platna sa

kapom

- srednji stubovi sa okruglim ili zaobljenim

koncentrisanim punim presjekom

- srednji stubovi sa okruglim ili

koncentrisanim punim presjekom i

kapom

- visoki stubovi sa olakšanjima

Kada i na koji način će projektant izabrati

koncept srednjih stubova zavisi od pravilnog

razumjevanja nabrojanih uslova.

Naglašavamo da su srednji stubovi

najznačajniji elementi (uz poprečni presjek

gornje konstrukcije) u konstrukciji objekta,

koji omogućavaju projektantima da, uz

ispunjenje funkcionalnih, statičkih i

građevinskih uslova, ostvare dobro

oblikovana rješenja koja istovremeno mogu

imati elemente originalnosti.

Glave stubova prilagođavaju se poprečnom

presjeku gornje konstrukcije te načinu

podupiranja i povezivanja. Kod konstruisanja

poprečnog presjeka gornje konstrukcije i

glave stubova treba uzeti u obzir uticaje

njihove podudarnosti.

Dno stubova prilagođava se izabranom

načinu i dubini fundiranja.

Stubovi koji u poprečnom presjeku imaju

otvore (štaplji stubovi) su racionalni za visine

veće od 20 m.

Kod stubova koji imaju zatvorene sandučaste

presjeke treba predvidjeti otvore koji služe za

ulaz i kontrolu te otvore za provjetravanje.

Detalji opreme za održavanje navedeni su u

PS 1.2.11.

Kod masivnih riječnih stubova treba razmotriti

smislenost upotrebe kamene obloge debljine

20 cm za zaštitu od agresivnih voda i

abrazije.

Izbor dubine i načina fundiranja podpora

zavisi od geološko-geomehaničkih uslova, a

djelomično i od opremljenosti izvođaća

radova. Granica između plitkog i dubokog

temeljenja je na dubini 6 m ispod površine

terena.

Riječni stubovi moraju biti fundirani najmanje

2 m ispod kote dna riječnog korita s tim da

mora biti 0,7 m u kompaktnom tlu. Krajnji

stubovi moraju se fundirati minimalno 1,5 m

ispod kote terena odnosno ispod kote dna

riječnog korita i 0,5 m u čvrstom tlu.

Kada se za fundiranje, u tekućoj vodi ili kod

podzemnih tokova, upotrebljavaju bušeni

šipovi onda obavezno treba zaštititi kritičnu

dužinu šipa sa čeličnom kolonom debljine 4-6

mm.

11.9 Minimalne dimenzije elemenata i

zaštitni slojevi kod betonskih

mostova

Jednostruko armirani presjeci bilo kog

elementa nosive konstrukcije objekata

moraju imati debljinu od 10 cm ili više.

Dvostruko armirani presjeci bilo koga

elementa nosive konstrukcije objekta moraju

imati debljinu od 20 cm ili više.

Dvostruko armirani prednapregnuti presjeci

bilo kog elementa konstrukcije objekta

moraju imati debljinu od 22 cm ili više (ako su

cijevi kablova do 80 mm).

Kolovozne ploče objekata na cestama moraju

imati minimalnu debljinu 22 cm bez obzira na

veličinu raspona i vrstu statičkog sistema.

Krajevi konzola moraju imati minimalnu

debljinu 22 cm bez obzira na tip poprečnog

presjeka i veličinu raspona. Ova debljina se

zahtijeva radi obezbijeđenja dobre veze sa

armaturom vijenca.

Minimalna debljina rebara sandučastog

presjeka cestovnih objekata mora biti 35 cm

za visine < 200 cm, odnosno 50 cm za visine

rebara veće od 4 m (međuvrijednosti treba

odrediti sa linearnom interpolacijom).

Minimalna debljina punih presjeka, zidova,

srednjih stubova za objekte na cestama mora

biti 60 cm.

Minimalni promjer okruglih ili koncentričnih

presjeka srednjih stubova za objekte na

cestama mora biti 80 cm.

Minimalna debljina svih elemenata

armiranobetonskih krajnjih upornjaka za

objekte na cestama mora biti 30 cm.

Minimalna debljina zidova sandučastih i

razdvojenih presjeka za srednje stubove

mora biti 30 cm.

Strana 52 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

Minimalna debljina temeljnih ploča na spoju

sa potporama objekta mora biti 100 cm a

ploča nad šipovima 150 cm.

Minimalne debljine zaštitnih slojeva betona

za nosive elemente objekata na cestama su:

4,5 cm za vanjske površine presjeka

3,5 cm za unutrašnje površine presjeka

5,0 cm za dijelove potpora koji se

nalaze u zemlji ili su zasute sa

zemljom.

Minimalne debljine zaštitnih slojeva odnose

se na debljinu betonskog sloja iznad

armature koja je najbliža oplati.

Kod svih armiranobetonskih i

prednapregnutih armiranobetonskih presjeka

objekata moraju se odstraniti oštri rubovi.

Dimenzije skinutih rubova su 2/2 cm. Ako su

dimenzije skinutih rubova veće onda se mora

prilagoditi geometrija uzengije ili poprečne

armature.

Prekide betoniranja – radne spojeve, koji su

neophodni iz tehnoloških razloga ili

smanjenja štetnih posljedica skupljanja

betona, treba predvidjeti u projektu objekta.

Isto tako treba odrediti i način obrade ovih

radnih spojeva.

11.10 Konstruktorski uslovi za armiranje

Za određivanje armature za

armiranobetonske i prednapregnute

armiranobetonske objekte važe sva pravila

koja su definirana u EC 2 DIN Fachbericht

102 Betonbrücken. Ovdje ćemo dati samo

neke dodatne uslove.

Sigurnu armiranobetonsku i prednapregnutu

AB konstrukciju objekata moguće je ostvariti,

ako je dovoljno, dobro i pravilno armirana.

Ista količina armature, koja je ugrađena u AB

konstrukciju, može sa većom sigurnošću

preuzeti uticaje od osnovnih i dodatnih

opterećenja i obezbijediti veću trajnost, ako je

pravilno i stručno konstruisana i ugrađena.

Za izradu armaturnih nacrta koriste se ulazni

podaci iz završnog dijela statičkog proračuna

(skica sa položajem i presjekom armature).

Armiranobetonske konstrukcije objekta

armiraju se u svim ravninama i smjerovima

glavnih napona. Nijedno područje presjeka

ne smije ostati nearmirano bez obzira na

statičke uticaje. Objekti na cestama su

izloženi dinamičkim opterećenjima kod kojih

se smjer vremenskih uticaja (deformacija)

mijenja radi čega su svi slojevi presjeka

ispostavljeni zatezanju sa pojavama

pukotina.

U principu treba upotrebljavati tanje profile

koji se ugrađuju na manjim međusobnim

razmacima. U području napona na zatezanje

moraju biti razmaci između profila manji od

15 cm, a u području napona na pritisak manji

od 20 cm. Za glavne armiranobetonske

nosače nisu poželjne armaturne palice koje

su deblje od 28 mm i tanje od 10 mm. Kod

armaturnih mreža moraju biti otvori mreže <

15 cm, a promjer palica > 8 mm.

Da bi se obezbijedila dobra gustoća betona,

koja prestavlja osnovni uslov za trajnost,

potrebno je ostaviti dovoljan razmak između

palica kako bi se omogućio prolaz igle

vibratora na potrebnim razmacima.

Kod glavnih nosača uzergije moraju biti

zatvorene, a ako su otvorene onda moraju

imati kuke. Produžavanje uzergija sa kapama

nije dozvoljeno.

Na istim konstruktivnim elementima ne treba

upotrebljavati više od 3 do 4 različita profila.

Više profila nepotrebno otežava nabavku,

krivljenje i montažu.

Oblik armature treba odabrati takav koji će

biti jednostavan za krivljenje, transport i

ugrađivanje.

Kod detaljnije obrade armature treba uzeti u

obzir redoslijed ugrađivanja.

Poželjno je da se kod oblikovanja armaturnih

koševa vodi računa o usklađenosti dimenzija

i težina sa čime se povećava brzina

ugrađivanja.

Kod stubova i drugih elemenata kod kojih su

primarni naponi na pritisak mora biti uzdužna

armatura obavijena sa uzergijama ili

poprečnom armaturom koja je postavljena na

stranu presjeka koji je bliži oplati.

Gornji slojevi armature, kod temeljnih ploča,

kolovoznih ploča, pločastih presjeka gornje

konstrukcije i drugih horizontalnih ili kosih

elemenata, moraju imati nosače gornje

armature. Promjer i broj nosača zavise od

težine gornje armature.

Sa posebnim armaturnim palicama, koje su

oblikovane u skladu sa presjekom elementa i

njegovom funkcijom, omogućava se

projektovani razmak između dvije ravnine

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 53 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

armature. Presjek i broj palica zavise od

težine armature (približno 4 kom/m2).

Položaj armature ne smije ometati liniju

kablova. Armatura se mora prilagoditi

linijama kablova.

Palice koje se savijaju ne smiju prouzrokovati

sile koje mogu ugrožavati zaštitni sloj betona.

Meka nenapeta armatura u velikoj mjeri utiče

na pojavu, raspored i razvoj pukotina koje su

granasto oblikovane. Radi sprečavanja ove

pojave biraju se tanji profili na manjim

međusobnim razmacima.

Kod armiranja sandučastih presjeka

obavezna je upotreba zatvorenih uzergija

koje se preklapaju na mjestima spoja donje

ploče i rebara (donja ploča je obješena na

rebro). Horizontalna armatura rebara

određuje se prema mogućim uzdužnim

naponima koji nastaju radi savijanja, torzije i

usiljenosti (temperatura, skupljanje,

nejednako slijeganje). Preporučuje se da

uzengije rebara imaju tanje profile od 12 do

18 mm na međusobnom razmaku od 8 do 20

cm.

Kod armiranja bušenih šipova, minimalni

procent armature iznosi 0,5 %, a maksimalni

do 3 %. Uzergije, odnosno spirala treba da

ima minimalni profil 12 mm za šipove do ∅ >

1000 mm, odnosno 10 mm za ∅ < 1000 mm.

Razmak uzergija je < 20 cm, dok je u zoni

preklapanja i sidranja glavne armature < 10

cm.

11.11 Konstruktorski uslovi za prednapenjanje

AB cestovnih objekata

Odluka o izboru sistema prednapenjanja za

AB prednapregnute cestovne objekte

projektant donosi na osnovu tehničkih,

konstruktorskih, ekonomskih i drugih uslova.

Karakteristike sistema prednapenjanja su

sastavni dijelovi statičkog proračuna, nacrta i

detalja nosivih konstrukcija objekta.

Pored izabranog sistema treba projektant

navesti još najmanje dva kompatibilna

sistema za prednapenjanje sa čime se

ostvaruje konkurencija na tržištu i olakšava

postupak vezan za izbor sistema za koga se

treba odlučiti izvođač radova.

Sa promjenom projektovanog sistema

prednapenjanja mora se saglasiti projekant i

investitor. Promjena mora biti pokrivena sa

odgovarajućom statičkom analizom, detaljima

i tehničkim izvještajem.

Sastavni dijelovi sistema za prednapenjanje

su kablovi, kotve (za sidranje i

prednapenjanje), kotve za nastavljanje, prese

za prednapenjanje, pumpe za injektiranje,

masa za injektiranje i cijevi za kablove.

Za projektovanje i izgradnju AB cestovnih

objekata pored važećih domaćih propisa

upotrebljavaju se DIN Fachbericth 102 Beton

brücken, ZTK-K88 sa svim pratečim

dokumentima. Ovi konstruktorski uslovi

definišu samo neke dodatne uslove.

Za prednapenjanje glavnih nosača gornjih

konstrukcija treba upotrebljavati kablove sa

silama prednapenjanja od 1000 do 5000 kN.

U jednom nosaču treba biti najmanje 3 kabla

tako da u slučaju otkazivanja jednog kabla ne

može doči do rušenja.

Prednapenjanje kolovozne ploče (uzdužno ili

poprečno) u pravilu nije poželjno, a ako je

neophodno onda kolovozna ploča mora biti

debela min. 28 cm, a kablovi moraju biti

ugrađeni u sredini presjeka.

Najmanja udaljenost od vanjske površine

kabla do vanjske površine betona nosivog

elementa objekta je 10 cm.

Nastavljanje kablova sa spojnicama u pravilu

treba izbjegavati. Umjesto spojnica

upotrebljavaju se preklopi ili dugi kablovi u

jednom komadu. U svakom presjeku nosivog

elementa mora biti najmanje ½ neprekinutih

kablova.

Za korisno opterećenje preporučuje se

upotreba kablova koji su van presjeka,

posebno ako su u pitanju sandučasti presjeci.

U savremenoj mostogradnji, posebno kod

većih i značajnijih objekata preporučuje se

upotreba prednapenjanja bez sprezanja

(povezivanja). Ovakav način prednapenjanja

omogućava potpunu antikorozijsku zaštitu

kablova, mogućnost zamjene kablova, a ima i

mnoge druge prednosti. Prednapregnuti AB

objekti sa kablovima bez sprezanja

(povezivanja) su skuplji za 5 %, ali su

troškovi održavanja manji.

Položaj kablova unutar presjeka, nosivih

elemenata kod prednapregnutih AB objekata,

određuju nosači kablova. Nosači kablova su

nezavisni od armaturnih koševa. Ugrađuju se

na razmacima koji sprečavaju lokalne

deformacije kablova (oko 1,0 m). Promjer

armature za nosače kablova zavisi od

težine kablova, a mora biti takav da

Strana 54 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

spriječava pojavu izvijanja (uklona) i

deformacija (za visinu do 1,0 m iznad oplate

∅ 16, a za visine veće od 1 m ∅ 20 mm).

Ostojanje nosača kablova od oplate reguliše

se sa distancerima na isti način kao i kod

armature. Kod nosača kablova mora biti

zaštitni sloj isti kao i kod armature.

Svako rebro mora imati jedno vibracijsko

mjesto. Više od tri kabla ne smiju se ugraditi

bez vibracijskog mjesta.

Zabranjeno je vođenje kablova iz nosača u

gornju ravan kolovozne ploče. Svi kablovi se

završavaju na čelu nosača ili u unutrašnjosti

presjeka.

Kraj nosača mora prelaziti najmanje 0,80 –

1,00 m preko osi podupiranja tako da mogu

sile prednaprezanja manje utiču na unos

potporne sile.

Horizontalne i vertikalne odklonske sile koje

nastaju radi odklona linije kablova treba

preuzeti sa posebnim uzergijama.

Radi unosa sile prednapenjanja treba

predvidjeti posebnu armaturu za preuzimanje

sile cijepanja u horizontalnoj i vertikalnoj

ravnini.

Djelomično prednapregnuti beton treba

izbjegavati za glavne uzdužne nosače

prednapregnutih AB objekata pri punim

opterećenjima objekata. Konstrukcija mora

biti u potpunosti prednapeta za stalno

opterećenje. Djelomično prednapenjanje se

dozvoljava u poprečnom smjeru.

Sve elemente opreme za prednapenjanje i

sve faze u postupku prednapenjanja treba

prekontrolisati:

- visokokvalitetni čelik i smjesu za

injektiranje treba kontrolisati po

odgovarajućim važečim propisima;

- kotve za sidranje i prednapenjanje

kablova treba kontrolisati po

nostrificiranom atestu sistema za

prednapenjanje;

- kontrola cijevi vrši se uz upotrebu atesta

proizvođača;

- prese treba kontrolisati po nostrificiranom

atestu proizvođača prese (nosioca

sistema za prednapenjanje) uz obaveznu

kontrolu svakih 6 mjeseci;

Faza PZI svakog prednapregnutog AB

objekta mora imati elaborat o prednapenjanju

i injektiranju sa svim podacima u skladu sa

važečim propisima.

Otvori i niše u kolovoznoj ploči, pa i one koje

bi služile za prednapenjanje kablova, nisu

dozvoljeni

Za prednapenjanje AB objekata mora se

upotrijebiti čelik sa niskom relaksacijom koja

iznosi 2,5 % gubitaka nakon 1000 sati,

odnosno u konačnoj vrijednosti 3 x 2,5 % =

7,5 % gubitaka od 500.000 sati. Bez obzira

na certifikate proizvođača čelika, u projektima

se mora uzeti u obzir vrijednost od 7,5 %.

Nivo iskorištenja čelika za prednapenjanje

odnosno naponi u kablovima ne smiju biti

veći od 0,7 f pk (karakteristična vrijednosti

napona na zatezanje) po izvršenom

prednapenjanju, odnosno 0,75 f pk

neposredno prije utiskivanja klina.

Za prednapenjanje objekata dozvoljava se

upotreba čelika koji ima karakterističnu

otpornost na zatezanje f p,0,2k /f pk = 1670/1860

MN/m 2 pod uslovom da se u statičkom

proračunu smije koristiti vrijednost f p0,2k /f pk =

1570/1770 MN/m 2 sve dok ne bude usvojena

EN 10138.

Kod upotrebe svih sistema za

prednapenjanje (BBR, Dywidag, P.H.,

Freyssinet) i drugi certificirani sistemi, mora

se dokazati kompatibilnost svih sastavnih

elemenata.

Kod nabavke visokovrijednog čelika i

elemenata za prednapenjanje obavezno je,

da proizvođač preda sve certifikate koji se

zahtjijevaju po važećim propisima u državi

proizvođača.

11.12 Materijal, radionička izrada, montaža

i antikorozijska zaštita spregnutih i

čeličnih mostova

11.12.1 Uvod

Sve dok se inžinjeri u ulozi investitora,

projektanata ili graditelja unapred opredeljuju

i specijaliziraju za materijale a ne za objekte,

beton kao materijal masovnije upotrebe bit će

u prednosti i u mostogradnji. Inžinjer treba da

realizuje najpodobniju konstrukciju, a

materijal bira prema karakteristikama

prepreke i uslovima tržišta.

Material za betonske konstrukcije ima velike

prirodne resurse, a cijena rada je niža. Beton

je u prednosti kod manjih i srednih mostova,

posebno kod izgradnje skupine objekata na

novim saobraćajnicama.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 55 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Čelik u vidu spregnutog presjeka je u

prednosti kod pojedinačnih mostova srednjih

raspona, jer omogućuje brzu izgradnju bez

učešča veće opreme i rada za gradilišta.

Za veće mostove samo varijantna,

konkurentna rješenja daju pravo na prednost

pojedinim materijalima ili sistemima.

Ako neka sredina želi održati konkurentnost

materijala, mora brinuti da oba materijala

imaju šansu za kontinuitet u poslu i očuvanje

stručnih ljudi i referenci.

Zahvaljujući prednostima koje pružaju

spregnute konstrukcije može se s sigurnošću

očekivati njihov značaj razvoj i primjena u

budućnosti uz sve oštriju konkurenciju sa AB

prednapregnutim mostovima.

Izgledna i provjerena mogućnost

ekonomskog poboljšanja kod mostova većih

raspona sa dvojnim sprezanjem čine

spregnute konstrukcije ekonomičnijim i za

velike raspone.

Spregnute konstrukcije sa pločom kao

krovom iznad čelične konstrukcije uz pravilnu

odvodnju, izolaciju i dobru antikorozivnu

zaštitu imaju manja konstruktorska oštećenja.

Čelične spregnute konstrukcije se

jednostavnije saniraju, obnavljaju i

zamjenjuju.

Izgradnja spregnute konstrukcije manje

remeti prirodni ili urbani ambijent.

I dalje ostaju otvorena stučna pitanja

poboljšanja tehnologije betoniranja

kolovoznih ploča, prednapenjanja i

optimalizacija debljine i oblika vertikalnih

limova.

Putni mostovi sa spregnutim rasponskim

konstrukcijama – čelik-beton su konkurentni

(tehnički, ekonomski i po trajnosti) armirano

betonskim i armirano-betonskim prednapetim

za raspone veće od 20 m i za sve nosive

sisteme.

Putni mostovi sa čeličnim rasponskim

konstrukcijama su samo za velike raspone

(rasponi veći od 150 m).

Projektiranje, konstruisanje i izgradnja

oslonca mostova (obalnih i srednih stubova) i

njihovo temeljenje za mostove sa

spregnutom ili čeličnom rasponskom

konstrukcijom je u osnovi slično projektiranju

oslonaca i temeljenja za betonske i a.b.

prednapete mostove. Prenos uticaja sa

rasponske na potpornu konstrukciju je obično

preko ležišta a u specifičnim uslovima preko

zglobova i krute veze.

11.12.2 Osnovni čelični materijal i

materijal spojnih srestava

Nosive rasponske čelične konstrukcije

spregnutih i čeličnih mostova proizvode se od

konstrukcionog čelika koji mora odgovarati

važećim JUS C.B0.500 izdanje 1989. godine.

Izbor kvalitetne grupe materijala mora biti

usaglašen sa namjenom objekta, prirodom

opterećenja, naponskim stanjem, tipom

presjeka nosive konstrukcije, uslovima

eksploataicje i u skladu je sa JUS.U.E7.010.

Izbor osnovog čelika materijala iz 1988.

godine.

Konstrukcioni čelik je definisan u poglavlju 3

Eurocode 3 Proračun čeličnih konstrukcija u

skladu sa EN 10025.

Materijal naručuje, po pravilu, preduzeće koje

proizvode čeličnu konstrukciju.

Za mostove, posebno željezničke,

napregnute na zamor smije se primjeniti

samo onaj materijal koji je direktno naručen

kod željezare.

Prijemu materijala kod željezare mora biti,

pored naručioca prisutan i odgovorni

projektant mosta i prestavnici investitora.

Kod preuzimanja materijala mora biti

predočeno svjedočanstvo o svim potrebnim

hemijskim i mehaničkim ispitivanjima i

dokazanom kvalitetu saglasno važećim

standardima i zahtjevima iz projekta i

ugovora o kupovini.

Rezultati ispitivanja moraju biti povezani sa

šaržama proizvodnje uz istovremeno

prisustvo svih zainteresovanih strana.

Zabranjuje se ugradnja dvoplatnih limova.

Ispitivanje dvoplatnosti izvršiti u željezari kod

preuzimanja materijala. Obim i postupak

ispitivanja usaglasiti sa debljinom limova.

Materijal spojnih srestava (elektrode, žice za

varenje, visokovrijedni vijci) uobičajeno je da

temeljno kontroliše sam proizvođač.

Investitor treba da zahtjeva ateste spojnih

srestava.

Strana 56 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

Dodatni mateirjal – elektrode za elektrolučno

zavarivanje moraju odgovarati JUS C.H3.010

i JUS C.H3.011.

Visokovrijedni vijci su klase čvrstoće 10.9

(prema standardu JUS M.B1.023), navrtke

klase čvrstoće 10 (prema standardu JUS

M.B1.028) i podloške klase čvrstoće prema

standardu JUS M.B2.030.

Kontrola kvaliteta proizvoda pri isporuci

sprovodi se prema standardu JUS M.B1.030.

Uz isporuku vv-vijaka proizvođač treba da

dostavi i dokaz o veličini koeficijenta K.

Ne dozvoljava se ugradnja zavrtnjeva čija

loza zadire u paket konstruktivnih elemenata.

Referentni JUS U.E7.140 je za vv-vijake

(zavrtnjeve).

Zavrtnjevi se u vezi ugradjuju kao

prednapregnuti sa obradom A1 MgS tarnih

površina u spoju. Za svaki zavrtanj mora biti

ispunjen uslov P zav < F p gdje je P zav

postignuta sila prednaprezanja, a F p

računska sila prednaprezanja. Kod

prednaprezanja preko momenta, atestom

proizvođača zavrtnjeva za svaku dimenziju

(prečnik) zavrtnja utvrdjuje se odnos sila

prednaprezanja – momenat. Alat kojim se

zavrtnjevi prednaprežu mora biti baždaren i

snabdjeven odgovarajućim atestom. Izvođač

radova na gradilištu mora imati instrument za

kontrolu moment ključeva.

Materijal nabavljen kod proizvođača čelika

mora: biti obilježen bojom u pogledu

dimenzija; imati utisnut broj šarže i broj

pozicije prema narudžbini.

Preko ovakvih oznaka je jedino moguče

uspostaviti vezu izmedju naručenog

materijala i atesta.

Izvođač radova ne smije da ugradi nikakav

mateirjal bez odgovarajućeg atesta. Pri

sečenju pojedinih pozicija iz nabavljenih

većih dimenzija tabli lima, za sve pozicije

koje obrazuju noseće dijelove konstrukcije,

broj utisnute šarže i broj narudžbenske

pozicije moraju se prenijeti i na pojedinačne

pozicije. Iz montažnog dnevnika radova

izvodjača mora biti vidljivo koje su pozicije

krojene iz jedne narudžbenske pozicije.

Sva evidencija o materijalu, počevši od

nabavke do ugrađivanja, mora se uredno

voditi i prilaže se kao dokument pri isporuci

konstrukcije. Bez ovakvog dokumenta

konstrukcija se ne smije preuzeti.

11.12.3 Radionička izrada i kontrola

čeličnih konstrukcija za mostove

Čelične konstrukcije mostova mogu da

izrađuju samo specijalizirane

metaloprerađivačke firme, koje su

registrovane za ovu vrstu posla i iza sebe

imaju pozitivno radno iskustvo. Registracija

firme podrazumijeva da ona raspolaže sa

potrebnom opremom, kvalifikovanom radnom

snagom i specijaliziranim stručnim kadrom.

Materijal za izradu čeličnih konstrukcija

nabavlja se na osnovu specifikacija iz

radioničkih nacrta i kataloga proizvođača.

Nabavljeni materijal mora imati ateste o

kvalitetu povezane sa šaržom (serijom

proizvodnje) u valjaonici. U dijelu pripreme

materijal se siječe i kroji prema zahtjevima

radioničkih nacrta uz obaveznu i

pravovremenu kontrolu prije okrupnjavanja.

Proces proizvodnje čeličnih konstrukcija teče

u skladu sa nivoom opremljenosti radionice i

stepenom složenosti konstrukcije.

Prije radioničke izrade čeličnih konstrukcija

mostova rade se elaborati o tehnologiji

zavarivanja i tehnologiji bravarskih radova

koji su povezani sa radioničkim nacrtima ii

uslovima iz glavnog projekta mosta.

Za radioničku izradu teških čeličnih

konstrukcija u koje spadaju mostovi povoljnije

su jednobrodne hale većih raspona sa

kranovima nosivosti i do 500 kN, koji su

potrebni radi formiranja sklopnih segmenata,

probne montaže i utovara.

Tvornice čeličnih konstrukcija treba da imaju

organizovanu vlastitu internu kontrolu

proizvodnje, sa vlastitom opremom i

laboratorijama za kontrolu mehaničkih i

hemiskih osobina materijala, kontrolu

postupaka spajanja (varenja) i kontrolu

gotovih spojeva. U nedostatku vlastite

opreme, posebno za radiografsku kontrolu,

manje tvornice se povezuju sa

specijaliziranim institucijama za kontrolu

čeličnih konstrukcija.

Kvalitet čelične konstrukcije u radioničkoj

izradi obezbjeđuje se kroz "Osnovni program

kontrole radioničke izrade čeličnih

konstrukcija", a čine ga sljedeći dijelovi:

- priprema za kontrolu,

- izvršenje kontrole,

- izrada elaborata o izvršenoj kontroli.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 57 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Pripremu za kontrolu čine:

- upoznavanje sa ugovornom i projektnom

dokumentacijom,

- kontrola usaglašenosti tehničke

dokumentacije sa važećim propisima,

normama i standardima,

- obilazak proizvodnh pogona i ocjena

opremljenosti, kadrovske strukture, te

pregled atesta varilaca, mašina i

svjedočanstva o sposobnosti firme,

- upoznavanje sa unutrašnjom kontrolom

kvaliteta u tvornici,

- izrada programa kontrole.

Izvršenje kontrole čine:

- kontrola kvaliteta osnovnog i dodatnih

materijala i načina njihovog

uskladištenja,

- međufazna kontrola radioničke izrade,

- završna kontrola neobojene čelične

konstrukcije,

- konačna kontrola gotove čelične

konstrukcije.

Kontrola zavarenih spojeva

Ugaoni šavovi moraju se izvesti dimenzija

prema projektnoj dokumentaciji. Proizvođač

je dužan da kontroliše sve ugaone šavove po

kvantitetu (dimenzijama) i kvalitetu.

Kvalitativna kontrola se može obavljati

vizuelnim putem (lupama) ili "Difuterom"

postupkom – penetrirajućim bojama.

Rezultati kontrole moraju se konstatovati

pismeno.

Sučeoni spojevi elemenata rade se prema

važećim tehničkim propisima (specijalnog

kvaliteta).

Kontrola kvaliteta sučeonih spojeva, u

načelu, odvija se radiografskim putem.

Dozvoljena ocjena šavova kreće se od 1 – 3.

Šavovi ocjenjeni ocjenom 4 moraju se

popravljati, šavovi ocjene 5 se odbacuju kao

nepodobni.

Sječene ivice lamela moraju biti brušenjem

dotjerane i ivice "oborene".

Zavareni elementi moraju, poslije

zavarivanja, imati projektovani oblik i ravne

površine.

Ocjene šavova se odredjuju prema

upustvima Internacionalnog instituta za

zavarivanje (IIW). Rezultati kontrole morajo

se obuhvatiti posebnim elaboratom.

Rupe za visokovrijedne zavrtnjeve moraju se

bušiti a ne probijati.

Loze zavrtnjeva ne smiju zadirati u paket

konstruktivnih elemenata. Naručivati dužine

zavrtnjeva za svaku vezu posebno, prema

debljini paketa konstruktivnih elemenata.

Izvođač obavezno pravi specifikaciju veznog

materijala.

Izrada elaborata o izvršenoj kontroli

- opšti dio (opis konstrukcije, podaci o

projektu, proizvođaču, načinu izrade,

specifikacija, spisak dokumenata o

kontroli),

- dokaz kvaliteta (atestna i kontrolna

dokumentacija).

Isporuka čelične konstrukcije

Proizvođač čelične konstrukcije mora da

obilježi krupnim oznakama sve sklopove,

nastavke i spojeve prije isporuke

konstrukcije. Ove oznake moraju odgovarati

oznakama iz projektne dokumentacije i služe

za kasniju pravilnu montažu konstrukcije na

gradilištu.

Konstrukcije na gradilištu

Uz isporučenu čeličnu konstrukciju, izvođač

radova isporučuje i spojna srestva potrebna

za montažu. Spojna srestva moraju biti

uredno upakovana u čvrstu embalažu,

sortirana po vrsti i dimenzijama.

Otpremanje gotove konstrukcije na gradilišta

može se izvršiti tek nakon obavljene probne

montaže u krugu radionice i pošto se

nadzorni organ uvjeri da je konstrukcija u

svemu izradjena prema projektnoj

dokumentaciji i važećim propisima i

standardima (tačka 1 ovih uslova) i

snabdjevena pratećom dokumentacijom.

Nazdorni organ daje dozvolu za otpremanje

konstrukcije u pismenoj formi.

11.12.4 Montaža čeličnih mostova

Montaža čeličnih mostova mora se obaviti u

skladu sa "Pravilnikom o tehničkim mjerama i

uslovima za montažu čeličnih konstrukcija"

(Službeni list SFRJ br. 29 iz 1970 g.).

Pravilnik obrađuje sljedeća poglavlja:

I Opšte odredbe

II Projekat za montažu čeličnih

konstrukcija

III Priprema gradilišta za izvođenje

radova na montaži

IV Kontrola i prijem čeličnih konstrukcija u

radionici, transport i skladištenje

V Pripremni radovi za montažu čeličnih

konstrukcija

VI Montaža čeličnih konstrukcija

VII Montaža različitih vrsta čeličnih

konstrukcija

Strana 58 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

VIII Zaštita od korozije čeličnih konstrukcija

pri montaži

IX Tehnički pregled i ispitivanje čeličnih

konstrukcija

X Prijem čeličnih konstrukcija poslije

završene montaže

XI Obračun izvršenih radova

Prije radova na montaži, a posebno prije

izrade projekta montaže, treba detaljno

proučiti ovaj pravilnik.

Projekat montaže rade diplomirani inženjeri

građevinarstva – konstruktivnog smjera i

diplomirani inženjeri mašinstva, uz

konsultaciju sa inženjerom zaštite na radu.

Gotov projekt mora biti prihvaćen i ovjeren od

strane investitora i odgovornog projektanta

mosta.

U toku koncipiranja rješenja, idejnog i

glavnog projekta mosta, projektant sagledava

način montaže čelične konstrukcije i time

obezbjeđuje realnost i ekonomičnost njegove

izvedbe. Projekti mostova sadrže sheme,

opise i bitne dijelove statičke kontrole

pretpostavljenog načina montaže. Ako se

unaprijed zna izvođač radova na montaži

treba ga uključiti i konsultovati još u toku

koncipiranja i izrade projekta mosta.

Projektovanje i izvođenje radova na montaži

čeličnih konstrukcija mostova je složen i

odgovoren posao, koji je često životna

specijalizacija građevinskih i mašinskih

inženjera – konstruktora.

U duhu citiranog pravilnika kroz projekt

montaže obrađuju se sva tehnička,

konstruktivna, statička, organizaciona i

sporna pitanja procesa montaže.

U zavisnosti od veličine i složenosti čelične

konstrukcije, morfologije prepreke, uslova

transporta i dopreme na obje obale (strane),

raspoložive opreme i obučenosti izvođača,

razlikujemo sljedeće glavne načine montaže

čeličnih rasponskih konstrukcija mostova:

- montaža navlačenjem sa čela,

- montaža sa autodizalicama ili dizalicama

sa plovnih objekata, sa specijalnih

vagona – dizalica

- montaža sa kabl-kranom

- montaža postupkom slobodne konzolne

gradnje,

- montaža postupkom bočnog prevlačenja,

- montaža kombinovanim i specifičnim

načinima.

Montažu čeličnih konstrukcija može da vrši

samo specijalizovana organizacija, koja ima

dovoljan broj stručnog kadra, potrebnu

mehanizaciju, alat. Prije preuzimanja radova,

izvodjač montaže mora dokazati svoju

podobnost.

Proizvođač čelične konstrukcije ostaje u

obavezi da sve nedostatke i eventualna

neslaganja koja se otkriju za vrijeme

montaže, a za koja se utvrdi da potiču

njegovom greškom, otkloni o svom trošku u

najkraćem roku.

Tokom radova na montaži čelične

konstrukcije, izvođač mora poštovati i

sprovoditi u djelo sve važeće propise,

pravilnike i standarde.

Prije početka radova, izvodjač montaže se

mora detaljno upoznati sa osobenostima

konstrukcije, a zatim izraditi projekt montaže.

Projekt montaže mora dobiti saglasnost

nadzornog organa investitora i projektanta.

Projekat montaže mora pored ostalog, da

sadrži:

- redosljed ugrađivanja podsklopova i

sklopova (segmenata),

- spisak potrebnog alata i mehanizacije,

- spisak potrebne radne snage,

- vremenski plan montaže

Pri izradi projekta montaže, redosljed

ugradjivanja pojedinih sklopova mora biti u

skladu sa načelom, da je:

- ugradjeni dio konstrukcije uvijek stabilan

- omogućena montaža opreme postrojenja

mosta,

Izvođač radova na montaži organizuje svoju

kontrolnu službu, koja provjerava:

- dosljednost u sprovodjenju usvojenog

projekta montaže konstrukcije

- pravilnost montaže konstrukcije

- sprovodjenje mjera zaštite na radu

Nadzorni organ investitora obavlja nadzor

nad montažom čeličnih konstrukcija.

Izvođač montažnih radova mora obezbjediti

nadzornom organu kacelarijski prostor i

staviti mu na raspolaganje potreban broj

radnika i alata za provjeru ispravnosti

ugradjene konstrukcije.

11.12.5 Antikoroziona zaštita čeličnih

mostova

Antikoroziona zaštita čeličnih konstrukcija

mostova obavlja se u skladu sa Pravilnikom o

tehničkim mjerama i uvjetima za zaštitu

čeličnih konstrukcija od korozije (Službeni list

SFRJ br. 32/70) koji sadrži:

- opšte odredbe,

- izgradnja čeličnih konstrukcija sa gledišta

zaštite od korozije,

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 59 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

- priprema površina čelične konstrukcije za

zaštitu od korozije,

- vrste zaštite od korozije

- sistemi zaštite od korozije,

- kontrola izvođenja i prijem radova na

zaštiti od korozije,

- održavanje zaštite od korozije.

Projektom čelične konstrukcije mosta treba

odrediti:

- način pripreme površina za antikorozionu

zaštitu,

- broj premaza, debljina premaza i kvalitet

osnovnih i zaštitnih premaza,

- vrsta boje i uslovi za obavljanja radova

na antikorozionoj zaštiti.

Za čelične konstrukcije mostova propisuje se

priprema sa pjeskarenjem koje se mjeri

prema švedskoj skali SIS 05.59000.

Obavezan je prijem pjeskarene površine

prije nanošenja osnovnog premaza. Debljina

pojedinih slojeva osnovnih i zaštitnih

premaza određuje se brojem mikrometara

(mkm) koji se kreću od 30 – 200 mkm u

zavisnosti od vrste boje, agresivnosti sredine

i vrste konstrukcije. Projektanti čeličnih

mostova treba da prate razvoj tehnologije

antikorozionih srestava i načina zaštite i da ih

primjenjuju za zaštitu mostova.

Za ispravnu antikorozionu zaštitu većih i

značajnijih čeličnih mostova investitor

izrađuje, putem specijalizovanih instituta,

posebne elaborate u kojima se ispravno

rješavaju sva tehničko tehnološka pitanja.

U ovom periodu dobra antikoroziona zaštita

postiže se sa temeljnim bojama na bazi

epoksi cinka i završnih premaza na bazi

hlorkaučuka, odnosno na epoksi katranskoj

bazi, ako su u pitanju zatvorene unutrašnje

površine.

Zaštita čelične konstrukcije od korozije

započinje u radionici i sastoji se:

- priprema površine

- nanošenja prvog osnovnog premaza

Priprema površine čelične konstrukcije mora

odgovarati odredbama pravilnika.

Po pravilu izvodi se mlazom abraziva do

kvaliteta 2 1/2 SIS 053900. Priprema, u

zavisnosti od opremljenosti radionice, može

se izvoditi neposredno prije ulaska materijala

u radionicu i po završetku izrade radioničkog

sklopa.

Poslije čišćenja i otprašivanja, površine

čeličnih elemenata moraju se zaštititi bilo

prethodnom zaštitom ili odmah prvim

osnovnim zaštitnim premazom, a najdalje u

roku od 8 sati.

Prilikom montaže čelične konstrukcije voditi

računa da površine koje se pokrivaju

podvezicama dobiju predhodno i 2-gi osnovni

premaz, kako bi svi dijelovi namontirane

konstrukcije imali isti stepen zaštite.

Gornja površina ortotropne ploče

sandučastog presjeka koja je u kontaktu sa

asfaltom ima poseban tretman kod

antikorozione zaštite.

U toku radioničke izrade i montaže čelične

konstrukcije ova površina štiti se prajnerom

(npr. protektan) koji ne utiće na kvalitet

varova a ima sposobnost da preventivno štiti

ovu površinu u periodu radova u tvornici i na

montaži (period od 6 mjeseci). Nakon

montaže čelične konstrukcije cjelovito

formirana gornja ploha čeličnog sandučastog

presjeka, priprema se i antikoroziono štiti na

sljedeći način:

- priprema površine – pjeskarenje mlazom

abraziva (npr. kvarcni pijesak) do

stepena Sa 2,5 po švedskom standardu

SIS 05 5900 1967

- otprašivanje i usisavanjem ili otprašivanje

komprimiranim zrakom;

- nanošenje temeljnog sloja i zaštitnog

sloja dvokomponentnog premaza na bazi

epoksi katranske smole (ili drugih

dvokomponentnih premaza na bazi

epoksi smole) ukupne debljine 250

mikrona. Temeljni sloj se mora nanijeti u

roku od dva sata od završenog

pjeskarenja pri temperaturama od

+10°do +30°po suhom vremenu.

Fizičko-termičke i mehaničke osobine

premaznog srestva moraju odgovarati JUS

H.C8.050, ASTM D.968-51, DIN 53154.

Prije početka radova neophodno je izvršiti

laboratorijska ispitivanja odabranog srestva

zaštite i dobiti odgovarajuća uvjerenja

kompetentnih instituta iz te oblasti.

Iznad zaštitnog premaza polaže se sloj

tvrdolivenog asfalta debljine 30 mm, koji ne

smije da ošteti izolaciju, odnosno AKZ gornje

površine ortotropne ploče.

11.13 Konstruktorski uslovi za opremu

cestovnih objekata

U opremu objekata spadaju: ležišta i

zglobovi, dilatacije rasponskih konstrukcija,

prelazne ploče, ograde, hidroizolacija,

asfaltni kolovoz, odvodnjavanje i kanalizacija,

Strana 60 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

ivični vijenci, ivičnjaci, hodnici, komunalne

instalacije i oprema za održavanje.

Dio opreme objekata su i elementi za

uređenje prostora na spoju trupa ceste i

objekta (zaključci, berme, nasipni stožci,

oblaganje pokosa, stepenice, kanalete) koji

su obrađeni u PS 1.2.8.

Opremu objekata čine svi neophodni dijelovi,

koji od konstrukcije naprave objekat za

premošćavanje.

Sadržaj i rješenje opreme objekta zavisi od

namjene, veličine, lokacije, kategorije ceste,

materijala i od niza drugih okolnosti.

Oprema objekata projektuje se, kontroliše i

aplicira u saglasnosti sa smjernicama i

detaljima koji su obrađeni u PS 1.2.2. do PS

1.2.8 i PS 1.2.10.

Da bi se postigao projektovani vijek trajanja

objekta od 80 do 120 godina mora se

definisati vijek trajanja, način održavanja i

način zamjene svih dijelova opreme objekta.

Projektanti i konstrukteri objekata moraju

izračunati, odrediti i definisati sve uslove i

podatke za nabavku ili izradu u saglasnosti

sa navedenim smjernicama te dodatnim

uslovima i podacima, ako smatraju da

smjernice nisu dovoljne.

Kod konstruisanja i izbora opreme za objekte

na autocestama imaju prednost ona rješenja

koja ne predviđaju veća ograničenja u

prometu, a istovremeno omogućavaju

jednostavnu i brzu zamjenu.

Objekte na cestama nižeg ranga

(nekategorisane ceste, lokalne i regionalne

ceste) mogu je izgraditi bez nekih elemenata

opreme (prelazne ploče, ležišta, dilatacije,

kanalizacija) što zavisi od namjene, veličine,

lokacije i drugih okolnosti.

11.14 Pokazatelji troškova osnovnih

materijala na m2 površine objekta

Površina objekta prestavlja umnožak ukupne

dužine i širine objekta koji su definisani po

tački 3 Značanje izraza.

Pokazatelji troškova materijala prikazuju se

na kraju tehničnog izvještaja PZI faze

objekta, a imaju višestruku namjenu. Služe

za kontrolu realnih troškova za konkretni

objekat, za upoređenje sa sličnim projektima i

za ocjenu troškova materijala za objekte koji

se planiraju za gradnju.

Tabela 11.5 sadrži podatke za beton svih

marki, oplatu, betonski čelik svih profila i

kvaliteta te za kablove za prednapenjanje koji

su iz visokokvalitetnog čelika.

Upoređenje potrošnje materijala na 1 m 2

površine objekta i upoređenje cijena na 1 m 2

mogu se sprovesti u realnim okvirima samo

za slične kategorije objekata.

Međusobna poređenja mogu se sprovesti za:

- propuste, podvoze

uobičajenih raspona 2 – 10 m

- nadvoze

uobičajenih raspona 15 – 30 m

- mostove

manjih raspona 10 – 20 m

srednjih raspona 20 – 40 m

većih raspona 40 – 80 m

velikih raspona preko 80 m

- vijadukte

raspona do 30 m, visine do 30 m

raspona 30-50 m, visine do 50m

raspona 50-80 m, visine do 80m

raspona nad 80 m, visine nad 80 m

TABELA 11.5: Potrošnja materijala na m 2 objekta:

Dio konstrukcije

Beton

m 3 /m 2

Oplata

m 2 /m 2

Armatura

kg/m 2 mosta

kg/m 3 betona

Potpore sa

temeljima objekata m 3 /m 2 m 2 /m 2 kg/m 2

Kablovi

kg/m 2 mosta

kg/m 2 betona

kg/m 3 -

-

Gornja konstrukcija

objekata m 3 /m 2 m 2 /m 2 kg/m 2

kg/m 3 kg/m

kg/m 3

Ukupno za objekat m 3 /m 2 m 2 /m 2 kg/m 2 kg/m 2

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 61 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

12. STATIČKI PRORAČUN (STATIČKA

I DINAMIČKA ANALIZA) MOSTOVA

(DOKAZ STABILNOSTI)

12.1 Uvodni dio

Izraz statički račun ili proračun je prevaziđen

izraz koji je naveden iz razloga očuvanja

kontinuiteta i navike. Izraz iste vrijednosti bio

bi statička i dinamička analiza (nosive

konstrukcije) cestovnih objekata. Savremeniji

izraz bio bi dokaz sigurnosti (nosivosti,

upotrebljivosti, zamora) cestovnih objekata.

Izraz budućnosti bio bi pouzdanost (sigurnost

i trajnost) cestovnih objekata.

Statički račun je samostalni dio koji je

uključen u idejni i glavni projekt objekata.

Nivo i obim statičnog računa određuje nivo

projekta.

Statički račun mora se oslanjati i na

odgovarajuće geološko-geomehaničke

podloge koje nude sve podatke, potrebne za

određivanje dubine i načina fundiranja,

dimenzioniranje temelja, stabilnost kosina u

području potpora sa čime se obezbjeđuje

siguran prenos momenata i sila iz

konstrukcije objekta u temeljna tla.

Diferenčna slijeganja veća od 1,0 cm

obavezno treba obraditi kao poseban primjer

opterećenja kod kontinuirane konstrukcije.

neophodan je primjeran oblik nostrifikacije tih

programa koje treba da obavi kvalificirana i

registrirana znanstvena ustanova.

Uvodni dio statičkog računa sadrži izvještaj,

skice nosive konstrukcije, statičke modele,

prikaz upotrijebljenih programa u skladu sa

smjernicama za upotrebu kompjuterskih

programa koji su potrebni za dokaz sigurnosti

objekata.

Statički račun radi se u dvije verzije koje se

razlikuju samo po obsegu priloženog

materijala. Obsežnija verzija sadrži sve

dijelove sa ispisanim kompjuterskim

materijalom. Ova verzija se radi u dva

primjera od čega jedan ostaje u arhivu

projektantske organizacije, a drugi u arhivu

naručioca – investitora. Sve ostale kopije

imaju manji obseg u kojima su isključeni

ispisani kompjuterski materijali. Ovi ispisi

poslije "n" godina izgube svoju vrijednost

pošto programi i oprema, sa kojom su rađeni,

zastarjevanju tako da bi ti zapisi prestavljali

samo nepotrebno trošenje papira.

Analiza opterećenja i uticaja na objekte je

kompleksna i različita za pojedine objekte

pošto zavisi od više faktora (vrste i kategorije

prometnice, lokacije, materijala, tehnologije

gradnje, konstruktivnog i statičkog koncepta

itd.).

Statički račun može se uraditi ručno uz

pomoć kompjuterskih programa ili

kombinovano.

Obim statičkog računa mora biti takav da

dokaže sigurnost cjelokupne nosive

konstrukcije mosta i svih pojedinačnih

dijelova za vrijeme građenja i za vrijeme

eksploatacije za t = t o i t = t n , t o u vrijeme

eksploatacije je odmah nakon predaje

objekta u promet i nakon "n" godina

upotrebe.

Statički račun sadrži uvodni dio, analizu

opterećenja, račun statičkih (dinamičkih)

količina, kontrolu napona, nosivosti,

deformacije, pomake, pukotine, zamor i

dokaz graničnog stanja nosivosti i graničnog

stanja upotrebljenosti. Završni dio statičkog

računa prestavljaju skice konstrukcije i njenih

dijelova sa kontroliranim presjecima,

određenim presjekom armature, kablova i

čelika.

Za kontrolisanu upotrebu velikog broja

kompjutarskih programa različitog izvora,

starosti, teoretskih koncepata, prilagodljivosti

ili neprilagodljivosti sa različitim propisima,

Strana 62 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

TABELA 12.1: Opterećenja i uticaji na objekte

1. GRAVITACIONE SILE

Vlastita masa nosive konstrukcije mosta

Druga stalna opterećenja na mostu

2. UTICAJI KORISNOG OPTEREĆENJA

Opterećenje od vozila i pješaka

DRUM . MOSTOVI

ŽELJEZNIČKI MOSTOVI

Sile od pokretanja i zaustavljanja vozila

Uticaj centrifugalne sile

Opterećenja od instalacija

Opterećenja na ogradu

Opterećenje od voza i pješaka (sl. lica)

Sile od pokretanja i zaustavljanja mosta

Uticaj centrifugalne sile

Vrijednosti volumenskih masa uzeti po JUS U.C7.123 (198)

Daje se sa zamjenjajućem normativnom shemom, uključuje i dinamički

faktor za dio opterećenja

Uzima se u obzir kao statička sila

Kod uobičajenih uslova se zanemaruje

Pored vlastite mase uzima se i sila odklona, uticaj dilatiranja, instalacija i dr.

Ne uključuje ekscesne udare vozila u ogradu mosta

Uzima se kao zamjenjujuća normativna shema, uključuje i dinamički faktor

Uticaj te sile uzima se na nivou gornje ivice konstrukcije pruge (važi i za

slučaj tucaničke grede - zastor)

Ako na mostu ima više krivina sa različitim poluprečnicima, za svaku krivinu

se uzima poluprečnik te krivine

Kod novih mostova se uvodi kao horizontalna sila od 100 kN

Uticaj bočnih udara

Opterećenje vodovima

Opterećenje na ogradu

Ne uključuje ekscesne pojave

3. PRIRODNE SILE

Uticaj promjene ambijentalne temperature

(uključuje uticaj ravnomjerne promjene

temperature i temp. gradijenta po visini Uticaj ove grupe prirodnih opterećenja ima više ili manje stohastički

presjeka, a kod željezničkih mostova uključuje karakter, njihovo djelovanje se ne može predvidjeti (nastupaju mimo naše

uticaj drugog šinskog traka)

volje).

3.1. Uticaj vjetra

Uticaj snijega

Podaci o njima se za odeđenu lokaciju dobivaju statstičkim praćenem,

Uticaj tekuće vode

odnosno geofizikalnim proučavanjem.

Uticaj leda (uklučuje udar leda)

Uticaj zemjotresa

Uticaj potiska tla (aktivnog i pasivnog)

Uticaj ove grupe opterećenja prirodnog porijekla je uglavnom stalnog

3.2 Uticaj mogućeg slijeganja oslonaca

karaktera, njihovo djelovanje semože predvidjeti (odn. može se izračunati) i

Uticaj pritiska i mase mirne vode

bez statističkog pračenja. Najčešče nastaju kao reakcija prirodnog medija

Uticaj uzgona

na građenje.

4. SILE KOJE NASTAJU ZBOG INTERVENCIJA NA MOSTOVSKOJ KONSTRUKCIJI U SVRHU

KONTROLISANE (projektovane) IZMJENE NAPONSKIH STANJA

Sile koje nastaju prednaprezanjem, koje se može ostvariti kablovima (užadima) unutar ili izvan presjeka konstrukcije, kao i

denivelacijom oslonaca. Pri tome se obuhvataju svi gubitci sile nastale pri njenom unošenju kao i odgovor konstrukcije na

unošenje sile.

Sile koje nastaju postizanjem različitih nivoa sprezanja dva materiala (najčešče beton-čelik)

5. UTICAJI KOJI NASTAJU KAO POSLJEDICA REOLOŠKIH OSOBINA MATERIALA

Skupljanje i tećenje betona

Relaksacija i tečenje visokovredne žice za prednaprezanje

6. UTICAJI KOJI NASTAJU KAO POSLJEDICA KONCEPTA PROJEKTOVANE KONSTRUKCIJE

Otvori (trenja) u ležištima konstrukcije

7. UTICAJI KOJI NASTAJU KAO POSLJEDICA PROJEKTOVANOG NAČINA GRAĐENJA

Uticaji koji ostaju trajno u konstrukciji (recimo konzolni način građenja)

Uticaji koji su privremenog karaktera, odn. koji ne doprinose definitivnom naponskom stanju

8. EKSCESNI UTICAJI

Udar u odbojne ograde drumskih mostova

Iskliznuća voza kod željezničkih mostova Ovdje su pobrojani ekscesni uticaji koji nisu posljedica prirodnih sila.

Uticaj prekida električnih vodova kod

željezničkih mostova

Udar drumskih vozila u stubove mosta

Udar plovnih objekata u stubove mosta

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 63 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

U tabeli 12.1 pregledno su prikazana

opterećenja i uticaji na objekte u odnosu na

izbor opterećenja.

Na osnovu date tabele, projektant može

logično kombinovati pojedina opterećenja za

svaki konkretan objekat uzimajući u obzir

odredbe različitih propisa za opterećenja

objekata.

Statički račun i nacrti pripadajućih

konstrukcija, koji služe za gradnju i montažu

nosivih konstrukcija objekta, prestavljaju

samostalne cjeline (skele, oplate,

konstrukcije za transport, montažu i

podupiranje). Ako projektant objekta ne radi

sam sve te račune, onda je obavezan da ih

prihvati i potvrdi.

12.2 Dinamička analiza mostova za

opterećenje potresa

Zaštita mostova na uticaj potresa izlazi iz

činjenice da su mostovi kritične tačke

prometnica i da moraju izdržati sve uticaje

potresa.

Projektovanje i dinamička analiza

konstrukcija, koje se nalaze u potresnim

područjima, izvodi se prema odredbama

EUROCODE 8 i Nacionalnim dokumentom

za upotrebu (NAD).

Postoji više načina koji omogućavaju

postizanje odgovarajuće zaštite protiv

potresa. Kod izbora načina zaštite treba

projektant uzeti u obzir:

- tip razmatrene konstrukcije

- prirodu i seizmičnost lokacije

- što manje troškove za obezbijeđenje

zah-tjevanog stepena zaštite od potresa

U posljednje vrijeme se, kod građevinskih

konstrukcija koje se nalaze u potresnim

područjima, često upotrebljava takozvana

"pozitivna potresna zaštita" koja je

suprotna "pasivnoj zaštiti" . Pod pojmom

pasivna zaštita podrazumjeva se koncept

takvih konstrukcija koje nisu osjetljive na

potres. U večini slučajeva konstrukcije sa

pasivnom zaštitom izdrže potrese, ali su pri

tome jako izloženi dijelovi na kojima je

predviđena pojava plastifikacije u smislu

disipacije energije. Na ovakvim

konstrukcijama moraju se često izvoditi

skupi sanacioni radovi koji su posljedica jakih

rušilačkih potresa, a konstrukcija je ostala

neporušena.

Pozitivna potresna zaštita velikih objekata u

kritičnim zonama izvodi se sa specifičnim

protivpotresnim napravama koje se planiraju

kod same izrade koncepta konstrukcije. Ove

naprave ne utiču na konstrukciju u fazi

upotrebe objekta, nego se aktiviraju za

vrijeme djelovanja potresa. U svijetu raste

broj konstrukcija kod kojih je primijenjen ovaj

način. Vrste i način djelovanja ovih naprava

su različiti, a najpogodniji izbor zavisi od

svakog pojedinačno rasmatranog primjera.

Na prvi pogled se stiče dojam da ovakav

način zaštite povećava troškove konstrukcije,

ali u večini slučajeva krajnji bilans troškova

daje pozitivne rezultate.

12.3 Računanje, dimenzioniranje i dokazi

12.3.1 Načela

U načelu treba obaviti dva dokaza:

- dokaz nosivosti

- dokaz upotrebljivosti

Ovi dokazi moraju odgovarati za planiranu

sigurnost i predviđenu upotrebljivost objekta.

Jedan dokaz se može izostaviti, ako nema

odlučujuču ulogu.

Za konstrukcije koje su izložene i ugrožene

na djelovanje opterećenja, koja se često

ponavljanju, treba u okviru kontrole nosivosti

dokazati i sigurnost konstrukcije na zamor.

Dinamički uticaji npr. od vjetra ili udara

uzimaju se u obzir kroz statičke sile koje te

uticaje zamjenjuju. Dinamički uticaji

opterećenja na cestovnom i željezničkim

mostovima uzimaju se u obzir kroz dinamički

koeficient.

Opterećenja (uticaji) moraju se definisati. Po

pravilu moraju biti unesena u nacrt sigurnosti

i upotrebljivosti. Za svaki uticaj moraju se

opterećenja posebno navesti.

Ako nije izričito određeno treba za dokaz

dovoljne nosivosti uzeti u obzir unutrašnje

sile od karakterističnih uticaja, a za dokaz

upotrebljivosti opterećenja od dugotrajnih

odnosno kratkotrajnih vrijednosti.

12.3.2 Dokaz nosivosti

Koncept sigurnosti, između ostalog određuje,

za koje slučajeve ugroženosti treba računski

dokazivati dovoljenu nosivost.

Strana 64 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

Dovoljna nosivost konstrukcije smatra se

dokazanom, ako je ispunjen slijedeći uslov:

R

S d ≤

γ R

S d : projektovana vrijednost opterećenja

R : granićna nosivosti

γ R : koeficient granične nosivosti

Granična nosivost se određuje u skladu sa

odgovarajućim konstrukcijskim standardima

koji ujedno definiše i koeficiente granične

nosivosti.

Koeficient granične nosivosti uzima u obzir

slijedeće uticaje:

- ostupanja stvarnog konstrukcijskog

sistema od sistema koji je bio osnova za

računanje

- uprošćenost i netačnost modela

- netačnost poprečnog presjeka

Projektovana vrijednost opterećenja u

opštem obliku glasi:

S

d

= S(G

d

,Q

d

,ΣQ

G d : projektovana vrijednost vlastitih opterećenja

Q d : projektovana vrijednost osnovnog uticaja

∑Q a : zbir sporednih – ostalih uticaja

Projektovana vrijednost opterećenja uzima u

obzir:

- statičku rasprostranjenost veličine uticaja

uprošćeni prikaz uticaja

- uprošćenost modela uticaja koji nastaju

radi zanemarivanja manje važnih uticaja

ili radi zanemarivanja jednovremeno

nastupajućih uticaja sa neznatnim

međusobnim učincima.

12.3.3 Dokaz upotrebljivosti

Zahtjevi koji su vezani za upotrebljivost

određeni su u nacrtu upotrebe objekta.

Zahtijevano ponašanje konstrukcije treba

obezbijediti sa izborom odgovarajučih

građevinskih materijala, dovoljnim

dimenzionisanjem, kvalitetnom razradom

konstruktivnih detalja te sa planiranim i

odgovornim izvođenjem radova na

održavanju. Ponašanje konstrukcije mora biti

u okvirima propisanih ili odgovarajućih

granica. Ove granice se odnose na:

- pukotine

- deformacije

- vibracije

- kvalitet građevinskih materijala

a

)

Granične vrijednosti, koje su specifične za

pojedine građevinske materijale, definisane

su sa odgovarajućim konstrukcijskim

standardima. Ovdje su navedene samo

orijentacione vrijednosti deformacija i

njihanja.

Slijedeće odredbe koje su povezane sa

upotrebljivošću obavezne su bez posebnih

dogovora. Radi ekonomičnosti i kvaliteta

dozvoljavaju se zahtjevi, koji su vezani na

ponašanje konstrukcije i usklađeni sa

naručiocem.

Opterećenja, koja treba uzeti u obzir za

računsko dokazivanje upotrebljivosti, zavise

od vrste dokaza kao što su dokazi za

pukotine ili dokazi za deformacije.

Opterećenja se određuju na osnovu uticaja

koji istovremeno nastupaju u stanju

ispitivanja i upotrebe.

Kod upotrebe razlikujemo dvije vrste uticaja:

- dugotrajna vrijednost Q ser , l

- kratkotrajna vrijednost Q ser, k

Dugotrajne vrijednosti važe za stalne uticaje,

a u sebi sadrže i dijelove promjenljivih uticaja

koji su prisutni duže vremena.

Kratkotrajne vrijednosti opisuju promjenljive

uticaje koji nastaju u kratkom vremenu.

Istovremeno sadrže i dio dugotrajnih uticaja.

Opterećenja koja nastaju radi usiljenih

odnosno sprečavanih deformacija npr. uticaji

temperature, deformacije ležišta,

prednapenjanja, skupljanja i tečenja betona ili

drveta, treba uzeti u obzir u skladu sa

standardima konstrukcije.

12.3.4 Deformacije

Granične vrijednosti deformacija treba

odrediti i dokumentovati u nacrtu upotrebe

objekta.

Deformacije treba izračunati u skladu sa

odredbama standarda konstrukcije. Posebno

treba uzeti u obzir dugotrajne deformacije,

npr. deformacije nastale skupljanjem i

tečenjem betona.

Ugibi su shematski prikazani na slici 12.1.

Navedene oznake definiraju slijedeće:

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 65 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Slika 12.1: Definicija ugiba

w 1 : nadvišenja, npr. planirani radionični

oblik čelične konstrukcije ili visina nadvišenja,

skele odnosno oplate kod betonskih

konstrukcija.

w 2 : ugib nastao uslijed djelovanja vlastitih

težina konstrukcije sa uticajima stalnog

djelovanja i preuzetim pripadajućim

dugotrajnim deformacijama.

w 3 : ugib nastao uslijed dugotrajnog

promjenljivog uticaja sa preuzetim

pripadajućim dugotrajnim deformacijama.

w 4 : ugib nastao uslijed kratkotrajne

vrijednosti djelovanja promjenljivog uticaja.

Granične vrijednosti ugiba su zavisne od

zahtjeva koji se odnose na upotrebljivost:

- objekti na cestama l / 700

- objekti na željeznicam l / 600 - l / 1000

- objekti za pješake i bicikliste l / 500

Navedene orijentacione vrijednosti važe za

granične, ako u elaboratu upotrebe objekta

nisu bile dogovorene druge vrijednosti.

Kod željezničkih mostova kod kojih je brzina

vlakova veća od 160 km/h potrebno je

obezbijediti posebna upustva nadzorne

uprave.

Ugibe, koji nastaju od vlastitih opterećenja

konstrukcije i stalnih uticaja uključujući i

pripadajuće dugotrajne deformacije, treba

kod mostova izjednačiti sa nadvišenjem.

12.3.5 Njihanja (vibracije)

Do vibracija može doći uslijed slijedećih

promjenljivih uticaja:

- ritmičkog gibanja ljudi uslijed hodanja,

trčanja itd.

- željezničkog ili cestovnog prometa

Vibracije koje ugrožavaju konstrukciju, kao

što su rezonanca ili gubitak granične

nosivosti zbog

zamora, moraju se uzeti u obzir kod

dokazivanja dovoljne nosivosti.

Na vibracijsko ponašanje objekata mogu

uticati slijedeće intervencije:

- promjena dinamičkog uticaja

- promjena vlastitih frekvencija radi

promjene krutosti konstrukcije ili

njihajuće mase

- povećanje amortizacije

Vibracijsko ponašanje može se ocijeniti na

osnovu upoređenja frekvencije uticaja

(poticajne frekvencije) i vlastitih frekvencija

objekta.

Vlastite frekvencije treba ocjenjivati sa

gornjim i donjim vrijednostima. U ovom

slučaju treba uzeti u obzir moguće uticaje

obloga kolovoza, ograda i drugih nenosivih

građevinskih elemenata kao i varijacije

dinamičkog modula elastičnosti. Kod

betonskh objekata treba uzeti i prelaz iz

stanja bez pukotina u stanje sa pukotinama.

Kod objekata za pješake i bicikliste treba

spriječiti pojavu vlastitih frekvencija u

intervalu od 1,6 do 2,4 Hz i 3,5 do 4,5 Hz.

Trkači mogu prouzrokovati vibracije i rad

objekata sa vlastitom frekvencijom koja se

nalazi između 2,4 i 3,5 Hz.

12.3.6 Sigurnost na zamor

Sa dokazom sigurnosti na zamor treba

pokazati da uticaj zamora od opterećenja u

eksploataciji ne utiče štetno na dovoljnu

nosivost konstrukcije za vrijeme njene

upotrebe.

Dokaz sigurnosti na zamor provodi se za

konstrukcije, koje su opterećene sa

željezničkim ili cestovnim opterećenjima

odnosno koje su ispostavljene djelovanju

vibracija.

Sigurnost na zamor smatra se da je

dokazana, ako su ispunjeni slijedeći uslovi:

S tat ≤

R

γ

S fat : opterećenje koje preuzrokuje zamor

R fat : otpornost protiv zamoru

γ fat : koeficient granične nosivosti za

dokazivanje sigurnosti na zamor

fat

Strana 66 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

Opterećenja koja se mogu očekivati u vrijeme

eksploatacije objekta mogu se, za

dokazivanje sigurnosti na zamor, uprostiti i

prikazati u obliku prometnih shema.

Za nosive elemente iz čelika, odnosno

betonskog željeza i kablova za

prednaprezanje kod betonskih objekata

odgovara opterečenje koje izaziva zamor iz

razlike napona.

S fat = α . Δσ (Q fat )

α : koeficient djelujućeg opterećenja

Δσ: razlika napona

Q fat : zamorna opterećenja

Koeficient djelujućeg opterećenja upoređuje

uticaje na zamor dobivene od prometnih

shema sa uticajima zamornih opterećenja.

Zavisi od odpornosti građevinskih materijala

na zamor, a preuzima se iz standarda

konstrukcije.

Ako nemamo na raspolaganju nikakve

podatke, onda treba uzeti koeficient

djelovanja 1,0 dok se za otpornost na zamor

uzima vrijednost trajne odpornosti.

Opterećenje betona koje prouzrokuje zamor

odgovara naponima koji se dobiju od uticaja

vlastitih težina konstrukcije, stalnih uticaja i

opterečenje na zamor.

S fat = σ (G m , ∑ Q r , Q fat )

σ : napon

G m : srednja vrijednost stalnih uticaja

∑Q r : zbir stalnih uticaja

Q fat : zamorno opterećenje

13. SAVREMENE TEHNOLOGIJE

IZGRADNJE MOSTOVA I

VIADUKATA

13.1 Uvodni dio

Cilj razvoja postupaka gradnje mostova išao

je prema skračenju vremena gradnje i

postizanju neovisnosti u pogledu morfologije,

meteorloških uslova i zauzetosti terena.

Konačni cilj razvoja ogleda se u tome da se u

gradnju objekata unese što više unificiranih

elemenata i opreme.

U ovim smjernicama obrađene savremene

tehnologije objekata nude projektantima i

ostalim učesnicima u procesu gradnje samo

najnužije informacije.

Projektant mora, za izradu projekata objekata

koji se grade u skladu sa nekom već

obrađenom tehnologijom, detaljno poznavati

sve tehničke, konstrukcijske, izvođačke i

druge osobine opreme i postupke gradnje

koje ta oprema omogućava.

Savremene tehnologije građenja objekata

povezane su sa nosivim sistemima objekata,

a razvijale su se uporedno sa razvojem tih

nosivih sistema.

U većini slučajeva preovlađuju armiranobetonski

i prednapregnuti armiranobetonski

objekti u obliku grede ili okvira tako

da je za te sisteme i materijale najviše

razvijenih tehnologija gradnje.

Većinu tehnologija za izgradnju grednih i

okvirnih objekata moguće je upotrijebiti i za

gradnju konstrukcija koje se nalaze iznad

lukova te za konstrukcije sa kosim zategama.

Postupci izgradnje betonskih lukova su

posebno prikazani.

Postupci gradnje gornjih konstrukcija

objekata sa kosim zategama su u razvoju.

Svaki novi značajniji objekat donosi nešto

novo i originalno. Gornje konstrukcije

mostova sa kosim zategama mogu se graditi

pomoću fiksne oplate, sistemom slobodne

konzolne gradnje, montažom već izgrađenih

segmenata, potiskivanjem već izgrađene

konstrukcije sa pomoćnim potporama ili bez

njih ili sa nekim drugim specifičnim

postupcima.

Armiranobetonski i prednapregnuti

armiranobetonski objekti grednih i okvirnih

sistema svih raspona i dužina grade se

prema tri osnovne grupe tehnologije gradnje

koje su prikazane u tabeli 13.1.

Zajednička tehnologija za monolitnu izradu

gornjih konstrukcija objekata sa betoniranjem

čitavog presjeka "in situ" u samom profilu

mosta ili uz profil mosta.

Tehnologije za montažnu monolitnu

(spregnutu) izradu gornjih konstrukcija

objekata.

Tehnologije za montažnu izradu gornjih

konstrukcija objekata.

Tehnologiju izrade određuju načini gradnje

gornjih rasponskih konstrukcija grednih i

okvirnih mostova.

Postupci izrade krajnjih i srednjih potpora

grednih i okvirnih mostova su posebno

obrađeni.

Postupci izrade armiranobetonskih i

prednapregnutih AB objekata u posljednih

pedeset godina su se mijenjali, dopunjavali i

inovilari. Pronađeni su neki novi postupci koji

su usklađivali želje i ideje konstruktora

mostova sa opremom izvođača, rokovima i

cijenama. Napredak je slijedio, ako je

izvođač, u novim idejama konstruktora,

osjetio i svoj dugoročni interes.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 67 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Upotreba montažnih nosača iz

prednapregnutog betona različitih presjeka

za mostove nekontinuiranih sistema sa

rasponima nx (25-45 m) su dilatacijama i

elastičnim vezama iznad potpora i

montažnim ili polumontažnim kolovoznim

pločama, pokazala se kao neodgovarajuća.

Poprečne dilatacije ili povezivanje sa

zglobovima iznad potpora te veliki broj radnih

spojeva u kolovoznoj ploči su kritična mjesta

na kojima se pojavljuje korozija armature i

oštećenja betona sa čime se smanjuje

trjanost mostova.

Iz nabrojanih i drugih razloga ne dozvoljava

se upotreba montažnih AB prednapregnutih

nosača za izgradnju nekontinuiranih sistema

mostova sa prekidima iznad podpora i

montažnim ili polumonažnim kolovoznim

pločama.

13.2 Izrada gornjih konstrukcija objekata

na nepomičnoj skeli

Betoniranje gornjih konstrukcija objekata "in

situ" na nepomičnoj čeličnoj skeli racionalno

je za raspone od 5 do 30 (40) m i dužine

objekata od 5 do 200 m.

Mostovi sa tri ili više raspona mogu se

betonirati u fazama sa prenosom skele iz

faze u fazu. Broj faza i dužina mosta, koja se

betonira u jednoj fazi, zavisi od više faktora

koji se kod svakog objekta posebno

analiziraju.

Skela ima slijedeće nosive elemente: čelične

rešetkaste nosače raspona 5 do 30 m koji su

sastavljeni iz elemenata dužine 3 do 5 (10)

m, nosivosti 20 do 60 kN/m1 što zavisi od

tipa i raspona nosača. Serijski tipski elementi

moraju imati odgovarajuću dokumentaciju.

Potpore skela izrađuju se od cijevi sa većim

promjerom i unificiranim dužinama, cijevi

manjih profila i elemenata za regulaciju

visine. Upornjaci i srednji stubovi mogu se

upotrijebiti za potpore odra uz uslov da se ne

ugrožava njihova stabilnost i da se ne

prouzrokuju trajna oštečenja.

Projekat skele mora obezbijediti stabilnost

objekta u toku betoniranja i stvrdnjavanja

betona. Projekat sadrži i nadvišanje sa čime

se obezbijeđuje planirana geometrija objekta.

Montirana skela i oplata moraju biti

pregledani i ovjereni prije početka

ugrađivanja armature i kablova.

Betoniranje može početi tek poslije

preuzimanja armature i kablova i uz potvrđeni

projekat betona i plana betoniranja te svim

atestima za upotrijebljene materijale.

Plan betoniranja je dobar, ako ima što manje

radnih spojeva, posebno u ravnini kolovozne

ploče.

Ako su svi radovi na montaži skele i oplate,

ugrađivanju armatura i kablova, betoniranju,

injektiranju kablova i njegi betona, izvedeni

po pravilima i savremenim saznanjima

tehnike građenja, onda takva rasponska

konstrukcija objekta ne smije imati ozbiljnijih

slabih točaka.

Postupak građenja na nepomičnoj skeli ne

postavlja uslove u pogledu oblika i dimenzije

poprečnog presjeka i geometrije gornje

konstrukcije što ovoj tehnologiji daje

prednost. Komplikovana geometrija, posebno

zakošenost i zakrivljenost u velikoj mjeri

povećava cijenu skele i oplate.

13.3 Izrada gornjih konstrukcija na

pomičnoj skeli i oplati "polje po

polje"

"In situ" betoniranje gornje konstrukcije

objekta na pomičnoj skeli i oplati upotrebljava

se za prednapregnute armiranobetonske

gredne sisteme raspona od 30 do 50 m i

dužine veče od 400 m.

Korak ili fazu nazivamo izradu jedne dužine

od koje se za cca 0,8 l nalazi u jednom polju,

a 0,2 l konzolno nalazi u drugo – slijedeće

polje tako da je pogodan naziv ovakvog

načina betoniranja "polje za poljem".

Temeljenje skele mora se oslanjati na

podacima iz geološko-geomehaničkog

izveštaja u kome su navedene nosivosti tla i

veličine slijeganja.

Poprečni nosači i oplata izrađeni su iz

impregniranog i zaštićenog drveta,

standardiziranih dimenzija i oblika.

Projekat skele i oplate izrađuje izvođač,

pregleda i ovjeri projektant i nadzorni organ.

Strana 68 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

TABELA 13.1

Savremene tehnologije

izgradnje gornjih konstr.

cestnovnih objekata grednih

i okvirnih sistema

Izgradnja

gornjih

konstrukcija

na fiksnoj

skeli

Tehnologije

za monolitnu

gradnju

gornjih

konstrukcija

za objekte

Izgradnja

gor.

konstrukcija

na pomičnoj

skeli sa opl.

"raspon po

raspon"

Izgradnja

gornjih

konstrukcija

po postupku

slobodne

konzolne

gradnje

Betoniranje i

potiskivanje

gornje

konstrukcije

objekata

Tehnologije

za

montažno –

monolitno

(spregnuto)

gradnju

gornje

konstrukcije

za objekte

Gornja

konstr.

izgrađena

od

montažnih

"T" nosač

spregn. sa

monol. AB

pločom

Tehnologije

za

montažnu

izgradnju

gornjih

konstrukcija

Gornja

konstr.

izgrađena iz

montažnih

AB

segmenata

UZDUŽNA SHEMA OBJEKTA

SHEMA POPREČNOG PRESJE

Raspon l

(m)

Ukupna

dužina

objekta

5 – 30(40)

5 - 200

30 – 50

> 300

70 – 250

140 – 800

25 – 50

150 – 800

5 – 25

5 – 200

30 – 120

‣ 500

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 69 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Nosivi element pomične skele sastoji se iz

dva prostorska punostijenska ili rešetkasta

nosača sa dvostrukom dužinom polja,

minimalna 1,5 dužine polja i sistema za

sidranje. Pomični nosači su zglobno povezani

sa čeličnim elementima oplate koji se

otvaraju prilikom pomicanja skele, a zatvaraju

prije ugrađivanja armature, kablova i

betoniranja.

Potpore pomične skele su čelični elementi

koji su konzolno poduprti i povezani sa vrhom

stuba.

Na tržištu se može dobiti više različitih

sistema pomičnih skela sa različitim

karakteristikama i zahtjevima – uslovi u

pogledu oblika i dimenzija stubova i

poprečnog presjeka gornje konstrukcije.

Pomična skela ima vlastitnu tehničku i

atestnu dokumentaciju koju treba pregledati

prije svake upotrebe. Obavezan je pregled i

atestiranje opreme prije njene upotrebe sa

čime se sprečavaju oštećenja i posljedice

koje bi mogle uticati na stabilnost mosta u

toku izgradnje.

Kod izrade koncepta moraju se projektantu

dostavili svi podaci o pomičnoj skeli kako bi

se projekat izradio u skladu sa

mogućnostima, dimenzijama i uslovima koje

omogućava upotreba skele. Poželjni su

stubovi pravougaonog konstantnog presjeka i

gornja kontrukcija sa maksimalnim podužnim

nagibom do 4 %, ako je sandučastog oblika

ili sa dva relativno široka nosača bez

poprečnih nosača.

Otvori na stubovima i gornjoj konstrukciji, koji

su potrebni za funkcionisanje pomične skele

moraju se predvidjeti i unijeti u projekt za

izvođu.

Relativno veća težina skele i rad prilikom

transporta i montaže, a kasnije kod

demontaže su razlog zbog kojih ova

tehnologija nije racionalna za kraće raspone.

Betoniranje na pomičnoj skeli "polje za

poljem" omogućava relativno brzu izgradnju

objekata sa napredovanjem oko 100 m

mjesečno ili približno jedno polje sedmično

uz prethodno izrađenim armaturnim

koševima.

Jedna od evidentnih prednosti ovog postupka

betoniranja je minimalni broj radnih spojeva

t.j. jedan spoj u području nultih tačaka gdje

se izvode i nastavci kablova.

13.4 Gradnja gornjih konstrukcija

mostova i viadukata po sistemu

slobodne konzolne gradnje

Zamisao o izgradnji gornjih konstrukcija

objekata sa slobodnom konzolnom

izgradnjom stara je 65 godina, a izgradnja

objekata po ovom postupku počinje prije 50

godina.

Postupak sa slobodnom konzuolnom

gradnjom dolazi u obzir za građenje mostova,

velikih i najvećih raspona od 70 do 250 m koji

premošćavaju visoke vodne i teško dostupne

suhe prepreke.

Brzina građenja je srednja, približno jedna

lamela dužine 5 m u jednom tjednu. Upotreba

četiri krletke kod dužih mostova omogućava

napredovanje do 80 m mjesečno. Postupak

je najracionalniji za mostove dužine od 150

do 800 m.

Nosivi čelični rešetkasti prostorski elementi

pomične skele – krletke, ukupne dužine

približno 10 m, omogućavaju betoniranje

segmenata, lamela dužine 5 m dok preostala

dužina služi za sidranje na već izgrađenom

konzolnom dijelu gornje konstrukcije.

Kod proizvođača i na tržištu mogu se dobiti

veći broj različitih tipova krletki, ali je kod svih

princip konstrukcije i tehnologija betoniranja

lamela slična. Projektant mora imati na

raspolaganju sve podatke o konstrukciji

krletki koji bi mogli uticati na koncepciju i

detalje konstrukcije objekta.

Gornja konstrukcija je pravougaonog

sandučastog ili trapeznog presjeka sa

konstantnom ili promjenljivom visinom od 2

do 15 m (iznad potpora kod najvećih

raspona). Širina presjeka se nalazi u

granicama od 10 do 20 m, najčešće od 12 do

15 m.

Poželjno je da je gornja konstrukcija u pravcu

ili krivini sa velikim poluprečnikom (R > 700

m) u zavisnosti od raspona. Niveleta nebi

trebala da bude u nagibu većem od 4 %.

Najpoželjnije su simetrične konveksne

nivelete kod kojih se tjeme vertikalne krivine

nalazi u sredini mosta.

Simetrični dijelovi objekta treba da se

betoniraju istovremeno sa čime se

izjednačavaju deformacije koje nastaju

uslijed reologije betona i postiže

projektovana geometrija.

Strana 70 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

Kod napenjanja kablova obično se radi o

kombinaciji kraćih i dužih kablova unutar, a

djelomično vani presjeka. Kablovi koji se

nalaze izvan presjeka služe sa prometno

opterećenje. Ovi kablovi se mogu naknadno

montirati i prednapregnuti (nakon

uspostavljanja kontinuiteta).

Betoniranje lamela može se izvoditi i po

neugodnim vremenskim uslovima pošto se

krletka može privremeno zatvoriti i

zagrijavati.

Za upotrebu konzolnog postupka građenja

jako je važno rješenje povezivanja gornje

konstrukcije i stubova. Bazni dio gornje

konstrukcije dužine 5 do 10 m (jedna do dvije

lamele) može se izraditi zajedno sa stubom

sa čvrstom vezom ili na ležištima i

privremenim sidranjem sa čime se postiže

stabilnost u toku građenja.

Sa završnim segmentom ili segmentima

uspostavlja se kontinuitet gornje konstrukcije.

Kod nekih mostova, koji su bili izgrađeni u

samom početku upotrebe ovog sistema,

radio se u sredini raspona AB zglob ili ležište

sa čime je most imao konzolni nosivi sistem i

za korisno opterećenje.

Savremeno građenje mostova ne dozvoljava

upotrebu zgloba u rasponskoj konstrukciji

mosta pošto ista mora biti neprekinuta na

čitavoj dužini.

Čelične krletke imaju tehničku i atestnu

dokumentaciju koju treba, prije svake

upotrebe, pregledati kao i cijelu konstrukciju i

opremu koja je potrebna kod građenja.

13.5 Betoniranje i potiskivanje gornjih

konstrukcija objekata

Postupak potiskivanja prednapregnutih

armiranobetonskih konstrukcija objekata

nastao je po uzoru potiskivanja i montaže

čeličnih grednih mostova.

Postupak se upotrebljava, razvija, inovira i

modificira više od 30 godina. Početak je bio u

Njemačkoj (autor prof. F. Leonhardt), a

kasnije se može sresti u svim razvijenim

evropskim državama.

Gradnja po ovom postupku je racionalna za

raspone od 20 do 50 m i ukupne dužine

mostova od 200 do 800 m.

Brzina građenja zavisi od dužine dijelova, koji

se u jednom komadu betoniraju na gradilištu.

Mjesečni učinak se kreće od 80 do 120 m.

Oprema, za postupak potiskivanja, sastoji se

iz: proizvodni plato za betoniranje dijelova ili

čitavih raspona na gradilištu, oprema za

potiskivanje gotovih dijelova i čelični kljun.

Proizvodni plato za betoniranje dužine od 15

do 40 je iz čelika koji je oslonjen na snažne

betonske temelje. Plato mora biti stabilan

nedeformabilan i prilagodljiv na promljenjljive

sandučaste presjeke nosive konstrukcije.

Proizvodni plato se montira iza upornjaka

mostova i viadukata na onoj strani, koja je

viša i prometno bolje povezana.

Oprema za potiskivanje namjesti se na vrhu

upornjaka, iza koga se nalazi proizovdni plato

za betoniranje. Vrh upornjaka je konstruisan

tako, da je prilagođen dimenzijama i funkciji

opreme za potiskivanje. Upornjak treba

provjeriti na uticaje koji nastaju kot montaže

te u slučaju potrebe mora se i ojačati. Nakon

potiskivanja rasponske konstrukcije i

demontaže presa, upornjak preuzima svoju

osnovnu funkciju krajnje potpore objekta.

Čelični kljun za montažu dužine 20 do 35 m

je prostorska rešetka ili puna konstrukcija

promjenljive visine koja se sastoji iz dva

paralelna nosača u ravnini rebara sanduka i

spregova. Kljun je povezan sa nosivom

betonskom konstrukcijom pomoću

visokokvalitetnih vijaka ili sidara. Na

prednjem kraju kljuna su "saonice", u novije

vrijeme i dizalice pomoću kojih se reguliše

nalijeganje na potpore.

Težina i cijena opreme zavisi prije svega od

dužine odsjeka koji se betonira u jednom

komadu i od veličine raspona. Za raspone

veće od 40 m može se razmisliti o

opravdanosti upotrebe pomoćnih potpora u

sredini raspona i uporediti sa povećanom

upotrebom kablova za prednapenjanje.

Kod postupka sa potiskivanjem poželjno je,

da se rasponska konstrukcija nalazi u pravcu

ili u krivini sa konstantnim radijusom bez

vitoperenja i promjene širine poprečnog

presjeka. Nivelete mogu biti u konstantnom

nagibu do 4 % ili, u koliko se to zahtjijeva, u

vertikalnoj krivini.

Poprečni presjek gornje konstrukcije mostova

i vijadukata je pravougaoni ili trapezni sanduk

širine 10 do 20 m. Poželjne su konstantne

debljine rebara, gornje i donje ploče.

Poprečni nosači su samo iznad potpora sa

čime se olakšava rad i skraćuje vrijeme

građenja.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 71 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Kablovi za prednapenjanje mogu prolaziti

kroz rebra i ploče, van presjeka ili

kombinovano što zavisi od raspona i odluke

projektanta. Preporučuje se vođenje kablova

kroz ploče.

Kablovi se nastavljaju na mjestima gdje su

momenti najmanji. U jednom presjeku ne

smije se nastavljati više od polovice kablova.

Spajanje kablova u gornjoj kolovoznoj ploči

presjeka nije dozvoljeno.

Opremu za potiskivanje treba pregledati prije

svake nove upotrebe, provjeriti projektnu i

atestnu dokumentaciju, posebno one dijelove

kod kojih je atest vremenski ograničen.

13.6 Rasponska konstrukcija mostova

sastavljena iz montažnih T nosača i

spregnuta sa monolitnom AB

pločom

Kroz pedesetogodišnju upotrebu montažnih

prednapregnutih nosača manjih raspona za

gornju konstrukciju mostova, pojavio se veliki

broj različitih presjeka nosača i različitih

presjeka nosivih konstrukcija koje su

sastavljene iz tih nosača.

Na oblik presjeka uticali su troškovi

proizvodnje, transporta i montaže, sličnost

presjeka gornjih konstrukcija i trajnost. Svi

presjeci nosača koji su oblikovani tako, da na

mjestima, koja imaju funkciju smanjenja

vlastite težine, nije moguć pristup u

eksploataciji objekta, nisu poželjni radi

smanjenja njihove trajnosti. Presjeci nosača

kod kojih je izgrađena kolovozna ploča u

ravnini gornje nožice imaju manju trajnost i

isto tako nisu poželjni.

Nosači sa T presjekom i gornjom nožicom

širine 1,5 do 2,0 m(2,5 m) jednostavni su za

izradu i montažu, a imaju dobar pristup za

održavanje. T nosači omogućavaju

betoniranje kolovozne ploče i krajnjih

poprečnih nosača bez skele i oplate, a sa

sprezanjem montažnog i monolitnog dijela

presjeka ostvaruje se jedinstven spregnuti

presjek koji preuzima prometno opterećenje i

dodatno stalno opterećenje.

Nosači dužine 5 do 20 m izrađuju se na

stazama za athezijsko prednapenjanje.

Nosači većih dužina do 30 m prednaprežu se

naknadno sa kablovima.

Jednostavan presjek nosača olakšava

prilagođavanje različitim širinama i geometriji

gornje konstrukcije. Mogu se upotrebiti i za

kose objekte do ugla križanja 60 o kao i za

objekte u krivinama.

Sa betoniranjem kolovozne ploče i poprečnih

nosača "in situ" i sa ugrađivanjem potrebne

podužne meke armature ili sa kontinuiranjem

pomoću kablova postiže se kontinuiranost za

prometno opterećenje.

Veza između gornje konstrukcije i stubova

ostvaruje se preko ležišta, AB zglobova ili sa

čvrstom vezom u okvirnu konstrukciju. Izbor

tipa povezivanja zavisi od dužine objekta,

visine stubova i drugih okolnosti.

Nosači su teški od 5 do 40 t, transport se

obavlja sa šleperima, a montiraju se sa

dizalicama ili lansirnim konstrukcijama.

Njihova upotreba je racionalna za mostove

dužine do 200 m, kao i za manje mostove sa

jednim rasponom gdje se preko integralnog

stuba može uspostaviti čvrsta veza bez

ležišta i dilatacija.

Presjek gornjih nosivih konstrukcija računa

se kao spregnuti nosač. U proračun se uvode

različite starosti i kvalitet betona montažnih

nosača, kolovozne ploče i poprečnih nosača.

Minimalna debljina kolovozne ploče između

nosača je 20 cm, minimalna širina poprečnog

nosača iznad potpora 80 cm.

Spregnuta veza montažnih nosača i

kolovozne ploče postiže se pomoću

moždanika koji su ugrađeni po čitavoj dužini i

širini nosača, a dimenzionirani su na smičuće

napone. Moždanici su iz betonskog željeza i

čine sastavni dio armature nosača.

13.7 Tehnologija montažne izrade gornjih

konstrukcija za mostove i vijadukte

iz industrijski izrađenih AB

segmenata

Izgradnja gornjih konstrukcija mostova i

vijadukata iz industrijsko izvedenih AB

segmentnih elemenata počela je u

Francuskoj 1962. godine

Presjeci mostova i vijadukata koji se izrađuju

iz prefabrikovanih elemenata najčešče imaju

oblik zatvorenog sanduka trapeznog ili

pravougaonog oblika, širine 10 do 20 m,

dužine 2 do 3 m, visine 2 do 6 m. Po potrebi

visina sanduka može biti promjenljiva. Kod

segmentnog načina izgradnje može se

upotrijebiti i drugi jednostavniji presjeci, npr.

presjek sa dva široka trapezna nosača.

Strana 72 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

Tehnologija segmentne izgradnje mostova

primjenjuje se za raspone od 30 do 120 m i

veće dužine mostova, jednog ili grupe

mostova (L > 500 m).

Kod ovog sistema poželjni su mostovi koji se

nalaze u pravcu sa nagibom nivelete do 4 %.

Moguća je upotreba i za objekte u krivinama,

ali je u ovom slučaju izrada segmenata

kompliciranija.

Proizvodnja segmenata može biti

centralizovana u nekoj postojećoj tvornici

betonskih proizvoda ili u novoformiranoj

tvornici na lokaciji koja se nalazi u blizini

mosta ili grupi mostova uz uslov da je ta

odluka ekonomski opravdana.

Oplate za betoniranje segmenata su čelične,

nedeformabilne i opremljene sa

mehanizmom koji omogućava brzo otvaranje

i zatvaranje i sa mogućnošću prilagođavanja

promjenljivoj geometriji presjeka. Za jedan

objekat ili grupu objekata potrebne su

najmanje dvije ili tri oplate sa čime se

omogućava jednovremeno betoniranje

spojeva koji se međusobno dotiču. Sa

oplatama su povezani sistemi vibratora.

Armaturni koševi kompletiraju se u pripremi.

Rad se izvodi u zatvorenom toplom prostoru

sa ili bez grijanja betona sa parom što zavisi

od projekta betona, postupka i brzine izrade.

Proizvodnja segmenata je nezavisna od

vremenskih uslova u čemu se i ogleda

prednost ovog postupka. Vremenska

ograničenja povezana su sa upotrebom

epoksidnih materijala za spojeve između

segmenata.

Utovar, transport i montaža segmenata su

različiti i relativno jednostavni. Zavise od

volumena, težine, udaljenosti tvornice,

prilaznih puteva do objekata i od raspoložljive

opreme potencijalnih izvođača.

Segmenti se mogu montirati sa postupkom

slobodne konzolne gradnje, simetrično u

odnosu na stubove, na isti način koji je

opisan u tehnologiji 13.4. Čelični konzolni

dijelovi, koji preuzimaju segmente, su laki i

jednostavni, a sidraju se na već montirani dio

konstrukcije. Nakon obrade spojeva segment

se sa kablovima poveže za već izgrađeni dio.

Za pojedinačnu montažu segmenata može

se upotrebiti čelična rešetkasta konstrukcija.

Segmenti se mogu montirati i u grupi po

postupku "polje za poljem" na pomičnoj oplati

i tehnologiji koja je navedena u 13.3 ili na

nepomičnoj oplati kao što je opisano u tački

13.2 koja je manje u upotrebi.

U dosadašnjoj upotrebi tehnologije

segmentne gradnje, razvila su se dva tipa

segmenata: segmenti sa širokim mokrim

spojem (70-100 cm) i segmenti sa kontaktnim

nalijegajućim spojem.

Postupak sa širokim spojem ima manje

zahtjeve u pogledu dimenzijskih tačnosti, a

dozvoljava preklapanje uzdužne armature.

Nedostatci postupka ogledaju se u

pridržavanju segmenta tako dugo dok spoj ne

dobije dovoljnu čvrstoću, zadržavanje oplate i

rešetke i smanjenje brzine građenja.

Nedostatci ovoga postupka su glavni razlozi

da se ovakvi spojevi segmenata sve više

napuštaju.

Pod slobodnom segmentnom gradnjom

podrazumjeva se upotreba kontaktnih

nalijegajućih spojeva sa zubovima koji se

premazuju sa epoksidnim ljepilom.

Može se konstatovati da se zahtjevi postupka

segmentnog građenja, a sa time kvalitet i

trajnost mostova i viadukata, zasniva na

kvalitetu izvedenih spojeva između

segmenata.

Razvoj i sve šira upotreba prednapenjanja

gornjih konstrukcija objekata sa kablovima

izvan presjeka čini tehnologiju segmentne

gradnje sigurnijom i lakšom za izvođenje.

Upotreba tehnologije segmentnog građenja

zahtijeva viši tehnički nivo i iskustvo

projektanata, izvođača, nadzora.

13.8 Savremeni postupci građenja

stubova za objekte

Krajnje potpore objekata uvijek se betoniraju

"in situ" u oplati sa odgovarajućom krutošću i

podupiračima.

Oplata je oblikovana prema geometriji

upornjaka i rasporedu radnih spojeva.

Kvalitet i obrada oplate dati su u PS 1.2.10.

Projekat oplate upornjaka mora obezbijediti

nedeformabilnost i stabilnost sve dok beton

ne dobije projektovanu čvrstoću.

Srednje potpore objekata grade se u

zavisnosti od oblika presjeka, visine i broja

stubova na jednom ili grupi objekata koji se

istovremeno grade.

Mostovi i vijadukti na autocestama i

magistralnim cestama te veći objekti na

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 73 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

regionalnim i lokalnim cestama moraju imati

srednje stubove koji se betoniraju "in situ".

Betoniranje srednjih potpora "in situ" može se

izvesti na tri različita načina što zavisi od

oblika presjeka, visine i broja stubova.

Stubovi koji imaju promjenljivi presjek i malu

visinu najlakše se betoniraju pomoću fiksne

oplate sa odgovarajućom krutošću i

podupiračima.

Stubovi sa konstantnim punim ili šupljim

sandučastim presjekom i visinama većim od

15 m grade se pomoću unificirane pomične ili

klizne oplate u lamelama dužine 3,0 do 4.0

m.

Pojam pomične oplate podrazumijeva oplatu

u kojoj se betonira stub, a pomicanje –

prenos oplate obavlja se mehaničkim putem

(bez hidraulike) na vsini slijedeće lamele.

Pojam klizne oplate podrazumijeva oplatu u

kojoj se betonira stub, a pomicanje se izvodi

uz pomoć hidrauličkih dizalica čiji je rad

usklađen sa brzinom betoniranja i

očvršćenjem betona.

13.9 Savremeni postupci građenja

betonskih lukova

Izgradnja betonskih lučnih mostova traje više

od 100 godina. Sve do pedesetih godina,

betonski lukovi su se gradili na skelama na

sličan način kao i kameni lučni mostovi.

Inovacije u izgradnji betonskih lučnih

mostova odnosile su se uglavnom na

inovacije u pogledu novih rješenja za skele.

Umjesto skela koje su zatvarale kompletan

riječni profil upotrebljavaju se skele sa

drvenim i čeličnim lukovima preko čitavog

profila ili dijela profila prepreke. Ovakve skele

upotrebljavaju se za veće raspone iznad

dubokih dolina i riječnih prepreka.

U principu postoje četiri osnovna načina

gradnje betonskih lučnih mostova:

- lukovi napravljeni uz pomoć fiksne skele

- lukovi napravljeni uz pomoć postupka

slobodne konzolne gradnje

- lukovi napravljeni od već pripremljenih

dijelova luka i rotiranjem preko zgloba

spušteni u projektovani položaj

- lukovi napravljeni po kombinovanom

postupku

veće raspone i visine lukova mogu se

formirati čelični lučni nosač sa dva ili tri

zgloba bez srednjih podupora što zavisi od

raspoložljive opreme izvođača radova.

Gradnja lukova velikih i najvećih raspona od

100 do 400 m sa tehnologijom slobodne

konzolne gradnje počela je prije tri decenije.

Sa pojavom ove tehnologije lučni sistemi

betonskih mostova postali su konkurentni i za

velike raspone. Segmenti lukova dužine 3 do

5 m betoniraju se na pomičnoj skeli.

Napravljeni dijelovi lukova se sidraju uz

pomoć kosih zatega na već izgrađeni dio

konstrukcije ili za posebno izrađene blokove.

Postupak gradnje napreduje istovremeno sa

obje strane.

Konstrukcija iznad luka može se betonirati

skupa sa lukom ili naknadno po završenom

spajanju lukova.

Lukovi izgrađeni sa rotiranjem već izgrađenih

vertikalno betoniranih polovica su ekonomični

samo za srednje raspone od 70 do 100 m. U

postupku betoniranja luk prestavlja zakrivljeni

nosač sa čeličnim zglobom na dnu. Sa

popuštanjem kosih zatega spuštanju se

polovice lukova, međusobno spajaju i

formiraju u cjeloviti luk.

Miješani postupak gradnje lukova prestavlja

kombinaciju postupka sa skelom za dijelove

lukova u petama i konzolnog postupka za

srednji nedostupni dio luka. Moguća je i

kombinacija da se dijelovi pete naprave po

konzolnom postupku, a srednji dio pomoću

skele koja je poduprta sa krajevima već

izgrađenog luka.

Projektovanje lučnih objekata kao i objekata

drugih nosivih sistema uspješna je samo u

slučajevima kod kojih se istovremeno

rješavaju i postupci građenja.

Slabije znanje vezano za postupke građenja

lučnih mostova i skoro zaboravljena gradnja

ovih lijepih nosivih sistema ne treba da budu

razlozi za njihovu manju upotrebu.

Racionalno rješenje postupka građenja

lukova može doprinijeti, da i ovi sistemi budu

konkurentni grednim i okvirnim sistemima.

Skela se danas upotrebljava za gradnju

lukova manjih raspona od 40 do 70 m koji

premošćavaju niske i dostupne prepreke. Za

Strana 74 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

14. FAZE IZRADE PROJEKTNE I

TEHNIČKE DOKUMENTACIJE

CESTOVNIH OBJEKATA

Projektna dokumentacija za objekte

obuhvata:

- idejne skice

- idejni projekat (IP)

- projekat za dobivanje građevinske

dozvole (PGD)

- projekat za licitaciju – raspis (PZR)

- projekat za izvođenje (PZI)

Idejna skica daje rješenja bistvenih dijelova

namjeravane izgradnje – koncept

konstrukcije.

Idejni projekat sadrži nacrte i dijelove na

osnovu kojih je investitoru omogućeno

donošenje odluke za prihvatanje najbolje

varijante objekta koji namjerava graditi.

U tabeli 14.1 date su faze izrade projektne i

tehničke dokumentacije za objekte na

cestama kao i njihova usklađenost sa fazama

projektne dokumentacije ceste.

Pojedine faze izrade projektne dokumentacije

za objekte zaostaju za jednu fazu u odnosu

na fazu obrade projektna ceste.

Obavezan sadržaj tehničkog izvještaja za IP,

PGD mostova:

- opšti podaci o mostu

- podloge za izradu projekta mosta

- koncept mosta i dispozicijski element

- geolološko-geomehanički uslovi i

temeljenje mosta

- konstrukcija mosta

- oprema mosta

- osnovni građevinski materijali

- tehnologija građenja

- uslovi eksploatacije i održavanja

Projekat za dobivanje građevinske dozvole je

sistematično uređen sadržaj tekstualnih

dijelova i nacrta, na osnovu kojih nadležni

organ može donijeti odluku o izdavanju

građevinske dozvole.

Projekat za licitaciju – raspis je sistematično

uređen sadržaj na osnovu kojih investitor

može odabrati najpovoljnijeg izvođača.

Projekat za izvođenje je projekat za

građevinsku dozvolu dopunjen sa planovima

oplata, armaturnim nacrtima, opremom

mosta i detajlima na osnovu kojih se mogu

izvoditi radovi prema uslovima iz građevinske

dozvole.

Tehnična dokumetnacija za objekte

obuhvata:

- projekat izvedenih radova (PIR),

- projekat za održavanje.

Projekat izvedenih radova je projekat za

izvođenje dopunjen sa eventualnim

promjenama u svim dijelovima projekta za

izvođenje koje su nastale u toku izgradnje.

Na osnovu ovog projekta može se na

tehničkom pogledu, ustanoviti je li objekat

izgrađen odnosno rekonstruisan u skladu sa

građevinskom dozvolom.

Projekat za održavanje je sistematično

uređen izbor, nacrta i teksta, šema, upustava

i dr. koji omogućava pravilnu eksploataciju i

održavanje objekta i ugrađenih instalacija.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 75 od 79

Opšta smjernica za mostove

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

FAZE PROJEKTA CESTE

FAZE PROJEKTOVANJA

OBJEKATA NA CESTAMA

TABELA 14.1

NAMJENA FAZE

STUDIJE I ANALIZE

IDEJNI PROJEKAT

PROJEKAT ZA GRAĐEVINSKU

DOZVOLU – PGD

PROJEKAT ZA RASPIS,

(LICITACIJU) - PZR

PROJEKAT ZA IZVOĐENJE –

P Z I

PROJEKAT ZA

IZVOĐENJE – PZI

PROJEKAT IZVEDENIH

RADOVA

- PID ZA CESTE

PROJEKAT ZA ODRŽAVANJE

CESTE

Saradnja projektanta objekata kod

pripremanja projektnog zadatka za

objekte na cestama.

IS – idejna skica objekta

To je obavezni sastavni dio

idejnog projekta ceste

IP – idejni projekat

• Idejni projekat je zasnovan na

konačnim podlogama.

• Idejni projekat, između ostalog

sadrži osnovne nacrte dispozicije

(situacija, tlocrt, uzdužni presjek,

poprečne presjeke kroz sve

podupore).

• Statički račun u obimu koji

obezbijeđuje sigurnost objekta i

pravilnost izabranih dimenzija i

količina.

PZR – projekat za raspis, licitaciju

PGD – projekat za građevinsku

dozvolu objekta

PZI – projekat za izvođenje objekta

PID – projekat izvedenih radova

objekata

Mogućnost optimalnog rješenja –

koncepta objekta, prije svega u

pogledu geometrije objekta

• definisanje nosivog sistema

• dužine i širine objekta

• određivanje osnovnih materiala i

tehnologije građenja

• osnova za ocjenu troškova

• ocjena tačnosti geometrije

• prijedlog fundiranja

• Sastavni je dio faze projekta za

obezbjeđenje građevinske

dozvole (PGD) za cestu.

• Dopunjava fazu PGD za ceste

definiše cijenu i funkciju objekta

• Prestavlja izvod iz PGD ili IP sa

definisanom geometrijom

sigurnosti, funkcijom i količinom

materijala.

• Omogućava objavljivanje

raspisa, licitacije.

• obezbjeđuje stabilnost, nosivost i

funkciju objekta

• određuje geometriju objekta

• zadovoljava zahtjeve lokacije,

zahtjeve oblikovanja

• poštuje sve zahtjeve smernica i

izdatih saglasnosti

• opredjeljuje tehnologiju izvođenja

Omogućava izgradnju objekta, jer

sadrži:

• nacrte oplate, armature i nacrte

kablova

• radioničke nacrte odn. detalje

• nacrte opreme objekta

• tehnologiju izvođenja

• uticaj građenja na stabilnost

• izrađuje se paralelno sa

izgradnjom objekta.

• Sadrži sve promjene odn.

dopune na objektu u poređenju

sa PGD / PZI.

• Glavna funkcija je da se očuva i

arhivira projekat stvarno

izvedenih radova koji prestavlja

osnovu za pregled i održavanje

objekata.

Projekat za održavanje objekta • Daje upustva za gospodarenje

sa objektom.

Strana 76 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

15. KRITERIJI ZA OCJENU

VARIJANTNIH RJEŠENJA

MOSTOVA

Kod velikih i važnih mostova i vijadukata

obavezna je izrada dvije ili tri varijante

idejnog projekta ili se rješenja obezbjeđuju na

osnovu javnog natječaja.

Komisija koja ocjenjuje varijantna

(natječajna) rješenja mora dobro proučiti i

ovladati sa mjerilima koja su bistvena za

ocjenu vrijednosti mosta.

Kriteriji za ocjenjivanje vrijednosti varijantnih

rješenja određenog mosta mogu se podijeliti

u pet osnovnih grupa:

15.1 Mjerila, koja se odnose na

karakteristike lokacije i podloge za

izradu natječajnih rješenja

- morfologija prepreke

- geološko-geomehanički uslovi

- seizmološki uslovi

- skladnost sa cestnim podlogama

15.2 Konstruktivno-tehnološka mjerila

- savremenost i originalnost koncepta

konstrukcije mosta

- izbor nosivog sistema

- elementi originalnosti vezani za izbor

nosivog sistema i koncepta konstrukcije

mosta

- izbor materijala za nosivu konstrukciju

- usklađenost statičko-konstruktivnog

koncepta mosta sa svim specifičnim

uslovima lokacije mosta

- izbor veličine raspona, međusobni odnos

raspona na čitavoj dužini mosta u

pogledu na statičke količine, potrošnju

materijala i tehnologije građenja

- raspored potpora u pogledu morfoloških

karakteristika terena, visine stubova i

geološko-geomehaničkih uslova

- koncept i konstruktorsko rješenje

poprečnog presjeka rasponske

konstrukcije

- koncept i konstruktivno rješenje srednjih

stubova

- koncept i konstruktivno rješenje

upornjaka sa vezom na trup ceste

- temeljenje potpora

- rješenje opreme objekta

- savremeni tehnološki postupci građenja i

njihova usklađenost sa karakteristikama

lokacije i statičko-konstruktivnim

konceptom mosta

- tehnologija građenja rasponske

konstrukcije

- tehnologija građenja potpora mosta

- tehnologija izrade temelja

- pouzdanost (sigurnost, trajnost) i vijek

trajanja mosta

- potrebni prostor za formiranje gradilišta i

pristupa na gradilište

- upotreba kvalitetnih i odgovarajućih

materijala.

15.3 Mjerila koja se odnose na

oblikovanje mosta i čuvanje

prirodne okoline

- oblikovanje pojedinih dijelova

konstrukcije i opreme mosta

- međusobna oblikovna usklađenost

elemenata nosive konstrukcije te

usklađenost nosive konstrukcije i opreme

mosta

- uključivanje mosta u prirodnu okolinu,

- skladna povezanost mosta i ceste ispred

i iza mosta

- ekološka mjerila (zaštita vode, zraka, od

buke, očuvanje biotopov)

- uređenje prostora u području mosta po

završetku izgradnje.

15.4 Ekonomska mjerila

- ekonomika (cijena) građenja mosta i

- troškovi eksploatacije i održavanja

mosta.

15.5 Mjerila koja se odnose na

eksploataciju mosta

- udobnost i sigurnost prometa na mostu

- vibracije i deformacije konstrukcije mosta

- mjerila i uslovi za redovno održavanje

preglede opreme i konstrukcije mosta

- mogućnost rekonstrukcije mosta

(popravci, sanacije, rekonstrukcije,

ojačanja)

- mogućnost prevoza posebnih tereta sa

težinom i gabaritima koji su veći od

normalnih vrijednosti

- položaj, pristupnost i održavanje

instalacija na mostu

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 77 od 79

Opšta smjernica za mostove

16. PROBNO OPTEREĆENJE

MOSTOVA

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

17. ARHIVIRANJE TEHNIČKE

DOKUMENTACIJE

Probno opterećenje spada u jedan od uslova

za tehički pregled i upotrebnu dozvolu za

mostove na cestama raspona > 15 m i

željezničke mostove raspona > 10 m.

Program probnog ispitivanja mosta sastavlja

odgovorni projektant i odgovorna osoba koja

vrši ispitivanje. Program mora sadržavati:

- veličinu i raspored opterećenja po

fazama

- račun očekivanih ugiba i deformacija

- raspored mjernih mjesta

- shemu organizacije ispitivanja

Položaj i veličina tereta za probno ispitivanje

određeni su sa projektom konstrukcije. Način

opterećenja u pravilu odgovara načinu

opterećenja u eksploataciji (dinamičko i

statičko opterećenje).

Prije izrade programa probnog opterećenja

obavezno je upoznavanje sa:

- projektnom dokumentacijom mosta

(PGD, PZI, PIR)

- dokumentaciom o kvalitetu ugrađenog

materijala

- makroskopskim pregledom mosta

Osnovni cilj probnog opterećenja je provjera

da li se most ponaša u skladu sa

predpostavkama u projektu i da li je siguran

za promet i preuzimanje projektovanih

opterećenja.

Ako su rezultati probnog opterećenja

negativni, mora se izvršiti sanacija

konstrukcije. Nakon izvedene sanacije mora

se ponoviti ispitivanje sa probnim

opterećenjem.

Izvještaj o probnom opterećenju mosta može

biti:

- privremeni izvještaj sa osnovnim

podacima i zakjučcima

- konačni izvještaj sa svim podacima o

mostu, ispitivanju mosta, uporednim

statičkim proračunom, analizom rezultata

proračuna i ispitivanja te zaključkom o

ispravnosti ili neispravnosti mosta za

preuzimanje projektovanih opterećenja.

Obavezno je da se jedna kopija elaborata o

probnom ispitivanju između ostalih, dostavi i

projektantu mosta. Projektant ima mogućnost

utvrđivanja i provjere izabranog statičkog

modela i statičko-dinamičke analize mosta.

17.1 Uvod

Obseg informacija sa različitih područja, koja

treba čuvati, stalno raste. Konstruktori i

inžinjeri treba da imaju stalan i uredan

pregled i uvid u postojeću tehničku

dokumentaciju. Tehnička dokumentacija

potrebna je i različitim službama kao što su:

marketing, kalkulacije, nabava, priprema

posla, izgradnja, kontrola, održavanje,

rehabilitacija.

Tehnička dokumentacija mora biti:

- pasivna i aktivna na usluzi u grafički

analognom obliku, podijeljena po

različitim službama, odjeljenjima i

korisnicima

- dostupna na jednostavan način, a njena

reprodukcija visoko kvalitetna

- postojana i neosjetljiva na razne vanjske

uticaje

- priručna i primjerna za jednostavnu

raspodjelu i slanje po pošti

- na takvom mediju koji garantuje

jednostavno dopunjavanje, popravljanje i

obradu

- postojano, sigurno i pregledno arhiviranje

na sigurnom mediju koji mora omogućiti

njenu upotrebu na duže vrijeme, mora

biti vjerodostojan i pravno valjan za

slučaj eventualnih sporova.

17.2 Prednost mikrofilmske kartice

podataka (MPK)

Mikrofilm kao medij informacija u upotrebi je

već 100 godina. Ispitivanja su pokazala da je

trajnost današnjih mikrofilmova 1600 godina.

Sposobnost arhiviranja podataka na MPK

(mjereno u bit/mm2) neprimjereno je veća od

arhiviranja na disketama i diskovima.

MPK sa srebrenohalogenim filmom ima

trajnost više od 150 godina što je

ustanovljeno sa simulacijom. Otporan je na

vlagu, izdrži temperaturu 150 o , a na svjetlosti

ne blijedi. Navedene karakteristike omogućile

su joj međunarodno priznat pravni medij.

Sa upotrebom MPK obezbijeđuje se brza i

jednostavna raspodjela i upotreba nacrta i

druge tehničke dokumentacije u preglednom i

priručnom obliku. U pogledu svoga oblika,

kartice su prostorski racionalne i kao takve su

najpogodnije za raspodjelu (slanje po pošti) i

čuvanje (arhiviranje).

Strana 78 od 79 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Opšta smjernica za mostove

MPK je opremljena sa OCR pismom i

barcodom što omogućava brzo traženje i

sortiranje podataka po različitim kriterijima.

Korisnik može rukom dopisati svaku

promjenu i evidentirati kada je došlo do nje.

Osnovnu karticu može zadržati radi

upoređivanja, a može je odložiti u centralni

arhiv. Kartica, osim crteža, sadrži i druge

podatke koji omogućavaju lakši rad sa

nacrtima (može služiti kao kartoteka).

17.3 Zajednički imenik MPK

Ako damo MPK pod zajedniči imenik sa

klasično i kompjutersko oslonjenom

tehničkom dokumentacijom, moramo

naglasiti da MPK omogućava povezivanje u

svim smjerovima:

- Prenos podataka iz klasičnih crteža na

MPK sa kamerama (fotopostupak).

- Prenos podataka iz kompjuterskih medija

(disketa, diskovi) na MPK pomoću

CADMIC sprave (laserski postopak),

prenos podataka iz MPK na

kompjuterske medije uz pomoć

SCANNERA koji skenira od 350 crteža

MPK u kompjuterski medij. Sa

scannerom obezbijeđen je nedostajući

član između analognim i digitalnim

sistemom. Skenirani crtež se može

popraviti u kompjuteru i direktno prenijeti

na papir putem laserskih štampača.

U 1993. godini pojavio se na tržištu laserski

štampač koji omogućava direktnu izradu

MPK iz kompjuterskog medija na MPK. Tako

dobiven mikrofilm je u potpunosti identičan

klasičnom MPK.

Arhiviranje na CD-ROM dolazi u obzir do

faze konačnoga arhiviranja tehničke

dokumentacije koji se nastavlja na MPK kao

dugoročno konačno arhiviranje.

Po završenom radu na objektu moraju se sve

eventualne promjene, koje su naknadno

ručno unesene u nacrt projekta, predati

projektantu koji ih tehničko izcrta u

kompjuterskom ili klasičnom obliku. Postupak

mora biti ovjeren od nadzornog organa i

odgovarajućih služba. Tako popravljena

dokumentacija pripremljena je za konačno

arhiviranje:

- digitalno preko laserskog štampača na

MPK, a može i na CD-ROM

- iz papirne podloge preko kamera na

MPK.

- Prenos podataka iz MPK na papir

pomoću štampača.

17.4 Priprema tehničke dokumentacije za

arhiviranje

Šifrant radova i osnovni upis podataka sa

glavom mora definisati investitor. Sadržaj i

oblik ta dva dokumenta moraju biti osnova za

svaku projektantsku organizaciju radi

jedinstvenog unosa podataka na arhivski

medij.

Tehnička dokumentacija koja je namijenjena

za arhiviranje mora se predati u originalnom i

transparentnom obliku odnosno na običnom

papiru sa čime se obezbijeđuje kvalitet

presnimavanja. Ne smije biti na ozolit papiru

jer blijedi i nije primjeran za kvalitetno

presnimavanje na MPK i trajno arhiviranje.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 1 Strana 79 od 79

SMJERNICE ZA PROJEKTOVANJE, GRAĐENJE,

ODRŽAVANJE I NADZOR NA PUTEVIMA

Knjiga I: PROJEKTOVANJE

Dio 2: PROJEKTOVANJE MOSTOVA

PROJEKTANTSKA SMJERNICA (PS 1.2.2)

Poglavlje 2: RUBNI VIJENCI, IVIČNJACI I HODNICI

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Rubni vijenci, ivičnjaci i hodnici

U V O D

Rubni vijenac prestavlja bočni završetak objekta koji uspostavlja prometnu sigurnost, oblikuje

i štiti objekat od agresivnog djelovanja okoline na vanjskim ispostavljenim rubovima objekta.

Materijali za rubne vijence su odabrani tako, da je postignuta trajnost i ujedno omogućeno

održavanje i obnavljanje pojedinih dijelova.

Ova smjernica sadrži sve elemente za projektovanje rubnih vijenaca, ivičnjaka i hodnika na

mostovima koji se nalaze na autocestama, magistralnim, regionalnim i lokalnim cestama

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 Strana 3 od 79

Rubni vijenci, ivičnjaci i hodnici

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

S A D R Ž A J

1. PREDMJER PROJEKTANTSKE SMJERNICE ............................................................................5

2. REFERENTNI NORMATIVI ..........................................................................................................5

3. TUMAČENJE IZRAZA ..................................................................................................................5

4. OPŠTA UPUSTVA........................................................................................................................5

5. GRAFIČKI PRILOZI ......................................................................................................................8

5.1: Rubni vijenac uz vanjski rub sa pomočnim hodnikom na AC / BC .....................................8

5.2: Rubni vijenac uz vanjski rub sa pomoćnim hodnikom i BSO ogradom na AC i BC............9

5.3: Rubni vijenac uz vanjski rub bez pomočnog hodnika na AC/BC (M/R/L) cestama izvan

naselja ...............................................................................................................................10

5.4: Rubni vijenac uz vanjski rub bez pomočnog hodnika na AC M/R/L cestama izvan naselja11

5.5: Rubni vijenac uz vanjski rub bez hodnika sa BSO na AC i BC.........................................12

5.6: Rubni vijenac u srednjem razdjelnom pasu sa ČSO na AC .............................................13

5.7: Rubni vijenac u srednjem razdjelnom pasu sa BSO na AC..............................................14

5.8: Rubni vijenac u srednjem razdjelnom pasu na AC – varijanta za objedinjenje – združene

objekte...............................................................................................................................15

5.9: Rubni vijenac u srednjem razdjelnom pasu širine 2,0 m na AC / BC ...............................16

5.10: Rubni vijenac u srednjem razdjelnom pasu širine 2,0 m na AC / BC - varijanta za

objedinjene – združene objekte ........................................................................................17

5.11: Rubni vijenac uz vanjski rub objekata na javnim nekategorisanim cestama sa dvije

(jednom) prometnom trakom.............................................................................................18

5.12: Rubni vijenac uz vanjski rub na M/R/L cestama u naselju (v ≤ 50 km/h)..........................19

5.13: Rubni vijenac na objektu ispod nasipa..............................................................................20

5.14: Rubni vijenac na objektu sa gornjim strojem debljine cca 40 cm .....................................21

5.15: Rubni vijenac sa komunalnim vodovima ispod konzole na objektu visine do 3,0 m.........22

5.16: Rubni vijenac sa komunalnim vodovima ispod konzole na M/R/L cestama .....................23

5.17: Rubni vijenac uz vanjski rub sa hodnikom na M/R/L cestama izvan naselja sa stazama

za pješake, bicikliste bez obzira na visinu i dužinu objekta .............................................24

5.18: Detalj izrade ivičnjaka .......................................................................................................25

Strana 4 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 2 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Rubni vijenci, ivičnjaci i hodnici

1. PREDMJER PROJEKTANTSKE

SMJERNICE

Osnovna namjena smjernice za rubne

vijence, ivičnjake i hodnike za mostove jeste

u tome, da kroz tekstualni dio i detaljne skice

definiše i obradi način konstruisanja rubnih

vijenaca, ivičnjaka i hodnika za sve variante

poprečnih presjeka mostova koje su

definisane u PS 1.2.1. Tipizirana rješenja za

rubne vijence, ivičnjake i hodnike obrađene

su u karakterističnim skicama za mostove na

autocestama, magistralnim, regionalnim i

lokalnim cestama.

2. REFERENTNI NORMATIVI

U izradi ove smjernice korištene su:

- Richtlinien für die Anlage von Strassen

RAS-L, 1995;

- Richtlinien für die Anlage von Strassen

RAS-Q 96, 1996;

- Richtzeichnungen für Brücken und andere

ingeinerbauwerke, Der Bauminister für

Verken, Abteilung Strasenbau, 1994, 1995;

- Slovenski standard TSC 07.102 Rubni

vijenci, ivičnjaci i hodnici na mostovima,

2001.

3. TUMAČENJE IZRAZA

Rubni vijenac je sigurnosno oblikovani

elemenat sa kojim se zaključuju vanjski

uzdužni rubovi rasponskih konstrukcija

objekata.

Rubni vijenac sa hodnikom je rubni vijenac

sa hodnikom širine ≥ 50 cm koji služi za

pješački ili biciklistički promet.

Ivičnjak prestavlja zaključak hodnika ili

rubnog vijenca uz kolovoz.

Okapnica je zarez na rubnom vijencu koji

spriječava podlijevanje betonske površine

Metličen beton je beton koji se u fazi

početka strdnjavanja površinski obradi sa

metlom u smjeru nagiba.

4. OPŠTA UPUSTVA

U poprečnom presjeku mosta rubni vijenac

prestavlja rubni završetak koji obezbijeđuje

mehaničku sigurnost prometa. To znači da

će točak, koji skrene sa kolovoza, biti

usmjeren da se vrati nazad na kolovoz. U tu

svrhu određene su osnovne geometrijske

karakteristike presjeka: uz kolovoz ima rubni

vijenac skok 7 cm, površina ima jedinstveni

poprečni nagib 4 %. Na rubni vijenac

pričvršćuje se čelična sigurnosna ograda

(ČSO), a umjesto nje može se upotrijebiti i

betonska sigurnosna ograda (BSO). Površina

nosive konstrukcije ispod rubnog vijenca,

koja prestavlja podlogu za hidroizolaciju,

mora u svakom primjeru biti nagnjena min.

2,5% prema kolovozu.

4.1 Osnovni oblik rubnog vijenca za

određeni normalni profil prikazan je u

smjernici PS 1.2.1.

4.2 Na regionalnim i gradskim cestama se

obično rubni vijenci izvode sa

hodnikom bez odbojne ograde pošto

su na mostu potrebne veće površine za

pješačke i biciklističke staze.

Mehanička sigurnost prometa postiže

se sa 18 cm (20 cm) podignutim

granitnim ivičnjakom. Brzine vozila u

gradskom prometu su po pravilu dosta

niže (v

Rubni vijenci, ivičnjaci i hodnici

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

4.6 Rubni vijenac pokriva konstruktivne

greške koje su nastale prilikom izrade

konzole zbog netačnih mjera oplate i

slijeganja podupora skela, a mogu

imati i funkciju zaštite i prikrivanja kotvi

kablova za poprečno prednaprezanje.

Bez obzira na geometrijske greške

izvedene konstrukcije rubni vijenac

mora zadržati projektovane kote

vanjske konture. Uobičajna širina

rubnih vijenaca je 35 cm. Može biti

manja ali ne manja od 25 cm ako je to

u skladu sa uslovima sidrenja stubova

ograda.

4.7 Sa mehaničkim osiguranjem prometa

trebao bi biti obezbijeđen siguran

prevoz vozila, a posebno treba biti

spriječen:

- pad vozila sa mosta

- preskok vozila na suprotni prometni

pojas (osiguranje srednjeg

prometnog pojasa).

Osiguranje vozila postiže se sa

čeličnom sigurnosnom ogradom (ČSO)

sa ostojnikom ili sa betonskom

sigurnosnom ogradom (BSO). Odbojna

ograda prenosi opterećenja preko

stubića i armature na konzolu

rasponske kosntrukcije.

Proračun pojedinih dijelova čelične

odbojne ograde (ČSO) sa ostojnikom –

distančnikom nije potreban, pošto taj

preuzima energiju naleta vozila sa

plastičnom deformacijom radi čega bi

bio besmislen proračun sa

zamjenjujućim

mirujućim

opterećenjem. Nalet vozila na mjestu

klizno djelujućeg dinamičkog

opterećenja treba uzeti u obzir sa

zamjenjujućim statičkim opterećenjem,

koji djeluje 5 cm ispod gornjeg ruba

ivičnjaka. U proračunu se uzima raznos

opterećenja pod uglom 45 o .

Momenat udarca:

M u = H . h

h = a + c + d/2

Uticajna širina:

b o = 20 cm

b I = b o + 2 . b 1 + 2. b 2

m H = M u = M u / b I

b H = H / b I

a - rastojanje od hvatišta sile do vrha asfalta

c - debljina asfalta

Za dimenzioniranje je mjerodavan

slučaj opterećenja na savijanje sa

zatezanjem uz faktor sigurnosti γ =

1,0.

Kod ekstremnih opterećenja, koje

prouzrokuju udarci na ČSO, ne može

se isključiti mogućnost da vozilo sa

jednim točkom pređe preko linije

odbojne ograde. Ovakvo statičko

opterećenje, koje je nastalo nakon

izvršenog dinamičkog udara, prestavlja

opterećenje jednog točka u prostoru

između ograde i čelične odbojne

ograde. U ovakvim slučajevima uzima

se opterećenje točka koje djeluje na

površinu 0,20 x 0,30 m sa silom od

50,0 kN (u ovom slučaju uzima se

raznos opterećenja pod uglom 45 o ).

Konzolu rasponske konstrukcije

dokazujemo za slijedeće slučajeve

opterećenja:

- vlastita težina + promet

- vlastita težina + pojedinačni točak

- vlastita težina + promet + udar na

ivičnjak (γ = 1,0).

Strana 6 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 2 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Rubni vijenci, ivičnjaci i hodnici

4.8 Beton

Rubni vijenac se izvodi isključivo

monolitno. Kvalitet betona se

ograničava na MB 30 uz obaveznu

upotrebu dodataka za beton sa čime

se postiže odpornost na mraz i uticaj

soli. Gornja površina betona se obradi

sa metličenjem.

4.9 Armatura

4.12 Rubni vijenac sa pomoćnim hodnikom

upotrebljava se u načelu kod objekata

na AC koji su duži od 50,0 m.

4.13 Razmak rubnih vijenaca u srednjem

razdjelnom pasu kod većih objekata se

odredi na osnovu deformacija –

pomjeranja u poprečnom smjeru koji

nastaju uslijed djelovanja potresnih

sila.

Rubni vijenci i hodnici su ispostavljeni

opterećenjima koja nastaju uslijed

skupljanja betona. Radi toga se u

uzdužnom smjeru armiraju sa

minimalnom armaturom od 0,9%

betonskog presjeka. Kvalitet betonskog

čelika je RA 400/500-2. Uzdužna

armatura je obično ∅10 mm, a

ugrađuje se sa unutrašnje strane na

razmaku 6,5 cm na gornjoj i 11,5 cm

na donjoj strani. Poprečna armatura je

∅ 10 mm na razmaku 20 cm. Zaključak

rubnog vijenca prilagođava se konzoli,

koja ima na kraju minimalnu debljinu

22 cm, a zatvara se sa sidrima ∅ 14

mm na razmaku ≤ 30 cm. Opterećenje

rubnog vijenca u uzdužnom smjeru

može se smanjiti sa poprečnim fugama

koje se ostavljaju na međusobnom

razmaku do 12 m.

4.10 Ivičnjaci

Ivičnjaci se rade iz granita ili drugih

eruptivnih stijena. Standardna dužina

je 1,0 m. Presjek ivičnjaka za objekte

na autocestama je 13 x 20 cm, na

ostalim objektima 20 x 23 cm (tačka

2.19). Ivičnjak je sa obadvije strane u

uzdužnom smjeru zaliven sa

trajnoelastičnim kitom. Površina koja

graniči sa hodnikom za pješake treba

da je hrapava, dok se ispostavljeni rub

mora izbrusiti min. 5 mm. Za lokalne i

regionalne ceste mogu se primjeriti i

betonski ivičnjaci istih dimenzija.

4.11 Detalj sidranja rubnih vijenaca ne

uzima u obzir uticaj vjetra na

sigurnosne panoje iznad željezničke

pruge ili AC i uticaje vjetra koji djeluje

na panoje ograde za zaštitu od buke.

Za ta opterećenja treba izračunati sile

koje treba preuzeti sa sidrima.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 2 Strana 7 od 25

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Rubni vijenci, ivičnjaci i hodnici

5. GRAFIČKI PRILOZI

Slika 5.1: Rubni vijenac uz vanjski rub sa pomočnim hodnikom na AC / BC

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 1 Strana 8 od 79

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Rubni vijenci, ivičnjaci i hodnici

Slika 5.2: Rubni vijenac uz vanjski rub sa pomoćnim hodnikom i BSO ogradom na AC i BC

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 2 Strana 9 od 25

Rubni vijenci, ivičnjaci i hodnici

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Slika 5.3: Rubni vijenac uz vanjski rub bez pomočnog hodnika na AC/BC (M/R/L) cestama izvan

naselja

(Detalj važi za dužine objekata od 40 m i visine objekta < 7,00 m)

Strana 10 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 2 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Rubni vijenci, ivičnjaci i hodnici

Slika 5.4: Rubni vijenac uz vanjski rub bez pomočnog hodnika na AC M/R/L cestama izvan naselja

(Detalj važi za dužine objekata do 20 m i visine do 3,0 m)

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 2 Strana 11 od 25

Rubni vijenci, ivičnjaci i hodnici

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

a) Polmontažna BSO

b) BSO betonirana na licu mjesta

Slika 5.5: Rubni vijenac uz vanjski rub bez hodnika sa BSO na AC i BC

Strana 12 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 2 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Rubni vijenci, ivičnjaci i hodnici

Slika 5.6: Rubni vijenac u srednjem razdjelnom pasu sa ČSO na AC

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 2 Strana 13 od 25

Rubni vijenci, ivičnjaci i hodnici

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Slika 5.7: Rubni vijenac u srednjem razdjelnom pasu sa BSO na AC

Strana 14 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 2 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Rubni vijenci, ivičnjaci i hodnici

Slika 5.8 Rubni vijenac u srednjem razdjelnom pasu na AC – varijanta za objedinjenje – združene

objekte

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 2 Strana 15 od 25

Rubni vijenci, ivičnjaci i hodnici

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Slika 5.9: Rubni vijenac u srednjem razdjelnom pasu širine 2,0 m na AC / BC

Strana 16 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 2 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Rubni vijenci, ivičnjaci i hodnici

Slika 5.10:Rubni vijenac u srednjem razdjelnom pasu širine 2,0 m na AC / BC - varijanta za

objedinjene – združene objekte

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 2 Strana 17 od 25

Rubni vijenci, ivičnjaci i hodnici

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Slika 5.11: Rubni vijenac uz vanjski rub objekata na javnim nekategorisanim cestama sa dvije

(jednom) prometnom trakom

Strana 18 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 2 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Rubni vijenci, ivičnjaci i hodnici

Slika 5.12: Rubni vijenac uz vanjski rub na M/R/L cestama u naselju (v ≤ 50 km/h)

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 2 Strana 19 od 25

Rubni vijenci, ivičnjaci i hodnici

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Slika 5.13: Rubni vijenac na objektu ispod nasipa

Strana 20 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 2 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Rubni vijenci, ivičnjaci i hodnici

Slika 5.14: Rubni vijenac na objektu sa gornjim strojem debljine cca 40 cm

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 2 Strana 21 od 25

Rubni vijenci, ivičnjaci i hodnici

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Slika 5.15: Rubni vijenac sa komunalnim vodovima ispod konzole na objektu visine do 3,0 m

Strana 22 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 2 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Rubni vijenci, ivičnjaci i hodnici

Slika 5.16: Rubni vijenac sa komunalnim vodovima ispod konzole na M/R/L cestama

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 2 Strana 23 od 25

Rubni vijenci, ivičnjaci i hodnici

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Slika 5.17: Rubni vijenac uz vanjski rub sa hodnikom na M/R/L cestama izvan naselja sa stazama

za pješake, bicikliste bez obzira na visinu i dužinu objekta

Strana 24 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 2 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Rubni vijenci, ivičnjaci i hodnici

Slika 5.18: Detalj izrade ivičnjaka

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 2 Strana 25 od 25

SMJERNICE ZA PROJEKTOVANJE, GRAĐENJE,

ODRŽAVANJE I NADZOR NA PUTEVIMA

Knjiga I: PROJEKTOVANJE

Dio 2: PROJEKTOVANJE MOSTOVA

PROJEKTANTSKA SMJERNICA (PS 1.2.3)

Poglavlje 3: OGRADE

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ograde

U V O D

Ograde su značajni dio opreme objekata na cestama koje služe za zaštitu pješaka, biciklista i

vozila na prelazu preko objekata te za zaštitu prostora ispod objekta.

Pored osnovne namjene, da štite vozila, bicikliste i pješake, ograde su prema svojoj

ispostavljenosti značajan elemenat za oblikovanje objekta, koji može znatno uticati na estetski

izgled objekta.

Ograde na objekatu treba uskladiti sa rješenjem ograda na cesti pred i za objektom u pogledu

namjene, konstrukcije, materijala, oblikovanja i izgleda što bistveno utiče na sigurnost prometa.

Dobro rješenje ograde je ono kada vozač nema utisak da se vozi preko objekta, što je posebno

važno za vožnjo preko kratkih objekata.

Na određenom potezu ceste treba unificirati rješenje ograda.

Smjernica PS 1.2.3 sa smjernicama PS 1.2.1 i PS 1.2.2 daje podatke i potrebne elemente za

projektovanje ograda na objektima.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 3 Strana 3 od 33

Ograde

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

S A D R Ž A J

1. PREDMET PROJEKTANTSKE SMJERNICE ..............................................................................5

2. REFERENTNI NORMATIVI ..........................................................................................................5

3. TUMAČENJE IZRAZA ..................................................................................................................5

4. OPŠTA UPUSTVA........................................................................................................................5

5. METALNE OGRADE ZA PJEŠAKE..............................................................................................7

5.1 Uvodni dio ...........................................................................................................................7

5.2 Ograda iz cijevi sa vertikalnom ispunom.............................................................................9

5.3 Ograda iz pravougaonih profila sa vertikalnom i horizontalnom ispunom ........................10

5.4 Ograda na objektima ispod nasipa iz cijevi sa horizontalnom ispunom............................11

5.5 Detalj sidranja stubova ograde..........................................................................................12

5.6 Detalj dilatiranja i spajanja elemenata ograde ..................................................................13

5.7 Detalj sidrenja stuba javne rasvjete ..................................................................................14

6. ČELIČNE SIGURNOSNE OGRADE (ČSO) ZA VOZILA (i pješake) ..........................................15

6.1 Uvodni dio .........................................................................................................................15

6.2 Jednostrana čelična sigurnosna ograda (ČSO) za vozila.................................................17

6.3 Jednostrana čelična sigurnosna ograda (ČSO) sa rukohvatom za pješake i zaštitnim

limom za bicikliste .............................................................................................................18

6.4 Dvostrana čelična sigurnosna ograda (ČSO) u srednjem pasu za razdvajanje širine

2,00 m ...............................................................................................................................19

6.5 Razmak stubova čelične sigurnosne ograde (ČSO).........................................................20

6.6 Sidranje stubova čelične sigurnosne ograde ....................................................................21

7. BETONSKE SIGURNOSNE OGRADE (BSO) ZA VOZILA (i pješake) ......................................22

7.1 Uvodni dio .........................................................................................................................22

7.2 Vanjska polumontažna BSO visine 80 (110 cm)...............................................................24

7.3 Vanjska monolitna BSO visine 80 (110 cm)......................................................................25

7.4 Unutrašnja montažna BSO visine 82 cm ..........................................................................26

7.5 Nadvišenje BSO sa čeličnom cijevi...................................................................................27

7.6 Raspored elemenata BSO na objektu...............................................................................28

7.7 Detalj spajanja BSO i ČSO ...............................................................................................29

7.8 Detalj nepomičnog spoja dvije BSO..................................................................................30

8. ZAŠTITNE OGRADE ..................................................................................................................31

8.1 Uvodni dio .........................................................................................................................31

8.2 Zaštitna mreža 2,0 x 2,0 m pričvršćena na ČSO ..............................................................32

8.3 Ograda protiv buke – sidranje na objektima .....................................................................33

Strana 4 od 33 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 3 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ograde

1. PREDMET PROJEKTANTSKE

SMJERNICE

Osnovna namjena smjernice za ograde na

cestovnim objektima jeste ta, da se na

sistematičan i savremen način definiše

rješenje ograde na mostovima prema

značaju, gabaritu, dimenzijama i materijalu.

Smjernica pruža informacije za projektante,

izvođače, investitore i spriječava upotrebu

neodgovarajučih rješenja ograde.

Po usvajanju i primjeni evropskih normi u

Bosni i Hercegovini ostaje obavezan

investitor da koristi EN 1317 koje cjelovito

obrađuje ograde na cestama i cestnim

objektima cestne sigurnostne ograde.

2. REFERENTNI NORMATIVI

- Slovenski standard TSC 07.102 Rubni

vijenci, ivičnjaci i hodnici na objektima,

2001;

- Steel safety barriers JUS U.S4.104 and

JUS U.S4.110;

- RAS-L Guidelines for road quipment,

1995 (Richtlinien für die Anlagen von

Straßen);

- RAS-Q 96 Guidelines for road

equipment, 1996 (Richtlinien für die

Anlagen von Straßen).

3. TUMAČENJE IZRAZA

Metalna ograda za pješake (MOP) je

element opreme mosta koji štiti pješake od

pada sa mosta.

Čelična sigurnosna ograda (ČSO) je dio

opreme mosta koji štiti vozilo od pada sa

mosta.

Betonska sigurnosna ograda (BSO) je dio

opreme mosta koji štiti vozila od pada sa

mosta.

Zaštitna ograda je dio opreme objekta koji

štiti ceste ispod predmetnog objekta.

Zaštitna mreža je ispuna zaštitne ograde.

Odbojnik je oblikovani elastični lim i čini

osnovni dio ograde.

Ograda za zaštitu od buke štiti objekte uz

most od uticaja buke vozila sa mosta.

Distancer je dio ČSO koji absorbuje dio sile

udara vozila na prelazu iz odbojnika na stub.

Stub je dio ČSO koji preuzima silu udarca

vozila na odbojnik i prenesi je na konstrukciju

mosta.

Dilatacija ograde je dio konstrukcije ograde

koji omogućava deformaciju ograde nastalu

od temperaturnih promjena.

Rukohvat je dio čelične ograde za pješake i

čelične sigurnosne ograde.

Ispuna ograde su vertikalni elementi ograde

između rukohvata i donje cijevi ograde.

Sidrenje ograde omogućava preuzimanje i

prenos horizontalne sile iz rukohvata

odnosno odbojnika preko stuba na nosivu

konstrukciju mosta.

Ploča za sidranje je konstruktivni dio

rješenja sidrenja stuba ČSO u beton.

Sidra su konstruktivni dio rješenja sidranja

stuba ČSO u beton.

4. OPŠTA UPUSTVA

4.1 Projektovanje i konstruisanje ograda

zavisi od namjene, položaja ograde u

poprečnom presjeku mosta i materijala.

4.2 U pogledu namjene razlikujemo:

- ograde za pješake,

- ograde za vozila i pješake,

- ograde za vozila i održavanje,

- ograde za vozila,

- ograde za sprečavanje buke i uticaja

vjetra.

4.3 U pogledu na položaj i mjesto

ugrađivanja na nosivoj konstrukciji

razlikujemo:

- ograde na rubovima – vijencima

objekata za zaštitu pješaka i zaštitu

pješaka i vozila;

- ograde na hodnicima uz prometne

trake za zaštitu vozila i za zaštitu

pješaka od vozila;

- ograde u razdjelnom pasu AC za

zaštitu vozila i za zaštitu osoblja koji

rade na održavanju;

- ograde uz rub stepenica za

održavanje.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 3 Strana 5 od 33

Ograde

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

4.4 U pogledu materijala iz kojega su

ograde izgrađene, razlikujemo:

- metalne ograde (čelik, nerđajući

čelik, aluminij),

- armiranobetonske ograde,

- drvene ograde,

- kamene ograde.

4.5 Na AC i novim objektima na

magistralnim i regionalnim cestama

upotrebljavaju se isključivo metalne i

armiranobetonske ograde. Kamene i

drvene ograde upotrebljavaju se samo

kod određenih gradskih objekata, kod

sanacije starijih objekata i kod objekata

sa posebnim zahtjevima u pogledu

uklapanja u zahtjeve prirodne okoline.

4.6 Upotreba, konstruisanje i projektovanje

kamenih i drvenih ograda, koje su

uslovljene sa konstrukcijom objekata ili

arhitekturom područja, nisu predmet

ove smjernice zbog svojih mnogih

posebnosti i posebnih rješenja.

Smatramo, da bi se sa unificiranjem

ograda ograničila kreativnost i

mogućnost oblikovanja svakog

primjera za sebe. Kamene i drvene

ograde moraju, između ostalog,

obezbijeđivati sigurnost i zaštitu

pješaka i vozila.

4.7 Kod projektovanja i konstruisanja

ograda, za sve namjene i iz svih

materijala, potrebno je definisati:

- namjenu i položaj ograde u pogledu

na korisne površine u poprečnom

presjeku objekta;

- dužinu ograde na objektu;

- rješenja zaključaka – krajeva ograde

odnosno povezivanja ograde objekta

sa ogradom ceste;

- visinu ograde:

- način sidrenja ograde.

4.8 Namjena i položaj ograde definiše se u

karakterističnom poprečnom presjeku

objekta koji je naveden u PS 1.2.2.

sadrži rješenja rubnih vijenaca,

ivičnjaka i hodnika sa tipovima i

položajem ograda saglasno sa

smjernicom PS 1.2.1, a odnose se na

slobodne profile i širine objekata.

4.9 Konstrukcija ograde mora biti

jednostavna za izradu, montažu,

zamjenu i održavanje.

4.10 Dužina ograde je obično jednaka dužini

objekta zajedno sa dužinom paralelnih

krilnih zidova. Ako su na objektu

upotrebljena kosa ili okomita krila,

onda je dužina ograde veća od dužine

objekta, a određuje se prema visini

nasipa uz objekat, dužini pristupnih

rampi i rješenja ograde na cesti uz

objekat.

4.11 Rješenje zakjučaka – krajeva ograde

bistveno utiče na sigurnost prometa, a

zavisi od namjene, položaja i od

rješenja ograde na cestama odnosno

drugih cesta uz objekat. Ograda na

objektu i ograda na cesti mora biti

usklađena u tlocrtnom i visinskom

položaju. Kod AC je poželjno da se

uskladi i tip ograde u pogledu namjene,

materijala i konstrukcijskog rješenja.

4.12 Način sidrenja, odnosno povezivanje

ograde sa novisom konstrukcijom

objekta je jako važan za sigurnost

vozila i pješake na objektu i pod

objektom.

4.13 Visina ograde je definisana za sve

tipove ograda i ne smije biti manja od

predviđenih. Veće visine su moguće u

posebnim okolnostima (kod gradskih

mostova, visokih vijadukata, za

obezbijeđenje potpune sigurnosti

okoline od prevrtanja vozila (cisterni)

izvan područja kolovoza, kod etažnih

mostova i denivelisanih etažnih

ukrštanja.

4.14 Predlagane i obrađene konstrukcije

čeličnih ograda, ograda za pješake,

metalnih sigurnosnih ograda, betonskih

sigurnosnih ograda i zaštitnih ograda

su savremene, modificirane i u praksi

provjerene. Rješenja su prilagođena

raspoložljivom materijalu, izradi,

montaži, zaštiti, zamjeni i održavanju.

Projektantima i izvođačima ostaje

mogućnost nuđenja i drugih rješenja,

ali samo u okviru zahtjeva i gabaritnih

uslova koji su obrađeni u PS 1.2.3.

4.15 Kod objekata na cestama, kod kojih se

predviđa osvjetlenje, neophodno je

uskladiti rješenja ograde sa rješenjem

stubova javne rasvjete. Stubovi se

mogu postaviti i sidrati u ravnini

vanjske ograde za pješake ili u ravnini

unutrašnje zaštitne ograde. Moguća su

i rješenja kod kojih se stubovi

postavljaju i sidraju na raširenom dijelu

vijenca izvan ravnine ograde za

pješake. Kakvo rješenje će se

upotrijebiti zavisi od dužine i namjene

objekta, visine i rasporeda stubova,

Strana 6 od 33 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 3 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ograde

potrebne osvjetljenosti, rješenja

osvjetljenja na cesti uz objekat i od

prostorsko-urbanističkih uslova.

4.16 Na objektima se mogu postaviti ograde

za zaštitu od buke ili vjetra.

Neophodnost, visina i položaj ovih

ograda definiše se posebnim

projektima u okviru projekta ceste.

4.17 Materijal za standardne ograde (čelik,

beton, čelik za armaturu te materijali za

zaštitu od korozije odnosno za zaštitu

površina betona) moraju odgovarati

važećim propisima i standardima.

4.18 Smanjivanje dimenzija i drugih

elemenata, kod standardnih ograda,

koji utiču na sigurnost i nosivost nije

dopušteno.

4.19 Sve nestandardne tipove ograda treba

statički dokazati.

4.20 Nacrti ograde moraju između ostalog,

sadržavati tlocrt i uzdužni presjek

objekta sa ogradama i rasporedom

dilatacija. Dilatacije ograda zavise od

položaja dilatacije na objektu, dužine

dilatiranja ograde, tipa ograda i dužine

montažnih elemenata ograde.

5. METALNE OGRADE ZA PJEŠAKE

5.1 Uvodni dio

5.1.1 Na slikama 5.2 – 5.4 prikazana su

konstrukcijska rješenja, dimenzije i

detalji nekih uobičajenih tipiziranih

ograda za pješake.

5.1.2 U gornjim dijelovima slika prikazan je

dio poprečnog presjeka objekta sa

položajem ograde za pješake koji

zavisi od rješenja rubnih vijenaca

prema PS 1.2.2.

5.1.3 Sve ograde za pješake imaju visinu

1,10 m, a konstruisane su iz čeličnih

cijevi ili kutijastih – pravougaonih

profila sa vertikalama ili sa

vertikalnom i horizontalnom ispunom.

5.1.4 Na slici 5.4 prikazana je ograda

visine 1,0 m sa horizontalnim

profilima. Namijenjena je za

obezbijeđenje sigurnog pristupa

službenim licima koja rade na

održavanju objekta.

5.1.5 Na slici 5.5 prikazana su tri detalja

sidranja ograda. Detalji A i B imaju

jednak konusni otvor ∅ 17 cm na

vrhu, dubine 22 cm koji je ojačan sa

spiralom. U betonu rubnog vijenca

ostave se otvori, koji se poslije

sidrenja ograde zapune sa betonom,

a gornji sloj debljine cca 2 cm je od

epoksidnog maltera.

5.1.6 Radi obezbijeđenja odvodnje vode iz

prostora za sidranje i odvodnje

kondezne vode iz cijevne ograde,

predviđeno je i prikazano u detalju A,

ugrađivanje cijevi ∅ 18 mm. Ovakvo

rješenje upotrebljava se u slučaju

kada se montaža ograde ne izvede u

istoj građevinskoj sezoni u kojoj se

izvede i rubni vijenac.

5.1.7 Kod detalja B nema cijevi za

odvodnju. U dijelu stuba iznad

vijenca ostavi se otvor ∅ 20 mm koji

služi za odvod kondezne vode iz

cijevne ograde. Moguća je i varijanta

da se stubovi zapune betonom, a

otvori za odvod kondezne vode

ostave se na vrhu stuba.

Sidrenje stubova cjevne metalne

ograde po detalju C, predviđa da se

ploča za sidrenje ugradi u fazi

betoniranja rubnog vijenca.

Ugrađena ograda se zavari sa varom

debljine 4 mm za ugrađenu ploču.

5.1.8 Na slici 5.6 prikazani su detalji

metalne ograde (iz cijevi ili kutijastih

profila). Detalj A prikazuje detalj

spoja dvije ograde. Unutrašnji dio

cijevi min. dužine 50 mm služi za

izradu kvalitetnog čeonog vara. Na

detalju B prikazana je konstrukcija

dilatacije ograde koja se nalazi

neposredno uz stub ograde.

Unutrašnji profil min. dužine 150 mm

privari se na jedan dio ograde.

5.1.9 Na slici 5.7 prikazan je tipizirani

detalj sidrenja stuba za javnu

rasvjetu. Prostor za sidrenje

obezbijeđuje se sa proširenjem

rubnog vijenca za 35 cm na dužini 50

cm 50+2x35 cm. Položaji stubova

treba da se uskladi sa ogradom za

pješake. Promjer, broj i dužina sidara

zavisi od visine stubova, a odredi se

statičkim proračunom.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 3 Strana 7 od 33

Ograde

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

5.1.10 Protiv korozijska zaštita sa vrućim

cinkovanjem treba da se izvede u

skladu sa BS 5493 za objekte u

zagađenoj ili primorskoj atmosferi.

Trajanje izvedene zaštite mora biti

min. 5 godina, a može se postići uz

ispunjenje slijedećih uslova:

- temeljno luženje i neutralizacija,

- vruća cinkovanja debljine 85 μm,

- izrada ograde mora omogućiti

dostup rastopljenog cinka do svih

površina,

- jako pažljiv transport i montaža,

- varenje nakon cinkovanja nije

dozvoljeno.

5.1.11 Alternativa vrućem cinkovanju je

protivkorozijska zaštita sa

premazima. Upotrebljava se u

slučajevima kada je predviđeno

varenje sa montažom i kada se ne

mogu izbjeći oštećenja u toku

transporta i montaže. Prednost

zaštite sa premazima ogleda se u

mogućnosti izbora boje ograde.

5.1.12 Sistem protivkorozijske zaštite, koja

se preporučuje za čelične ograde u

zagađenim ili primorskim

atmosferama sa trajanjem od min. 5

godina (do prvog održavanja), sastoji

se od:

- Abrazivno čišćenje u radionici do

Sa 2,5 po SIS 055900, 1 x epoksi

temeljni premaz min. debljine 75

μm, 1 x epoksi međupremaz sa

max. pigmentom debljine min. 125

μm.

- Nakon montaže izvede se

popravka oštećenih i zavarenih

mjesta sa istim premazom i istoj

debljini koja je izvedena u radionici.

Strana 8 od 33 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 3 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ograde

5.2 Ograda iz cijevi sa vertikalnom ispunom

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 3 Strana 9 od 33

Ograde

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

5.3 Ograda iz pravougaonih profila sa vertikalnom i horizontalnom ispunom

Strana 10 od 33 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 3 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ograde

5.4 Ograda na objektima ispod nasipa iz cijevi sa horizontalnom ispunom

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 3 Strana 11 od 33

Ograde

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

5.5 Detalj sidranja stubova ograde

Strana 12 od 33 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 3 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ograde

5.6 Detalj dilatiranja i spajanja elemenata ograde

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 3 Strana 13 od 33

Ograde

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

5.7 Detalj sidrenja stuba javne rasvjete

Strana 14 od 33 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 3 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ograde

6. ČELIČNE SIGURNOSNE OGRADE

(ČSO) ZA VOZILA (i pješake)

6.1 Uvodni dio

6.1.1 Čelične sigurnosne ograde služe za

zaštitu vozila na rubnim dijelovima

objekata ili na razdjelnim dijelovima AC

u skladu sa rješenjima rubnih vijenaca,

ivičnjaka i hodnika koji su dati u PS

1.2.2.

6.1.2 Prije široke upotrebe ČSO na javnim

cestama i objektima izvršena su

teoretska i praktična ispitivanja, koja su

služila za optimiziranje i prilagođavanje

rješenja.

6.1.3 U gornjim dijelovima slika prikazan je

dio poprečnog presjeka objekta sa

položajem ograde za vozila i pješake

koji su usklađeni sa rješenjima iz PS

1.2.2.

6.1.4 Čeličnu sigurnosnu ogradu sastavljaju

odbojnici, nosivi stubovi, distanceri sa

potpornim limom, ploče za sidranje i

vijci za sidranje sa maticama.

6.1.5 Odbojna ograda u pravilu se postavlja

tako, da je visina gornjeg ruba

odbojnice cca 75 cm iznad kote ruba

kolovoza. Istu visinu na rubu kolovoza

zadržava odbojna ograda i na objektu

uz toleranciju + 3 cm. Pošto je kolovoz

na objektu urađen sa podignutim

rubnim vijencem, onda je visinska

razlika između gornjeg ruba odbojnice i

površine rubnog vijenca 65 cm.

6.1.6 Dužina elemenata odbojnice je 4.200

mm. Spojevi su predviđeni na 4000

mm, sa preklopom 200 mm sa čime se

spriječava otvaranje ograde na tim

mjestima. Veza na spoju mora biti

dovoljno čvrsta, da u slučaju

otkazivanja jednog stuba, odbojnica

može preuzeti silu udara i prenijeti je,

kao veriga sa zglobovima, na susjedne

stubove. Za međusobno povezivanje

upotrebljavaju se jedino vijci sa

zaobljenom glavom.

6.1.7 Razmak između stubova odbojne

ograde na cesti iznosi 4,0 m (2,0 m),

na prelazu ceste na objekat 2,0 m, a

na objektu 1,333 m (1,334 m). Razmak

stubova ČSO na objektima prikazan je

na slici 6.5.

6.1.8 Za istovremeno obezbijeđenje vozila

i pješaka na rubu objekta potrebno je

tipskoj ČSO dodati gornji dio koji se

sastoji iz produžetka stubova i

rukohvata. Na taj način se

istovremeno obezbijeđuju radnici sa

održavanja ili manji broj pješaka na

kraćim objektima.

6.1.9 Na slici 6.2 prikazana je jednostrana

čelična sigurnosna ograda na

hodniku koji se nalazi na vanjskom

rubu ili razdjelnom pojasu AC. Vrh

odbojnika je na visini 650 mm od

nivoa sidranja. Standardni distancer

sa potpornim limom obrazuje širinu

ograde 360 mm. Upotrebljavaju se i

distanceri povećane širine od 500

mm. Ovo rješenje povećava širinu

objekta. Stub ČSO je oblikovan profil

120/50/25 po hladnom postupku.

Debljina lima stubova ne smije biti

tanja od 4 mm sa čime je

omogućena izrada vara debljine 3

mm na spoju sa pločom za sidranje.

6.1.10 Na slici 6.3 prikazana je jednostrana

ČSO za vozila sa produženim

stubom i rukohvatom za pješake.

Ukupna visina ovakve ograde je 110

cm odnosno ista visina kao i druge

ograde za pješake. Moguća su

različita konstruktivna rješenja

produženja stuba i rukohvata. Tipsko

rješenje na slici 6.3 prikazuje

stubove C oblika, koji su izrađeni po

postupku hladnog oblikovanja iz lima

debljine 4 mm. Rukohvat za pješake

prestavlja cijev ∅ 42 mm koja se

mora dilatirati. Produžeci stubova su

povezani sa stubovima ČSO sa po tri

vijka M 16.

6.1.11 Na slici 6.4 prikazana je dvostrana

ČSO u srednjem razdjelnom pasu

širine 2,0 m na AC. Kod ovih tipova

ograde predviđena je različita dužina

distancera, 500 mm prema

slobodnom vijencu i 360 mm prema

vijencu i ivičnjaku gdje je ograda

sidrana.

6.1.12 Na slici 6.6 prikazan je detalj

sidranja stubova ČSO pomoću

čeličnih podložnih ploča dim.

300x300x10 mm sa 4 zavrtnja M 16.

Ispod ploče se ugrađuje epoksidni

malter površine 350x350 mm koji

služi za izravnavanje površine i

obezbijeđuje vertikalni položaj stuba.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 3 Strana 15 od 33

Ograde

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

6.1.13 Sidranje stubova ČSO izvodi se na

dva načina:

- tačno ugrađivanje elemenata za

sidranje u toku ili prije betoniranja

rubnih vijenaca;

- naknadno sidranje u već

izbetonirane rubne vijence.

6.1.14 Tačno ugrađivanje elemenata za

sidranje stubova ČSO u toku

betoniranja rubnih vijenaca prikazano

je na slikama 6.2, 6.3 i 6.4. U toku

betoniranja tačno se ugradi ploča

300x300x10 mm sa šest sidara ∅ 16

mm. Vertikalan položaj stubova

postiže se sa ugrađivanjem

epoksidnog maltera različite debljine

od 1 – 4 cm.

6.1.15 Naknadno sidranje stubova ČSO

izvodi se po slijedećem postupku:

- u betonu se izbuše rupe pod

pravim uglom u odnosu na

površinu rubnoga vijenca;

- rupe se zapune sa epoksidnim

malterom do 1/3 visine;

- u rupe se ugrade zavrtnjevi, a

istisnutu masu maltera poravnamo

na betonsku površinu ispod ploče

za sidranje koja služi i kao osnovni

premaz za međusobno

povezivanje;

- nanesemo epoksidni malter za

podlijevanje pomoću čeličnog

okvira,

- ugradimo podlošku iz umjetne

mase na koju se postavi ploča za

sidranje sa stubom;

- centriramo stubove;

- nakon stvrdjavanja privijemo

zavrtnjeve, a otvore u ploči

ispunimo sa epoksidnim malterom.

ima min. trajanje od 5 godina. Uslovi

koje treba prethodno ispuniti su

slijedeći:

- temeljito luženje i neutralizacija;

- vruće cinkovanje sa prosječnom

debljinom 85 μm;

- izrada ograde mora omogućiti

dostup rastopljenog cinka do svih

površina;

- pažljiv transport i montaža;

- varenje nakon cinkovanja nije

dozvoljeno.

6.1.19 Svi elementi kao i sve veze i spojevi

ČSO moraju imati približno istu

otpornost na udare vozila (odbojnik,

stub, veza stuba sa pločom, veza

ploče sa sidrima i sidra).

6.1.20 Kod montaže ČSO treba postići

potpunu geometrijsku skladnost u

dvije ravnine i odgovarajući estetski

izgled.

6.1.21 Neke na novo razvijene tipove ČSO

koji se upotrebljavaju u inostranstvu

moći će se upotrebljavati i kod nas

tek nakon obezbijeđenja pozitivnog

višegodišnjeg iskustva u pogledu

njihove sigurnosti.

6.1.16 Mogući su i drugi postupci

naknadnog ugrađivanja i sidranja

stubova ČSO koji se izvode prema

upustvima proizvođača. Ova upustva

moraju biti ovjerena odnosno

prihvaćena od strane nadzora i

projektanta.

6.1.17 Svi dijelovi čelične sigurnosne

ograde moraju se zaštititi protiv

uticaja korozije po postupku vrućeg

cinkovanja – potapljanja u istopljeni

cink.

6.1.18 Protivkorozijska zaštita sa vrućim

cinkovanjem mora biti u skladu sa

BS 5493 koji se odnosi na objekte u

zagađenoj ili primorskoj atmosferi i

Strana 16 od 33 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 3 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ograde

6.2 Jednostrana čelična sigurnosna ograda (ČSO) za vozila

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 3 Strana 17 od 33

Ograde

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

6.3 Jednostrana čelična sigurnosna ograda (ČSO) sa rukohvatom za pješake i zaštitnim

limom za bicikliste

Strana 18 od 33 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 3 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ograde

6.4 Dvostrana čelična sigurnosna ograda (ČSO) u srednjem pasu za razdvajanje širine

2,00 m

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 3 Strana 19 od 33

Ograde

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

6.5 Razmak stubova čelične sigurnosne ograde (ČSO)

Strana 20 od 33 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 3 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ograde

6.6 Sidranje stubova čelične sigurnosne ograde

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 3 Strana 21 od 33

Ograde

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

7. BETONSKE SIGURNOSNE

OGRADE (BSO) ZA VOZILA (i

pješake)

7.1 Uvodni dio

7.1.1 Betonske sigurnosne ograde, isto kao i

čelične sigurnosne ograde služe za

zaštitu vozila na rubnim dijelovima

objekata ili na razdjelnom pasu AC u

skladu sa rješenjima za rubne vijence,

ivičnjake i hodnike koja su data u PS

1.2.2.

7.1.2 U gornjim dijelovima slika prikazan je

dio poprečnog presjeka objekta sa

položajem ograda za vozila i pješake,

a isti su usklađeni sa PS 1.2.2.

7.1.3 Dobra iskustva koja su postignuta u

posljednih 20 godina, utjecala su na

masovnu upotrebu BSO na

autocestama. Ovako dobra iskustva

potvrdila su teoretična i praktična

ispitivanja. BSO nude sigurniju ogradu

protiv pada vozila sa objekta. Sa ovom

ogradom se može postići puna

sigurnost svih vrsta vozila od pada sa

objekta što zavisi od izabrane visine

ograde i načina njenog sidranja.

7.1.4 BSO prestavlja nastavak tradicije

masivnih kamenih ili betonskih

parapeta uz rubove objekata koji su sa

svojom masom zadržavali vozila i

spriječavali ih od pada sa objekta.

Osnovna prednost BSO izražena je

kroz oblik površine okrenute prema

kolovozu koja ima različite nagibe u

odnosu na kolovoz. Prvi blaži nagib

počinje 8 cm iznad gornjeg dijela

asfalta, a na visini 28 cm se odmiče za

18 cm (cca 54 o ). Drugi strmiji nagib

visine 49 cm (47 cm) ima odmik 5 cm

(cca 85 o ).

7.1.5 PS 1.2.3 Ograde, tačka 7 Betonske

sigurnosne ograde za vozila obrađuje

onaj dio BSO, koji se odnosi na

objekte. Propisuje samo neke osnovne

elemente i uslove koje treba uzeti u

obzir kod upotrebe BSO na objektima.

7.1.6 Prema položaju u poprečnom smjeru

objekta razlikuju se:

- BSO, koje se postavljaju na vanjske

rubove objekta (slike 7.2, 7.3).

- BSO, koje se postavljaju na 0,5 m od

ruba prometnih traka uz hodnik za

održavanje objekata (slika 7.4).

7.1.7 Prema načinu izrade razlikujemo:

- polumontažne BSO (slika 7.2)

- monolitne BSO (slika

7.1.8 Kod projektovanja i konstruisanja

BSO na objektima treba definisati:

- položaj BSO u poprečnom

presjeku objekta,

- način izrade BSO,

- dužinu BSO na objektu,

- rješenje zaključivanja ograde

odnosno povezivanje ograde na

objektu sa ogradom na cesti,

- visinu ograde,

- način sidrenja.

7.1.9 PS 1.2.1, PS 1.2.2 i PS 1.2.3 u

potpunosti određuju položaj i

namjenu BSO na objektima.

Ostojanje BSO od ruba kolovoza je

min. 0,5 m.

7.1.10 Način izrade BSO na objektima

prilagođava se načinu izrade BSO na

cestama uz objekat. Jako je važno

da se zadrži princip, da se na kraćim

objektima ne mijenja materijal, način

izrade, tip, položaj i visina ograde jer

to najmanje utiče na vozača i

okolinu.

7.1.11 Dužina BSO je obično jednaka dužini

objekta zajedno sa dužinom krilnih

zidova i prilagođava se dužini

tipiziranih montažnih elemenata

BSO.

7.1.12 Rješenje povezivanja BSO na

objektu sa BSO na cesti te rješenje

zaključaka BSO za slučajeve kada

se ne nastavlja na cesti prikazano je

na slici 7.6.

7.1.13 Na mjestima gdje su objekti dilatirani

moraju biti dilatirane i ograde.

Detalji ovih dilatacija navedeni su u

PS 1.2.7, a svako dilatiranje mora biti

posebno riješeno. Rješenje mora biti

usklađeno sa rješenjem dilatacije

objekta.

7.1.14 Visina betonskog dijela BSO na

objektima ograničena je na 80 cm

(82 cm). Povećanje visine na 110 cm

ili više postiže se sa čeličnim

rukohvatom koji su prikazani na slici

7.5 sa dva variantna rješenja.

Strana 22 od 33 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 3 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ograde

7.1.15 U uzdužnom pravcu objekta BSO se

postavljaju tako, da je gornji rub

ograde paralelan sa niveletom

objekta. U poprečnom smjeru na

objekat, ograde se uvijek postavljaju

vertikalno.

7.1.16 Način sidrenja BSO mora biti

usklađen sa načinom izrade. Na

slikama 7.2 i 7.3 prikazani su načini

sidranja koji su provjereni u praksi.

7.1.17 Radi postizanja veće otpornosti na

nalet vozila pojedini elementi BSO se

međusobno povezuju u lanac skupa

sa naletnim elementima.

Za prolaz eventualne vode iz

nagnjene konzole prema cijevi za

procjednu vodu ostavljaju se na rubu

otvori širine 10 cm na svaki metar

dužine elementa ograde. Svaki

elemenat ograde dužine 6 m ima i

otvor 40x8 cm koji služi za odvodnju

vode sa hodnika.

Sidrenje elemenata postiže se sa

povezivanjem u uzdužni lanac prema

detalju sa slike 7.8.

7.1.23 Na slici 7.7 prikazan je detalj

spajanja BSO i ČSO.

7.1.18 Beton koji se upotrebljava za izradu

elemenata BSO mora ispunjavati

zahtjeve propisa za beton.

7.1.19 Vidne površine BSO moraju biti

ravne, glatke i kompaktne bez

neravnina ili oštećenja koja mogu

smanjiti otpornost na mraz i solenje.

Otpornost na mraz i solenje može se

obezbijediti i naknadno sa zaštitnim

površinskim premazima.

7.1.20 Na slici 7.2 prikazan je detalj

poprečnog presjeka polumontažne

BSO visine 80 cm (110 cm). Način

sidranja-spajanja obezbjeđuje se sa

betoniranjem dijela ograde na spoju

na licu mjesta sa armaturom za

sidranje 8 ∅ 16 R, koja je ugrađena

u konzoli kolovozne ploče na širini

2x30 cm.

7.1.21 Na slici 7.3 prikazan je poprečni

presjek vanjske BSO monolitne

visine 80 cm (110 cm) betonirane na

licu mjesta. Povezivanje BSO sa

rubnim vijencem (konzolom) je preko

radne spojice koja mora biti dignuta 5

cm iznad gornje površine asfalta.

Oplata za izradu monolitne ograde

obično je pomična. Dobra strana

ovog rješenja je kvalitetan spoj.

Slabija strana je manji kvalitet vidnih

površina betona i neomogučavanje

popravki geometriskih grešaka na

vijencu.

7.1.22 Na slici 7.4 prikazan je poprečni

presjek unutrašnje montažne BSO

visine 82 cm. Montažni elementi

ograde ugrađuju se na izravnavajući

sloj cementnog maltera debljine 3

cm. Sloj se ugrađuje na izolaciju bez

povezivanja sa kolovoznom pločom.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 3 Strana 23 od 33

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ograde

7.2 Vanjska polumontažna BSO visine 80 (110 cm)

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 3 Strana 24 od 33

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ograde

7.3 Vanjska monolitna BSO visine 80 (110 cm)

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 3 Strana 25 od 33

Ograde

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

7.4 Unutrašnja montažna BSO visine 82 cm

Strana 26 od 33 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 3 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ograde

7.5 Nadvišenje BSO sa čeličnom cijevi

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 3 Strana 27 od 33

Ograde

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

7.6 Raspored elemenata BSO na objektu

Strana 28 od 33 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 3 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ograde

7.7 Detalj spajanja BSO i ČSO

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 3 Strana 29 od 33

Ograde

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

7.8 Detalj nepomičnog spoja dvije BSO

Strana 30 od 33 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 3 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ograde

8. ZAŠTITNE OGRADE

8.1 Uvodni dio

8.1.1 Zaštitne ograde na objektima su

namijenjene za zaštitu ljudi i prometa

izvan objekta i za zaštitu prometa na

objektu.

8.1.2 Prema svojoj namjeni, razlikuju se:

- ograde za zaštitu od buke

- ograde za zaštitu od vjetra

- zaštitne ograde na nadvozima (iznad

željeznica ili AC) i podvozima

8.1.3 Ogade za zaštitu od buke postavljaju

se na rubove – ivice objekata sa

namjenom da se zaštite naselja i

stanovništvo uz AC protiv uticaja buke

koja dolazi sa AC. Potreba, položaj i

visina ograde određuje se u projektu

AC.

8.1.4 Ograde za zaštitu od vjetra postavljaju

se na rubove objekata približno

okomito na smjer vjetra sa namjenom

da se promet i pješaci zaštite od

djelovanja vjetra. Potreba, položaj i

visina ograde na objektima određuje

se u projektu AC.

8.1.5 Zaštitne ograde na nadvozima iznad

AC postavljaju se sa namjenom da

štite promet na AC protiv padanja

snijega prilikom pluženja te za zaštitu

od slučajnog ili namjernog pada

predmeta sa nadvoza na AC.

8.1.9 Na slici 8.3 prikazan je detalj sidranja

stubova ograde za zaštitu od buke

koja se ugrađuje na vijencu objekta.

Broj i promjer sidara zavisi od visine

ograde. Sličan način sidranja

upotrebljava se i za ograde koje

služe za zaštitu od vjetra. Širina

vijenca je 50 cm.

8.1.10 Stubovi i sidranje ograda za zaštitu

od buke i vjetra moraju se statički

dokazati. Visina veća od 2,0 m utiče

na promjenu uticaja vjetra na nosivu

konstrukciju.

8.1.11 Postoji mogućnost, da se za zaštitne

ograde na nadvozima upotrebljavaju

i drugi materijali i drukčija rješenja uz

poštivanje osnovnih principa iz PS

1.2.3

8.1.12 Minimalna dužina zaštitnih ograda na

nadvozima jednaka je širini AC pod

nadvozom povećana za 1,0 m na

svaku stranu. Minimalna dužina

zaštitnih ograda iznad željeznica

jednaka je širini slobodnog profila

pod objektom koji se povećava za

1,0 m na svaku stranu.

8.1.13 Metalne sigurnosne ograde imaju

zaštitu na uticaj korozije po principu

vrućeg cinkovanja. U toku transporta

i montaže ne smije doči do oštećenja

te zaštite.

8.1.6 Zaštitne ograde kod objekata iznad

željeznice postavljaju se sa namjenom

da se spriječi svaki kontakt sa

kontaktnom mrežom pod visokim

naponom i služi za pogon vlakova.

Svako približavanje toj mreži je opasno

po život.

8.1.7 Zaštitne ograde na podvozima štite

promet na cesti ispod podvoza.

8.1.8 Na slici 8.2 prikazan je dio zaštitne

ograde visine 2,0 m sa pločama širine

2,0 m na objektima iznad željeznice.

Na ovom primjeru prikazano je

pričvrščivanje zaštitne ograde za

stubove ČSO.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 3 Strana 31 od 33

Ograde

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

8.2 Zaštitna mreža 2,0 x 2,0 m pričvršćena na ČSO

Strana 32 od 33 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 3 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ograde

8.3 Ograda protiv buke – sidranje na objektima

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 3 Strana 33 od 33

SMJERNICE ZA PROJEKTOVANJE, GRAĐENJE,

ODRŽAVANJE I NADZOR NA PUTEVIMA

Knjiga I: PROJEKTOVANJE

Dio 2: PROJEKTOVANJE MOSTOVA

PROJEKTANTSKA SMJERNICA (PS 1.2.4)

Poglavlje 4: HIDROIZOLACIJA OBJEKATA NA PUTEVIMA

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Hidroizolacija

U V O D

Beton i ugrađena armatura su u toku eksploatacije mostova i drugih konstrukcija na putevima

izloženi različitim uticajIma koji utiču na pojavu oštećenja. Najbrojnija su oštećenja od prodora

oborinskih voda, slane vode u zimskom periodu različitih hemijskih i fizikalnih uticaja. Oštećenja u

armiranobetonskim konstrukcijama najčešće se pojavljuju radi:

- neodgovarajućeg kvaliteta betona

- male debljine zaštitnog sloja betona iznad armature

- prodora obične i slane vode u beton kroz nastale prsline

- karbonizacija betona

- velike agresivnosti atmosfere zbog prisustva sumpornog oksida, ugljika, dušika i drugih

uticaja

Ovi uticaji se u velikoj mjeri mogu unaprijed predvidjeti i uzeti u obzir u samom projektovanju

konstrukcije kroz izbor odgovarajućeg postupka hidroizolacijske zaštite. Značaj i težina

pojedinačnih i ukupnih uticaja određuje se na osnovu pribavljenih stručnih saznanja.

Način izrade i kvalitet hidroizolacije direktno utiču na upotrebljivost i trajnost konstrukcija u

eksploataciji. Različiti i prihvaćeni materijali za hidroizolacije mogu preuzeti specifična opterećenja,

na koja su ispostavljeni, bez posljedica samo do određene mjere. Zbog toga izbor odgovarajućeg

materijala za hidroizolaciju ima istu važnost kao i njegovo ugrađivanje.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 4 Strana 3 od 26

Hidroizolacija

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

S A D R Ž A J

1. PREDMET PROJEKTANTSKE SMJERNICE ..............................................................................5

2. REFERENTNA DOKUMENTACIJA..............................................................................................5

3. TUMAČENJE IZRAZA ..................................................................................................................5

4. VRSTE I OSOBINE IZOLACIJA ...................................................................................................7

4.1 Premaz podloge .....................................................................................................................7

4.2 Izolacioni sloj ..........................................................................................................................7

4.3 Zaštitni sloj..............................................................................................................................8

5. OSNOVNI MATERIJALI................................................................................................................8

5.1 Vrste materijala.......................................................................................................................8

5.1.1 Materijali sa bitumenskim vezivom..................................................................................8

5.1.2 Materijali iz umjetnih organskih tvari ...............................................................................8

5.1.3 Ostali materijali ................................................................................................................8

5.2 Kvalitet materijala ...................................................................................................................9

5.2.1 Materijali sa bitumenskim vezivom..................................................................................9

5.2.2 Materijali iz umjetnih organskih tvari .............................................................................14

5.2.3 Pijesak za posipanje......................................................................................................15

6. IZVOĐENJE................................................................................................................................15

6.1 Općenito ...............................................................................................................................15

6.2 Način izrade..........................................................................................................................16

6.2.1 Priprema podloge ..........................................................................................................16

6.2.2 Slojevi za lijepljenje .......................................................................................................17

6.2.3 Izolacijski slojevi ............................................................................................................18

6.2.4 Zaštitni slojevi ................................................................................................................21

6.2.5 Habajući slojevi..............................................................................................................22

6.2.6 Izolacija graničnih površina – spojeva...........................................................................22

6.3 Kvalitet izrade .......................................................................................................................23

6.3.1 Općenito ........................................................................................................................23

6.3.2 Prethodna ispitivanja .....................................................................................................23

6.3.3 Unutrašnja kontrolna ispitivanja.....................................................................................23

6.3.4 Vanjska kontrolna ispitivanja .........................................................................................24

6.3.5 Vrsta i obim ispitivanja...................................................................................................25

6.4 Ocjena kvaliteta ....................................................................................................................25

7. MJERENJE I PREUZIMANJE RADOVA ....................................................................................25

7.1 Mjerenje radova....................................................................................................................25

7.2 Preuzimanje radova..............................................................................................................26

Strana 4 od 26 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 4 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Hidroizolacija

1. PREDMET PROJEKTANTSKE

SMJERNICE

Namjena ove projektantske smjernice ogleda

se u detaljnijem opisivanju savremenih

postupaka za postizanje nepromočivosti,

upotrebom materijala koji mogu obezbijediti

primjernu zaštitu novih objekata i obnovu

zaštite objekata koji su duže vremena u

upotrebi.

Navedeni postupci najviše odgovaraju za

postizanje nepromočivosti kod objekata na

cestama i obezbijeđuju njihovu zaštitu protiv

fizikalnim i kemijskim učincima površinske i

podzemne vode.

Sadržaj smjernice PS 1.2.4 ne može se

tumačiti i izvoditi na način koji sprečava ili

uslovljava odgovarajuću upotrebu

građevinskih proizvoda koji su dati u promet

prema zahtjevima Zakona o građevinskim

materijalima.

2. REFERENTNA DOKUMENTACIJA

Smjernica PS 1.2.4 se oslanja na slijedeću

slovensku i inostranu važeću dokumentaciju:

Evropski (slovenski) standardi:

SIST EN 1107-1

SIST EN 1109

SIST EN 1110

SIST EN 1426

SIST EN 1427

SIST EN 1429

SIST EN 1431

SIST EN 1849-1

SIST EN 12311-1

SIST EN 12593

DIN (slovenski) standardi:

SIST DIN 16726

SIST DIN 52123

SIST DIN 52131

DIN norne:

DIN 1996-6

DIN 1996-10

DIN 1996-14

DIN 1996-15

DIN 1996-16

DIN 1996-17

DIN 1996-18

DIN 1996-19

DIN 51366

DIN 51755

DIN 52004

DIN 52005

DIN V 52021

DIN 52023

DIN 53150

DIN 53211

DIN 53215

DIN 53505

DIN 53854

DIN 53855

DIN 53857

DIN 54307

Austrijski standardi (ÖN):

ÖN C 9231

ÖN C 9232

ÖN 3800 / 1

Tehnički propisi:

ISO 2592

SIA 280 – 10

RVS 15.362

TL Min – Stb

ZTV BEL – B

ZTV TL bitfug 82

U projektantskoj smjernici 1.2.4 su sa

datiranim i nedatiranim referencama

uključene odredbe drugih publikacija. Kod

datiranih referenci moraju se sve naknadne

dopune i promjene uzeti u obzir, ako su

uključene kroz dopune ili reviziju. Kod

nedatiranih referenci važi poslednje izdanje

referentne dokumentacije.

3. TUMAČENJE IZRAZA

U ovoj smjernici imaju upotrijebljeni izrazi

slijedeća značenja:

Bitumenski premaz za zaptivanje

površinskog sloja (bituminous

waterproofing base coat,

Bitumendichtungsanstrich) je postupak

nanosa vrućeg ili hladnog tečnog

bitumenskog veziva za postizanje potpune

nepromočivosti površine.

Bitumenska traka (bitumen waterproofing

sheeting, Bitumendlichtungsbahn) je traka za

izolaciju sa nosivim uloškom koji je prekriven

sa bitumenskom masom. Pripremljen je za

lijepljenje ili varenje na podlogu.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 4 Strana 5 od 26

Hidroizolacija

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Drenažni epoksidni beton (drainage epoxy

concrete, Dran-Epoxidbeton) je

jednofrakcijski beton sa velikim učešćem

prolaznih mikrošupljina, za vezivo se

upotrebljava smola.

Dubina hrapavosti (depth of roughness,

Rauhtiefe) je količnik dobiven od zapremine

udubljenja na površini sloja i pripadajuće

površine. Upotrebljava se kao mjerilo grube

hrapavosti, a određuje se sa rasprostiranjem

pijeska (Sand-patch-method) ili mjerenjem

isticanja vode po Mooru.

Hidroizolacija (waterproofing, Wasser

abdichtung) znači zatvaranje površine protiv

prodiranja vode.

Sloj za izravnanje (leveling course,

Ausgleichschicht) je sloj sa kojim se

obezbijeđuje ravnost podloge i njene

odgovarajuće visine.

Izravnavanje sa lopaticom (leveling with

spatula, Kratzspachtelung) prestavlja

zapunjavanje udubljenja koje obrazuje

hrapavost podloge sa odgovarajućim

materijalom koji se ugrađuje pomoću lopatice

u debljini do vrha zrna u podlozi.

Masa za lijepljenje (ljepilo) (adhesive,

Klebstoff) je materija (na bitumenskoj osnovi

ili osnovi iz vještačkih tvari) koja je

namijenjena za lijepljenje mase za zaptivanje

na pripremljenu podlogu.

Lijepljenje trake za zaptivanje

(waterproofing sheet sticking, Kleben der

Dichtungsbahn) znači podlijevanje zagrijane

bitumenske mase ispod trake za izolaciju

kako bi se ostvarila dobra veza sa podlogom.

Liveni asfalt (gussasphalt) je asfaltna masa

u vrućem stanju gusto tekuća radi čega je,

kod ugrađivanja, ne treba zgušćavati –

valjati.

Obloga na objektu (bridge surfacing,

Bruckenbelag) sastoji se iz zaštitnog i

habajućeg sloja.

Habajući sloj (wearing course, Deckschicht)

je krovni – završni sloj obloge na objektu.

Sastav mase zavisi od predviđenih klimatskih

i prometnih uslova.

Osnovni (temeljni) premaz (primer,

Grundanstrich/Grundiering) je premaz

podloge (sa epoksidnom smolom ili

rastvorom bitumenskoga veziva) koji služi za

bolje prijanjanje slijedećih slojeva i

zapunjavanje udubljenja.

Podloga (substrate, Unterlage) je svaka

površina ispod sloja koju treba izgraditi.

Postupak sa vodenim mlazom (procedure

with water jet, Wasserstrahlverfahren) je

hidromehanički postupak pripreme (čiščenje,

hrapavljenje) podloge.

Prekrivanje (overlapping, Uberlappung)

znači preklop rubova dvije trake koje su

ugrađene jedna do druge.

Fuga (joint, Fuge) je prostor (žlijeb) između

dva susjedna građevinska elementa, ili u

samom elementu koja služi za sprečavanje

pojave nekontrolisanih pukotina ili za

izravnavanje promjena dužina od

temperature.

Masa za prijanjanje (bonding layer,

Haftbrucke) prestavlja među sloj koji

poboljšava bolje prijanjanje i trajnu vezu dva

sloja.

Spoj (header joint, Stoss) prestavlja

planirano ili uslovljeno dodirivanje dva ili više

susjednih građevinskih elemenata bez

međusobne veze, nego su ti elementi

povezani sa srestvima za lijepljenje.

Masa za zaptivanje (waterproof membrane,

Dichtungsschicht) prestavlja osnovnu masu

kod zaptivanja objekata. Napravljena je iz

materijala koja sadrže bitumenska veziva ili

umjetne tvari.

Zaptivanje – dihtovanje (seal, Abdichting) je

kombinacija slojeva za zaptivanje podloge.

Sastoji se iz osnovnog premaza, premaza za

zalijevanje ili izravnanje sa lopaticom, sloja

za zaptivanje i zaštitnog sloja.

Traka za zaptivanje (sealing strip,

Dichtungssstreifen) je srestvo sa određenim

presjekom za punjenje fuga i zaptivanje

spojeva.

Varenje bitumenske trake (bitumen

waterproofing sheeting weilding, Schweissen

eineer Bitumendichtungsbahn) prestavlja

ravnomjerno zagrijavanje podloge i površine

bitumenske trake pomoću odgovarajućih

gorionika po čitavoj širini kako bi se stvorili

uslovi za odgovarajuće omekšanje

bitumenske mase i lijepljenje trake na

podlogu.

Strana 6 od 26 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 4 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Hidroizolacija

Premaz za zalijevanje (sealing,

Versiegelung) znači nanos neprekinutog fila

veziva na neravnu podlogu.

Zaštitni sloj (protective layer, Schutzschicht)

je sloj koji se ugrađuje za zaštitu izolacionog

sloja od oštećenja, a može poboljšati izolaciju

objekta.

Masa za zaptivanje (joing sealing

compound, Fugenvergussmasse) je hladna ili

vruća tekuća masa bez određenog oblika

koja služi za ispunjenje fuga i spojeva, a

istovremeno omogućava željeno ponašanje

spoja.

4. VRSTE I OSOBINE IZOLACIJA

Izbor postupaka za izradu izolacija zavisi

prije svega od:

- vrste i namjene objekta na putu

- specifičnih lokalnih uticaja: prometa, klime,

oblikovanja puta, posebnih osobina

konstrukcije objekta i održavanje objekta.

Svaka izolacija objekta na putevima sa

lijepljenim materijalima-slojevima (˝crna

kada˝) po pravilu se sastoji iz slojeva za

lijepljenje, zaptivanje i sloja za zaštitu (slika

4.1).

4.1 Premaz podloge

Na vertikalnim i jako nagnjenim površinama

gdje se voda ne zadržava, izvede se

prethodni premaz sa rastvorom bitumenskog

veziva, a prestavlja prvi postupak u sklopu

izrade izolacije. Izrada predpremaza

uslovljava i izradu zalivnog premaza ili

izravnavanja sa lopaticom.

Na površinama sa malim nagibima i na

vodoravnim površinama, po pravilu treba

izvesti osnovni premaz (grundiranje) sa

epoksidnom smolom koji je posut sa

odgovarajućim pijeskom.

Premaz podloge mora obezbijediti

zadovoljavajuću vrijednost napona

prijanjanja na podlogu i zatvaranje pora.

Na štetne uticaje vode objekti se mogu

zaštititi:

- po postupku ugrađivanja čvrstih materijala

(tkim. »bijele kade«) i

- sa različitim kombinacijama uz upotrebu

pretežno elastičnih slojeva za zaptivanje

(tkim. »crna kada«)

Kod postupka sa čvrstim materijalima,

osnovni materijal koji obezbijeđuje

vodonepropusnost je beton. Bitne osobine

betona ograničavaju njegovu upotrebu, prije

svega na dijelove objekata na putevima koji

nisu ispostavljeni djelovanju soli. U ovakvim

uslovima bolja je primjena postupka po kojem

se na podlogu ugrađuju vezani materijali

(lijepljene izolacije). U svim primjerima

ovakvih izolacija potrebno je obezbijediti

dobar i trajan spoj izolacione trake na

pripremljenu podlogu.

Ispunjenje gore navedenog uslova zahtijeva

izvršenje slijedećih predradnji:

- nanos osnovnog premaza

- nanos zalivnog premaza ili nanos

izravnavajućeg sloja sa lopaticom

Način izrade izolacije objekta na putevima

mora se detaljno odrediti u nacrtima.

Slika 4.1: Sastav obloge (˝crna kada˝) na

objektu

4.2 Izolacioni sloj

Izolacioni sloj mora biti izgrađen iz materijala

koji je sa varenjem, lijepljenjem ili brizganjem,

na sloj za lijepljenje, athezijsko povezan sa

podlogom.

Izolaciona traka mora imati sposobnost

preuzimanja svih deformacija objekta.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 4 Strana 7 od 26

Hidroizolacija

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

4.3 Zaštitni sloj

Za zaštitu izolacionih slojeva na vodoravnim

ili površinama sa malim nagibom treba

izvesti zaštitni sloj koji sa lijepljenjem

obezbijeđuje potpunu vezu zaštitnog sloja sa

izolacionim slojem. Kod površina sa većim

nagibom za zaštitu se mogu upotrijebiti i

materijali koji obezbijeđuju potrebnu zaštitu

izolacionog sloja i sa djelomičnim (tačkastim)

povezivanjem sa podlogom.

5. OSNOVNI MATERIJALI

Upotrebljivost svih materijala, koji su

predviđeni za izolaciju objekata na putevima,

mora se provjeriti kroz odgovarajuća

prethodna ispitivanja i prethodno izdatim

certifikatima.

Za sve materijale moraju se obezbijediti

upustva proizvođača sa tačnim opisom

načina njihove upotrebe.

5.1 Vrste materijala

Svi materijali koji se upotrebljavaju za

izolaciju objekata moraju se proizvesti sa

bitumenskim vezivima ili iz umjetnih

organskih tvari. Za određene slojeve, u

sklopu izolacije objekata, mogu se upotrijebiti

i neki drugi materijali.

5.1.1 Materijali sa bitumenskim vezivom

Materijali sa bitumenskim vezivom su

pogodni za upotrebu kod slijedećih

postupaka:

o za slojeve koji služe za prijanjanje

- za osnovni premaz: rastvori bitumenskih

veziva

- za zalivni premaz ili za izravnavanje sa

lopaticom: modificirana bitumenska

veziva sa polimerima (po potrebi i sa

dodacima)

- za masu za lijepljenje: bitumenska veziva

sa odgovarajućim dodacima.

o za izolacijske slojeve:

- bitumenske trake za lijepljenje

- bitumenske trake za varenje

- modificirana bitumenska veziva sa

polimerima

o za zaštitne i habajuće slojeve:

- bitumenski betoni

- liveni asfalt

o za premaz površine izolacije:

- rastvori bitumenskih veziva

- sa polimerima modificirana bitumenska

veziva

Za bandažiranje čelnih spojeva, kod izolacija

koje su urađene od lijepljenih ili varenih

bitumenskih traka, upotrebljavaju se posebne

bitumenske trake sa zaštitnim slojem koji

spriječava prelaz bitumenskih materijala iz ili

kroz trake u obližnje materijale odnosno u

gornje slojeve asfalta.

Za izolaciju – zapunjavanje različitih spojnica

na objektima (spojnice dva ista ili različita

materijala) upotrebljavaju se:

- bitumenske mase (kitovi) za punjenje –

zaptivanje spojnica

- bitumenske trake za spojnice

Prije upotrebe potrebno je, kod oba slučaja,

izvesti prethodni premaz sa odgovarajućim

bitumenskim vezivom.

5.1.2 Materijali iz umjetnih organskih tvari

Materijali iz umjetnih organskih tvari mogu se

upotrijebiti za izolacije objekata u slijedećim

postupcima:

o za slojeve koji služe za prijanjanje:

- za osnovne premaze: tečni polimeri –

reakcijske (epoksidne) smole

- za zalivni premaz ili smjese za izravnanje

sa lopaticom: tekući polimeri (reakcijskoepoksidne

smole) sa odgovarajućim

dodacima

o za izolacijske slojeve:

- tekući polimeri za brizganje

- polimerne folije (za lijepljenje)

o za djelomično izolacijske slojeve (za

slojeve razdvajanja kod plivajućih izolacija):

- polimerna drenažna tkanina

- drenažno pletivo

o za izolaciju, zaptivanje spojeva

- reakcijske organske smjese

5.1.3 Ostali materijali

Za ojačanje s polimerima modificiranog

bitumena, koji služi za izolaciju, treba

upotrijebiti odgovarajuće mreže iz umjetnih

materijala, metalnih žica ili odgovarajućih

tkanina iz staklenih ili poliesterskih vlakana.

Zaštitni slojevi za zaštitu izolacije objekata ili

dijelova objekata koji se nalaze u nasipu,

mogu se izvesti iz cementnog maltera ili

betona koji su pripremljeni prema

odgovarajućoj recepturi.

Strana 8 od 26 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 4 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Hidroizolacija

Za zaštitu izolacije vertikalnih betonskih

površina mogu se upotrijebiti različiti

građevinski materijali, npr. drvene ploče,

opeka, stiropor idr.

5.2 Kvalitet materijala

Sve vrijednosti koje su uslovljene za pojedine

osobine osnovnih materijala su granične i

moraju se obezbijediti.

5.2.1 Materijali sa bitumenskim vezivom

5.2.1.1 Emulzija bitumenskog veziva

Za osnovni premaz upotrebljava se hladna

emulzija oksidiranoga bitumena ili bitumena

za cestogradnju koji se proizvodi sa

organskim otopinama.

Tehnički uslovi za osobine emulzija

bitumenskoga veziva navedeni su u tabeli

5.1.

Umjesto emulzija bitumenskog veziva, za

osnovni premaz, mogu se upotrebljavati i

nestabilne bitumenske emulzije, ako je to

predviđeno po projektu ili to odobri nadzorni

organ. Upotrebljena nestabilna bitumenska

emulzija mora odgovarati zahtjevima iz

tabele 5.2.

5.2.1.2 S polimerima modificirano

bitumensko vezivo

Za izolaciju se upotrebljavaju modificirana

bitumenska veziva koja se pripremaju u

posebnim radionicama kao homogena

fizikalna mješavina ili kao produkt kemijske

reakcije bitumena i na temperaturu odpornog

polimera – elastomera.

Karakteristike modificiranog polimernog

bitumenskog veziva i njegovu upotrebu mora

odrediti proizvođač.

Modificirana polimerna bitumenska veziva

koja se upotrebljavaju kao zalivni premazi ili

za izravnavanje sa lopaticom, a čine sastavni

dio izolacije objekta, moraju odgovarati

zahtjevima koji su navedeni u tabeli 5.3.

5.2.1.3 Bitumenska masa za lijepljenje

Osobine bitumena i bitumenske mase za

lijepljenje izolacione trake (po vrućem

postupku) na podlogu moraju odgovarati

zahtjevima koji su navedeni u tabeli 5.4.

5.2.1.4 Bitumenska traka

Potrebne osobine bitumenskih traka za

varenje i lijepljenje, koje se upotrebljavaju za

izolacije horizontalnih i malo nagnutih

površina, navedene su u tabelama 5.5 i 5.6.

Dopunjeni zahtjevi za osobine bitumenskih

traka za varenje, koje se upotrebljavaju za

izolaciju vertikalnih ili jako nagnutih površina,

navedene su u tabeli 5.7.

Nosivi element bitumenske mase u traci, koja

se upotrebljava za izolaciju horizontalnih

površina, mora biti iz staklenih vlakana ili

poliesterske drenažne tkanine. Mora imati

odgovarajuću odpornost na prekid i

odpornost na uticaj toplote.

Površina bitumenske trake mora biti

konstantna, suha, bez drugih primjesa i

pukotina i zaštićena na odgovarajući način sa

polietilenskom folijom ili posipanjem sa

kamenim sitnim zrnima.

Bitumenska traka za izolaciju ima širinu 1000

mm, rubovi su ravni. Najveće dozvoljeno

odstupanje širine iznosi +10 mm.

Samoljepljive bitumenske trake za

bandažiranje čeonih spojeva bitumenskih

traka za izolaciju moraju imati širinu približno

200 mm.

Ako se izolacija izvodi sa preklapanjem

bitumenskih traka, onda traka mora imati

oblik klina po jednom uzdužnom rubu. Širina

klina iznosi od 80 – 100 mm.

Raslojavanje bitumenske trake po debljini ne

smije biti prisutno, a rola ne smije biti

deformisana.

5.2.1.5 Asfaltne mješavine za zaštitne i

habajuće slojeve

Uslovljene osobine asfaltnih mješavina za

zaštitne i habajuće slojeve na objektima su

slične kao i kod asfaltnih slojeva koji se

upotrebljavaju na kolovozu puta.

Za proizvodnju asfaltnih masa za zaštitne i

habajuće slojeve iz asfaltbetona, drobljenca

sa bitumenskim mastiksom i livenog asfalta

upotrebljavaju se frakcije veličine 8 i 11 mm

iz kamenog materijala i odgovarajuće

modificirano bitumensko vezivo.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 4 Strana 9 od 26

Hidroizolacija

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Tabela 5.1: Tehnički uslovi za osobine rastvora bitumenskih veziva

O s o b i n e

rastvora bitumenskog veziva

Jedinica

mjere

Zahtjevana

vrijednost

Propis za

ispitivanja

Udio bitumena

Omekšanje ekstrahiranog bitumena po PK:

- oksidirani

- bitumeni za gradnju cesta

Penetracija ekstrahiranog bitumena

Prekid ekstrahiranog bitumena po Frassu:

- oksidirani

- bitumeni za gradnju cesta

Omekšanje po Abel-Pensky-ju, najmanj

Za kraj vremena po Fordu

Vrijeme sušenja (suv kao prah), najviše

% (m/m)

o

C

o C

mm/10

o C

s

h

30 – 50

80 do 125

54 do 72

10 do 43

- 10

- 2

21

15 do 80

3

DIN 53215

EN 1427

EN 1426

EN 12593

DIN 51753

DIN 53211

DIN 53150

Tabela 5.2: Tehnički uslovi za osobine nestabilnih bitumenskih emulzija

Osobine

bitumenske emulzije

Jedinica Zahtjevana vrijednost

mjere NBE 60 NBE 70

Propis za

ispitivanje

Vrsta naboja

Vanjski izgled

Udio vode, najviše

Ostatak na situ, najviše

Obstojnost: ostatak na situ

- po 4 tjedna, najviše

- po 1 tjednu, najviše

Vrijeme izlijevanja:

- 4 mm mlaznica kod 20 o C, najviše

- 4 mm mlaznica kod 40 o C, najviše

Vrsta upotrebljenog bitumena

Osobine ekstrahiranog bitumena

- udio pepela, najviše

- omekšanje bitumena po PK, najniže

- omekšanje bitumena po PK,

najmanje

Učinak vode na film veziva

-

% m/m

s

-

% m/m

o C

-

anionski,

smeđa,

tečni,

42

0,5

-

12

-

navesti

2,50

49

37

drobljenac

kationski

homogen

32

0,5

-

0,5

-

60

potpuno

obavljen

ÖN C 9232

ÖN C 9231

EN 1431

DIN 52023

DIN 52005

EN 1427

DIN 1996-10

Za zaštitni sloj, frakcije mogu biti iz kamena

sa karbonskim porijeklom.

Udio frakcija veličine do 0,09 mm iznosi 7 do

10 % m/m, a omjer frakcija drobljenog i

prirodnog pijeska najmanje 3:1, ako se radi o

zaštitnom sloju koji se ugrađuje na dvojnim

izolacionim trakama, a 1:1 na jednostrukim

trakama. Udio šupljina koji se određuje po

Marshallovom postupku mora biti 2 do 3 V.

%.

Asfaltna masa iz drobljenca sa bitumenskim

mastiksom mora u svemu odgovarati

slojevima koji se ugrađuju na kolovoznim

konstrukcijama.

Kod asfaltne mješavite za liveni asfalt, koji se

upotrebljava kao zaštitni sloj na objektima sa

većim prometnim opterećenjem (srednji i

teški promet) mora biti dubina penetracije (5

cm 2 , 40 o C, 30 min., 525 N) nakon 30 minuta

1 do 2,5 mm, za slijedećih 30 minuta najviše

još 0,4 mm.

5.2.1.6 Bitumenska mješavina za ispunu

spojeva

Osobine trajnoelastične bitumenske

mješavine za ispunjavanje – zalijevanje

spojeva na graničnim površinama različitih

materijala u oblogi konstrukcije i bližnjih

elemenata, određene su u tabeli 5.8.

Strana 10 od 26 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 4 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Hidroizolacija

Tabela 5.3: Tehnički uslovi za osobine s polimeri modificiranih i bitumenskih veziva

Osobine

modificiranoga bitumenskoga veziva

Jedinica Zahtjevana vrijednost

mjere PmBIT 80 PmBIT 40

Propis za

ispitivanje

Gustoća pri 25 o C, najmanje

Ekviviskozna temepratura (EVT)

Penetracija (100 g, 5s, 25 o C), najmanje

Tačka razmekšanja po PK; najviše

Tačka razmekšanja po PK, najmanje

Tačka toma po Fraassu, najviše

Plamenište po Cleveland, najmanje

Elastični povratak (60 min,7 o C), najmanje

Stabilnost protiv razmekšavanju pri EVT 100,

najviše 180 o C, razlika između tačaka

razmekšavanja po PK, najviše

Relativna promjena mase po toplotni obradi,

najviše

Promjena tačke razmekšanja po PK po

toplotnoj obradi:

- porast, najviše

- smanjenje, najviše

Promjena penetracije po toplotni obradi

- smanenje, najviše

- povećanje, najviše

Elastični povratak po toplotni obradi,

najmanje

g/cm 3

o

C

mm / 10

o

C

o

C

o

C

o

C

%

o

C

% m/m

o

C

o

C

%

1,

na

80

49,5

-15

200

50

2

8

2

40

20

50

00

vesti

40

50

-10

DIN 52004

DIN 51366

EN 1426

EN 1427

EN 12593

ISO 2592

DIN V 52021

Tubentest

DIN 52016

EN 1427

DIN 52016,

EN 1426

DIN 52016,

DIN V 52021

Tabela 5.4: Tehnički uslovi za osobine bitumenskih masa za lijepljenje

O s o b i n e

bitumenske mase za lijepljenje

Jedinica

mjere

Zahtjevana

vrijednost

Propis za

ispitivanje

Udio punjenja

Udio pepela, najviše

Tačka razmekšanja bitumena po PK,

najmanje

Tačka loma bitumena po Fraassu, najviše

Penetracija bitumena

Odpornost na potiskivanje mase pri 50 o C,

najmanje

Specifična deformacija potiskivanja pri 50 o C

% (m/m)

o

C

o C

mm/10

N/mm 2

%

0

1

90

-10

20 do 30

0,8

navesti

DIN 1996 – 6

DIN 52005

EN 1427

EN 12593

EN 1426

RVS 15.362

Tabela 5.5: Tehnički uslovi za osobine bitumenskih traka

Način izrade

Zahtjevana vrijednost

Postupak sa ljepljenjem Postupak sa varenjem

Debljina trake Sadržaj

bitum. veziva

Debljina trake

mm g/m 2 mm

Propis za

ispitivanje

Sa jednom trakom,

najmanje

Sa dvije trake, najmanje

Bandažiranje, najmanje

3,0

2,0

2000

1600

4,5

3,6

2,0

DIN 52123

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 4 Strana 11 od 26

Hidroizolacija

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Tabela 5.6: Tehnički uslovi za osobine bitumenskih traka za vodoravne izolacije

O s o b i n e

bitumenske trake za horizontalnu izolaciju

Jedinica

mjere

Zahtjevana

vrijednost

Propis za

ispitivanje

Postojanost pri –5 o C (savijanje oko trna sa r=30 mm)

Postojnost pri 90 o C, srednja vrijednost tečenja,

najviše

Sila kidanja, uzduž i poprečno (5 cm), prosječna

vrijednost, najmanje

Izduženje kod prekida: *1

- traka sa staklenom tkaninom, prosječna najmanja

vrijednost

- traka sa poliestersko polipropilenskom folijom,

najmanja prosječna vrijednost

Odpornost na smicanje kod 50 o C:

- traka, najmanja prosječna vrijednost

- bitumenske mase, najmanja prosječna vrijednost

Bitumenske mase za ugrađivanje:

- tačka razmekšavanja, najmanje

- linearno skupljanje, najviše

Masa nosača – staklene tkanine:

- u traci za lijepljenje

- u traci za varenje

Masa nosača – poliesterske polipropilenske folije,

najmanje

- debljina mase za lijepljenje na donjoj strani

nosača, najmanje

Količine kamenih zrna većih od 0,71 mm, najviše

Upijanje vode – najveće

Propusnost vode (pritisak 1 bar/24 sata)

*1)

-

m

N

%

N/mm 2

0

C

%

g/m 2

g/m2

mm

% (m/m)

-

postojan

0,5

800

2

40

0.8

150

2

150 do 250

80 do 120

200

1,8

5

vodonepropustan

EN 1109

EN 1110

EN 12311-1

RVS 15362

Tabela 5.7: Dodatni tehnički uslovi za osobine bitumenskih traka za vertikalne izolacije

O s o b i n e

bitumenske trake za vertikalne izolacije

Jedinica

mjere

Zahtjevana

vrijednost

Propis za

ispitivanje

Postojanost pri 0 o C

Postojanost pri 70 o C

Sila prekida, uzdužno i poprečno

- nosač staklenog voala, najmanje

- nosač poliesterskog polipropilenskog filca,

najmanje

Izduženje kod trganja

- nosač staklenog voala, najmanje

- nosač poliesterskog polipropilenskog filca,

najmanje

Masa nosača

- nosač staklenog voala, najmanje

- nosač poliesterskog polipropilenskog filca,

najmanje

Debljina traka, najmanja

Sadržaj mineralnog punjenja, najviše

Propusnost vode (pritisak 1 bar/24 sati)

-

N

%

g/m 2

mm

%

-

postojan

400/300

800/800

2

40

54

200

4

25

vodonepropustan

EN 1110

EN 12311-1

EN 1849-1

EN 12311-1

Strana 12 od 26 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 4 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Hidroizolacija

5.2.1.7 Bitumenska traka za ispunu spojeva

Osobine trajnoelastične bitumenske trake za

ispunu spojeva na graničnim površinama,

prije svega spojeva zaštitnog i habajućeg

sloja sa ivičnjacima (u sklopu hodnika na

objektima), moraju biti slične osobinama za

ispunjavanje spojeva navedene u tabeli 5.8

osim osobina iz alineja 1 i 2 koje se, na ovim

trakama, ne mogu provjeriti.

Tabela 5.8: Tehnički uslovi za osobine bitumenskih mješavina za zaptivanje spojeva

O s o b i n e

bitumenske trake za vertikalne izolacije

Jedinica

mjere

Zahtjevana

vrijednost

Propis za

ispitivanje

Moč zalijevanja pri 180 o C

Temperatura zalijevanja

Tačka omekšanja smjese po PK, najmanje

Konusna penetracija pri 25 o C, (150 g, 5 s)

Tečenje pri 60 o C, (5 ur, 75 o ), najviše

Tečenje nakon pregrijavanja, najviše

Promjena tačke omekšanja mase po PK nakon

pregrijavanja (absolutno) najviše

Promjena konusne penetracije nakon toplotne

obrade pri 70 o C, najviše

Postojanost na toploti po Nusselu pri 45 o C (24

sati), najviše

Postojanost na mrazu po Hermannu (-20 o C, 5

sati)

Rastegljivost i sprijemljivost po Rabeju (-20 o C,

15x30 mm), najmanje

Otpornost na razmekšanje (150 o C, 30 min.),

najviše

-

o C

o

C

mm / 10

mm

o C

%

-

mm

%

dobra

navesti

85

40 do 90

5

10

25

6,5

izdrži 3 do 4

5

ZTV TL biftfug 82

Anhang 1

EN 1427

ZTV-Anh. 3

ZTV-Anh.4

EN 1427,

ZTV-Anh.5

ZTV Anh. 3 in 5

DIN 1996-17

DIN 1996-18

DIN 1996-19

DIN 1996-16

Tabela 5.9: Tehnički uslovi za osobine epoksidnih smola

O s o b i n e

epoksidne smole

Jedinica

mjere

Zahtjevana

vrijednost

Propis za

ispitivanje

Viskoznost: pri 23 o C, največa

Viskoznost: pri 12 o C, najveća

Viskoznost: pri 8 o C

Gustoća pojedine komponente

Ostatak po žarenju, najviše

Vrijeme za obradu, najmanje

Vrijeme stvrdnjavanja:

- 46 sati, 8 o C, relativna vlažnost zraka 75 %

u normalnoj klimi, najviše

- pri 40 o C, relativnoj vlažnosti zraka, najmanje

- pri 12 o C in 75 % relativnoj vlažnosti zraka,

najviše

Sadržaj tvari koje ne isparavaju, najmanje

Upijanje vode u očvrslom stanju, najviše

Postojanost na vrućini (slikonsko ulje), najmanje

Naponi prijanjanja nakon ispitivanja na vrućini,

najmanje

Postojanost kod uskladištenja, najmanje

Pa s

g/cm 3

% m/m

min

h

% m/m

o C

N/mm 2

godina

1

4

navesti

1

10

navesti

18

2

40

98

2,5

250

1,5

1

ZTV-BEL-B / 1995

Teil 3

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 4 Strana 13 od 26

Hidroizolacija

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Tabela 5.10: Tehnički uslovi za osobine pijeska za posipanje epoksidnih smola i bitumenskih

veziva

O s o b i n e

pijeska za posipanje

Jedinica

mjere

Zahtjevana

vrijednost

Propis za

ispitivanje

- zrnavost 0,2 / 0,7 mm

- isprani dijelci (< 0,063 mm),

najviše

- zrna ispod mjere, najviše

- zrna iznad mjere do 1 mm, najviše

- zrnavost 0,5 / 1,2 mm

- isprani dijelci (> 0,063 mm), najviše

- zrna ispod mjere, najviše

- zrna iznad mjere do 2 mm, najviše

% m/m

0,5

5

10

0,3

5

10

TL Min - Stb

Tabela 5.11: Tehnički uslovi za osobine drenažnih tkanin

Osobine

drenažne tkanine

Jedinica Zahtjevana vrijednost

mjere 300 g 400 g 500 g

Propis za

ispitivanje

Površinska masa, najmanje

Dozvoljeno odstupanje mase, najviše

Debljina a 200 mase, najmanja

Dozvoljeno odstupanje debljine, najviše

Maksimalna sila zatezanja / uzdužna i

podprečna) najmanja

Izduženje pri maksimalnoj sili zatezanja,

najmanje

Odpornost na probijanje, najmanja *2

Odpornost na vatru *3

Odpornost na trulenje *4

Odpornost na gorske vode *4

Propusnost za vodu, najmanja

g/m2

%

mm

%

N/50 mm *1

%

N

-

l/dm 2 /min

300

10

2

10

150

60

1,500

B2

60

400

10

2,5

10

200

60

1,500

B2

odporna

nije topiva

60

500

10

3

10

250

60

1,500

B2

60

DIN 53854

DIN 53855/1

DIN 53857/2

DIN 54307

ÖN 3800/1

Darcy

Legenda:

*1 za neojačane iglaste drenažne tkanine N/100 mm

*2 za drenažne tkanine za tunele najmanje 800 N, ako je podloga iz brizganog betona

*3 za tunele

*4 poliolefinske drenažne tkanine odgovaraju zahtjevima

5.2.1.8 Bitumenski premaz za zatvaranje

površine

Za premaz i zatvaranje površine habajućeg

sloja asfaltbetona upotrebljavaju se:

- bitumenske emulzije

- sa polimerima modificirana bitumenska

veziva

- bitumenske mase za lijepljenje

Osobine navedenih materijala moraju

odgovarati uslovima iz tabela 5.2, 5.3 i 5.4.

5.2.2 Materijali iz umjetnih organskih tvari

5.2.2.1 Reakcijske (epoksidne) smole

Za osnovni premaz (grundiranje) površine

betona objekata upotrebljava se reakcijska

smola bez punjenja sa malom viskoznosti i

odporna na toplotu.

Reakcijska smola izrađena na bazi

epoksidnih smola mora odgovarati

zahtjevima koji su navedeni u tabeli 5.9.

Sastav epoksidne smole treba odrediti sa IR

analizom. Karakteristike osnovne

komponente i očvršćivača, ekstrakta i

reakcijske smole treba odrediti sa prethodnim

Strana 14 od 26 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 4 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Hidroizolacija

ispitivanjima, a rezultati služe kao osnova za

daljnje provjeravanje identičnosti.

5.2.2.2 Polimerna folija

Folije za djelomično zaštićene ili odvojene

slojeve moraju biti proizvedene iz

polipropilenskih ili poliesterskih vlakana. Izbor

vrste folije zavisi od uslova upotrebe.

Osobine folija moraju odgovarati

vrijednostima koje su navedene u tabeli 5.11.

5.2.2.3 Drenažno pletivo-geotekstil

Osobine drenažnog pletiva za djelomično

zaštićene ili odvojene slojeve moraju se

odrediti u nacrtu. Po pravilu treba uzeti u

obzir osnovne podatke o pletivu koje nudi

proizvođač.

5.2.3 Pijesak za posipanje

Pijesak za posipanje osnovnog premaza sa

epoksidnom smolom mora imati osobine koje

se zahtijevaju u tabeli 5.10, ako u upustvima

proizvođača epoksidne smole nije drukčije

određeno.

U određenim primjerima ovakav pijesak je

upotrebljiv i za posipanje osnovnog premaza

sa bitumenskim vezivom.

6. IZVOĐENJE

6.1 Općenito

Osnovni cilj kvalitetnog zaptivanja – izoliranja

objekta u svim fazama izgradnje i upotrebe

jeste obezbijeđenje kvalitetnog i neštetnog

odvajanja površinske i procjedne vode od

objekta.

Po pravilu se zaptivanje objekta izvodi samo

u ugodnim vremenskim prilikama. Granične

vrijednosti ne smiju biti prekoračene. Ovi

uslovi ograničavaju vrijeme u kome postoje

optimalni uslovi za izvođenje ovih radova i

uslovljavaju način izvođenja radova u težim

uslovima. Tada treba predvidjeti posebne

mjere koje će obezbijediti odgovarajuću

zaštitu radova i kvalitet izvođenja zaptivanja

– ugrađivanje izolacije.

Izvođač mora unaprijed dokazati prikladnost

postupka koji treba da obezbijedi kvalitet

izvedenog zaptivanja – izoliranja objekta.

Mora provjeriti upustva proizvođača za

upotrebu materijala, odnosno ustanoviti da

isti nisu u suprotnosti sa osnovnim

zahtjevima koji su određeni u ovoj smjernici.

Ova upustva moraju biti uvijek na

raspolaganju na gradilištu.

Prije početka izvođenja radova na zaptivanju

– ugrađivanju hidroizolacije, beton mora biti

star 21 dan. Kod izvođenja radova na opravci

ograničenog obsega, beton mora biti star

najmanje 7 dana. Ako upustva proizvođača

dopuščaju izvođenje radova na zaptivanju –

polaganju hidroizolacije na površinama koje

nemaju propisanu starost prema posebno

pripremljenom postupku, onda taj postupak

mora biti provjeren u sličnim uslovima koji su

predviđeni za izvođenje radova.

Pojedinačni postupci od pripreme betonske

podloge do ugrađivanja zaštitnog sloja

moraju se sprovoditi i izvoditi u uslovima

kakve propisuju proizvođači materijala.

Pojedinačni slojevi zaptivanja međusobno

moraju biti slijepljeni, odnosno slijepljeni po

cjeloj površini betona, ako je takav postupak

predviđen po projektu. Svaki slijedeći sloj

izolacije može se ugrađivati tek poslije

izvršene kontrole kvaliteta izvedenih radova

na ugrađivanju prethodnog sloja.

Neposredno prije ugrađivanja svakog sloja

treba provjeriti kvalitet odvodnjavanja

podloge, a izvođenje radova treba prilagoditi

datim uslovima.

Po hidroizolacionom sloju dozvoljeno je

hodanje ili vožnja samo u obimu koji je

potreban za izvođenje slijedećeg sloja.

Okretanje vozila nije dozvoljeno. Što prije

treba ugraditi zaštitni sloj.

Po zaštitnom sloju se dozvoljava saobraćaj

sa vozilima samo za potrebe ugrađivanja

habajućeg sloja, koga treba ugraditi što prije.

Ako se mora odvijati promet po zaštitnom

sloju duže vremena, treba ovaj sloj

privremeno nadgraditi, a po mogućnosti

ugraditi odvojeno zaštitni i habajuči sloj.

Zaustavljanje vozila i radnih strojeva na

zaštitnom i habajućem sloju dozvoljeno je

samo, ako su preduzete odgovarajuće mjere

za zaštitu.

Poprečni i uzdužni spojevi na zaštitnom i

habajućem sloju moraju biti međusobno

zamaknuti.

Za zbijanje asfaltnih mješavina zaštitnih i

habajućih slojeva na objektima dozvoljena je

upotreba oscilacijskih i statičkih valjaka.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 4 Strana 15 od 26

Hidroizolacija

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Svi radovi u vezi sa zaptivanjem –

ugrađivanjem hidroizolacije moraju voditi

stručno osposobljeni kadrovi sa provjerenim

znanjem.

6.2 Način izrade

6.2.1 Priprema podloge

Uspjeh zaptivanja objekta zavisi od kvaliteta

pripremljene podloge odnosno površine

betona na koju se ugrađuje hidroizolacija.

Podlogu odnosno površinu betona potrebno

je očistiti sa usisivačima ili komprimiranim

zrakom. Sva zrnca koja nisu dobro

povezana, treba odstraniti. Mrlje od ulja treba

očistiti, odstraniti zaprljane dijelove betona ili

dodatnih maltera sa mehaničkim alatima,

pjeskaranjem ili vodenim ulazom pod visokim

pritiskom. Sa ovim postupcima istovremeno

se obezbijeđuje propisana hrapavost bez

oštrih rubova.

Potrebna dubina hrapavosti površine betona,

koja se postiže sa pjeskarenjem, smije biti:

- do 1,5 mm za varene bitumenske trake

- do 2 mm za lijepljene bitumenske trake

- najviše 4 mm na pojedinim mjestima

Eventualne pukotine, valovita i segregirana

mjesta na površini betona treba natopiti sa

epoksidnom smolom i posuti sa kremenčevim

pijeskom (veličina zrna 0,5/1 mm), veće

neravnine prethodno popraviti sa drugim

odgovarajućim materijalom (npr. epoksidnim

malterom).

Površina betona mora biti, prije ugrađivanja

hidroizolacije, suha. Može biti djelomično

vlažna, ako se za osnovni premaz

upotrebljavaju materijali koji garantuju

prijanjanje sa vlažnom podlogom.

Vlažnost površine betona određuje se sa

bušenim sondama dubine 2 cm i mjeranjem

električne provodnosti ili gravimetrično.

Dopuštena vlažnost iznosi 4 %.

Samo informativno i u izuzetnim slučajevima

može se vlažnost odrediti i pomoću

upijajućeg papira ili papira od novina. Na

ovakvom papiru, koji se pritisne na površinu

betona, ne smiju ostati tragovi upijanja vode.

Vlažnost se može ustanoviti i sa lokalnim

zagrijavanjem površine betona pomoću

suhog zraka pošto zagrijana suha površina

ima svjetliju boju.

Površina betona na objektu mora biti što

ravnija. Mjerenja sa 4 m dugom letvom mogu

imati slijedeća odstupanja:

- na dužini 4 m najviše 40 mm

- na dužini 2 m najviše 20 mm

- na dužini 1 m najviše 10 mm

Za poboljšanje ravnosti površine, može se

ugraditi izravnavajući sloj, ali samo iznad

izolacije.

Sva odstupanja visina iznad 40 mm treba

neposredno popraviti na betonu prije

izvođenja hidroizolacije, kao i sva izbočenja

(rubove i grebene) koji spriječavaju

ugrađivanje zaštitnog sloja sa minimalnom

debljinom.

Slika 6.1: Način izravnavanja i obezbijeđenja graničnih vrijednosti debljine zaštitnog sloja

Odstupanja visina površine betona između

15 i 40 mm ispod projektovane kote treba

popraviti sa odgovarajućim izravnavajućim

slojem epoksidnog maltera ili

mikroarmiranog

cementog maltera. Ako su ovakva

odstupanja na površini u manjem obimu

onda se dozvoljava ručno ugrađivanje

izravnavajućeg maltera, neposredno na sloj

izolacije (sl. 6.1).

Ako je obim neravne površine veći, onda se

sloj za izravnanje ugrađuje pomoću strojeva i

na prethodno već izravnalnom sloju. Način

izvođenja potrebnog izravnanja površine

betona određuje nadzorni organ na osnovu

ocjene i pregleda izvedenog stanja.

Strana 16 od 26 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 4 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Hidroizolacija

Srednja vrijednost odpornosti trganja

(odlepljivanja) površine betona mora biti min.

1,5 N/mm 2 (pojedinačna vrijednost najmanje

1 N/mm 2 ), tako da je obezbijeđena tvrda i

trajna povezanost sa nadograđenim slojem.

6.2.2 Slojevi za lijepljenje

6.2.2.1 Osnovni premaz sa reakcijskim

smolama

Osnovni premaz treba izvesti sa reakcijskim

smolama koje se pospu sa pijeskom.

Ovaj se premaz ne može izvoditi bez

odgovarajućih zaštitnih mjera, ako su u

pitanju slijedeći uslovi:

- za vrijeme padavina, nastajanja rose,

vlažnosti uslijed magle

- ako je relativna vlaga zraka veća od 85%

- ako je temperatura površine podloge

betona ispod + 8 o C

- ako je temperatura površine podloge

iznad +40 o C

- ako temperatura brzo raste ili opada

Temperatura površine podloge mora biti

najmanje 3 K iznad temperature rosišća.

Višekomponentne reakcijske smole treba

miješati po upustvima proizvođača. Promjena

materijala ili njihovog sastava i omjera

miješanja nije dozvoljena, ako u upustvima

nije drukčije određeno.

Dubina hrapavosti podloge za osnovni

premaz sa reakcijskom smolom po pravilu

nije oprijedijeljena.

Pripremljenu podlogu površine betona treba

sa jednim ili više premaza sa epoksidnom

smolom, zasititi (zapuniti pukotine). Prvi sloj

se nanosi po upustvima proizvođača (sa

četkom, valjkom, mistrijom). Smolu količine

300 – 500 g/m 2 treba jednakomjerno

rasporediti po površini bez lokvi. Svježa

površina smole pospe se sa kvarcnim

pijeskom krupnoče zrna 0,5/1,2 mm, izuzetno

0,2/0,7 mm.

Posipni materijal koji se nije prilijepio za

smolu treba odstraniti prema upustvima

proizvođača.

Ako postoji mogućnost ispostavljanja

unutrašnjih površina betona agresivnom

djelovanju vode, onda i te površine treba

zaštititi sa premazom iz reakcijskih smola i

posipanjem sa kvarcnim pijeskom.

Spojevi osnovnih premaza pojedinačnih

slojeva moraju se izvesti stepenasto, u ravnoj

liniji i međusobno zamaknuti za 10 cm.

U slučaju strojnog ugrađivanja hidroizolacije,

onda je potrebno, na posutu površinu nanijeti

još jedan sloj epoksidne smole (približno 400

g/m 2 )

Srednja vrijednost čvrstoće trganja

(odljepljivanja) pripremljene površine betona i

obrađene površine sa reakcijskim smolama

mora biti min. 1,5 N/mm 2 . Lom mora nastupiti

u betonskoj podlozi.

Dubina hrapavosti površine koja se

premazuje sa reakcijskim smolama i posipa

sa kvarcnim pjeskom ne smije biti veća od

1,5 mm.

6.2.2.2 Osnovni premaz sa bitumenskim

vezivima

Kod izrade hidroizolacije objekata mogu se u

određenim uslovima, za osnovni premaz

upotrijebiti odgovarajuća bitumenska veziva.

Kod površina sa većim nagibom, ovaj

postupak se upotrebljava u većoj mjeri, dok

se kod površina sa manjim nagibom i većim

opterećenjem upotrebljava u manjoj mjeri.

Dubina hrapavosti podloge za osnovni

premaz sa bitumenskim vezivom mora

iznositi 0,8 mm.

Pripremljenu površinu betona treba

premazati sa hladnim rastvorom bitumenskog

veziva (nanosi se sa četkom ili valjkom),

potrošnja 200 do 400 g/m 2 . Količina mora biti

minimalna i bez prekida.

Ako se bitumenski rastvor upotrebljava u

vrućem stanju, onda se nanosi sa

brizganjem.

Temperatura površine podloge u vrijeme

nanosa mora biti min +5 o C.

Samo u izuzetnim slučajevima i uz prethodno

odobrenje nadzornog organa može se

upotrijebiti nestabilna bitumenska emulzija.

Treba izbjegavati nanos osnovnog premaza

u ranim jutranjim satima.

Dubina hrapavosti podloge na koju se nanosi

osnovni premaz iz bitumenskog veziva,

zalivni premaz ili izravnavanje, mora iznositi

min. 0,6 mm.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 4 Strana 17 od 26

Hidroizolacija

6.2.2.3 Zalivni premaz

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

6.2.3 Izolacijski slojevi

Zalivni premaz prestavlja dodatni sloj

epoksidne smole debljine 0,3 do 0,5 mm koji

se upotrebljava u slučaju potrebe nakon

nanosa osnovnog premaza. Premaz sa

zalivnom masom stvara tanki fil na čitavoj

površini i prekriva eventualne prekide

osnovnog premaza.

Zalivni premaz ne treba dodatno posipati sa

kvarcnim pijeskom.

6.2.2.4 Izravnanje sa lopaticom

Za izravnanje sa lopaticom obično se

upotrebljava epoksidni malter.

Izravnanje se izvodi na svježi osnovni

premaz (sa epoksidnom smolom), a sa

odobrenjem nadzornog organa može se u

izuzetnim slučajevima upotrijebiti i na

stvrdnutom osnovnom premazu.

Epoksidni malter se sa lopaticom poravnava

po površini sa čime se ispunjavaju udubljene

hrapave površine betona. Karakteristike

ovako pripremljene površine su slične

površinama na kojima su nanešeni osnovni

premazi. Izravnata površina se posipa sa

kvarcnim pijeskom granulacije 0,5/1 mm bez

prekida.

Ako se za izolaciju upotrebljavaju bitumenske

trake onda se za izravnavanje mogu

upotrijebiti odgovarajući vrući bitumenski

materijali. Najviše se upotrebljava

bitumenska smjesa za lijepljenje. Sa

upotrebom smjese za lijepljenje smanjuje se

ovisnost nastavljanja izvođenja radova na

izradi hidroizolacije od vremenskih uslova.

Potrošnja smjese iznosi 1,5 do 2 kg/m 2 .

Smjese za izravnanje ne smiju se prekrivati

na spojevima.

Prekomjernu hrapavost površine (iznad 4

mm) na pojedinim mjestima treba izravnati sa

epoksidnim malterom. Omjer miješanja

epoksidnih smola je: jednofrakcijski pijesak

1:3 do 1:4, ako u upustvima proizvođača nije

drukčije određeno. Obično se u praksi

upotrebljavaju pripremljene gotove smjese.

Postupak izravnavanja sa lopaticom može se

upotrijebiti kod ugrađivanja zaštitnog ili

habajućeg sloja uz rubove kolovoza.

Za izolacijski sloj mogu se upotrijebiti:

- jednoslojne bitumenske trake

- dvoslojne bitumenske trake

- sa polimerima modificirani bitumen

Za vezane (lijepljene) izolacijske slojeve

odnosno za vezu izolacijskog sloja sa

slojevima za lijepljenje može se pojaviti

potreba za upotrebom dodatnog sloja za

lijepljenje. Postupak izrade ovog sloja

naveden je u upustvima proizvođača. Za ovaj

dodatni sloj potrošnja iznosi oko 250 g/m 2 .

Za nevezane (plivajuće) vertikalne ili kose

izolacijske slojeve mogu se, kod mostova,

upotrijebiti glatke nelijepljene ili polimerne

folije sa čepovima.

Posebni uslovi i postupci ugrađivanja

nevezanih izolacionih slojeva kao i zaštita

polimernih folija, dati su u upustvima

proizvođača.

6.2.3.1 Jednoslojna bitumenska traka

Izolacija sa jednoslojnom varenom ili

lijepljenom bitumenskom trakom može se

izvesti:

- za izolaciju koja se nalazi između pojedinih

elemenata konstrukcije objekta npr. ispod

hodnika, rubnih vijenaca, ivičnjaka

- za krovnu izolaciju objekata na putevima

Bitumenske trake između pojedinih

elemenata, obično se ugrađuju uzdužno

prilijepljene za ljepilnu masu koja se nalazi na

osnovnom premazu iz bitumenskog veziva. U

područje kolovoza moraju prelaziti minimalnu

20 cm sa čime se obezbijeđuje kvalitetan

spoj sa trakama krovne izolacije. Trake treba

privremeno zaštititi od mehaničkih oštećenja

npr. sa bitumenskom krovnom ljepenkom

koja se, prije ugrađivanja zaštitnog sloja,

odstrani.

Mehaničke osobine bitumenske trake za

izolaciju koja se ugrađuje između elemenata

ne mogu odstupati od vrijednosti koje su date

u tabeli 5.6.

Za krovne izolacije iz jednoslojnih

bitumenskih traka upotrebljava se postupak

varenja na podlogu.

Strana 18 od 26 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 4 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Hidroizolacija

Reakcijska smola u izvedenom sloju za

lijepljenje mora biti stara najmanje 48 sati i

dovoljno stvrdnuta.

Ako se bitumenske trake ugrađuju kao

krovne na osnovni premaz iz bitumenskog

veziva ili na izravnanje sa lopaticom

napravljeno iz bitumenskih ljepilnih masa,

onda to izravnanje mora biti suho.

Temperatura zraka za vrijeme ugrađivanja

bitumenskih traka mora biti min. 5 o C, a

podloga ne smije biti zamrznuta.

Bitumenske trake treba prvo razmotati i

poravnati, po pravilu uzdužno u smjeru

objekta. Kod poravnavanja treba uzeti u obzir

širine preklopa (ako nije predviđeno čeono

spajanje traka) u širinama:

- na uzdužnim rubovima

stanjeni

minimum 8 cm

normalni

minimum 10 cm

- na poprečnim rubovima minimum 10 cm

Kod čeonog spajanja, trake mogu biti

razdvojene do 10 mm.

Poprečni spoj traka mora biti zamaknjen

najmanj 50 cm.

Čeono spajanje bitumenskih traka treba

početi na višoj strani objekta, a ako je

spajanje na preklop onda na nižoj strani

objekta.

Ako je bitumenska traka zaštićena sa

plastičnom folijom, istu treba prije

ugrađivanja odstraniti ako je debljina veća od

0,05 mm.

Poravnate bitumenske trake treba naviti na

tulce – valjke koji imaju odgovarajuću masu.

U toku ponovnog razvijanja bitumenske trake

se zagrijavaju po čitavoj širini (uz pomoć više

gorionika ili odgovarajućeg izvora toplote), a

bitumensku masu ispod trake treba grijanjem

raztopiti. Temperaturu izvora toplote i

udaljenost izvora toplote od trake i osnovne

mase (gorionici na nosivoj pokretnoj

konstrukciji) treba prilagoditi trenutnim

vremenskim uslovima (temperatura, vjetar).

Ako se bitumenske trake vare na sloj iz

reakcijske smole onda temperatura

zagrijavanja površine podloge ne smije biti

visoka.

Osnovne uslove za sagrijavanje bitumenskih

traka, koje se vare, određuje proizvođač.

Upotreba pojedinačnih gorionika za

zagrijavanje može se primijeniti samo u

izuzetnim slučajevima uz odobrenje

nadzornog organa.

U određenim uslovima dozvoljava se

ugrađivanje odgovarajućih bitumenskih traka

sa lijepljenjem na osnovni premaz (rastvor

bitumenskog veziva) iz vruće bitumenske

mase. Temperatura ove mase kod podlivanja

mora odgovarati uslovima iz upustava

proizvođača. Zagrijavanje bitumenske mase

za lijepljenje mora se izvoditi u

odgovarajućim kotlovima sa mješačem. U

toku zagrijavanja i upotrebe treba masu

stalno miješati i kontrolisati njenu

temperaturu. Potrošnja bitumenske mase

iznosi 1,5 – 2,0 kg/m 2 što zavisi od kvaliteta

pripremljene betonske površine.

Ispred bitumenske trake, koja je namotana

na valjak uvijek mora biti toliko rastopljene

mase (plastificirane) da se ispred nje stvara

greben.

Neposredno nakon razmotavanja potrebno je

traku pritisnuti uz podlogu da se po čitavoj

širini prilijepi, a iz spoja odstrani zrak.

Bitumensku masu, koja na rubovima isteče ili

je bila istisnuta, treba ravnomjerno izravnati

uz sam spoj. Veću količinu istisnute mase

treba odstraniti. Ako u području spoja nije

istisnuta masa i ako je na određenim

mjestima ostala praznina, onda se ta mjesta

moraju dodatno podliti.

Prodiranje bitumenske mase, na području

čelnih spojeva, u gornje djelove asfaltbetona

treba spriječiti sa pokrivanjem spoja u širini

cca 20 cm sa trakom za bandažiranje. Ova

se traka prilijepi na podlogu pomoću

dodatnog zagrijavanja područja spoja.

Napon prijanjanja bitumenskih traka mora biti

min 0,8 N/mm 2 za prosječnu vrijednost tri

uzorka, odnosno min 0,4 N/mm 2 za

pojedinačna ispitivanja.

Na slici 6.3 prikazana je jednoslojna

hidroizolacija, slična hidroizolacija na slici

6.4, a na slici 6.2 prikazana je obrada i

zaptivanje spoja hidroizolacija i slojeva

asfaltbetona sa ivičnjacima.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 4 Strana 19 od 26

Hidroizolacija

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Na slikama 6.5 i 6.6 pregledno je prikazana

hidroizolacija uz otvore za oticanje vode, a na

slikama 6.7 i 6.8 dat je detaljniji prikaz.

Podužni drenažni žlijeb mora obezbijediti

odvajanje ukupne procijedne vode koja

dospijeva do hidroizolacije u području

ivičnjaka ili elementa ograde i istu odvesti u

sistem odvodnjavanja objekta.

Slika 6.2: Hidroizolacija konstrukcije uz rub

kolovoza

Slika 6.5: Hidroizolacija oko otvora za

oticanje vode

Slika 6.3: Hidroizolacija konstrukcije sa

jednostrukim bitumenskim trakama

Legenda:

1 – osnovni premaz

2 – masa za punjenje spoja

3 – premaz za zatvaranje površine

asfaltbetona

4 – habajući sloj

5 – zaštitni sloj

6 – snovni premaz, zalivni premaz,

izravnanje sa lopaticom

7 – armiranobetonska konstrukcija

8 – zaobljenje ivice sa bitumenskom masom ili

cementnim malterom

9 – jednoslojna bitumenska traka

Legenda:

1 – osnovni premaz

2 – masa za zaptivanje – ispuna spoja

3 – premaz za zatvarane površina asfaltbetona

4 – habajuči sloj

5 – zaštitni sloj

7 – a.b. konstrukcija

9 – bitumenska traka

11 – zaštitni drenažni filc

12 – drenažni epoksidni beton

Slika 6.6: Detalj izolacije uz ivičnjak i otvor

za oticanje vode

Slika 6.4: Detalj obrade spoja uz ivičnjak

Strana 20 od 26 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 4 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Hidroizolacija

zaštititi sa odgovarajućim materijalom (npr.

sa filterskom folijom, čepastom plastičnom

folijom, stiroporom, drvenim pločama,

opekom).

6.2.4 Zaštitni slojevi

Za zaštitne slojeve vodoravnih ili malo

nagnutih hidroizolacija najviše se

upotrebljavaju smjese asfalt betona,

drobljenca sa bitumenskim mastiksom ili

asfaltbetona. U određenim uslovima može se

upotrijebiti i cementni beton.

Slika 6.7: Hidroizolacija sa dvoslojnim

bitumenskim trakama

6.2.3.2 Hidroizolacije sa dvoslojnim

bitumenskim trakama

Kod izrade hidroizolacije sa dvoslojnim

bitumenskim trakama (slika 6.7), prvo se

donja traka prilijepi sa bitumenskom lepljivom

masom, koja se podlijeva ispod trake dok se

gornja traka vari na donju.

Uslovi za ugrađivanje dvoslojnih traka isti su

kao u tački 6.2.3.1 za jednoslojne trake.

Dodatni uslovi važe za preklope gornjih traka,

pošto se moraju izvesti sa zamicanjem u

odnosu na donje trake:

- u uzdužnom smjeru 1/2 širine trake

- u poprečnom smjeru najmanje 50 cm

Kod dvoslojnih bitumenskih traka, moraju se

trake oba sloja ugraditi u istom smjeru (u

pravilu uzdužno).

6.2.3.3 Modificirani bitumen s polimerima

S polimerima modificirano bitumensko vezivo

najviše se upotrebljava za brizganu

hidroizolaciju betonskih površina koje imaju

veliki ugao nagiba, a rijetko na vodoravne

površine.

Potrošnja ovakvog bitumena kreće se od 2

do 3 kg/m 2 što zavisi od hrapavosti površine.

Po pravilu se ovakva hidroizolacija nanosi u

više slojeva (približno 1 kg/m 2 ) na

pripremljenu podlogu sloja za lijepljenje, a

onda se izvrši njeno ojačanje sa tkaninama ili

mrežama iz umjetnih vlakana ili metala. Ovo

ojačanje treba postaviti prije nanošenja

završnog brizganog sloja hidroizolacije.

Hidroizolaciju iz modificiranog bitumenskog

veziva sa polimerima treba na površini

Za zaštitu hidroizolacije sa većim nagibom

treba upotrijebiti druge odgovarajuće

materijale. Upotrebljavaju se različite filterske

folije, stiropor, čepaste plastične folije, drvene

lesonit ploče, opeka idr.

Na kraćim objektima dužine do 30 m

preporučuje se upotreba livenog asfalta za

zaštitni sloj.

Za zaštitu izolacije na vertikalnim betonskim

površinama, kod okvirnih objekata, treba

upotrijebiti materijal koji spriječava bilo kakva

mehanička oštećenja izolacije.

Za vrijeme dovoza materijala za zaštitu sloja

treba paziti da vozila ne oštete hidroizolaciju.

Prosječna vrijednost napona prijanjanja je

min. 1,0 N/m 2 , pojedinačna vrijednost min.

0,7 N/mm 2 .

6.2.4.1 Asfaltni zaštitni slojevi

Asfaltni zaštitni slojevi se po pravilu ugrađuju

samo na suhu podlogu. Prije ugrađivanja

zaštitnog sloja hidroizolacija ne smije biti

oštećena u mjeri koja bi ugrožavala potpunu

zaštitu.

Vrsta asfaltne smjese za zaštitni sloj mora biti

određena u projektu.

Debljina zaštitnega sloja ne smije biti tanja od

2,5 cm i deblja od 5 cm (slika 6.1).

Sva udubljenja na hidroizolaciji veća od 5 cm

treba izravnati sa odgovarajućom asfaltnom

masom za izravnavanje sa debljinom slojeva

od 1,5 do 4 cm.

Kod strojnog ugrađivanja asfaltne mase za

zaštitne slojeve upotrebljavaju se finišeri sa

točkovima. Ako se upotrebljavaju finišeri sa

gusjenicama, onda treba prethodno zaštititi

hidroizolaciju.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 4 Strana 21 od 26

Hidroizolacija

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Najveća vrijednost neravnina može biti 6 mm

na dužini 4,0 m.

U toku ugrađivanja zaštitnog sloja ne smije

doći do utiskivanja bitumenske smjese iz

hidroizolacije u zaštitni sloj koja može štetno

uticati na osobine zaštitnog sloja. Osim toga

ne smije doći do premicanja pojedinih slojeva

hidroizolacije.

Zaštitni sloj treba što prije ugraditi po

ugrađivanju hidroizolacije. Temperatura

asfaltne mase ne smije prelaziti vrijednost

160 o C, temperatura livenog asfalta 250 o C.

Postepeno zagrijavanje hidroizolacije postiče

se pravilnim ugrađivanjem mase zaštitnog

sloja. Prvo se razastre manja količina, a

odmah nakon toga preostali dio. Na ovaj

način se obezbijeđuje da trake ne budu preko

mjere zagrijane.

Vruća asfaltna masa može se zadržavati

ispred ravnjače finišera 1 do 3 minute što

zavisi od temperature okoline. Ovo pravilo

važi i za zaustavljanje finišera. Brzina

ugrađivanja sa finišerom ne smije biti manja

od 2 m/min.

Radni spojevi izvode se po principu vruće na

vruće. Uzdužni spojevi ne smiju se izvoditi u

području kolotraga.

Po hidroizolaciji se može dopustiti prelaz

vozila koji dovoze masu i finišera, ako se na

izolaciji ne nalaze rasuta zrna asfaltne mase

iz prethodno izvedenog transporta.

slojeve treba prilagoditi njihovim osobinama.

Prije svega treba obezbijediti sigurnost

hidroizolacije protiv oštećenja u toku

ugrađivanja zaštitnog sloja.

6.2.5 Habajući slojevi

Habajući slojevi na objektima moraju

obezbijediti iste uslove za vožnju kao na

ostalom kolovozu radi čega se i izgrađuju iz

sličnih materijala.

Kod ugrađivanja habajućih slojeva na

objektima treba uzeti u obzir ograničenu

upotrebu strojeva za zbijanje pomoću

vibracija. U svemu drugom su uslovi za

ugrađivanje slični kao na površinama izvan

objekta.

6.2.6 Izolacija graničnih površina –

spojeva

Hidroizolacija mora biti povezana sa

graničnim površinama ostalih konstruktivnih

elemenata. Radi toga na tim graničnim

površinama treba obezbijediti odgovarajuče

rege – fuge širine 15 – 20 mm koje se

zapune sa odgovarajućim bitumenskim

smjesama ili drugim materijalom za

zaptivanje. Širina fuge mora se odrediti u

projektu, a dubina zaptivanja mora se izvesti

u skladu sa upustvima proizvođača materijala

za zaptivanje.

Udio pora u asfaltbetonu zaštitnog sloja smije

iznositi do 4 % V/V (stepen zbijanja min. 98

%). Jednake uslove mora ispunjavati i

asfaltna masa koja se ugrađuje za izravnanje

udubljenja.

Radne spojeve zaštitnog sloja iz livenog

asfalta treba izvesti po postupku vruće na

vruće. U ostalim primjerima spojevi se

oblikuju kao fuge, a onda zaliju.

Ako je zaštitni sloj izveden iz livenog asfalta

na koji se ugrađuje habajući sloj iz

asfaltbetona ili drobljenca sa bitumenskim

mastiksom, onda se na površinu zaštitnog

sloja mora utisnuti približno 1 kg/m 2

drobljenog materijala zrnavosti 2/4 ili 4/8 koji

prethodno mora biti obavijen sa vezivom.

6.2.4.2 Drugi zaštitni slojevi

Način ugrađivanja drugih materijala za

zaštitne

Legenda:

1 - osnovni premaz

2 - masa za zaptivanje spoja

4 - habajući sloj

5 - zaštitni sloj

6 - osnovni premaz, zalivni premaz,

izravnanje sa lopaticom

7 - armiranobetonska konstrukcija

9 - hidroizolacija – bitumenske trake

10 - hidroizolacija – bitumenske trake

13 - uložak za zaptivanje

Slika 6.8: Detalj zaptivanja uz ivičnjak sa

uloškom

Strana 22 od 26 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 4 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Hidroizolacija

Spojeve između graničnih površina zaštitnog

i habajućeg sloja i susjednih materijala na

kolovozu treba popunjavati odvojeno. Uz

ivičnjake treba zapuniti fugu uz zaštitni sloj sa

bitumenskom masom za zaptivanje spojeva

na čitavoj visini. Fugu uz habajući sloj treba

zapuniti sa bitumenskom masom nekoliko

mm iznad habajućeg sloja. Radi toga se, u

određenim uslovima, do visine 2,5 cm ispod

površine habajućeg sloja može ugraditi

odgovarajući uložak za zaptivanje (npr. traka

iz profilirane gume, slike 6.8). Ove trake se

ne ugrađuju na prometnim površinama.

Prije ugrađivanje mase za zaptivanje

spojeva, sve površine u fugi – regi moraju biti

suhe i čiste i premazane sa odgovarajućim

materijalom za osnovni premaz. Zaštita

ivičnjaka sa osnovnim premazom ili masom

za zaptivanje spojeva mora biti min. 2 cm

iznad kote habajućeg sloja.

Eventualno zagrijavanje bitumenske mase

koja se upotrebljava za zalijevanje treba

obavljati u posebnim kotlovima prema

upustvu proizvođača. Dozvoljavaju se

ponovna zagrijavanja mase pod uslovom da

ne izgubi osobine i zahtjeve koji su navedeni

u tabeli 5.8.

Ako se bitumenska masa, nakon ohlađivanja,

previše skrči, zalijevanje treba ponoviti tako

da je fuga u potpunosti zapunjena sa masom.

Ako se za zaptivanje graničnih površina

zaštitnog i habajućeg sloja upotrebljava

bitumenska traka, onda se ona mora ugraditi,

po upustvima proizvođača, prije ugrađivanja

zaštitnog i habajućeg sloja (asfaltbeton, liveni

asfalt, drobljenac sa bitumenskim

mastiksom).

Granične vodoravne površine na habajućem

sloju uz fugu koje su popunjene sa masom

za zaptivanje spojeva treba premazati sa

masom za zatvaranje površine u širini ca 25

cm od ivičnjaka (slika 6.2). Za ovu zaštitu

najviše se upotrebljava masa za izravnanje

sa lopaticom koju treba nanijeti na osnovni

premaz iz bitumenske emulzije ili bitumenske

mase za lijepljenje. Dodatni premaz iz

modificiranog bitumenskog veziva (1 do 1,5

kg/m 2 ) i posipanje sa pijeskom (zrnavost 2/4

mm, do 2,5 kg/m 2 ) mora obezbijediti potpuno

zaptivanje navedene površine.

6.3 Kvalitet izrade

6.3.1 Općenito

Prije početka upotrebe svih materijala,

strojeva i alata od kojih zavisi kvalitet

hidroizolacije i zaptivanje objekta, treba

provjeriti njihovu ispravnost i podobnost koja

će garantovati kvalitet izvedenih radova.

Pored opštih i posebnih tehničkih uslova koje

propisuje naručilac, treba uzeti u obzir i sve

uslove koje su propisali proizvođači osnovnih

materijala, strojeva i alata. Uslovljena probna

ispitivanja koja mora obezbijediti izvođač su:

- prethodna ispitivanja upotrebljivosti

- unutrašnja kontrolna ispitivanja

- vanjska kontrolna ispitivanja

Za ispitivanja asfaltnih masa za zaštitne i

habajuće slojeve u cjelosti važe odredbe koje

se primjenjuju za ispitivanje kod kolovoznih

konstrukcija izvan objekata.

Ako je potrebno, onda ispitivanje sadrži:

- oduzimanje uzoraka, pripremu i prevoz

uzoraka u odgovarajuću labolatoriju te

skladištenje

- ispitivanje

- izrada izvještaja o ispitivanju

- uskladištenje dokaznih uzoraka

6.3.2 Prethodna ispitivanja

Prethodna ispitivanja su ispitivanja koja u

prethodnom postupku dokazuju upotrebljivost

materijala koji su predviđeni u projektu i

predmjeru radova.

Upotrebljivost građevinskih materijala i

postupaka mora dokazati izvođač radova sa

važećim certifikatom koji izdaje ovlaštena

institucija. Izvođač mora priložiti dokaz i

predati ga naručiocu prije početka radova.

Dokaz mora ispunjavati sve osobine koje su

navedene u tački 5 i 6.2 Izvođać ne može

upotrebljavati materijale prije nego dobije

saglasnost naručioca.

Troškove prethodnih ispitivanja za

dokazivanje upotrebljivosti materijala i

postupaka snosi proizvođač ili izvođač.

6.3.3 Unutrašnja kontrolna ispitivanja

Ispitivanja u toku građenja mora izvoditi

osposobljeni izvođač radova ili ovlaštena

institucija koju je odabrao izvođač. Sa

unutrašnjim-tekućim ispitivanjima dokazuje

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 4 Strana 23 od 26

Hidroizolacija

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

se kvalitet upotrebljenih materijala i izvršenih

radova shodno dogovorenim uslovima iz

ugovora.

Obim unutrašnjih-tekućih ispitivanja mora se,

za sve materijale i postupke, odrediti sa

programom koji je sastavni dio ugovora.

Rezultate unutrašnjih-tekućih ispitivanja mora

izvođač redovno dostavljati naručiocu ili

institutu. U slučaju da izvođač ustanovi

odstupanja od zahtjevanog kvaliteta, mora

odmah preduzeti odgovarajuće mjere.

U zavisnosti od postupka izvođenja

hidroizolacije, izvođač mora izvršiti

unutrašnja-tekuća ispitivanja:

kod materijala:

- provjeriti otpremnice i oznake na ambalaži

(broj sarže)

- stanje i uskladištenje ambalaže i njenog

sadržaja prema upustvima za izvođenje

- miješanje u propisanom omjeru sa

odgovarajućom opremom za miješanje do

potpune homogenosti

- rok upotrebe odnosno datum proizvodnje i

dozvoljeno trajanje uskladištenja

- eventualno dodavanje drugih materija

- mineralni dodaci i smjese zrna za

posipanje u pogledu sastava, veličine i

vlažnosti

kod izvođenja:

- vanjske uslove odnosno temperaturu

zraka, podloge, materijala, rosišče i

relativnu vlažnost zraka toliko dugo da na

hidroizolaciju više ne može utjecati, ali

najmanje dva puta dnevno

- vlažnost površine podloge armirano

betonske konstrukcije

- napone prijanjanja površine pripremljene

podloge

- postupak nanošenja reakcijske smole

odnosno bitumenskog veziva na osnovni

premaz u odnosu na propisani način

- poštivanje vremena obrade

- izgled površine pojedinačnog sloja u

pogledu homogenosti, pokrivanja i

neodgovarajućih mjesta

- poštivanje propisanog vremena čekanja

- stanje izvedenog osnovnog premaza,

izravnanja sa lopaticom i eventualnih

slojeva za lijepljenje prije nastavka radova

u odnosu na uslove iz ugovora

- obim i položaj osnovnog premaza te

potrošnju materijala

- izgled kvaliteta obrađene površine

- dubinu hrapavosti obrađene površine

- debljinu sloja hidroizolacije u toku

izvođenja

- sadržaj pora u hidroizolacionom sloju

- napone prijanjanja hidroizolacije

- stanje sloja za lijepljenje

- napone prijanjanja varenih bitumenskih

traka

- kvalitet lijepljene hidroizolacije sa

podlogom, te eventualne mjehure i

udubljenja ispod hidroizolacije ili zaštitnog

sloja livenog asfalta

- temperaturu prilikom ugrađivanja

zaštitnog sloja

- posipanje u pogledu vrste i količine smjese

zrna kao i izbor pravog trenutka za

posipanje

Izvođač mora priložiti odgovarajuće dokaze

za kvalitet materijala i izvođenje radova na

hidroizolaciji za sve upotrebljene materijale i

postupke za svaki objekat.

Svi troškovi tekućih ispitivanja materijala i

postupaka u okviru ugovorenih odredbi

padaju na teret izvođača.

6.3.4 Vanjska kontrolna ispitivanja

Kontrolna ispitivanja u pravilu izvodi

ovlaštena ustanova.

Kontrolna ispitivanja služe nadziranju

pravilnog izvođenja tekućih ispitivanja,

ugrađivanja materijala i izvedenih radova u

odnosu na odredbe iz ugovora. Rezultati

kontrolnih ispitivanja čine osnovu za

preuzimanje izvedenih radova.

Oduzimanje uzoraka i ispitivanja na gradilištu

moraju se izvoditi uz prisustvo izvođača

radova i naručioca. U koliko uredno pozvani

prestavnik izvođača nije prisutan, onda se

uzimanje i ispitivanje uzoraka može izvršiti i

bez njega.

Izvođač je obavezan pružiti svu potrebnu

pomoć kod uzimanja uzoraka i izvođenju

kontrolnih ispitivanja.

Ako je kod izvođenja unutrašnjih-tekućih

ispitivanja hidroizolacije prisutan prestavnik

naručioca, onda naručilac može ta ispitivanja

smatrati kao kontrolno ispitivanje.

Od svih upotrebljenih materijala treba uzeti

posebne uzorke (u odvojenoj ambalaži) za

eventualna naknadna provjeravanja.

Svi oduzeti uzorci moraju se evidentirati i

pažljivo čuvati.

Nakon izvođenja hidroizolacije i ugrađivanja

zaštitnog sloja livenog asfalta potrebno je, sa

Strana 24 od 26 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 4 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Hidroizolacija

kontrolnim uzorcima provjeriti ima li

nezalijepljenih mjesta sa prisustvom šupljina i

mjehura.

Tabela 6.1: Minimalni obim vanjskih

kontrolnih ispitivanja materijala

za hidroizolaciju

Vrsta materijala

bitumenska veziva i

emulzije

modifikovano bitumensko

vezivo

bitumenska masa za

lijepljenje

bitumenske trake

bitumenska masa za

zaptivanje spojeva

bitumenska traka za

zaptivanje spojeva

epoksidna smola

pijesak za posipanje

tekući polimer za brizganje

polimerna folija

filterska folija

Ispitivanja na

količinu

iz svake šarže

1000 m

iz svake šarže

20 t

iz svake šarže

10.000 m 2

Sve troškove vanjskih kontrolnih ispitivanja u

okviru ugovora u cjelosti snosi naručilac.

Troškove za eventualna dodatna kontrolna

ispitivanja, koje može zahtijevati naručilac i

izvođač, snosi naručilac ispitivanja odnosno

izvođač, ako rezultati nisu dali pozitivne

dokaze.

6.3.5 Vrsta i obim ispitivanja

Prije početka izvođenja radova izvođač mora

priložiti, za sve materijale koje će pri izradi

hidroizolacije upotrebljavati, odgovarajuće

dokaze o kvalitetu koje je izdala ovlaštena

institucija.

Minimalni obim kontrolnih ispitivanja

materijala naveden je u tabeli 6.1.

Prije početka radova izvođač je dužan

dostaviti naručiocu na ovjeru recepture za

asfaltnu masu zaštitnog sloja i habajućeg

sloja, te rezultate dokaza kvalitetnog

ugrađivanja asfaltnih masa.

U toku izvođenja radova moraju se napraviti

tekuća i kontrolna ispitivanja. Minimalni obim

ovih ispitivanja dat je u tabeli 7.1. Na osnovu

rezultata ovih ispitivanja, nadzorni organ

može promijeniti obim ispitivanja.

Izvođač mora voditi detaljan pregled

vremenskih uslova za vrijeme izvođenja

radova i oduzimanja uzoraka.

Izvođač može nastaviti sa radom koji je

predviđen u sklopu slijedeće faze tek nakon

ovjere nadzornog organa da su radovi iz

prethodne faze primljeni.

6.4 Ocjena kvaliteta

Nakon završetka pojedinih faza rada ili

ukupnih radova potrebno je izvesti statističke

analize rezultata unutrašnjih – tekućih i

vanjskih – kontrolnih ispitivanja:

- svih ulaznih osnovnih materijala i asfaltnih

masa,

- ugrađenih izolacija i zaštitnih slojeva,

- asfaltne mase habajućeg sloja

Statističke analize rezultata kontrolnih

ispitivanja po pravilu, pripremaju izvođaći.

Unutrašnje i vanjske kontrole, svak za svoj

dio. Upoređenja rezultata statističkih analiza

prestavlja osnovu za ocjenu skladnosti i

kvaliteta, odnosno donošenja eventuelnih

mjera za korekcije.

Ocjenu skladnosti rezultata vanjskih

kontrolnih ispitivanja sa svim zahtijevima po

pravilu priprema ovlaštena institucija.

7. MJERENJE I PREUZIMANJE

RADOVA

7.1 Mjerenje radova

Izvršeni radovi se mjere u skladu sa opštim

tehničkim uslovima, proračunati u kvadratnim

metrima.

Sve količine izvedenih radova treba izmjeriti i

izračunati prema stvarno izvršenom obimu i

uporediti sa mjerama i količinama iz projekta.

Inžinjer preuzima ugrađenu hidroizolaciju u

skladu sa zahtjevima ove smjernice i

eventualnim dodatnim zahtjevima koji su

predmet ugovorne dokumentacije za

izvođenje radova.

Ako se, kot preuzimanja radova, ustanove

nedostaci ili nisu ispunjeni minimalni zahtjevi

u pogledu kvaliteta izvođač radova mora

odkloniti nedostatke prije nego što nastavi sa

radovima. Nedostatke treba odkloniti o svom

trošku, a isti saćinjavaju i sve troškove

dodatnih mjerenja i ispitivanja koje treba

izvesti po izvedenim radovima.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 4 Strana 25 od 26

Hidroizolacija

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

7.2 Preuzimanje radova

Ugrađenu hidroizolaciju preuzima nadzorna

služba investitora (u nastavku teksta

»inžinjer«), na osnovu pismenog

obavještenja izvođača o završetku radova.

Izvođač mora blagovremeno predočiti sve

podatke i izvještaje unutrašnje – tekuće

kontrole o kvalitetu, te završni izvještaj o

kvalitetu izdat od strane ovlaštene institucije

za obavljanje kontrolnih ispitivanja.

Radovi koji nisu zadovoljili kvalitet, odnosno

nisu izvedeni u skladu sa zahtjevima ove

smjernice i uslova iz projekta, a isti su

predmet ugovora, izvođač ne može

obračunati i naplatiti, ako iste nije popravio

prema zahtjevima inžinjera. U ovakvim

slučajevima Investitor može produžiti

garantni rok za sve radove koji nisu

popravljeni za min. 5 godina.

Tabela 7.1: Minimalni obim unutrašnjih i vanjskih ispitivanja u toku izvođenja radova na

hidroizolaciji i zaštitnim slojevima

VRSTA PROVJERE

Površina podloge:

- pregled stanja

- mjerenja: ravnosti

dubine hrapavosti

naponi prijanjanja

Slojevi za lijepljenje:

- vremenski uslovi

- osobine premaza sa reakcijskom smolom

- osobine bitumenskog veziva

- količina premaza s bitumenskim vezivom

Hidroizolacioni slojevi:

Bitumenska traka

- vremenski uslovi

- osobine bitumenskih traka

- osobine bitumenske mase za lijepljenje

- način ugrađivanja traka

- količina bitumenske mase za lijepljenje

- mjerenja napona prijanjanja

S polimeri modificiran bitumen:

- vremenski uslovi

- osobine s polimeri modificiranog bitumena

- debljina sloja

Zaštitni i habajući slojevi asfaltbetona i drobljenca

sa bitum. mastiksom:

- vremenski uslovi

- osobine asfaltne mase

- debljina sloja

- zbijenost sloja

Zaštitni i habajući slojevi iz livenog asfalta:

- osobina asfaltne mase

- debljina sloja

Na količinu

tekuće ispitiv. kontrolno ispitiv.

250 m 2

1 x dnevno

250 m 2

-

250 m 2

1 x dnevno

250 m 2

-

u toku rada

-

500 m 2

2.000 m 2

-

za saržu

250 m 2

1 x dnevno

u toku rada

-

2000 m 2

za saržu

2000 m 2

za saržu

u toku rada 1 x dnevno

2000 m2 1 x na objekat

3 x na objekat

u toku rada

-

2000 m 2 1x na objekat

1000 m 2

2000 m 2

svaki dan

-

1xna obj./1000m 2 1 x naobj./2000m 2

1000 m 2

2000 m 2

100 m 2

-

svaki kotao 1xna obj./1000m 2

1000 m 2 2000 m 2

Strana 26 od 26 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 4 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

SMJERNICE ZA PROJEKTOVANJE, GRAĐENJE,

ODRŽAVANJE I NADZOR NA PUTEVIMA

Knjiga I: PROJEKTOVANJE

Dio 2: PROJEKTOVANJE MOSTOVA

PROJEKTANTSKA SMJERNICA (PS 1.2.5)

Poglavlje 5: ODVODNJAVANJE I KANALIZIRANJE

OBJEKATA NA CESTAMA

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Odvodnjavanje i kanaliziranje

U V O D

Sistem odvodnjavanja i kanaliziranja objekata sadrži sve potrebne građevinske intervencije za brz

i kvalitetan odvod površinske i procjedne vode sa objekta. Sa ovim se obezbjeđuje siguran

promet, zaštita konstrukcije objekta i zaštita okoline, sve u skladu sa vodoprivrednim zahtjevima.

Pravilno funkcionisanje sistema odvodnjavanja i kanaliziranja objekata garantuje planirani

vijek trajanja objekata i smanjuje troškove održavanja.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 5 Strana 3 od 22

Odvodnjavanje i kanaliziranje

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

S A D R Ž A J

1. PREDMET PROJEKTANTSKE SMJERNICE ..............................................................................5

2. REFERENTNA REGULATIVA......................................................................................................5

3. TUMAČENJE IZRAZA ..................................................................................................................5

4. OPŠTE SMJERNICE ZA ZASNIVANJE SISTEMA ODVODNJAVANJA I KANALIZIRANJA

OBJEKATA ...................................................................................................................................5

4.1 Općenito ..............................................................................................................................5

4.2 Odvod površinske vode.......................................................................................................6

4.3 Odvod procjedne vode i oslobođanje parnih pritisaka ........................................................6

4.4 Odvodnjavanje i zračenje šupljina.......................................................................................8

4.5 Odvodnjavanje nasipa iza krajnjih upornjaka......................................................................8

4.6 Odvodnjavanje površina ležišta ..........................................................................................9

4.7 Priključak odvodnog sistema objekta na cestnu kanalizaciju .............................................9

4.8 Odvodnjavanje manjih objekata..........................................................................................9

5. KONSTRUKCIJSKI ELEMENATI ODVODNJAVANJA I KANALIZIRANJA OBJEKATA............10

5.1 Slivnici ...............................................................................................................................10

5.2 Cijevi za odvod i kanaliziranje vode ..................................................................................12

5.3 Uslovi ugrađivanja i pričvršćivanja cijevi na konstrukciju objekta .....................................13

5.4 Elementi za odvod procjedne vode i oslobađanje parnih pritisaka ...................................14

6. HIDRAULIČKI PRORAČUN........................................................................................................17

6.1 Količine i oticanje oborinske vode.....................................................................................17

6.2 Određivanje potrebnog broja slivnika i međusobnog razmaka .........................................18

6.3 Dimenzioniranje odvodnih cijevi........................................................................................19

6.4 Praktičan primjer ...............................................................................................................20

7. ODRŽAVANJE SISTEMA ODVODNJAVANJA I KANALIZIRANJA OBJEKATA .......................21

7.1 Dostupnost odvodnog sistema..........................................................................................21

7.2 Čišćenje i održavanje odvodnog sistema..........................................................................22

8. PROJEKAT SISTEMA DVODNJAVANJA I KANALIZIRANJA OBJEKATA ...............................22

Strana 4 od 22 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 5 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Odvodnjavanje i kanaliziranje

1. PREDMET PROJEKTANTSKE

SMJERNICE

Namjena smjernice ogleda se u davanju

opštih upustava za pravilan izbor koncepta

sistema odvodnjavanja i kanaliziranja

objekata. Kod izbora sistema treba uzeti u

obzir karakteristike konstrukcije i zahtjeve

vezane za obezbjeđenje kvaliteta pojedinih

elemenata sistema odvodnjavanja. Obično su

poznati ulazni parametri za hidraulički

proračun na osnovu koga se određuju

dimenzije i broj pojedinih elemenata. Radi

obezbjeđenja boljeg održavanja, navedeni su

uslovi koje treba ispuniti radi boljeg pristupa i

čišćenja sistema za odvodnjavanje.

2. REFERENTNA REGULATIVA

U ovoj projektnoj smjernici uključeni su

inostrani standardi i druga tehnička

regulavita. Kod primjene uvijek važi zadnje

izdanje.

Tehnički propisi

RVS 15.43, Brückenausrüstung i

Brückenentwässerung – austrijske smjernice

ZTV-K, Zusäztliche Technische Vertragsbedingungen

für Kunstbauten – njemačke

smerjnice

Richtlinien für konstruktive Einzelheiten von

Brücken; 6 Entwässerung – švajcarske

smjernice

Assainssement des ponts routes; evacuation

des eax, perres, drinage, cornichescaniveaux

– francuske smjernice

Standardi

Slivnici:

DIN 1229, DIN EN 124

Odvodne cijevi:

ÖNORM B 2571, B 2570

DIN 19522

Cijevi za odvod procjedne vode:

C.B5.226

Pritvrđivanje:

DIN 17440, DIN 367, 11 dio – nerđajući čelik

3. TUMAČENJE IZRAZA

Odvodnjavanje je odvod površinske vode i

procjedne vode sa objekta.

Kanaliziranje je skupljanje i odvod vode sa

objekta uz pomoć odvodnih cijevi.

Površinska voda je meteorna voda koja

padne na gornju površinu objekta.

Procjedna voda je dio površinske vode koja

se procijedi kroz pojedine dijelove kolovoza

(asfaltni slojevi, hodnici, rubni vijenci,

ivičnjaci) do hidroizolacije.

Odvodnik je mjesto u koje se odvodi voda sa

objekta (cestna kanalizacija, rijeka, jezero,

itd.).

Slivnik je element odvodnog sistema u koga

se slijeva površinska voda sa kolovoza.

Odvodna cijev je element sa kojim se voda

sa objekta odvede u kanalizaciju.

Srestva za pritvrđivanje odvodnih cijevi su

elementi za vješanje i podupiranje sa kojima

se odvodne cijevi pričvrste na konstrukciju

objekta.

Cijevi za odvod procjedne vode su cijevi sa

posebno oblikovanim ulazom (ustima) koji se

ugrađuje u rasponsku konstrukciju ispod

hidroizolacije.

Jačina naliva-intenzitet padavina prestavlja

količinu oborina u jedinici mjere na jedinicu

površine.

Šaht za čišćenje prestavlja otvor za čišćenje

koji je ugrađen na odvodnoj cijevi.

4. OPŠTE SMJERNICE ZA

ZASNIVANJE SISTEMA

ODVODNJAVANJA I

KANALIZIRANJA OBJEKATA

4.1 Općenito

Sistem odvodnjavanja i kanaliziranja objekata

odnosi se na:

- odvodnjavanje gornjih (vidnih) površina

objekta,

- odvodnjavanje procjedne vode sa površina

izolacije i oslobađanje parnih pritisaka,

- odvodnjavanje i zračenje udubljenja,

odvodnjavanje površina ležišta,

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 5 Strana 5 od 22

Odvodnjavanje i kanaliziranje

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

- odvodnjavanje zaleđa nasipa iza

upornjaka,

- priključivanje odvodnih sistema na

odvodnik (kanalizaciju ceste) te održavanje

odvodnog sistema.

Ukupan koncept poprečnog i uzdužnog

presjeka obekta, a posebno nivelete, mora

biti zasnovan tako da zadovolji pravilno

odvodnjavanje objekta.

Svi elementi odvodnjavanja moraju se

zasnovati

tako da se jednostavno zamjenjuju i da su

lagani pristupi za održavanje.

Elementi sistema odvodnjavanja ne smiju

zadirati u nosivu konstrukciju npr. u područje

kablova za prednaprezanje, glavnu nosivu

armaturu itd.

Objekat mora da ima vlastiti odvojen sistem

za odvodnjavanje i kanaliziranje vode koji se

navezuje na glavni odvodni sistem preko

cestovne kanalizacije ili direktno na

odvodnik. Ovo ne važi za kratke objekte čija

je dužina manja od potrebnog razmaka

između slivnika.

Dimenzije i broj elemenata odvodnog sistema

treba odrediti na osnovu hidrauličkog

proračuna. Ulazni parametri hidrualičkog

proračuna su meteorološki podaci o

računskim količinama oborina na lokaciji

objekta.

Slika 4.1 prikazuje tipičnu shemu

odvodnjavanja i kanaliziranja površinske

vode objekta, a slike 4.2 i 4.3 položaj

elemenata u odnosu na poprečni presjek.

Uzdužni, poprečni i vertikalni odvodi se po

pravilu ne ubetoniravaju.

Vođenje odvodnih vertikalnih cijevi uz ili kroz

vertikalne stubove, koji su teško dostupni,

treba izbjegavati.

Priključivanje cijevi na uzdužne cjevovode

treba u hidrauličkom smislu ugodno

oblikovati. Treba izbjegavati lomove pod

uglom 90°. U takvim slučajevima

upotrebljavaju se 2 komada luka pod 45° sa

međukomadom.

Promjene deformacijskog sistema cijevi treba

uzeti u obzir.

Kod svake promjere smjera odvodnih cijevi

treba predvidjeti otvor za čišćenje.

4.3 Odvod procjedne vode i

oslobođanje parnih pritisaka

Dio površnske vode koji se procijedi kroz

pojedine dijelove kolovoza (asfaltni slojevi,

hodnici, rubni vijenci) do hidroizolacije treba

kontrolisano odvesti kroz rasponsku

konstrukciju. Isto tako treba odvesti

eventualnu kondenznu vodu koja nastaje radi

temperaturnih razlika i osloboditi pritiske pare

i pritiske zraka koji nastupaju ispod i iznad

hidroizolacije.

Odvod procjedne vode omogućavaju

odgovarajući slivnici za odvod površinske

vode i cijevi sa posebno oblikovanim gornjim

dijelom (usta cijevi) koji se ugradi u

rasponsku konstrukciju ispod hidroizolacije.

4.2 Odvod površinske vode

Vodu sa gornje površine objekta

odvodnjavamo preko slivnika i poprečnih

otočnih cijevi u sabirnu cijev koja ide do

glavnog odvodnog sistema.

Svu površinsku vodu, koja padne na gornju

površinu objekta, treba sakupiti u slivnike sa

čime se onemogućava njeno prelijevanje

preko dilatacija.

Ako je poprečni presjek rasponske

konstrukcije zatvoreni sanduk onda se

uzdužne odvodne cijevi mogu ugraditi i

unutar presjeka za dužine L > 300 m i u

koliko je svijetla visina sanduka min. 1,60 m

(slika 4.3). Pod uslovom da je organizirana

služba održavanja.

Strana 6 od 22 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 5 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Odvodnjavanje i kanaliziranje

1 – slivnik za odvod površinske vode

2 – cjevčica za odvod procjedne vode sa spojem na

sabirni uzdužni vod procjedne vode

3 – sabirni uzdužni vod

4a – sabirna uzdužna cijev za odvod procjedne vode

4b – sabirna poprečna cijev za odvod procjedne vode ispred dilatacije

5 – odvodnjavanje površine ležišta upornjaka

6 – vertikalna odvodna cijev

7 – šaht za čišćenje

8 – vrata za čišćenje

9 – šaht za reviziju

Slika 4.1: Opšta shema odvodnjavanje i kanaliziranja objekta

1 – slivnik

2 – skupljač smeća

3 – vertikalna odvodna cijev

4 – sabirna uzdužna cijev

Slika 4.2: Položaj elemenata odvodnjavanja u pogledu na poprečni presjek konstrukcije objekta

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 5 Strana 7 od 22

Odvodnjavanje i kanaliziranje

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

1 – slivnik

2 – skupljač smeća

3 – poprečna cijev za priključak slivnika

4 – sabirna odvodna cijev

Slika 4.3: Položaj elemenata odvodnjavanja izvan i unutar sandučastog presjeka

4.4 Odvodnjavanje i zračenje šupljina

U slučaju, da se sistem za odvodnjavanje

ugrađuje u rasponsku konstrukciju

sandučastih presjeka, tada treba obezbjediti

odvod vode u najnižoj tački svakoga polja

pomoću cijevi ∅ 200 mm (slika 4.4).

debeli filterski sloj iz šljunkovitog materijala

(ako nasip nije iz šljunkovitok materijala) po

čitavoj visini zida upornjaka koji će omogućiti

prodiranje vode od vrha nasipa do gornjeg

ruba temelja (slika 4.5).

Za izjednačavanje unutrašnje i vanjske

temperature ostavljaju se, u sandučastom

presjeku rasponske konstrukcije, otvori

promjera 200 mm. Sa ovim se spriječava

stvaranje kondezne vode. Razmak otvora u

uzdužnom smjeru može biti max. 20,0 m.

Slika 4.4: Cijevi za odvod vode i zračenje

sandučastog presjeka

4.5 Odvodnjavanje nasipa iza krajnjih

upornjaka

Površinsku vodu koja teče po cesti u smjeru

objekta treba, prije prelaska na objekat,

odvesti u odvodnik ili kanalizaciju ceste.

1 – hidroizolacija sa zaštitom

2 – šljunak ugrađen u slojevima debljine d=3 0 cm

3 – drenažna cijev

4 – nabijena glina

5 – betonska podloga

6 – cijev za odvod

Slika 4.5: Odvodnjavanje zaleđa nasipa iza

krajnjeg upornjaka

Vodu koja se procjeđuje kroz nasip i filterski

sloj iza upornjaka treba odvesti sa drenažnim

cjevima u odgovarajuće odvode (kanalizaciju

ceste, upojnicu, sabirni bazen itd.).

Da bi se eliminisala pojava hidrostatičkog

pritiska na zid i krila upornjaka te spriječilo

prodiranje površinske vode u nasip iza

upornjaka, potrebno je predvidjeti 1,0 m

Strana 8 od 22 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 5 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Odvodnjavanje i kanaliziranje

4.6 Odvodnjavanje površina ležišta

Na površinama ležišta koja se nalaze ispod

dilatacija treba predvidjeti kontrolisani sistem

skupljanja i odvoda vode. Voda koja prodre

kroz oštećena mjesta na vodonepropusnim

dilatacijama odvodi se pomoću sabirnog

žlijeba (slika 4.6) i vertikalne cijevi u

kanalizaciju ili odvodnik.

Voda sa površine ležišta ne smije se odvoditi

u nasip iza upornjaka.

U posebnim slučajevima, kada treba štititi

podzemne vode, treba predvidjeti skupljanje

svih površinskih voda na cesti i odvoditi je u

posebno pripremljene taložnike ulja koji su

konstruisani tako, da istovremeno služe i za

skupljanje pijeska.

Za objekte do 2000 m 2 površine, šaht za

skupljanje pijeska izrađuje se od betonske

okrugle cijevi ∅ 100 cm sa odgovarajućim

poklopcem. Kod objekata sa većom

površinom potrebno je izraditi šaht za

skupljanje i taloženje pijeska prema

posebnom nacrtu.

Ako u području objekta nema cestne,

odnosno javne kanalizacije, tada treba

predvidjeti poseban odvodni sistem koji

odvodi vodu u upojnicu, kanal pored ceste ili

vodotok.

Kod dužih objekata treba u sklopu objekta

predvidjeti sabirne bazene, ako isti nisu

predviđeni u konceptu odvodnjavanja ceste.

4.8 Odvodnjavanje manjih objekata

Sa vidika koncepta odvodnjavanja, malim

objektom se smatra onaj kod koga je ukupna

dužina, uključujući i krila, manja od potrebnog

razmaka između slivnika. Ovaj razmak iznosi

5 – 20 m, što zavisi od površine objekta,

uzdužnog i poprečnog nagiba kolovoza.

Kod manjih objekata ne primjenjuje se

odvojeni sistem odvodnjavanja i kanaliziranja

nego se odvodnjavanje izvodi u sklopu ceste.

Slika 4.6: Odvodnjavanje površina ležišta

kod vodoneropustnih dilatacija

4.7 Priključak odvodnog sistema

objekta na cestnu kanalizaciju

Priključak odvodnog sistema objekta treba

izvesti u skladu sa vodoprivrednim

zahtjevima. Ovi zahtjevi se odnose na

sprečavanje i smanjenje zagađenosti voda i

zemlje sa oborinskim vodama sa kolovoza.

Pošto je objekat sastavni dio ceste, osnovni

koncept odvodnjavanja i intervencije, koji

smanjuje zagađenje voda i zemljišta, treba

definisati već kroz izabrani koncept

odvodnjavanja ceste i uključiti ga u projektni

zadatak objekta.

Kod nekontrolisanog načina odvodnjavanja

bez cestovne kanalizacije (ceste nižeg ranga)

površinska voda sa kolovoza odvodi se sa

kanaletama koji se izgrađuju pred i iza

objekta odmah iza krilnih zidova (slika 5.1a).

Kod kontrolisanog načina odvodnjavanja

ceste kod kojih postoji cestovna kanalizacija,

slivnici se ugrađuju pred i iza prelazne ploče

objekta i spoje sa kanalizacijom ceste (slika

5.1b).

Kanalizaciju AC koja je postavljena u pojasu

za razdvajanje treba pred objektom

preusmeriti u područje rubnog pojasu.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 5 Strana 9 od 22

Odvodnjavanje i kanaliziranje

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

5. KONSTRUKCIJSKI ELEMENATI

ODVODNJAVANJA I

KANALIZIRANJA OBJEKATA

5.1 Slivnici

Slivnici spadaju u najznačajnije elemente

odvodnjavanja. Sastoje se iz tri dijela:

rešetke, okvira i posude. Posuda slivnika ima

kosu (sa strane) ili vertikalnu odvodnu cijev

sa minimalnim unutrašnjim promjerom 125

mm.

Posuda mora imati montažne čelične

elemente koji se privare na armaturu.

Oblik i tip slivnika treba prilagoditi konstrukciji

mosta. (slike 5.2 i 5.3).

Slivnici se ugrađuju na ivici kolovoza koji

može biti sa jednostranim ili dvostranim

nagibom. Razmak između slivnika i njihov

broj određuje se hidrauličkim proračunom

(tačka 6).

Slika 5.1: Principi odvodnjavanja manjih objekata

Strana 10 od 22 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 5 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Odvodnjavanje i kanaliziranje

1 – bitumenska masa za zalijevanje

2 – izolacija ispod hodnika

3 – habajući sloj

4 – zaštitni sloj

5 – hidroizolacija

6 – perforirani lim

7 – filter iz jednofrakcijskog betona sa

umjetnom smolom

8 – sloj za razdvajanje iz staklenog

voala

9 – slivnik sa direktnim oticanjem

(istovremeno ugrađivanje)

10 – granitni ivičnjak

11 – izolacija prilijepljena na prirubnicu

slivnika

12 – sakupljač smeća

13 – nastavak iz umjetne mase

14 – prethodni premaz

15 – hodnik

16 – zavrtanj iz nerđajućeg materijala

za otvaranje rešetke

Slika 5.2: Slivnik sa direktnim oticanjem, pogodan za istovremeno ugrađivanje

1 – izolacija ispod hodnika

2 – perforirani lim

3 – nastavak iz umjetne mase

4 – filter iz jednofrakcijskog betona

sa vezivom iz umjetnih smola

5 – sloj za razdvajanje iz staklenog

voala

6 – izolacija priljepljena na prirubnicu

slivnika

7 – hidroizolacija

8 – bitumenska masa za zalijevanje

9 – liveni asfalt ili asfaltbeton ispod

hodnika

10 – slivnik sa ulijevanjem sa strane

11 – granitni ivičnjak

12 – cementni malter

13 – liveni asfalt

Slika 5.3: Slivnik sa oticanjem sa strane ispod hodnika

Sastavni dijelovi slivnika moraju biti izrađeni

iz lijevanog željeza, a zaštićeni su sa

bituminiziranjem. Rešetka slivnika je

oblikovana tako da omogućava siguran

miješani promet na cesti. Vanjski rub okvira

mora biti najmanje 1 cm udaljen od ivičnjaka.

Ovaj spoj se zalije sa elastičnom

bitumenskom masom.

Za otvaranje odnosno dizanje rešetke služi

zavrtanj koji je iz nerđajućeg materijala.

Donji dio slivnika namješta se zajedno sa

armaturom i zabetonira. Naknadno

betoniranje unaprijed ostavljenih otvora

dozvoljeno je samo u posebnim slučajevima.

Količina propuštanja vode slivnika zavisi od

vrste rešetke (veličine, površine, oblika palica

rešetke) od krovne površine kolovoza,

nagiba, oblikovanja koritnice uz ivičnjak i

količine dotoka vode u koritnicu. Propusna

moć slivnika je min. 10 l/sec.

U pogledu ugrađivanja i njegove funkcije

postoje dvije vrste: slivnik sa direktnim

vertikalnim oticanjem i slivnik koji prihvata

vodu sa strane. Slivnici koji primaju vodu sa

strane mogu se upotrijebiti, kod gradskih

mostova odnosno mostova sa miješanim

prometom.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 5 Strana 11 od 22

Odvodnjavanje i kanaliziranje

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Kod izbora materijala utiču slijedeći faktori:

trajnost, gubici energije u cjevovodu,

čišćenje, klimatski uslovi, habanje cijevi od

pijeska i tekuće vode i agresivni kemijski

uticaji.

U području krajnjih upornjaka, sabirana cijev

se može voditi na slijedeće načine:

- u pravcu kroz nasip kod kratkih mostova

(slika 5.5)

- spuštanjem sa vertikalom ispred

upornjaka (slika 5.6).

Slika 5.4: Slivnik sa slobodnim odvodom

Dozvoljava se ugrađivanje samo tipiziranih

slivnika koji moraju posjedovati atest za

minimalnu propusnu moć.

5.2 Cijevi za odvod i kanaliziranje vode

Cijevi za odvod i kanaliziranje vode mogu biti

poprečne, uzdužne sabirne i vertikalne cijevi

(slika 4.1).

Poprečna otočna cijev prihvata vodu iz

slivnika i odvodi je u sabirnu uzdužnu cijev.

Ugao priključka odvodne cijevi iznosi 45 o u

tlocrtu, a po vertikali 60 o .

Promjer vertikalne cijevi mora se uskladiti sa

promjerom uzdužne cijevi da voda na prelazu

dobije odgovarajuće ubrzanje. Iz ovog

razloga se kod manjih objekata i manjih

količina predviđaju isti profili uzdužne i

vertikalne cijevi.

Način vođenja vertikalne cijevi uz stub ili u

posebnim utorima prikazan je na slici 5.7.

Ako su vertikalne cijevi duže od 10 m

potrebno je, na gornjem dijelu, predvidjeti

ispust za zrak. U ovom slučaju može se

predvidjeti otvoreni ulazni zavrtanj koji služi

za vezu uzdužne i vertikalne cijevi.

U vertikalne cijevi smiju se ugrađivati samo

elementi sa lukom od < 60 o sa čime se

spriječava začepljenje cijevi.

Minimalni unutrašnji promjer poprečne

otočne cijevi je 150 mm odnosno mora se

odrediti na osnovu hidrauličkog proračuna

(tačka 6). Minimalni nagib poprečne cijevi

iznosi 5 %.

Sabirne uzdužne cijevi prihvataju vodu iz

poprečnih cijevi (kolovoz sa dvostrukim

nagibom) ili neposredno iz slivnika (kolovoz

sa jednostranim poprečnim nagibom).

Minimalni unutrašnji promjer uzdužne sabire

cijevi iznosi 200 mm. Minimalni nagib

uzdužne sabirne cijevi iznosi 1%.

Sabirna uzdužna cijev ne smije se ubetonirati

u rasponsku konstrukciju. Kod prolaza kroz

poprečne nosače ili druge građevinske

elemente mora biti od njih odvojena.

Sve promjene smjerova (lomovi) izvode se sa

fazonskim lučnim komadima sa minimalnim

uglom 45 o . Luk od 90 o izvodi se sa dva

fazonska komada po 45 o sa ravnim dijelom

dužine 20 cm.

1 - cijev kao oplata 4 - spoj fiksnih cijevi na

2 - spoj fleksibilne na konstrukciju

fiksnu cijev 5 - fleksibilna dilatirana cijev

3 - dilatacija mosta 6 - pokretno ležište

7 - pristup sa strane min.

80/120 cm

Slika 5.5: Vođenje sabirne cijevi kroz nasip

iza upornjaka

Strana 12 od 22 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 5 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Odvodnjavanje i kanaliziranje

5.3 Uslovi ugrađivanja i pričvršćivanja

cijevi na konstrukciju objekta

Pričvršćivanje cijevi izvodi se sa elementima

za vješanje i podupiranje. Elementi za

pričvršćivanje moraju omogućavati

zadovoljavajuće podupiranje, skupljanje i

rastezanje cijevi.

Elementi za podupiranje i vješanje odvodnih

cijevi na konstrukciju objekta moraju biti

dovoljno krute kako bi obezbijedili cijevi od

opterećenja koja mogu nastati od eventualnih

njihanja konstrukcije.

1 – gibljiva elastična cijev

2 – vrata za čišćenje

3 – šaht za reviziju

Slika 5.6: Vođenje sabirne vertikalne cijevi

ispred krajnjeg upornjaka

Elementi podupiranja i vješanja moraju

omogućavati regulaciju po visini. Vješanja se

mogu izvesti kao pomična ili nepomična

(slike 5.8, 5.9 i 5.10). Nepomično

pričvršćivanje cijevi izvodi se kod spojeva

poprečnih odvodnih cijevi sa sabirnom

uzdužnom cijevi.

1 – profil za sidranje

2 – zavrtanj M16 sa dvije matice

3 – cijev ∅ 200 mm

4 – obujmica ∅ 60x6 mm sa

elastomjernom folijom

Slika 5.7: Vođenje sabirne vertikalne cijevi

u utoru konstrukcije stuba

Slika 5.8: Način vješanja odvodnih cijevi

Sidranje elemenata za vješanje i podupiranje

izvodi se pomoću posebnih profila i

zavrtnjeva sa T glavom. Kod naknadnog

bušenja i ugrađivanja čeličnih uložaka treba

paziti na prednapregnute kablove i armaturu

Svi elementi za vješanje i podupiranje

odnosno pričvršćivanje cijevi moraju se

zaštititi na uticaj korozije ili se izrađuju iz

nerđajućeg čelika.

Razmak između podupora odnosno vješanja

zavisi od vrste cijevi i dozvoljenih provjesa.

Razlika između dužine objekta i dužine cijevi

određuje se na osnovu koeficienta rastezanja

materijala i temperaturne razlike: 40 o ako su

cijevi u unutrašnjosti konstrukcije i 60 o ako su

cijevi izvan presjeka konstrukcije.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 5 Strana 13 od 22

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Odvodnjavanje i kanaliziranje

1 – litoželjezna cijev 4 – palica za podupiranje ⎣ 50/50/4, ⎣ 30/30/4 (za cijevi ∅ 100)

2 – nosiva obujmica 5 – ubetonirani ili naknadno pritvrđeni čelični profil

3 – palica za vješanje 50/50/4, 30/30/4 (a cijevi ∅ 100) 6 – zavrtanj za sidranje i naknadno pritvrđivanje na AB

konstrukciju

Slika 5.9: Nepomično vješanje cijevi

1 – litoželjezna cijev 4 – zavrtanj za vješanje

2 – nosiva obujmica 5 – ubetonirani ili naknadno pritvrđeni čelični profil

3 – matica M 16 (∅ 14)

Slika 5.10: Pomično vješanje cijevi

5.4 Elementi za odvod procjedne vode i

oslobađanje parnih pritisaka

Cijevi treba rasporediti po čitavoj izoliranoj

površini tako da su u najnižoj tački kolovoza,

npr. uzduž hodnika (25 cm od ivičnjaka) na

razmaku 3,0 do 10,0 m što zavisi od

uzdužnog nagiba kolovoza (slika 5.11). Na

jednu cijev pripada 15-25 m 2 površine

objekta.

Kod objekata koji se ukrštaju sa drugim

cestama treba procjednu vodu odvesti u

sabirnu kanalizacionu cijev i istu priključiti na

sabirnu cijev za odvod površinske vode.

Kod cesta nižeg ranga može se izvesti

slobodno oticanje procjedne vode u koliko to

ne stvara smetnje ispod objekta. Način

izvođenja prikazan je na slici 5.12.

Neposredno ispred niže dilatacije, gledajući

na uzdužni nagib, treba ugraditi cijevi za

procjednu vodu na razmaku 3,0 do 4,0 m

(slika 5.13). Procjednu vodu po dužini

dilatacije treba kanalizirati, ako slobodno

oticanje prestavlja bilo kakvu smetnju ispod

objekta.

Kod objekata bez kontrolne komore,

procjedna se voda skupi po dužini dilatacije

sa sabirnim kanalom koji se ugrađuje na

hidroizolaciju u najnižoj tački, odvede kroz

konstrukciju (poprečni nosač) do nagnjene

površine ležišta krajnje podupore, a od tu van

objekta (slika 5.14).

Kod objekata sa komorom u krajnjim

upornjacima, procjedna voda se odvede u

komoru, a iz nje izvan objekta (slika 5.15).

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 5 Strana 14 od 22

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Odvodnjavanje i kanaliziranje

1 – bitumenska masa za zalijevanje

2 – hidroizolacija ispod hodnika

3 – habajući sloj asfalta

4 – zaščitni sloj asfalta ili asfalt beton

5 – hidroizolacija

6 – nastavak iz umjetne mase

7 – filter iz jednofrakcijskog betona sa vezivom iz umjetnih

smola

8 – sloj za razdvajanje iz staklenog voala

9 – hodnik

10 – granitni ivičnjak

11 – čelična cijev ∅ 58 mm (dn=70 m za slučaj

odvodnjavanja)

12 – var a = 5 mm

13 – obujmica (čelični lim kružnog oblika)

14 – beton za podlijevanje

15 – fiksni konusni elemenat

16 – priključna cijev na glavnu uzdužnu cijev za

odvodnjavanje

17 – obloga kao oplata

Slika 5.11: Cijev za odvod procjedne vode

Za oslobađanje pritisaka pare ispod

hidroizolacije (kod hidroizolacija od livenog

asfalta) ugrađuju se dodatne cijevi u

kolovoznu ploču na određenim ostojanjima.

Cijevi su prekrivene sa hidroizolacijom koja u

području ulaznog raširenog obruča ne smije

biti zalijepljena na betonsku površinu.

Odvodnjavanje šahtova za instalaciju u

hodniku i otvora za ugrađivanje stubova

ograde prikazano je na slici 5.16.

Slika 5.12: Izvođenje sa slobodnim oticajem

procjedne vode

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 5 Strana 15 od 22

Odvodnjavanje i kanaliziranje

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Slika 5.13: Odvod i kanaliziranje procjedne vode ispred dilatacije

Slika 5.14: Kanaliziranje procjedne vode uz dilataciju kod objekata bez kontrolnog hodnika

Strana 16 od 22 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 5 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Odvodnjavanje i kanaliziranje

6. HIDRAULIČKI PRORAČUN

Dimenzije pojedinih konstruktivnih elemenata

odvodnjavanja određuju se na osnovu

hidrauličkog proračuna koji je sastavni dio

projekta odvodnjavanja objekta. U poglavlju

su navedene definicije ulaznih parametara i

obrazci koji su potrebni za dimenzioniranje

pojedinih elemenata odvodnjavanja.

6.1 Količine i oticanje oborinske vode

1 – cijevka za procjednu vodu

2 – sabirna cijev za procjednu

Slika 5.15: Kanaliziranje procjedne vode uz

dilataciju kod objekata sa

kontrolnim hodnikom

Od oborina su, za sistem odvodnjavanja i

kanaliziranja, najznačajnije kišne oborine sa

pljuskovima koji su različiti po količini, gustini

pojavljivanju i vremenskom trajanju, a zavise

od vremenskog perioda u godini,

geografskog položaja i meteoroloških prilika.

Uticaji drugih oborina (snijeg, magla) nisu

značajni za kanalizaciju.

Količina oticanja oborinske vode na određenu

površinu iznosi:

Q ot = ϕ . q' T(n) . F

Q ot = količina oticanja oborinske vode (l/sec);

ϕ = koeficient oticanja – omjer količine vode

koja padne na površinu i količine vode koja

oteče u kanal (za objekte se uzima ϕ =

1,0);

q' = mjerodavni intenzitet oborina (oticanje

padavina za ϕ = 1,0) (l/sec/ha);

F = površina na koju se odnosi oticanje

padavina (ha);

1 – pocinčana cijev s prirubnicom ∅ 50 za odvod vode

iz šahta za instalaciju

2 – PVC cijevke ∅ 18mm za odvodnju otvora za stubove

ograde

Slika 5.16: Odvod vode iz šahtova za

instalaciju otvora za

stubove ograde

Mjerodavni intenzitet oborina jednak je

količini padavina u jedinici vremena na

jedinicu površine. Određuje se na osnovu

podatka o intenzitetu oborina:

q' = i . f = 166,6 . i; (l/sec/ha)

i = T

h

i = intenzitet oborina (mm/min)

h = visina padavina (mm)

T r = trajanje intenziteta oborina

Sa statističkom obradom podataka o

oborinama koji su dobiveni na osnovu

višegodišnjih praćenja (10 – 20 godina)

putem instrumenata za registrovanje –

ombrografi, određuju se oborinske krivulje –

ombrogrami. Te krivulje daju vezu između

mjerodavnog intenziteta q' i trajanja oborina

T:

q' = q' T(n)

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 5 Strana 17 od 22

Odvodnjavanje i kanaliziranje

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Učestalost padavina n znači, koliko puta je

neka količina vode dostignuta ili prekoračena

za određeno trajanje oborina.

Radi postizanja prometne sigurnosti potrebno

je obezbijediti sigurno odvodnjavanje objekta

za računske intenzitete oborina u trajanju T =

5 min i učestalost n = 0,2.

Sistem odvodnjavanja i kanaliziranja objekta

treba sa hidrauličkog stanovišta koncipirati

tako, da je vrijeme sakupljanja vode do

odvoda manje ili jednako vremenu trajanja

računskog intenziteta:

T < T r

T = L/v ;vrijeme skupljanja vode do

otoka na dužinu L i brzinom v

6.2 Određivanje potrebnog broja

slivnika i međusobnog razmaka

Dozvoljenu vrijednost površine objekta koja

odpada na jedan slivnik F sl (slika 6.1)

određuju slijedeći parametri:

- uzdužni nagib odvodnjavanja ruba

objekta

- poprečni nagib koji je min. 2,5 %

- računski intenzitet oborina (oticanja) q'

- dozvoljena širina toka vode na rubu

objekta

- kapacitet prihvatanja slivnika

Širina vodnog toka na rubu objekta (š) u koje

vozilo sa točkovima ne smije doći i kod

najvećih intenziteta, može iznositi:

- 1,5 m kod objekata koji imaju zaustavnu

traku širine 2,5 m

- 1,0 m kod svih ostalih objekata

Veličina površine koja odpada na jedan

slivnik:

F sl = e sl . b;

e sl = razmak između slivnika

b = širina površine koja pripada jednom

slivniku

Razmak između slivnika određen je sa

dozvoljenom količinom vode koja dotiče

Q sl , dop (l/s), koja odpada na jedan slivnik

odnosno kapaciteta slivnika.

Q sl,dop > Q dop = ϕ . q' . F sl ;

ϕ = koeficient oticanja

Slivnik mora biti konstruisan na količinu

prihvatanja od 10 l/sec, ako se pravilno

ugradi na kolovoz sa poprečnim nagibom 3

% i uzdužnim nagibom kolovoza 3,5 %. Kod

manjih poprečnih i uzdužnih nagiba treba

uzeti u obzir manju sposobnost slivnika za

prihvatanje i propuštanje vode. Sa ovim se

spriječava povećanje širine vodnoga toka uz

rub kolovoza koji iznosi 1,5 odnosno 1,0 m.

Kod svakog slivnika određena količina vode

proteče preko rešetke. Ova količina je mala

ako je rešetka hidraulički dobro oblikovana,

uzdužni nagibi manji od 5 % i ne prelazi

količinu prihvatanja slivnika.

Slika 6.1: Računska shema pripadajućih površina za određivanje broja slivnika,

međusobnog razmaka i dimenzioniranje odvodnih cijevi

Strana 18 od 22 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 5 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Odvodnjavanje i kanaliziranje

Kod nagiba većih od 5 % preko rešetke

proteče veća količina vode bez obzira što je

količina dotoka manja od kapaciteta slivnika.

Ova količina protoka najviše zavisi od

konstrukcije rešetke radi čega se njen

hidraulički oblik dokazuje na direktnim

ispitivanjima.

Vrijednosti Q sl,dop zavise od poprečnog i

uzdužnog nagiba kolovoza i od lokacije

ugrađivanja (na rubu prometne odnosno

zaustavne trake). U tabeli 6.1 prikazane su

vrijednosti Q sl,dop za različite vrijednosti

zavisnih parametara.

Za zadnji slivnik na objektu, gledano u smjeri

oticanja, treba uzeti polovicu dotoka vode sa

čime se spriječava prelaz vode sa objekta

preko dilatacije.

U dobrim uslovima može maksimalni razmak

između slivnika izositi do 25,0 m, najmanji

5,0 m za neugodne uslove kao što su

zaokruženja kod konkavnih ili konveksnih

krivina

Za ocjenu maksimalnog razmaka između

slivnika u odnosu na njihovu mogućnost

prihvatanja vode, mogu se gore navedene

vrijednosti ograničiti na:

Tabela 6.1: Dozvoljena količina Q st.dop (l/s)

Uzdužni nagib %

na rubu objekta u

liniji slivnika

Poprečni nagib

2,5%. Slivnici su na

rubu zaustavne

trake širine 2,5 m

Slivnici na rubu

prometne trake

Poprečni nagib 3

%. Slivnici na rubu

zaustavne trake

širine 2,5 m.

Slivnici na rubu

prometne trake

1.0 – 1.5

1.6 – 2.5

2.6 – 3.5

3.6 – 4.5

4.6 – 5.0

10

3.5

5.0

6.5

7.5

8.5

10

5.5

7.5

9.5

10

5.0 Kapacitet prihvatanja slivnika sa smanjenjem koje nastoje uslijed uticaja velikog

uzdužnog nagiba.

- minimalno jedan slivnik na 400 m 2

- kod nagiba > 1 % maksimalni razmak

25,0 m, a 10,0 m ako je poprečni nagib

2,5%, podužni 0,5 %.

6.3 Dimenzioniranje odvodnih cijevi

Dimenzioniranje sabirnog uzdužnog

cjevovoda izvodi se po odsjecima od slivnika

do slivnika. Računa se sa punim profilom

cijevi. Za dimenzioniranje cijevi

upotrebljavaju se slijedeće jednačine:

- količina proticanja odnosno propusnost

cijevi:

Q c = v . S

Q = protočna količina (m3/sec)

s = protočni presjek (m2)

v = brzina vode u cijevi (m/s)

koja se računa po De Chezy-ovom obrazcu

sa koeficientom trenja po Manning-

Stricklerovom obrascu:

v = (1/n G ) . R 2/3 . I 1/2

R = D/4, hidraulički radijus za kružni presjek

I = nagib cijevi, tanges ugla

n G = Maningov koeficient hrapavosti, koji

zavisi od vrste cijevi, a iznosi:

0,011 za nove čelične cijevi

0,013 za upotrebljavane čelične cijevi

1/n G = k; po tabelama i proizvođačima iznosi 75-

90 sa uzimanjem u obzir gubitaka u

lukovima i spojevima

Količina vode koja odpada na odvodnu cijev:

Q =

q'.F

odv

10.000

q' = mjerodavni intenzitet oborina

F odv = pripadajuća površina odvodnjavanja koja

odpada na cijev

Za praktičan proračun mogu se upotrijebiti

podaci iz tabele ili diagrami iz literature.

Tabele i diagrami su izrađeni za različite

materijale i koeficiente hrapavosti. Kod

dimenzioniranja cijevi upotrebljavaju se

podaci iz atesta cijevi. U tabeli 6.2 date su

vrijednosti za pune okrugle presjeke cijevi za

dijametre ∅150, ∅200, ∅250 i ∅300 koji se

obično upotrebljavaju u sistemu

odvodnjavanja i kanaliziranja objekata.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 5 Strana 19 od 22

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Odvodnjavanje i kanaliziranje

Tabela 6.2: Vrijednosti za v i Q za okrugle cijevi po De Chezy-ovom obrazcu za brzinu v,

koeficientom trenja C po Strickle-.Manning-u i koeficientom hrapavosti m = 0.013

Nagib I ∅150 ∅200 ∅250 ∅300

v Q v Q v Q v Q

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0,9

0,8

0,7

0,6

0,5

2,72

2,58

2,44

2,28

2,11

1,93

1,72

1,49

1,22

0,86

0,82

0,77

0,72

0,67

0,61

48,1

45,7

43,0

40,3

37,3

34,0

30,4

26,4

21,5

15,2

14,4

13,6

12,7

11,8

10,8

3,30

3,13

2,95

2,76

2,56

2,33

2,09

1,81

1,48

1,04

0,99

0,93

0,87

0,81

0,74

103,7

98,3

92,7

86,7

80,3

73,3

65,6

56,8

46,4

32,8

31,1

29,3

27,4

25,4

23,2

3,83

3,63

3,42

3,20

2,97

2,71

2,42

2,10

1,71

1,21

1,15

1,08

1,01

0,94

0,86

188,0

178,3

168,1

157,3

145,6

132,9

118,9

103,0

84,1

59,4

56,4

53,2

49,7

46,0

42,0

4,32

4,10

3,87

3,62

3,35

3,06

2,73

2,37

1,93

1,37

1,30

1,22

1,14

1,06

0,97

305,7

290,0

273,4

255,7

136,8

216,1

193,3

167,4

136,7

96,7

91,7

86,5

80,9

74,9

68,4

∅ = promjer cijevi,

v = brzina (m(s)

Q = količina oticanja /l/s) I = nagib cijevi (%)

6.4 Praktičan primjer

Ulazni podaci:

- računsko trajanje intenziteta

oborina

tr=5 min

- učestalost intenziteta oborina n = 0,2

- računski intenzitet oborina q'=528,6 l/s/ha

- objekat bez zaustavne trake

- širina objekta b = 15,0 m

- dužina odvodnjavane površine l = 52,0 m

- poprečni nagib 3,0 %

- uzdužni nagib 1,0 %

Ako se uzme u obzir, da je slivnik ugrađen uz

rub prometne trake, te uz zadani poprečni i

uzdužni nagib, iz tabele 6.1 dobivamo

količinu vode koja otiče kroz jedan slivnik:

Q sl,dop = 5,5 l/s

Razmak između slivnika:

10.000xQsl,

dop

e sl,dop (m) =

q'.b

e sl,dop (m) =

10.000x5,5

= 6,94m

528,6.15,0

usvaja se razmak e sl = 6,50 m

Promjer cijevi: ∅ = 150 mm

Površina presjeka: S = 0.018 m 2

Brzina protoka: v = 1,22 m/sec, očitano

u tabeli 6.2

Protok cijevi:

Qc = 21,5 l/s, očitano u tabeli 6.2

Proračun protoka LTŽ cijevi ∅ 200

Promjer cijevi: ∅ = 200 mm

Površina presjeka: S = 0.0314 m 2

Brzina protoka: v = 1,48 m/sec, očitano

u tabeli 6.2

Protok cijevi:

Qc = 46,4 l/s, očitano u tabeli 6.2

Tabelarični izračun pripadajućih količina vode

Q po odsjecima od slivnika do slivnika

prikazan je u tabeli 6.3.

Maksimalna pripadajuća količina dotoka vode

Qd za čitavu površinu za dati primjer:

q'.l.b

Q d = = 0,0528.52.15,0 = 41, 21l/sec

10.000

Izračunata količina je manja od protoka

sposobnosti cijevi na zadnjem odsjeku Qc.

Određivanje promjera odvodnih cijevi:

Proračun protoka LTŽ cijevi ∅ 150

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 5 Strana 20 od 22

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Odvodnjavanje i kanaliziranje

Tabela 6.3: Primjer tabelaričnog proračuna

ODSJEK

od-do

Lods

(m)

b

(m)

Fods Qodt; (l/s)

(m2) slivnik ukupno

Dcjevi

(mm)

I

(%)

v

(m/s)

Qcjevi Todt; (s)

(l/s) odsjek ukupno

1-2

2-3

3-4

4-5

5-6

6-7

7-8

8-9

6,5

15,0

97,5

5,2

10,3

15,5

20,6

25,8

30,9

36,1

41,2

150

200

2

1,22

1,48

21,5

46,4

5

4

5

11

16

21

26

30

34

39

7. ODRŽAVANJE SISTEMA

ODVODNJAVANJA I

KANALIZIRANJA OBJEKATA

7.1 Dostupnost odvodnog sistema

Svi dijelovi odvodnog sistema, koje treba

održavati ili zamjenjivati, moraju biti dostupni.

Uzdužni odvodni cjevovodi koji su ugrađeni

između nosača rasponske konstrukcije

moraju biti dostupni sa posebnim napravama

za održavanje (dizalice) ili sa izradom

posebnih hodnika.

Ako je uzdužni sistem namješten unutar

sandučastog presjeka rasponske konstrukcije

tada se mora ostaviti otvor u poprečnom

nosaču širine 0,8 m, visine 1,2 m. Za

potrebe zamjene cijevi treba ostaviti otvor u

donjoj ploči sanduka odgovarajućih dimenzija

sa vratima.

Ako se uzdužne cijevi iznad stubova spajaju

sa vertikalnim odvodnim cijevima, tada

prelazni elementi priključaka moraju biti

dostupni radi kontrole, čišćenja ili zamjene.

Niše (utori) za namještanje vertikalnih cijevi

treba da ostanu nepokriveni radi lakše

kontrole i održavanja.

Na donjem kraju vertikalne odvodne cijevi

treba namjestiti šaht za reviziju koji

omogućava dostup i čišćenje vertikalnih

cijevi.

Slika 7.1: Čišćenje uzdužnih cijevi

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 5 Strana 21 od 22

Odvodnjavanje i kanaliziranje

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

7.2 Čišćenje i održavanje odvodnog

sistema

Odvodni sistem treba oblikovati na način koji

omogućava racionalno održavanje i čišćenje.

Čišćenje odvodnog sistema vrši se

periodično, a povremeno kada nastupi

začepljenje. Periodično ispiranje sistema vrši

se pomoću vode pod pritiskom, a ako je u

pitanju začepljenje, onda pomoću vode pod

pritiskom i strojeva za mehaničko čišćenje. U

prvom slučaju treba predvidjeti posebne

šahtove za čišćenje, a u drugom visoko

kvalitetnu cijev (slika 7.1).

Kod čišćenja cijevi sa vodom pod visokim

pritiskom treba mlaznicu uvesti u sistem u

smjeru suprotnom smjeru toka. Za ovakve

slučajeve ugrađuju se posebni šahtovi sa

cijevima za čišćenje. Razmak među njima je

cca 70 m. Ugrađuju se na kolovoznu ploču, a

od slivnika se razlikuju samo što imaju

poklopac umjesto rešetke.

Kod svakog ulaza poprečne otočne cijevi u

sabirnu uzdužnu cijev treba predvidjeti otvor

za čišćenje sa odgovarajućim poklopcem koji

omogućava pristup naprava za čišćenje (cijev

sa mlaznicom) u uzdužnu i poprečnu cijev.

(slika 7.2).

Po mogućnosti treba predvidjeti otvore za

čišćenje sa poklopcima i na svim

promjenama smjera sabirne uzdužne ili

vertikalne cijevi.

8. PROJEKAT SISTEMA

DVODNJAVANJA I

KANALIZIRANJA OBJEKATA

Projekat sistema odvodnjavanja i

kanaliziranja objekta sastavni je dio projekta

mosta.

Kod koncepta i izrade projekta sistema

odvodnjavanja mosta potrebna je stalna

koordinacija sa projektantom ceste i primjena

vodoprivrednih smjernica.

U fazi izrade idejnog projekta potrebno je

definisati shemo sistema odvodnjavanja.

U fazi izrade projekta za dobivanje

građevinske dozvole i projekta za izvođenje

treba sistem odvodnjavanja i kanaliziranja

obraditi kao samostalni projekat.

Sadržaj projekta (PGD, PZI):

- ishodišta (vodoprivredni zahtjevi i

podaci) - potvrđena od strane ovlaštenih

ustanova, smjernice za zaštitu okoline,

hidrome-teorološki podaci

- tehnički izvještaj (opis sistema,

ugrađivanje i održavanje)

- hidraulički proračun, statički proračun

- nacrti, detalji

- predmjer radova sa dokaznicom količina

U nacrtima za izvođenje mora se ucrtati

dispozicija mreže cijevi u odgovarajućem

mjerilu uključujući sve ostale pripadajuće

dijelove sistema za odvodnjavanje. Treba

prikazati sve detalje potrebne za izvođenje

npr. nagibe cijevi, konstrukciju za

pričvršćivanje, otvore za čišćenje, vješanja,

opis materijala za pojedine elemente,

fazonske komade itd.

U tehničkom izvještaju treba opisati

tehnološki postupak izrade sistema za

odvodnjavanje, navesti zahtijevane kvalitete

materijala i izvođenja, navesti sve potrebne

ateste i uslove priključivanja na odvodnik

(kanalizaciju, rijeku itd).

1 – šaht za čiščenje

2 – slivnik

3 – pomično pričvrščivanje

4 – nepomično pričvrščivanje

5 – uzdužna sabirna cijev

Slika 7.2: Šaht i cijev za čišćenje

Predmjer radova sa dokaznicama količina

mora omogućavati pravovremeno

naručivanje materijala i obračun radova.

Statički račun je potreban za dimenzioniranje

konstrukcije za pričvršćivanje i konstrukcije

za nošenje cijevi, šahtova itd.

Hidraulički proračun sadrži potrebne podatke

o izboru intenziteta oborina, učestalost

trajanja računskog pljuska, koeficijent i

vrijeme oticanja. Hidrauličkim proračunom se

dokazuje raspored slivnika i kapacitet

odvodnog sistema.

Strana 22 od 22 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 5 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

SMJERNICE ZA PROJEKTOVANJE, GRAĐENJE,

ODRŽAVANJE I NADZOR NA PUTEVIMA

Knjiga I: PROJEKTOVANJE

Dio 2: PROJEKTOVANJE MOSTOVA

PROJEKTANTSKA SMJERNICA (PS 1.2.6)

Poglavlje 6: LEŽIŠTA

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ležišta

U V O D

Ako se ne može izvesti čvrsta veza gornje konstrukcije i stubova, onda se upotrebljavaju

ležišta koja omogućavaju prenos samo odabranih sila i momenata.

Smjernica PS 1.2.6 daje usmjerenja i podatke za izbor ležišta projektovanje, ugrađivanje i

održavanje ležišta na objekima. Smjernica obrađuje savremena najčešće upotrebljavana

ležišta za mostove, kao i konstruisanje vrhova stubova za postavljanje ležišta.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 6 Strana 3 od 21

Ležišta

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

S A D R Ž A J

1. PREDMET PROJEKTANTSKE SMJERNICE ..............................................................................5

2. REFERENTNI NORMATIVI ..........................................................................................................5

3. TUMAČENJE IZRAZA ..................................................................................................................5

4. KARAKTERISTIKE LEŽIŠTA........................................................................................................5

5. SISTEMATIZACIJA LEŽIŠTA .......................................................................................................6

6. PODUPIRANJE.............................................................................................................................8

7. SAVREMENA LEŽIŠTA OBJEKATA............................................................................................8

7.1 Nepomično betonsko zglobno ležište .................................................................................9

7.2 Armirana elastomerna ležišta............................................................................................11

7.2.1 Vrste ležišta ...................................................................................................................11

7.2.2 Sastav ležišta.................................................................................................................11

7.2.3 Karakteristike ležišta......................................................................................................11

7.3 Lončana ležišta .................................................................................................................12

7.3.1 Vrsta lončanih ležišta.....................................................................................................12

7.3.2 Sastav ležišta.................................................................................................................13

7.3.3 Karakteristike ležišta......................................................................................................13

8. IZBOR LEŽIŠTA..........................................................................................................................13

8.1 Parametri za izbor ležišta..................................................................................................13

8.1.1 Statički parametri...........................................................................................................13

8.1.2 Konstruktivni parametri..................................................................................................13

8.1.3 Opšti parametri ..............................................................................................................13

8.2 Nosivost ležišta .................................................................................................................13

8.3 Pokretljivost ležišta (pomjeranja i zasuci) .........................................................................13

8.4 Dimenzioniranje ležišta .....................................................................................................13

8.5 Projektantski podaci o ležištima ........................................................................................14

8.6 Projekat ležišta..................................................................................................................14

8.7 Podaci koje mora obezbijediti izvođač objekta prije ugrađivanja ležišta...........................14

9. KONSTRUKTIVNI USLOVI ZA OBLIKOVANJE KONSTRUKCIJE U PODRUČJU LEŽIŠTA I

ZGLOBOVA ................................................................................................................................16

10. PREUZIMANJE, USKLADIŠTENJE, UGRAĐIVANJE, ODRŽAVANJE I ZAMJENA LEŽIŠTA..19

10.1 Preuzimanje ......................................................................................................................19

10.2 Uskladištenje.....................................................................................................................20

10.3 Ugrađivanje .......................................................................................................................20

10.4 Održavanje ........................................................................................................................20

10.5 Zamjena ležišta .................................................................................................................20

10.6 Zapisnik o ležištu...............................................................................................................20

Strana 4 od 21 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 6 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ležišta

1. PREDMET PROJEKTANTSKE

SMJERNICE

Osnovna namjena smjernice je odrediti vrstu

ležišta, dati preporuke za njihovu upotrebu za

različite načine oslanjanja, dati uslove i

postupak određivanja savremenih ležišta,

oblikovanje konstrukcije u području ležišta i

način preuzimanja, deponovanja,

uskladištenja, ugrađivanja, održavanja i

zamjene.

Projektantska smjernica je namenjena za

gredne mostove sa rasponima do 150m.

2. REFERENTNI NORMATIVI

Smjernica PS 1.2.6 se oslanja na DIN 4141,

Njemačke norme za ležišta. Domače norme

za savramena ležišta ne postoje.

U budučnosti biće potreban prelaz na

evropske norme EN 1337-1 do EN 1337-11

koje obahvataju i obrađuju svu problematiko

ležišta.

3. TUMAČENJE IZRAZA

Ležište je konstruktivni elemenat koji

omogućava prenos izabranih sila sa gornje

na donju konstrukciju.

Podupiranje označava oslanjanje

konstrukcije u širem značenju.

Armirano elastomerno ležište izrađeno je iz

gume (polikloropren sa min. 60 %

elastomera) koja je armirana sa čeličnim

pločama.

Lončano ležište je ležište koje se sastoji iz

čeličnog lonca izpunjen sa elastomerom.

Sferno ili kalotno ležište je ležište koje se

sastoji iz čeličnih udubljenih ili izbočenih

elemenata koji sa međusobnim klizanjem

omogućavaju rotaciju tačke podupiranja.

Tačkasto ležište je ležište koje omogućava

zasuke oko tačke podupiranja.

Linijsko ležište je ležište koje omogućava

zasuke oko linije podupiranja.

Zglobno ležište je ležište koje omogućava

zakretanje uz pomoć mehaničkih elemenata

– zglobova.

Ležište za horizontalne sile je ležište koje

omogućava prenos horizontalnih sila.

Armaturni zglob je dio betonske

konstrukcije koji je oblikovan i armiran tako,

da djeluje kao tačkasto ili linijsko ležište.

Nosivost ležišta je najveće dopušteno

opterećenje ležišta.

Pokretljivost ležišta je sposobnost ležišta

da omogući relativna pomjeranja ili

zaokretanja gornje konstrukcije.

Kvader – postolje ležišta je dio betonske

konstrukcije na koju se ugrađuje ležište.

4. KARAKTERISTIKE LEŽIŠTA

Ležišta povezuju različite dijelove

konstrukcije, a da pri tome prenose samo

određene – izabrane sile odnosno momente.

Prenos drugih sila se u potpunosti ili

djelomično isključuje uz mogućnost izvršenja

određenih pomjeranja ili zaokretanja.

Ležišta za mostove moraju:

- preuzimati vertikalne i horizontalne sile

reakcija rasponske konstrukcije i prenijeti

ih na stubove i krajnje upornjake;

- omogućavati deformacije rasponske

konstrukcije u vidu zaokretanja koje

nastaje kao posljedica nagiba elastičnih

linija savijanja nosača;

- omogućavati pomjeranje rasponske

konstrukcije u smjeru ose objekta, a kod

širokih objekata i u poprečnom smjeru.

Projektantu se omogućava da sa pravilnim

izborom ležišta, kao srestva za prenos

izabranih unutrašnjih statičkih količina,

optimira datu konstrukciju, pošto pravilan

izbor ležišta ima uticaj na unutrašnje sile i na

deformabilnost konstrukcije, a sa tim na

njenu cijenu, trajnost i upotrebljivost.

Ležišta omogućavaju deformacije gornje i

donje konstrukcije prema zahtjevima

opterećenja (temperatura, skupljanje,

tečenje, deformacije radi prednaprezanja), a

da pri tome ne nastupe štetna opterećenja po

konstrukciju. Pri izvršavanju ovih funkcija

nastupaju za ležišta, unutrašnje sile (veličina

tih sila zavisi od vrste ležišta) koje su

posljedica različitih deformacija gornje i donje

konstrukcije.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 6 Strana 5 od 21

Ležišta

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Elastično-deformabilna ležišta (elasto-merna,

čelični prigušivači sa oprugama, …)

omogućavaju konstrukciji da se odazove na

dinamičke uticaje. Sa njima se može dio

konstrukcije dinamično isključiti - izolovati.

Ova mogućnost je jako važna kod izgradnje i

upotrebe objekata u blizini jako osjetljivih

zgrada odnosno, ako želimo određeni objekat

izolovati na uticaj potresa i tako konstrukciji

omogučiti da bez oštećenja prenese

predviđeni potres u elastičnom stanju.

5. SISTEMATIZACIJA LEŽIŠTA

Na dodirnim tačkama dva dijela konstrukcije

mogu se pojaviti 6 unutrašnjih sila (F x , F y , F z ,

M x, M y , M z ) i šest relativnih pomjeranja (V x ,

V y , V z , ϑ x, ϑ y , ϑ z ) – to su prostorski stepeni

ležišta.

Kod određenih konstruktivnih sistema

(kontinuirana gornja konstrukcija) mogu se

pojaviti diferenčna slijeganja temelja

pojedinih stubova. Da bi se deformacije

rasponske konstrukcije zadržale u

dozvoljenim granicama potrebno je izvršiti

korekciju visine sa ugrađivanjem novih ili

vađenjem postojećih čeličnih pločica ispod

ležišta uz prethodno podizanje konstrukcije

sa hidrauličkim dizalicama.

Kod izgradnje mostova po sistemu

potiskivanja ili u slučajevima kada treba

premaknuti velike i teške građevinske

elemente, mogu se upotrijebiti klizna ležišta

koja omogućavaju horizontalna pomjeranja.

Slika 1: Unutrašnje sile i pomjeranja

Pojedinačni tip ležišta omogućava prenos

određenih sila i određenih relativnih

pomjeranja. Princip djelovanja je slijedeći:

glavne unutrašnje sile (očekivane sile) ležište

prenosi po principu sprečavanja

odgovarajućih relativnih pomjeranja odnosno

zasuka, a istovremeno omogućava

obavljanje ostalih relativnih pomjeranja i

zakretanja. U takvim slučajevima nastupaju

takozvane usiljene unutrašnje sile koje su po

veličini ograničene i zavise od vrste ležišta.

Strana 6 od 21 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 6 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ležišta

Tabela 1: Oznaka ležišta

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 6 Strana 7 od 21

Ležišta

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Statičko i kinematično označavanje ležišta

dato je po "DIN 4141 Teil 1" (septembar

1984) gdje su pojedini tipovi ležišta

sistematski razvrstani prema glavnim

unutrašnjim silama i prostorskim stupnjima. U

smjeru svakog prostorskog stupnja treba

uzeti u obzir djelovanje odgovarajuće

sekundarne – unutrašnje sile. Kod ležišta

koja pretežno preuzimaju vertikalna

opterećenja potrebno je izabrati "z" os u

smjeru vertikalnog opterećenja tako da

ležišta sa silama zatezanja u "z" smjeru

prestavljaju poseban primjer, dok opterećenja

F x , F y i moment M x imaju promjenljiv

predznak. Svi tipovi ležišta po DIN 4141

podjeli ističu prostorski stupanj ϑ z . U ovakvim

primjerima pretpostavlja se da ležišta ne

mogu preuzimati momente M z . Pošto su neka

ležišta osjetljiva na zasuk ϑ z potrebno je

provjeriti da li izabrano ležište odgovara

izabranom sistemu podupiranja.

6. PODUPIRANJE

Podupiranje konstrukcije ima značajnu ulogu

i utiče na trajnost, funkcionalnost i

ekonomičnost objekta. U slučajevima u

kojima je to moguće treba upotrijebiti čvrstu

vezu gornje i donje konstrukcije. Upotreba

ležišta je neophodna kod dužih i zahtjevnijih

objekata. U ovakvim slučajevima koncept

podupiranja mora odgovarati statičkom

sistemu i uzeti u obzir karakteristike

upotrebljenih ležišta.

Savremena podupiranja obezbijeđuju:

- ležišta koja omogućavaju zasuke u svim

smjerovima;

- koncept objekta koji omogućava

deformacije konstrukcije u poprečnom

smjeru sa minimalnim usiljenim silama,

npr. tako da se u jednoj osi ležišta

upotrijebi samo jedno ležište koje je

nepokretno u poprečnom smjeru, ostala

ležišta su pokretna u svim smjerovima.

Osnovni koncepti izbora podupiranja u

odnosu na tlocrtnu osnovu opisani su u PS

1.2.1

Na osloncima na kojima se predviđaju veća

slijeganja, odnosno u slučajevima u kojima

ne poznamo tačne geološke-geomehanične

podatke ili su ti podaci nesigurni,

upotrebljavaju se ležišta koja mogu preuzeti

dodatna pomjeranja ili slijeganja bez pojava

većih usiljenih sila. U ovakvim slučajevima

mogu se upotrijebiti i ležišta koja se mogu

prilagođavati nastalim slijeganjima koja se

obave u dužem vremenskom periodu (npr. sa

dodavanjem ili oduzimanjem čeličnih

pločica).

Nepokretno betonsko zglobno ležište

(armirano betumski zglob) se često

upotrebljava za povezivanje gornje i donje

konstrukcije, pošto se ne očekuju velika

pomjeranja (pri kraćim objektima ili na

srednjem dijelu dugih objekata), a krutost

stubova bi mogla prouzrokovati pojavu velikih

momenata u stubovima. AB zglob izvodi se

na vrhu stuba, a može se izvesti na dnu ili na

oba kraja stuba. AB zglob se ne upotrebljava

na mjestima na kojima se očekuju veća

slijeganja temelja podupora.

Za obezbijeđenje pravilnog podupiranja

potrebno je odabrati:

- pravilan koncept podupiranja;

- tačno određivanje predviđenih

maksimalnih momenata, sila, pomjeranja

i zasuka;

- pravilan izbor ležišta;

- pravilno ugrađivanje ležišta.

Ako želimo da konstrukcija djeluje kao što je

to projektant zamislio moraju se u cjelosti

ispuniti navedeni uslovi. Ako ležište nije

pravilno ugrađeno onda ni podupiranje ne

može biti odgovarajuće. Radi toga treba

obezbijediti uslove na osnovu kojih će

izvođač dobiti tačan plan ugrađivanja ležišta

sa svim potrebnim podacima o ležištima,

položajima, smjerovima i veličinama

predviđenih pomjeranja. Samo sa ozbiljnim

pristupom i uz kvalitetno obavljeni nadzor

može se očekivati kvalitetno ugrađivanje i

funkcionisanje ležišta.

7. SAVREMENA LEŽIŠTA OBJEKATA

Savremena ležišta objekata mogu se

podijeliti u skupine prema tabeli 2.

Teoretski se sile prenose preko kontaktnih

tačaka, linija ili površina. U prva dva slučaja

prenos sile obavlja se preko čeličnih dijelova

koji mogu primiti velike napone, dok se u

trećem slučaju za prenos sile mogu

upotrijebiti elastomjeri.

Rotaciju ležišta omogućava pomjeranje ploče

po kugli (u svim smjerovima) ili valjku (u

jednom smjeru), odnosno klizanje između

kuglasto oblikovanim čeličnim izbočenjem i

udubljenim dijelom ležišta, a kod neoprenskih

ležišta deformacijom elastomernog dijela.

Pomjeranja u ležištu ostvaruju se pomoću

elastične deformacije elastomernog dijela

Strana 8 od 21 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 6 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ležišta

(za mala pomjeranja) ili sa međusobnim

klizanjem dva elementa ležišta. U drugom

slučaju se upotrebljava teflon (PTFF) na

kontaktu dvije površine i nerđajući čelik.

Pored ležišta prikazanih u tabeli 2, u praksi

se često upotrebljavaju nepomična betonska

zglobna ležišta, koji je obrađen u tački 7.1.

Tabela 2: Osnovne grupe ležišta

7.1 Nepomično betonsko zglobno

ležište

Konstrukcija: 1 poprečni nosač

2 područje suženja

3 stubovi - potpore

Upotrebljeni materijali:

Beton MB 40,vruće cinkovana rebrasta

armatura RA 400/500-2

Dimenzije zgloba:

A

G,max

= a ⋅ b =

F

z,

D

2α

dej β w28

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 6 Strana 9 od 21

Ležišta

A

G,min

F

η =

F

=

z,max

z,

D

λ = 1.2 − 4

α

dej

α 0

=

2

0.85β

,

a

d

+ α

1

w28

≤ 0.8,

F

z,max

⎡ ⎛ α

⎢1

+ λ⎜1

− 2.35η

⎢ ⎜

⎣ ⎝ β

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Područje preuzimanja momenata u

poprečnom smjeru:

dej

w28

⎞⎤

⎟⎥

⎟

⎠⎥

⎦

M x ≤ 1/6 bF z posebne mjere nisu potrebne

M x ≤ 1/6 bF z zahtijeva se specijalni dokaz

napona i specijalne konstruktivne

mjere (gledaj literaturu)

Ugao zaokreta:

F

α = , F z,D ≤ F z ≤ F z,max

dop

z

2AG

β w28

Povratni momenat:

α o

α 1

F z,max

F z,D

A G

β w,28

Dodatni uslovi:

zasuk radi prednapenjanja, skupljanja

i tečenja

zasuk radi i temperature, prometnog

opterećenja, itd.

maksimalna normalna sila

normalna sila od stalnog opterećenja

presjek armature zgloba

otpornost kocke na pritisak poslije 28 dana

a ≤0,3 d,

b o ≥ 0,7a,

b … proizvoljno

a ≤ 0,4b,

M

y,

R

Fza

= (1 −

2

9

z

2 αAG

β w 28

Ako armaturni zglob još nije ispucao i ako su

u njemu ugrađene centrične armaturne šipke

(trnovi) može momenat M x,R postati veči.

Armiranje zgloba:

F

)

Konstruktivna visina:

e ≤ 0,2a, ≤ 4 cm

tgβ ≈ 1/8

Područje vertikalne nosivosti:

F z,D ≤ F z ≤ F z,max

Opterećenje rušenja:

F z,Br =

d

3 0,75 β w,28 ab+σ 02 A s

a

A s presjek armature u zglobu

Područje horizontalne nosivosti:

F h ≤ 1/8 F z posebne intervencije nisu

potrebne

F h ≤ 1/4 F z armirati po konstruktivnom

principu sa ravnim šipkama

(trnovima)

F h > 1/4 F z treba izbjegavati (sa

prednapenjanjem zgloba

mogu se prilike popraviti)

1 ... sidrenje ~ 30 φ

2 ... vruće cinkovane šipke armature (trnovi)

Rascjepne sile:

Z 1 = 0.3 F z,max

Z 2 = 0.3 (1-b/c) F z,max

Z 3 = 0.03 a/b F z,max

Z 4 = 0.3 (1-b/k) F z,max

Područje upotrebe:

Za sve objekte, ako su izvodljiva linijska

ležišta, za njihajuće stubove i zidove.

Primjena dolazi u obzir samo u slučajevima u

kojima nisu potrebna kasnija izravnavanja

ležišta (npr. radi slijeganja).

Strana 10 od 21 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 6 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

7.2 Armirana elastomerna ležišta

Ležišta

7.2.1 Vrste ležišta

7.2.1.1 Bez funkcije klizanja

• elastično pokretno u svim pravcima

• u poprečnom pravcu nepokretno u

uzdužnom pravcu elastično i klizno

pokretno ležište (VG1)

• elastično pokretno u jednom pravcu

7.2.2 Sastav ležišta

Savremena armirana elastomerna ležišta

izrađena su iz:

• nepokretno

- vanjskog sloja elastomera, koji služi za

zaštitu čeličnih ploča od korozije

- unutrašnjih slojeva elastomera koji

omogućavaju rad ležišta

- čeličnih vulkaniziranih ploča koje

spriječavaju poprečna raztezanja, a

omogućavaju velika opterećenja tih

ležišta

Ležišta sa kliznom funkcijom imaju klizne

ploče sa specijalno izvedenim kliznim

plohama (nerđajuća čelična ploha u kontaktu

sa teflonom (PTFE).

7.2.3 Karakteristike ležišta

7.2.1.2 Sa funkcijom klizanja

• u svim pravcima elastično i klizno

pokretno ležište (VG2)

Elastomerno ležište može preuzimati i

horizontalne sile, ali one ne smiju stalno

djelovat. Uslijed djelovanja ovih sila

nastupaju pomjeranja, koja su potrebna za

nastanak povratne sile. Pošto se ova sila

prenosi trenjem onda se na ležište mora

obezbijediti minimalni pritisak koji nastaje od

vertikalnog opterećenja.

Povratna horizontalna sila:

• u poprečnom pravcu nepokretno u

uzdužnom pravcu elastično i klizno

pokretno ležište (VGE2)

H = A . G . v/h;

v

= tan γ

h

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 6 Strana 11 od 21

Ležišta

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

V horizontalno pomjeranje uslijed djelovanja sile H

h ukupna visina (debljina) elastomernih slojeva

G modul elastičnsoti na smicanje

A tlocrtna površina ležišta

Tlocrtne dimenzije

- pravougaona ležišta: od 100x100 do

- 900x900 mm,

- okrugla ležišta: od ∅ 200 do 900 mm

Konstruktivna visina: od 14 do 332 mm

Nosivost – vertikalna: od 100 do 12150 kN

Ugao zaokreta: od 1 %o do 36 %o

Dozvoljeni pritisci na ležište

Tlocrt ležišta

Dopušteni pritisak

mm

MPa

do 150 x 200, do ∅ 200 10,0

do 250 x 400, do ∅ 350 12,5

veće dimenzije 15,0

Minimalni (potrebni) pritisak na ležište

Tlocrt ležišta

mm

Minimalni pritisak

MPa

do 350 x 400, do ∅ 350 3,0

veće dimenzije 5,0

- na istoj podupori ne smije se vršiti

kombinacija sa čeličnim ili lončanim

ležištima.

Zamjenljivost:

Radi kraćeg vijeka trajanja elastomera, mora

se obezbijediti zamjenljivost armiranih

elastomernih ležišta.

Područje upotrebe:

Ako ne obavljaju funkciju klizanja onda se

upotrebljavaju za sve objekte manjih do

srednjih raspona naročito za široke i kose

objekte te u srednjem dijelu dužih objekata.

Ako imaju i funkciju klizanja onda se

upotrebljavaju u svim slučajevima u kojima

se želi primijeniti kombinacija klizne i

elastično pokretne funkcije odnosno, ako se

kombinuju elastično pokretna i klizna ležišta.

7.3 Lončana ležišta

7.3.1 Vrsta lončanih ležišta

• nepokretno (P)

Ako se ne mogu obezbijediti minimalni

pritisci, onda se upotrebljava jedan od

slijedećih tipova sidranih elastomernih

ležišta.

• klizno pokretno u svim pravcima (P2)

Tipovi sidranih elastomernih ležišta

Radi povećanja nosivosti ili veličine

pomjeranja nije dozvoljeno sastavljanje

pojedinačnih blokova elastomernih ležišta.

Posebne karakteristike

• nepokretno u poprečnom pravcu, u

uzdužnom klizno pokretno ležište (P1)

- male konstruktivne visine,

- jednostavno ugrađivanje,

- ravnomjeran raspored pritisaka na beton,

- uslijed vertikalnog opterećenja dolazi do

stiskanja (promjena visine – vertikalno

ulegnuće),

- radi horizontalnih pomjeranja aktiviraju se

povratne usiljene sile, upotrebljavaju se u

temperaturnom području od –30º C do

+70º C,

Strana 12 od 21 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 6 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

7.3.2 Sastav ležišta

8.2 Nosivost ležišta

Ležišta

- čelični lonac

- elastomerni jastuk

- poklopac lonca

7.3.3 Karakteristike ležišta

Tlocrtne dimenzije: od ∅ 290 do ∅ 1910mm

Konstruktivna visina:od 65 do 210 mm

Nosivost:

- vertikalna: od 1000 do 50.000 kN

- horizontalna: od 100 do 2.500 kN

Zasuk: Ova ležišta mogu se zasukati u svim

pravcima do 10 %o.

8. IZBOR LEŽIŠTA

8.1 Parametri za izbor ležišta

Izbor tipa ležišta određuje se sa izborom

vrste podupiranja konstrukcije. Kod izbora

ležišta moraju se uzeti u obzir slijedeći

statički, konstruktivni i opšti parametri.

8.1.1 Statički parametri

- vertikalne sile koje djeluju na ležište –

minimalne, maksimalne i stalne;

- horizontalne sile u uzdužnom i poprečnom

smjeru;

- potrebni zasuki i broj mogućih pomjeranja;

- potrebni zasuki i broj mogućih zasuka;

- pomjeranja i zasuci;

- sigurnost protiv promjene položaja;

- vremenski razvoj pomjeranja;

- veličina usiljenih sila koje konstrukcija

može preuzeti.

8.1.2 Konstruktivni parametri

- materijal gornje konstrukcije objekta;

- tehnologija građenja gornje konstrukcije;

- prostorske prilike na krajnjim upornjacima,

stubovima i gornjoj konstrukciji;

- izravnavanje – ujednačavanje slijeganja

potpora.

8.1.3 Opšti parametri

- ugrađivanje ležišta,

- održavanje ležišta.

- zamjena ležišta,

- ekonomičnost:

- izgled.

Nosivost ležišta u horizontalnom i

vertikalnom smjeru (uzdužno i poprečno)

određuje se na osnovu maksimalnih sila koje

djeluju na ležište.

8.3 Pokretljivost ležišta (pomjeranja i

zasuci)

Potrebna pokretljivost ležišta određuje se iz

dole navedenih uticaja. Kod trajnih

opterećenja (vlastita težina i prednaprezanje)

moraju se uzeti u obzir plastične deformacije

(tečenje i skupljanje).

Uticaji koji određuju potrebne zasuke:

- deformacije gornje konstrukcije koje

nastaju od uticaja vlastite težine,

prednaprezanja, prometnog opterećenja,

slijeganja, temperaturnih promjena i

skupljanja;

- zasuk glave stuba radi pomjeranja.

Uticaji koji određuju potrebna pomjeranja u

uzdužnom i poprečnom smjeru:

- deformacije gornje konstrukcije koje

nastaju od uticaja prednaprezanja,

konstantnog temperaturnog njihanja (po

čitavom presjeku), konstantnog skupljanja,

pomjeranja krajnjih upornjaka, zasuka

nosača.

- pomjeranje glave stuba kod "elastičnog

podupiranja" koje nastaje uslijed djelovanja

sila kočenja, vjetra i sila trenja.

8.4 Dimenzioniranje ležišta

Savremena ležišta su industrijski proizvodi.

Dimenzioniranje ležišta prepušta se

stručnjacima koji uzimaju u obzir sve podatke

dobivene od projektanta objekta. Ovi podaci

su navedeni u tački 8.5. Izuzetak čini

armaturni zglob čije konstruisanje i

dimenzionisanje obavlja projektant objekta.

Postupak za dimenzioniranje armaturnog

zgloba opisan je u tački 7.1.

Projektant mora obezbijediti siguran prenos

sile sa ležišta u donju i gornju konstrukciju

(poprečni nosač). Naročitu pažnju mora

posvetiti određivanju odgovarajuće armature

koja preuzima sile cijepanja.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 6 Strana 13 od 21

Ležišta

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

8.5 Projektantski podaci o ležištima

8.6 Projekat ležišta

Podloge i podaci na osnovu kojih izvođač

odabere konkretna ležišta (od poznatog

proizvođača) su (primjer slika 2 i tabela 3):

- tlocrtna shema namještanja ležišta sa

označenim pozicijama svakog ležišta,

oznakom ležišta, smjerom namještanja

(važno kod objekata u krivini i kod širokih

objekata), veličinom i smjerom prethodnog

namještanja;

- vertikalne sile: stalne, maksimalne i

minimalne;

- horizontalne sile: maksimalne u uzdužnom

i poprečnom smjeru:

- pomjeranja: maksimalni u uzdužnom

odnosno uzdužnom i poprečnom smjeru

(pokretna u jednom, odnosno u svim

pravcima);

- zakretanje: maksimalno u uzdužnom i

poprečnom smjeru;

- prethodna namještanja (za klizna ležišta)

za pretpostavljenu temperaturu ugrađivanja

i potrebne promjene prethodnog

namještanja pri temperaturi ugrađivanja

koja se razlikuje od predpostavljene.

Odabrani proizvođač ležišta izrađuje projekat

ležišta, koji mora sadržati:

- nacrt namještanja ležišta sa tačnim

oznakama za svako pojedinačno ležište;

- nacrte pojedinih ležišta;

- upustva za ugrađivanje, održavanje i

zamjenu ležišta.

Projekat ležišta izvođač dostavlja projektantu

na ovjeru.

8.7 Podaci koje mora obezbijediti

izvođač objekta prije ugrađivanja

ležišta

Prije ugrađivanja ležišta izvođač mora

obezbijediti slijedeće podatke i dokumente

koji osiguravaju da izabrano ležište

odgovara projektovanom, da ima atest i da

se nalazi u bezprijekornom stanju:

- od projektanta potvrđen projekat ležišta

koga je izradio proizvođač ležišta;

- potvrdu da svi tipovi ležišta odgovaraju

namjeni za određeni objekat;

- atesti-sertifikati za ležišta i dijelove ležišta

- zapisnik o preuzimanju ležišta.

Strana 14 od 21 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 6 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ležišta

Slika 2: Tlocrtna shema namještanja ležišta

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 6 Strana 15 od 21

Ležišta

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

9. KONSTRUKTIVNI USLOVI ZA

OBLIKOVANJE KONSTRUKCIJE U

PODRUČJU LEŽIŠTA I ZGLOBOVA

Za pravilno funkcionisanje ležišta trebaju biti

ispunjeni određeni konstruktivni uslovi (slike

3, 4 i 5). Koji omugućavaju pravilan položaj

ležišta, predviđena pomjeranja i zakretanja,

kontrolu, održavanje i zamjenu ležišta.

Razlikujemo opšte i posebne konstruktivne

uslove. Prvi se moraju ispuniti bez obzira na

vrstu upotrijebljenih ležišta, o drugi zavise od

vrste ležišta. Prvi će biti opisani u ovom

poglavlju dok će drugi biti pojedinačno

opisani.

Ležište se po pravilu namjesti na ležišnu

prizmu (kvader). Prizme mogu biti obostrane

(slika 3), odnosno sa donje i gornje strane.

Omogućavaju pravilno ugrađivanje i unos sila

koje se prenose preko prizme. Kvalitet

betona mora biti MB 30 odnosno isti kao i

kod konstrukcije. Prizma se može izvesti sa

ili bez radnog spoja. Potrebne dimenzije su

date na slici. Posebno je važno da se prizma

i konstrukcija armiraju sa odgovarajućom

armaturom (armatura za sile cijepanja te

armatura sa savijanje u poprečnom nosaču).

Ležišta ne trebaju biti u direktnoj vezi sa

prizmom, nego je bolje da se oslanjaju na

čeličnu ploču koja je povezana sa prizmom

preko maltera za izravnanje. Važno je da su

ploče ugrađene potpuno vodoravno i da

malter za izravnanje u cjelosti ispunjava

prostor između ploče i prizme. Sve potrebne

dimenzije date su na slici 3.

Kod monolitnih betonskih konstrukcija kot

kojih se betoniranje izvodi direktno na

ležištima te objekata na kojima se vrši

sanacija i kod kojih nema dovoljne visine,

nije obavezna upotreba čeličnih ploča u

kombinaciji sa elastomernim ležištima.

Ležišta imaju kraći vijek trajanja od objekta.

Radi toga se moraju obezbijediti uslovi za

njihovu zamjenu. Projektant mora predvidjeti

prostor za namještanje hidrauličkih dizalica i

prostor za jednostavnu zamjenu ležišta.

Potrebne dimenzije prostora za dizalice i

namještanje dizalica prikazane su na slici 4.

Treba predvidjeti upotrebu običnih

hidrauličkih dizalica, a izbjegavati specijalne i

skupe dizalice. Mjesta predviđena za dizalice

moraju omogućavati preuzimanje sila koja

djeluju na ležište radi čega se ti prostori

moraju dimenzionirati na odgovarajući način.

Konstrukciju treba oblikovati na način koji

obezbijeđuje zaštitu ležišta od atmosferskih i

drugih štetnih uticaja. Posebnu pažnju treba

posvetiti zaštiti ležišta od uticaja slane vode.

Dobro je da ležišta budu zaštićena sa

mrežama ili pleksi staklom, sa čime se

spriječava pristup ptica, prljanje prostora te

omogućava pregled ležišta.

Strana 16 od 21 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 6 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ležišta

D je efektivna debljina ležišta (ukupna debljina elastomernih slojeva)

Slika 3: Oblikovanje konstrukcije u području ležišta i potrebne dimenzije ležišnih prizmi i ploča

(u mm)

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 6 Strana 17 od 21

Ležišta

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

a) ostojanje između betonske prizme odnosno ploče ležišta i pritisnute ploče ≥ 5 cm

b) širina pritisnute ploče

c) ostojanje između pitisnute ploče i ruba betonske konstrukcije (gore odnosno dole ≥ 12 cm)

Slika 4: Uslovi za namještanje hidrauličkih dizalica kod zamjene ležišta

Strana 18 od 21 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 6 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ležišta

L o

L d

H

QT

K 1

K 2

V 0

min v

max v

Li 1 do Li 3

X 0,1,2,3

Z 1,2,3

dužina gornje ploče ležišta

dužina donje ploče ležišta

visina ugrađivanja ležišta

širina poprečnog nosača

debljina zida upornjaka ispred poprečnog nosača

nenosivi beton i konstrukcije (npr. zaštita kotvi)

prethodno namještanje – centriranje ležišta

dodatak k v 0 očekivano minimalno

i maksimalno pomjeranje

potrebne dimenzije za obezbijeđenje moguće kontrole, održavanje

i sigurnosti u pogledu djelovanja

potrebni horizontalni odmik prizme ležišta, ploče i izravnavajućeg maltera

potrebne visine prizmi ležišta i izravnavajućeg maltera

Slika 5: Shematski prikaz zavisnosti dimenzija konstrukcije i ležišta

10. PREUZIMANJE, USKLADIŠTENJE,

UGRAĐIVANJE, ODRŽAVANJE I

ZAMJENA LEŽIŠTA

Kvalitet podupiranja obezbijeđuje se sa

ugrađivanjem atestiranih neoštećenih

kvalitetno izrađenih ležišta, održavanjem i po

potrebi zamjenom ležišta.

U koliko ne postoje posebna upustva

proizvođača ležišta, izvođača, nadzora ili

prevoznika onda se uzimaju u obzir upustva

iz ove smjernice.

Transport, uskladištenje i ugrađivanje mogu

izvoditi samo osposobljeni radnici.

Gradilište mora imati nacrt ugrađivanja

ležišta, potrebne ateste i sertifikate, dozvole,

posebna upustva i zapisnik o ležištima.

10.1 Preuzimanje

Kod preuzimanja ležišta treba provjeriti:

- ateste i setifikate za ležišta;

- da su vanjski dijelovi bez oštećenja,

posebno kada je u pitanju zaštita od

korozije;

- čistoću ležišta;

- usklađenost sa projektom ležišta;

- oznake ležišta;

- dimenzije ležišta;

- veličinu i smjer prethodnog namještanja;

- mogućnost naknadne promjene

prethodnog namještanja.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 6 Strana 19 od 21

Ležišta

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

10.2 Uskladištenje

Nakon prevoza ležišta treba pažljivo istovariti

i uskladištiti na unaprijed određenom

prostoru. Ležišta moraju biti zaštićena od

vremenskih uticaja, uticaja radnog prostora i

okoline.

10.3 Ugrađivanje

Ugrađivanju ležišta treba posvetiti posebnu

pažnju kako bi se spriječila oštećenja ležišta i

konstrukcije i obezbijedilo pravilno

funkcionisanje.

Ugrađivanje treba izvoditi po projektu ili po

posebnim upustvima uz prisustvo prestavnika

proizvođača ležišta.

Prije obavljenog podlijevanja treba

prekontrolisati:

- identičnost ugrađenog ležišta sa

projektovanim;

- usmjerenje ležišta (X odnosno Y os);

- horizontalnost ležišta;

- veličinu i smjer prethodnog namještanja;

- uzimati u obzir eventualna specijalna

upustva proizvođača vezana na

ugrađivanje ležišta;

- malter za podlijevanje (sastav, osobine,

način podlijevanja).

Ako ležište mora biti nagnjeno, onda ta

nagnjenost mora biti posebno označena u

projektu ili nacrtu ugrađivanja, a prije

betoniranja se mora posebno provjeriti.

Ležišta se moraju obezbijediti sa pomoćnim

montažnim srestvima kako bi ostala u

propisanom položaju i nakon izvršenog

betoniranja. Upotreba drvenih klinova nije

dozvoljena.

Sve montažne pomoćne elemente treba

odstraniti prije uspostavljanja funkcije.

Zavarivanje i rezanje sa plamenikom može

se obavljati samo uz saglasnost proizvođača

ležišta kako ne bi došlo do neželjenih

temperaturnih opterećenja.

O pregledu ležišta prije i nakon ugrađivanja

treba napraviti zapisnik koga potpisuju

izvođač građevinskih radova, prestavnik

proizvođača ležišta i nadzor. Formular

zapisnika dat je u tabeli 4.

10.4 Održavanje

U održavanje ležišta spadaju razni pregledi,

povremene kontrole i kontrolna ispitivanja,

čišćenje, obnavljanje korozijske zaštite,

mazanje, eliminisanje grešaka u konstrukciji

koje mogu štetno djelovati na ležište

(vlaženje itd.).

Održavanje ležišta mora biti obrađeno u

projektu ležišta i ovjereno od ustanove koja je

izdala odgovarajući atest.

10.5 Zamjena ležišta

U projektu ležišta moraju se odrediti uslovi

koji obezbijeđuju pravilan rad ležišta. Ako se

u toku redovnog pregleda pojavi sumnja, da ti

uslovi nisu ispunjeni (pojava oštećenja,

dotrajalost) onda se izvrši zamjena takvog

ležišta. Potrebu zamjene mora prethodno

potvrditi kontrolno ispitivanje.

Kod promjene ležišta radi dotrajalosti mora

se uzeti u obzir čitava konstrukcija jer u

suprotnom može doči do preraspodjele

reakcijskih sila koja je neminovna u slučaju

promjene krutosti ležišta.

Zamjenu dotrajalih ležišta treba izvesti na

čitavom objektu, a ako to nije potrebno onda

treba promijeniti sva ležišta na istoj poprečnoj

osi podupore.

Kod rekonstrukcija moraju se uzeti u obzir

eventualne promjene statičkog sistema. U

takvim slučajevima mora predvidjeti nova

ležišta.

10.6 Zapisnik o ležištu

O preuzimanju, ugrađivanju i stanju na

samom početku upotrebe ležišta vodi se

zapisnik. Formular zapisnika prikazan je u

tabeli 4.

Nagnjenost ravnine ležišta može odstupati od

projektovane za 5 %o, ako projektom nije

drukčije određeno.

Nakon ugrađivanja treba izvršiti ponovnu

kontrolu sa čime se ustanove eventualne

promjene koje su mogle nastati u toku

izvođenja, posebno položaja ležišta ili

vanjskih oštećenja.

Strana 20 od 21 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 6 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ležišta

Tabela 4: Zapisnik o ležištu

Cesta: Odsek: km:

Objekat (oznaka, položaj):

Način građenja:

Nacrt ležišta br.: Vrsta ležišta u pogledu na odobrenje odnosno DIN 4141:

Broj izvođača / narudžba:

Broj odobrenja:

Važnost odobrenja:

Naručilac: Primalac: Nadzor:

Faza O p i s Upis

1 mjesto ugrađivanja (br. podupore/položaj)

2 tip ležišta

3 vertikalna sila F z u kN

4 horizontalna sila F x / F y u kN

5 računsko pomjeranje (od fiksne tačke) u mm +e x / +e y

6 prethodno namještanje u mm +e x / +e y

7 broj crteža / broj lista

8 datum isporuke

9 prije ugrađivanja pravilno odloženo, poduprto i pokriveno

10 oznaka na ležištu

11 mjerač pomjeranja na ležištu

12 čistoća i korozijska zaštita

13 konstrukcija za fiksiranje

14 čistoća kontaktne površine

15 debljina spoja (maltera) u mm gore/dole

16 izrada maltera (ispitivanje kvalitete)

17

način ugrađivanja maltera

18 datum / sat

19 temperatura objekta u o C

20 ugrađivanje smjer i veličina prethodnog nastavljanja u mm

21 odstupanja od horizontale u mm/m uzdužno/poprečno

22

čistoća i korozijska zaštita

23 datum / sat

24 temperatura objekta u o C

25 blokada oslobođena / odstranjena

upotreba

26 čistoća i korozijska zaštita

27 odstupanja od horizontale u mm/m uzdužno/poprečno

28

načelno mjerenje pomjeranje / klizanje spoj u mm

29 primjedbe odn. upozorenja

Izvođač: Proizvođač ležišta: Nadzor:

Mjesto:

Datum:

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 6 Strana 21 od 21

SMJERNICE ZA PROJEKTOVANJE, GRAĐENJE,

ODRŽAVANJE I NADZOR NA PUTEVIMA

Knjiga I: PROJEKTOVANJE

Dio 2: PROJEKTOVANJE MOSTOVA

PROJEKTANTSKA SMJERNICA (PS 1.2.7)

Poglavlje 7: DILATACIJE

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Dilatacije

U V O D

Dilatacija premošćuje prostor za slobodno pomjeranje između gornje konstrukcije i upornjaka

ili između dva dijela gornje konstrukcije objekta.

Kod projektovanja objekata treba nastojati da se usvoji koncept integralnih mostova za kraće

objekte koji ne zahtjevaju ugrađivanje dilatacija, odnosno takvim konceptima koji zahtijevaju

što manji broj dilatacija.

Dilatacije po svojoj konstrukciji spadaju u vrlo osetljive elemente, posebno ako se radi o

većim pomjeranjima, radi toga se za njihovo projektovanje, ugrađivanje i izbor mora posvetiti

pažnja. Potrebno je uzeti u obzir najnovija saznanja koja se oslanjaju na ispitivanjima i

praćenjem ugrađenih dilatacija. Upotrebljavaju se savremene dilatacije koje proizvode

iskusni i sigurni proizvođači.

Ugrađuju se samo one dilatacije koje obezbijeđuju vodonepropusnost sa kontrolisanim

odvodnjavanjem.

Dilatacije moraju ispunjavati slijedeće zahtjeve:

- vodoneprepustnost i kontrolisanu odvodnju

- sposobnost prilagođavanja i preuzimanja očekivanih pomjeranja,

- sposobnost i otpornost na uticaje očekivanih opterećenja,

- otpornost na uticaj korozije i abrazije,

- ne smiju prouzrokovati buku pri prelazu vozila,

- moraju imati dug vijek upotrebe,

- moraju obezbjediti jednostavnu kontrolu, održavanje, popravljanje i zamjenu.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 7 Strana 3 od 20

Dilatacije

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

S A D R Ž A J

1. PREDMET PROJEKTANTSKE SMJERNICE ..............................................................................5

2. REFERENTNI NORMATIVI ..........................................................................................................5

3. TUMAČENJE IZRAZA ..................................................................................................................5

4. OSNOVNI ZAHTJEVI ...................................................................................................................6

4.1 Koncepti mostova................................................................................................................6

4.2 Izbor odgovarajuće dilatacije...............................................................................................6

5. VRSTE I PODRUČJA UPOTREBE ..............................................................................................6

5.1 Vodonepropusnost dilatacije ...............................................................................................6

5.2 Dilatacije za minimalna pomjeranja.....................................................................................7

5.3 Dilatacije za mala pomjeranja .............................................................................................8

5.4 Dilatacije za srednja pomjeranja .........................................................................................9

5.5 Dilatacije za velika pomjeranja............................................................................................9

5.6 Dilatacije za jako velika pomjeranja ..................................................................................10

6. IZBOR DILATACIJE I PRATEĆA TEHNIČKA DOKUMENTACIJA ............................................10

6.1 Osnove statičkog proračuna .............................................................................................10

6.2 Račun pomjeranja u dilatacijskoj spojnici .........................................................................10

6.3 Grafički prilozi....................................................................................................................11

7. USLOVI ZA KONSTRUKCIJU OBJEKTA U PODRUČJU DILATACIJE ....................................13

7.1 Općenito ............................................................................................................................13

7.2 Gornja konstrukcija............................................................................................................14

7.3 Donja konstrukcija.............................................................................................................14

7.4 Kolovoz mosta...................................................................................................................14

7.5 Odvodnjavanje ..................................................................................................................16

7.6 Kontrola postupaka prije naručivanja dilatacije.................................................................16

8. PREUZIMANJE, UGRAĐIVANJE, ODRŽAVANJE I ZAMJENA DILATACIJE ...........................18

8.1 Preuzimanje dilatacije od proizvođača..............................................................................18

8.2 Ugrađivanje dilatacije ........................................................................................................18

8.2.1 Ugrađivanje asfaltne dilatacije i elasto-mernih punjenja................................................18

8.2.2 Ugrađivanje gumenih dilatacija......................................................................................18

8.2.3 Izvođenje izolacije uz dilataciju......................................................................................20

8.2.4 Ugrađivanje habajućeg sloja uz dilataciju......................................................................20

8.2.5 Kontrola i održavanje dilatacija ......................................................................................20

8.2.6 Zamjena dilatacije ..........................................................................................................20

8.2.7 Atestiranje dilatacije .......................................................................................................20

Strana 4 od 20 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 7 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Dilatacije

1. PREDMET PROJEKTANTSKE

SMJERNICE

Osnovna namjena smjernice je pomoć u

opredjeljenju do izbora dilatacije, davanja

tehničkih uslova za pravilano ugrađivanje i

upotrebu.

U okviru smjernice date su osnove za

proračun pomjeranja dilatacije. U poglavljima

koja slijede su upustva za pripremu načrta za

izradu dilatacije i zahtjevi koje mora ispuniti

konstrukcija objekta za kvalitetno ugrađivanje

i djelovanje dilatacije u eksploataciji objekta.

Dati su bistveni konstrukcijski detalji dilatacije

u području kolovoza, hodnika za pješake i

rubnom vijencu.

U tački 8 specifikacija određuje postupke kod

ugrađivanja, kontrole, održavanja i zamjene

dilatacije.

2. REFERENTNI NORMATIVI

Predmetna smjernica uključuje inostrane

standarde i drugu tehničku regulativu. U

odgovarajućim poglavljima je navedena u

tekstu. Za upotrebu je uvijek mjerodavno

zadnje izdanje.

- Pravilnik o tehničkim normativima za beton

i armirani beton (PBAB) Sl.list SFRJ

br.15/90

- Structural bearings and expansion joints for

bridges, Structural Engineering Documents

IABSE, Zürich, 2002;

- DIN 1072

- Austrian guidelines RVS 15.45: Bridge

Equipment – Expansion Joints, 1985

(Brückenausrüstung

Übergangskonstruktionen);

- TL/TP-Fü, Germany

3. TUMAČENJE IZRAZA

Asfaltna dilatacija je pojam za široki izbor

dilatacija u kojima je raztežući dio izrađen iz

smjese za koju je udomaćen izraz "asfalt".

Bitumenska dilatacija prestavlja uži pojam

za asfaltnu dilataciju u kojoj je raztežući dio

dilatacije izrađen iz mješavine

polimeriziranog bitumena sa dodatkom

elastomera i kamenog punjenja.

Bitumenska masa za zalijevanje je masa iz

polimeriziranog bitumena sa kojom se

zaptivaju priključci asfaltnih slojeva na

elemente dilatacije.

Betonska konstrukcija prestavlja širi izraz

za dio konstrukcije objekta iz betona, u kojeg

se ugrađuju elementi dilatacije.

Cjevčica za procjednu vodu je po

posebnom detalju oblikovana cjevka, koja

služi za odvajanje vode, koja prođe kroz

asfaltne slojeve pored dilatacije.

Dilatacijski otvor je širina razmaka između

elemenata konstrukcije koju premošćava

dilatacija.

Dilatacija premošćava prostor za slobodno

pomjeranje (fugu) između gornje konstrukcije

i upornjaka odnosno između dva dijela gornje

konstrukcije.

Dilatacija jednostavne izrade je elemenat

koji se ugrađuje na spoju između kolovoza na

objektu i priključne ceste (obično na manjim

objektima i na cestama nižeg ranga).

Dilatiranje konstrukcije je širi pojam za

prekide u konstrukciji sa kojima se

omogućava međusobno nezavisno gibanje

odvojenih dijelova konstrukcije.

Elastomjer je šire ime za sintetički kaučuk sa

zahtjevanim fizikalnim i kemijskim

osobinama. U mostogradnji je to kloroprenski

kaučuk.

Češalj je konstruktivni elemenat dilatacije,

oblikovan u obliku češlja ili žage gdje dva

elementa, koji ulaze jedan u drugoga i

objezbeđuju kontinuitet površine dilatacije.

Hodnik za pješake u širem značenju

prestavlja dio kolovoza na objektu, koji je

namijenjen pješacima i biciklistima i obično je

izdignut nad kolovozom.

Čelični profil prestavlja poseban profilisani

čelični nosač u koji se utisne ili privije gumeni

zaptivač.

Čelično sidro je karika iz okruglog čelika,

posebno oblikovani elemenat iz čeličnog lima

ili cilindrično oblikovani elemenat koji se

ubetonira u konstrukciju i stvara čvrstu vezu

između dilatacije i konstrukcije mosta.

Moždanik je uži pojam za čelično sidro koji

se ubetonira ili sidri u prethodno izbušenu

rupu.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 7 Strana 5 od 20

Dilatacije

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Otvor dilatacije je širina između dva čvrsta

dijela dilatacije koji zavisi od namještenja i

djelovanja konstrukcije – određuje veličinu

pomjeranja dilatacije.

Pomjeranje dilatacije je zajednički pojam za

sve moguće vektore pomjeranja u osi

dilatacije uključujući i zasuke.

Temperaturna dilatacija je skraćen izraz za

skraćenje ili produženje elemenata

konstrukcije koji nastaje od uticaja promjene

temperature konstrukcije.

4. OSNOVNI ZAHTJEVI

Predmetna smjernica obrađuje dilatacije na

objektima.

4.1 Koncepti mostova

Kod projektovanja mostova, projektant treba

da teži konceptu koji ne zahtjeva ugrađivanje

dilatacija, (integralne konstrukcije) odnosno

konceptu koji zahtjeva najmanji broj

dilatacija.

Kod izbora koncepta objekta projektant treba

uzeti u obzir činjenicu, da ugrađivanje

izuzetno kosih, ukrivljenih dilatacija, većim

uzdužnim i poprečnim nagibima i drugih

neregularnih oblika, zahtjevaju posebne

izrade sa neregularnim detaljima. Ovakve

dilatacije nemaju dovoljnu sigurnost,

zahtjevaju češće kontrole i održavanje i

poskupljuju izgradnju.

Dilatacija mora biti bezprijekorno

konstruisana u svim svojim elementima koja

su povezana sa kolovozom, ivičnjacima,

hodnicima za pješake, biciklističkim stazama,

rubnim vijencima, rubovima, betonskim

ogradama itd. Radi ispunjenja navedenog

mora se posvetiti pažnja izboru rješenja za

navedene elemente.

Ako se na jednoj dionici gradi više objekata,

treba nastojiti da se upotrijebi isti tip dilatacije

sa čime se postiže jednostavnija kontrola,

lakše održavanje i niža cijena.

4.2 Izbor odgovarajuće dilatacije

Izboru dilatacija, posebno onih sa velikim

pomjeranjima, zahtjeva sa najvišu mjeru

stručnosti. Pri tome se moraju uzeti u obzir

najnovija saznanja iz raznih ispitivanja te

praćenja dilatacija u upotrebi. Treba birati

najkvalitetnija rješenja koja u datom

momentu nude provjereni proizvođači.

Savremene dilatacije moraju se izgraditi tako,

da odgovaraju slijedećim zahtjevima:

- da omoguće pomjeranja u horizontalnom i

vertikalnom smjeru.

- da su bezprijekorne u pogledu

vodonepropusnosti, odnosno omogućavaju

sigurnu odvodnjavanju,

- da nosivost elemenata dilatacije

obezbijeđuje granično stanje nosivosti, sva

granična stanja upotrebe i odpornost na

zamor za čitavo vrijeme trajanja,

- da su mirne za vrijeme prelaska vozila i da

odgovaraju za prelaz svih korisnika u

prometu,

- da su otporne na koroziju u vrijeme

upotrebe srestava za topljenje (u zimskom

periodu), u normalnim uslovima upotrebe te

otporne na habanje zbog uticaja pjeska sa

kolovoza i točkova vozila,

- da omogućavaju jednostavnu kontrolu,

održavanje, popravljanje i zamjenu,

- da imaju dugi vijek trajanja (u zavisnosti od

tipa dilatacije, najmanje toliko kao asfaltni

kolovoz uz dilataciju,

- da su prihvatljive u pogledu cijene uz

garantovanje odgovarajućeg kvaliteta.

5. VRSTE I PODRUČJA UPOTREBE

Kod objekata kod kojih prostor ispod

dilatacijskog spoja nije dostupan smije se

upotrijebiti samo vodonepropusna dilatacija.

5.1 Vodonepropusnost dilatacije

Dilatacija je vodonepropusna:

- ako je zaptivanje zagarantovano sa

ugrađivanjem vodonepropusnog zaptivača,

koji je vodonepropusno spojen sa

hidroizolacijom na objektu (slike 4, 8 i 9);

- ako je zaptivač vodonepropusno ugrađen u

profil ili u jastuk iz visokokvalitetnog betona

koji je vodonepropusno spojen sa hidroizolacijom

objekta (slike 5, 6 i 7);

- ako vodonepropusnost obezbijeđuje žlijeb

koji je ugrađen u dilatacijsku spojnicu ispod

dilatacije. U ovu grupu spadaju dilatacije

napravljene iz teških gumenih zaptivača

koja su prikazana na slikama 6, 8 i 9 i

slične dilatacije kod kojih su zaptivači

sastavljeni iz više dijelova koji nisu

vodonepropusno spojeni, dilatacije u

obliku češljeva (slika 10) i jednostavnije

dilatacije sa krovnim limom koje se

ugrađuju u području hodnika ili u manje

značajne objekte.

Dilatacije se dijele prema veličini pomjeranja

u slijedeće osnovne grupe (tabela 1).

Strana 6 od 20 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 7 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Dilatacije

Tabela 1: Podjela dilatacija

Tč.

5.2

5.3

5.4

5.5

5.6

1)

2)

3)

4)

Vrsta dilatacije

Dilatacije za minimalna

pomjeranja

(završetak kolovoza)

Dilatacije za mala

pomjeranja

Dilatacije za srednja

pomjeranja

Orijentaciona

dužina

dilatiranja

objekta

do 20 (30) m

do 50 (70) m

do 150 m

Pomjeranja u dilatacijskoj spojnici

u

(smjer x)

20 mm 1)

( + 10 mm)

50 mm

( + 25 mm)

150 mm

( + 75 mm)

300 mm

Dilatacije za velika

pomjeranja 4) do 300 m ( + 150

mm)

Dilatacije za jako

velika pomjeranja 4)

iznad 300 m

> 300 mm

( + 150

mm)

v

(smjer y)

W

(smjer z)

pomjeranja su orijentaciona, obezbijeđuju se sa klinima iz asfaltbetona,

ograničenje 1 mm važi za bitumenske dilatacije (npr. Thorma Joint).

Izrada bez gumenih zaptivača je manje osjetljiva za vertikalna

pomjeranja

podaci su orijentacioni pošto su kapaciteti pomjeranja u smjeri "Y" za

pojedine tipove dilatacija jako razlikuju u odnosu na specifičnosti

konstrukcije

dilatacije za velika i jako velika pomjeranja su često u vodopropustnoj

izvedbi. U ovakvim slučajevima mora se obezbijediti sigurno odvodnjavanje

i pristup ispod dilatacije.

Materijali za dilataciju

5 mm 1) 5 mm 1) čelični završni profil i

bitumenska masa za

zalijevanje

5 mm 1 mm 2) masa, elastomjerna ispuna,

polimerizirana bitumenska

guma, čelik

5 mm 3) 1 mm 3) čelična sidra, zavrtnjevi za

gumeni zaptivač, upeti profili,

sidranje itd.

5 mm 3) 1 mm 3) gumeni zaptivač, čelična

sidra, čelični nosivi elementi,

čelični češljevi i žage, teške

5 mm 3) 1 mm 3) ploče, elementi iz sintetičkih

materijala itd.

5.2 Dilatacije za minimalna pomjeranja

U primjerima kod kojih treba dilatirati fugu

između kolovoza objekta i kolovoza priključne

ceste, posebno kod okvira na cestama nižeg

ranga u koje nije potrebno ugrađivati "prave"

dilatacije, izvodi se samo završetak kolovoza.

Zaključak koji je prikazan na slici 1 se

ugrađuje i na spoju asfalta objekta sa

makadamom kolovoza priključne ceste.

Kod izvođenja zaključka kolovoza treba uzeti

u obzir detalje iz PS 1.2.8.

Završetak kolovoza izvodi se po pravilu na

objektima koji nisu duži od 20 m, ako se

nalaze na autocestama, magistralnim ili

regionalnim cestama, odnosno 30 m, ako se

nalaze na cestama nižeg ranga. U takvim

slučajevima se moraju uzeti u obzir

očekivane deformacije i slijeganje objekta i

nasipa uz objekat.

Dilatacijski spoj – fugu zaključka kolovoza

treba oblikovati pri ugrađivanju habajućeg

sloja asfaltbetona ili naknadno sa rezanjem.

Rezanje omogućava kvalitetniju izradu.

Slika 1: Završetak kolovoza – princip

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 7 Strana 7 od 20

Dilatacije

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Spojnice zaključaka zalijevaju se sa smjesom

iz modificiranog bitumena (slika 1).

Ugrađivanje čeličnog profila obavlja se prema

radioničkom nacrtu, odnosno geometriji

kolovoza na objektu (slike 2 i 3).

Slika 2: Detalj završetka kolovoza

Slika 3: Čelični profil na završetku kolovoza

Slika 4: Asfaltna dilatacija – princip

Gumene dilatacije se sastoje iz čeličnog

nosivog profila koji se sidri u betonsku

konstrukciju sa obadvije strane dilatacijske

spojnice i iz gumenog zaptivača koji je

vodonepropusno uklješten u nosivi dio

(slika 5).

Proizvođač gumenih dilatacija mora dati

sertifikate i garanciju i za masu za zalijevanje

prostora između gumenog zaptivača i

asfaltnog kolovoza.

5.3 Dilatacije za mala pomjeranja

U pogledu načina izrade i materijala ove se

dilatacije mogu podijeliti u dvije grupe:

- asfaltne dilatacije

- gumene dilatacije

Asfaltne dilatacije ili elastobitumenske

dilatacije su iz polimeriziranoga bitumena sa

povećanim elastičnim osobinama koji se

ugradi u utvor asfaltnog kolovoza tako da

postane sastavni dio kolovoza.

Pričvršćenje se obezbijeđuje sa ljepljenjem

mase dilatacije sa donje strane za betonsku

podlogu, a sa bočnih strana masa je

sljepljena za slojeve asfalt-betona (slika 4).

Asfaltne dilatacije se preporučuju i na

obalnim stubovima sa nepokretnim ležištima i

na mjestima zglobova.

Slika 5: Gumena dilatacija sa ubetoniranim

sidrima

U ovu grupu spadaju i dilatacije iz gumenog

zaptivača koji se sa vijcima pričvrsti na

betonsku konstrukciju sa obadvije strane

dilatacijske spojnice (slika 6).

Strana 8 od 20 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 7 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Dilatacije

Slika 6: Gumena dilatacija sidrena

sa vijcima

Slika 7: Tip dilaltacije za srednja i velika

pomjeranja sa međuprofilima

Asfaltne dilatacije se obično ugrađuju u

objekte na cestama višeg ranga sa dužinom

dilatiranja do 50 m, ako zahtjevana

pomjeranja nisu veća od 50 mm (odnosno

pomjeranja koja garantuje proizvođač).

Asfaltne dilatacije se ne ugrađuju na

objektima kod kojih je nagib kolovoza veći od

5 % i ako se u osi prelazne konstrukcije

pojavljuju uzdužna pomjeranja veća od 10

mm ili vertikalna pomjeranja veća od 1 mm.

U slučajevima kod kojih se zbog specifičnih

prilika ne mogu ugraditi asfaltne dilatacije,

ugrađujemo gumene dilatacije za mala

pomjeranja.

Asfaltne dilatacije imaju prednost zbog svoje

jednostavnosti, materijala koji je sličan

materijalu u koji se ugrađuju, jednostavnog

održavanja i jednostavne zamjene.

5.4 Dilatacije za srednja pomjeranja

U ovu grupu spadaju dilatacije sa

pomjeranjima do 150 mm. Ovo područje

pokrivaju dilatacije napravljene iz čeličnih

profila sa međuprofilima, koji su poduprti na

različite načine (slika 7) te dilatacije sa

gumenim zaptivačima teže izrade. Primjer

takve dilatacije prikazan je na slici 8.

Slika 8: Dilatacije za srednja pomjeranja sa

sidranjem pomoću zavrtnjeva

Dilatacije sa teškim armiranim gumenim

zaptivačima koji su sa zavrtnjevima

pričvršćeni na konstrukciju (slika 9).

Ako je dilatacija, po dužini, sastavljena iz više

dijelova i ako međusobni spojevi elemenata

nisu vodonepropusni, onda se u dilatacijsku

spojnicu ugrađuje žlijeb koji sakuplja

procjednu vodu.

5.5 Dilatacije za velika pomjeranja

Dilatacije sa velikim pomjeranjima do 300

mm su konstrukcije sa večim brojem

elemenata koji su osjetljivi na habanje i

zamor, a održavanje je dosta komplikovano.

(slike 7, 9, 10)

Slika 9: Dilatacija za velika pomjeranja sa

armiranim gumenim zaptivačem -

princip

U ovo područje spadaju i dilatacije u obliku

češljeva koje mogu biti vodonepropusne i

vodopropusne (slika 10).

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 7 Strana 9 od 20

Dilatacije

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

6.1 Osnove statičkog proračuna

U statičkom proračunu određuje se veličina i

smjer pomjeranja te povratne sile koje djeluju

u dilataciji, a iste djeluju na elemente

upornjaka i gornje konstrukcije.

Statički proračun za dilataciju je sastavni dio

statičkog proračuna objekta.

Slika 10: Dilatacija u obliku češlja za velika

pomjeranja sa zaptivačem – princip

Kod dilatacija za velika pomjeranja moraju se

provjeriti svi elementi koji moraju biti

usklađeni sa kriterijima iz uvodnog poglavlja.

5.6 Dilatacije za jako velika pomjeranja

Sve što je napisano u prethodnom poglavlju

važi i za dilatacije za jako velika pomjeranja

(uz primjenu veće poroznosti).

6. IZBOR DILATACIJE I PRATEĆA

TEHNIČKA DOKUMENTACIJA

Poglavlje daje osnovne podatke na osnovu

kojih se određuje tip i veličina dilatiranja i

obim prateće tehničke dokumentacije na

osnovu koje se dilatacija naručuje kod

proizvođača.

Osnovni kriteriji na osnovu kojih se određuje

vrsta (tip) dilatacije su:

- veličina i smjer pomjeranja,

- vrsta konstrukcije (materijal i statički

sistem),

- kategorija ceste,

- kvalitet,

- način odvodnjavanja,

- cijena.

Na izbor mogu utjecati i posebni uslovi koje

projektant mora dobro ocjeniti sa stanovišta

održavanja i zamjene (zastoji na cestama sa

gustim prometom itd.). Na cestama sa gustim

prometom kriterij jednostavne i brze zamjene

može biti odlučujući, bez obzira na visoku

cijenu.

U proračunu se prvo treba opredjeliti za

statički sistem nakon čega se odredi centar ili

centri pomjeranja i dužine dilatiranja. Kod

proračuna se moraju uzeti u obzir faze i

predviđeno vrijeme građenja. Nakon toga se

odrede smjerovi i veličine vektora pomjeranja

uzimajuči u obzir uticaje, geometriju i statički

sistem objekta, vrstu ležišta, opterećenja na

objektu, vlastite deformacije elemenata

konstrukcije objekta, deformacije temeljnog

tla i druge uticaje.

6.2 Račun pomjeranja u dilatacijskoj

spojnici

U računu pomjeranja, na osnovu kojih se

određuje veličina dilatacije, uzimaju se

odredbe iz poglavlja 6.1, DIN 1072 iz 1985

godine sa pripadajućim objašnjenjima iz

poglavlja 1.

Pomjeranja se određuju na osnovu osnovnih,

dodatnih i posebnih opterećenja (§ 3, § 4 § 5

DIN 1072) sa najnepovoljnijim

kombinacijama kroz slijedeće uticaje:

- kod gornje konstrukcije: promjena

temperature, prednaprezanje, skupljanje i

tečenje betona i uticaji nastali radi

deformacija gornje konstrukcije (zakretanje

iznad ležišta);

- kod donje konstrukcije: pomjeranja i

zakretanja konstruktivnih elemenata.

Za proračun pomjeranja u dilataciji, moraju

se uzeti u obzir još i slijedeće odredbe:

- Kod proračuna pomjeranja nastala uslijed

promjene temperature, u osnovi se uzimaju

u obzir fiktivne, granične i srednje

temperature konstrukcije po tabeli 2 s tim,

da se kod čeličnih i betonskih konstrukcija

primjenjuje koeficient temperaturnog

raztezanja α T =1,2x10 -5 .

- Kod nastavljanja – fiksiranja otvora

dilatacije ne uzima se ishodišna

temperatura +10 o C koju određuje DIN u

statičkom proračunu elemenata

konstrukcije objekta, nego stvarno,

izmjerena srednja temperatura

konstrukcije.

Strana 10 od 20 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 7 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Dilatacije

- U tabeli 2 zadane vrijednosti se smiju

smanjivati, ako kod izmjerene srednje

temperature konstrukcije za konačni

statički sistem nastavimo dilataciju na

izmjerenu temperaturu. Na taj način se

mogu smanjiti obadvije granične

temperature za 15° C za objekte iz prvog

reda, a za 10° C za objekte iz drugog reda.

- U slučaju očekivane promjene položaja

centra pomjeranja u toku građenja, onda

se mora uzeti u obzir povećane vrijednosti

graničnih temperatura za 15° C odnosno

10° C.

- Kod proračuna uticaja skupljanja i tečenja

betona povećavaju se uticaji sa faktorom

1.3, ako ti uticaji neugodno djeluju. Ako

djeluju ugodno onda se ne uzimaju u obzir.

Konačnu vrijednost skupljanja i konačnu

vrijednost koeficienta tečenja betona sa

vremenskim tokom uzimamo iz PBAB

članovi 57 do 60.

Tabela 2: Fiktivne granične temperature

Vrsta

objekta

Fiktivna

najviša

temper.

Fiktivna

najniža

temper.

čelični i spregnuti objekti + 75 o C - 50 o C

betonski objekti sa

ubetoniranim čeličnim

profilima

+ 50 o C - 40 o C

Na osnovu izračunatih podataka o

smjerovima i graničnim vrijednostima

pomjeranja te pomjeranja za promjenu

temperature 1°C u dilataciji, projektant

pripremi protokol za nabavku koji je sastavni

dio projekta za građenje.Uzorak protokola

prikazan je u tabeli 3.

6.3 Grafički prilozi

U projektu za izgradnju objekta treba uložiti i

nacrt za izradu dilatacija koji će služiti

proizvođaču kao podloga za izradu

radioničkog nacrta.

Ovaj nacrt treba da sadrži sve potrebne kote

koje tačno određuju geometriju dilatacije,

kotirane lomove, visinske skokove, ostojanja,

položaj u tlocrtu u pogledu na osu objekta,

eventualne tlocrtne lomove i zaokruženja,

položaj eventualnih montažnih spojeva,

detalje u području hodnika i rubnih vijenaca,

detalje limova za maskiranje itd. U nacrtu se

prikazuju svi detalji koji se odnose na

ugrađivanje, navedu podaci o kvalitetu

materijala i zaštiti na uticaj korozije te navedu

sve potrebne primjedbe. Na slici 11 prikazan

je shematski izgled dilatacije sa svim

mjerama koje treba da sadrži nacrt, a na slici

12 prikazan je primjer radioničkog nacrta

dilatacije.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 7 Strana 11 od 20

Dilatacije

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Tabela 3: Uzorak protokola za narudžbu dilatacije

Strana 12 od 20 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 7 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Dilatacije

Na osnovu protokola i nacrta za izvođenje,

proizvođač izrađuje radionički nacrt koji

sadrži i podatke o namještanju – blokadi

otvora za vrijeme ugrađivanja i smjernice za

održavanje i zamjeno dilatacije.

Radionički nacrt dilatacije mora proizvođač

dostaviti projektantu na ovjeravanje.

Slika 11: Najvažnije mjere u nacrtu dilatacije

Slika 12: Uzorak radioničkog nacrta dilatacije

7. USLOVI ZA KONSTRUKCIJU

OBJEKTA U PODRUČJU

DILATACIJE

Ovo poglavlje obrađuje smjernice za izradu

projekta za gradnju objekta u zoni

ugrađivanja dilatacije.

7.1 Općenito

Elemenati u koje se ugrađuju dilatacije,

moraju imati dimenzije koje omogućavaju

sigurno građenje i pravilan unos sila iz

ankerisanog dijela dilatacije u konstrukciju.

Za sve nosive elemente konstrukcije, koji

preuzimaju uticaje prometnog opterećenja od

dilatacije, uzima se u obzir prometno

opterećenje sa dinamičkim faktorom ϕ = 1,4.

U samom konceptu mora se uzeti u obzir

jednostavno i sigurno odvodnjavanje

površinske i procjedne vode iz područja

dilatacije i za slučajeve kada otkaže

vodonepropusnost dilatacije.

Istovremeno se mora obezbijediti dovoljno

provjetravanje prostora za slobodno

pomjeranje ispod dilatacije i dijelova

konstrukcije u području dilatacije. Za

obezbijeđenje gore navedenih zahtjeva treba

predvidjeti i minimalnu širinu prostora za

slobodno pomjeranje od 15 cm (slika 13).

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 7 Strana 13 od 20

Dilatacije

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Kod konstruisanja armature treba uzeti u

obzir zahtjev da debljina zaštitnog sloja

betona, nakon ugrađivanja dilatacije, bude

min. 4,5 cm.

Mora se obezbijediti mogućnost kontrole i

zamjene dilatacije uz minimalne smetnje

prometa. U tehničkom izvještaju projekta za

građenje treba navesti tačna upustva za

ugrađivanje, a u projektu za održavanje

upustva za kontrolu, održavanje i zamjenu

dilatacije, skladno sa smjernicama

proizvođača.

7.2 Gornja konstrukcija

- U gornjoj konstrukciji treba predvidjeti

odgovarajući utor – prostor za ugrađivanje

dilatacije sa pravilno konstruisanom

armaturom za sidranje (kod sidranih

dilatacija), odnosno dovoljne dimenzije i

ostojanja za pritvrđivanje sa vijcima. Kod

ovakvih slučajeva treba uzeti u obzir

upustva proizvođača. Kod dilatacija sa više

elemenata treba obezbijediti prostor – nišu

za ugrađivanje nosivih elemenata dilatacije.

- Debljina konstrukcije oko niše – utora treba

da je min. 20 cm, ako opterećenja prije

stvrdjavanja betona u utoru ne zahtjevaju

veće dimenzije.

7.3 Donja konstrukcija

- Kod objekata sa dužinom dilatiranja većom

od 100 m treba predvidjeti kontrolni hodnik

na krajnjim upornjacima koji omogućavaju

pregled dilatacije sa donje strane.

- Zid upornjaka u koji se ugrađuje prelazna

konstrukcija treba imati debljinu min. 40 cm

ili više, ako to zahtjevaju podaci

proizvođača dilatacija.

- Gornju površinu upornjaka ispod dilatacije

treba oblikovati sa odgovarajućim nagibom

i odvodnim žlijebom koji sakuplja vodu u

slučaju da vodonepropusnost dilatacije

odkaže.

7.4 Kolovoz mosta

- Kod oblikovanja dilatacije uzima se u obzir

profil na kolovozu i na hodnicima za

pješake. Jako je važan položaj linije

odvodnjavanja kolovoza na mostu - na

tom istom mjestu odvodnjava se i dilatacija.

- Kod izrade detalja dilatacije u području

hodnika za pješake i biciklističke staze

mora se obezbijediti priključak

hidroizolacije na dilataciju ispod hodnika i u

području rubnoga vijenca.

- U području hodnika primjenjuje se tip

lakšeg sidranja.

- Kod gornjih konstrukcija koje su ojačane sa

kablovima za prednaprezanje moraju se

uzeti u obzir blizine kotvi kablova, posebno

za slučajeve zamjene dilatacija, kada mogu

doći u opasnost kotve kablova.

- Najmanji razmak između sidara dilatacije i

kotvi kablova mora iznositi 20 cm.

- Sve konstruktivne elemente u području

dilatacija, koji mogu doći u dodir sa vodom

za slučaj kvara dilatacije (poprečni nosač),

treba opremiti sa okapnicom.

- Ako je dilatacija opremljena sa žljebom za

vodu, koji se ugrađuje u prostor slobodnog

pomjeranja, onda treba poštovati sva

upustva proizvođača, koja su vezana za

ugrađivanje, zaptivanje i odvod vode iz

žljeba (slika 13).

Strana 14 od 20 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 7 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Dilatacije

Slika 13: Oblikovanje elemenata konstrukcije u području dilatacije

Obično se dilatacija, u području hodnika za

pješake, vodi u nivou gornje nosive

konstrukcije gdje se i sidra (slika 14). Ovakva

izrada ne zahtjeva zaptivanje cijevi za

instalacije, pošto voda iz cijevi teče na

vodonepropusnu dilataciju. Ovaj način se

primjenjuje i kod dilatacija koje su izrađene iz

teških gumenih zaptivača jer ne zahtjeva

prelome u vođenju dilatacije ili su ti prelomi

mali.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 7 Strana 15 od 20

Dilatacije

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Kod dilatiranja cijevi za komunalnu instalaciju

u hodnicima, treba uzeti u obzir mogućnost

pojave kondezne ili površinske vode koja

dotiče po cijevima. Na ovu pojavu treba

obratiti posebnu pažnju kod dilatacija koje su

ugrađene u gornjem nivou (slika 15).

Slika 14: Dilatacija u području hodnika –

vođenje u donjem nivou

Dozvoljeno je vođenje dilatacije i u gornjoj

površini hodnika sa sidranjem u gornju

konstrukciju (slika 15), ali ovo rješenje ne

dozvoljava vođenje instalacijskih cijevi bez

obzira što nudi siguran priključak

hidroizolacije.

Kod ugrađivanja se mora voditi računa da je

zaptivač dilatacije na krajevima podignut sa

čime se spriječava oticanje vode iz žljeba

odnosno gumenog zaptivača.

Slika 16: Izrada asfaltne dilatacije uz BSO

7.5 Odvodnjavanje

- Kod zasnivanja objekta, a nakon toga i u

projektu odvodnjavanja treba birati takva

rješenja koja imaju najmanji dotok vode u

područje dilatacije. U tu svrhu treba u

neposrednoj blizini dilatacije ugraditi slivnik

u liniji odvodnjavanja kolovoza.

- Ako se radi o dilataciji na višoj strani

mosta, onda se oticanje vode po

priključnom nasipu obezbjeđuje sa

izgradnjom kanalete.

- Na mostovima sa dugim paralelnim krilima

ugrađuje se slivnik u neposrednoj blizini

dilatacije, slično kao na mostu na kome uz

krilo dotiče voda u područje dilatacije.

- U neposrednoj blizini dilatacije treba

prekinuti i doticanje procjedne vode (PS

1.2.5).

- Treba voditi računa za odvodnjavanje

procjedne vode iz depresija koje nastanu

uslijed nadvišenja zaključka hidroizolacije

uz dilataciju.

7.6 Kontrola postupaka prije

naručivanja dilatacije

Slika 15: Dilatacija u području hodnika –

vođenje u gornjem nivou sa

sidranjem u konstrukciju

Ako je površina hodnika predviđena za javni

promet pješaka ili biciklista, onda se dilatacija

u hodniku (u odnosu na tip) mora zasnovati

tako, da zadovoljava siguran prelaz pješaka,

biciklista i invalida bez mogućnosti pojave

oštećenja dilatacije.

Prije naručivanja dilatacije treba izvršiti

kontrolu projektnih rješenja. Provjera se izvrši

na osnovu kontrolne liste koja je priložena uz

tehničku dokumentaciju dilatacije svakog

ozbiljnijeg proizvođača.

Strana 16 od 20 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 7 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Dilatacije

Slika 17: Oblikovanje elemenata konstrukcije u području dilatacije kod hodnika

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 7 Strana 17 od 20

Dilatacije

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

8. PREUZIMANJE, UGRAĐIVANJE,

ODRŽAVANJE I ZAMJENA

DILATACIJE

8.1 Preuzimanje dilatacije od

proizvođača

Dilataciju preuzima odgovorni vođa

građevinskih radova. U koliko se ukaže

potreba, za preuzimanje se može angažovati

i odgovarajuća stručna institucija.

Kod preuzimanja treba provjeriti dimenzije,

kvalitet materijala i antikorozijsku zaštitu.

Utvrđene činjenice uporediti sa projektom i

sva zapažanja unijeti u zapisnik (tabela 4).

Osim toga treba provjeriti sadržaj potrebne

tehničke dokumentacije, ateste, garanciju i

upustva.

U upustvima moraju biti definisane odredbe

vezane za:

- uskladištenje,

- transport,

- ugrađivanje,

- održavanje,

- zamjenu.

Postupak preuzimanja izvodi se na osnovu

odgovarajćeg kontrolnog lista.

Kod preuzimanja se ispravnost dilatacije

potvrđuje sa upisom u odgovarajuću rubliku

jedinstvenog zapisnika, koji obrađuje sve

faze prije ugrađivanja i sve do tehničkog

prijema (tabela 4).

8.2 Ugrađivanje dilatacije

Dilataciju ugrađuje izvođač prema upustvima

projektanta i proizvođača, ali tek nakon

provjere dilatacije i dijelova konstrukcije u

koju se ugrađuje.

Kod provjeravanja se takođe upotrebljava

kontrolna lista.

Ako se radi o komplikovanim dilatacijama

onda ugrađivanje kontroliše komisija koju

sastavlja odgovorni prestavnik Investitora,

odgovorni vođa radova, odgovorni projektant,

prestavnik proizvođača, a po potrebi i

prestavnik ovlaštene institucije za kontrolu

materijala i konstrukcije. Ispunjavanje uslova

za ugrađivanje potvrđuje se sa navedenim

jedinstvenim zapisnikom, koji je prikazan u

tabeli 4.

Ako izvođač nema odgovarajući osposobljeni

kadar, onda mora angažovati osposobljene

radnike ili ovlaštenog instruktora.

U nastavku su navedena najznačajnija opšta

upustva uz koja treba još uzeti u obzir i

specifične zahtjeve koje su navedene u

projektu i upustva za ugrađivanje koje

posreduje proizvođač.

8.2.1 Ugrađivanje asfaltne dilatacije i

elasto-mernih punjenja

- Dilatacija se ugrađuje što kasnije u

poređenju sa drugim radovima sa čime se

obezbjeđuje manje rastezanje gibljivih

dijelova dilatacije.

- Nakon ugrađivanja slojeva asfaltnog

kolovoza pripremi se utor za ugrađivanje

dilatacije. Dimenzije utora treba uskladiti sa

podacima proizvođača. Bočne stranice

utora treba zarezati do hidroizolacije sa

priručnim alatom.

- Utor treba očistiti, sanirati eventualna

oštećenja na površini betona, a u

dilatacijsku fugu se ugradi zaptivač iz

pjenaste gume. Nakon toga se nanese

ljepilni sloj iz elastičnog polimernog

bitumena te ugradi aluminijumska traka

koja premoščava dilatacijsku fugu. Traka

se fiksira sa trnom. Nakon toga slijedi

ugrađivanje ispune i prekrivanje sa

habajućim slojem iz polimernog bitumena.

- Za sve navedene postupke mora izvođać

priložiti ateste sa uslovima i postupcima

ugrađivanja te kvalitetima ugrađenih

materijala.

8.2.2 Ugrađivanje gumenih dilatacija

- Nakon dopremanja na gradilište, dilatacija

se mora uskladištiti na način koji štiti

dilataciju od nečistoće i oštećenja.

- Treba nastojati da se ugrađivanje izvodi što

kasnije posebno kada se radi o objektima

koji imaju duži stepen razvoja deformacija

(reologija betona, konsolidacija temeljnog

tla).

- Prije ugrađivanja treba prekontrolisati

geometriju utora (dimenzije i visinske kote),

priključnu armaturu u utoru, izvršiti

eventualne popravke i čišćenje.

- Kod čeličnih konstrukcija treba obraditi sve

rubove i pripremiti spojeve za zavarivanje.

- Odrediti veličinu već izvršenih dugotrajnih

deformacija konstrukcije objekta i izmjeriti

srednju temperaturu. Na osnovu ovih

nalaza treba nastaviti otvor dilatacije,

odnosno korigovati veličinu blokade.

- Sva mjerenja u toku ugrađivanja treba

pratiti sa odgovarajućom geodetskom

kontrolom.

Strana 18 od 20 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 7 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Dilatacije

Tabela 4: Uzorak zapisnika za dilataciju

Objekat (dionica ceste, oznaka, položaj):

Naručilac (investitor):

Primalac:

Ime proizvođača dilatacije, broj naruđžbe:

Broj atesta dilatacije, izdanog od:

Važnost atesta:

Izvođač radova, odgovorni vođa građenja:

Broj projekta za izvođenje i ugrađivanje dilatacije:

Nadzorni organ, odgovorni nadzorni inžinjer:

Br. Faza O p i s Upis

1 mjesto ugrađivanja (br. podupore, os)

2 osnovni podaci o tip dilatacije

3 dilataciji

kapacitet pomjeranja okomito na os dilatacije

4 pomjeranja za 1 °C

5

broj tehničke dokumentacije za dilataciju, važnost

6 datum preuzimanja kod proizvođača

7 datum dostave na gradilištu

8 doprema oznaka na dilataciji

9 dilatacije na dilatacija dopremljena u bezprijekornom stanju (da/ne)

10 gradilište bezprijekornost svih čeličnih elemenata i blokade

11 stanje protikorozijske zaštite čeličnih dijelova

12 bezprijekornost gumenog zaptivača

13

dilatacija pravilno odložena, poduprta, zaštićena

14 ispravnost dimenzija utora, niše za ugrađivanje

15 čistoća i priprema kontaktnih površina

16 prije

pravilnost armature za sidranje

17 ugrađivanja pravilnost bušotina za zavrtnjeve za sidranje

18 broj tehnološkoga projekta za ugrađivanje

19

broj geodetskog elaborata o mjerenju geometrije

20 datum / sat

21 temperatura gornje konstrukcije u o C

22 u toku

širina otvora dilatacije

23 ugrađivanja pravilnost geometrije pritvrđivanja

24 pravilnost otpornosti pritvrđivanja

25 blokada dilatacije ostranjena

26 protikorozijska zaštita, zaptivač, čistoća prije zalijevanja

27

oznaka i broj uzoraka ugrađenog materijala

28 datum / sat

29 temperatura gornje konstrukcije u o C

30 upotreba širina otvora dilatacije

31

protikorozijska zaštita, zaptivač, krovni limovi

Izvođač: Proizvođač dilatacije: Nadzor:

Kraj:

Datum:

- Pripremljena dilatacija se namješta u utor,

zavare se sidra na priključnu armaturu

(obično svako peto). Prva se zavare sidra

na jednoj strani, a onda na drugoj strani

dilatacijske spojnice. Na taj način je

dilatacija spojena i povezana sa

konstrukcijom objekta radi ćega treba

odmah osloboditi dilataciju od prethodno

ugrađenih blokada.

- Analogan postupak se sprovodi i kod

dilatacija sa sidranjem pomoću zavrtnjeva.

- Ako je konstrukcija objekta čelična onda se

prvo zavari profil za sidranje na gornju

konstrukciju, onda sidra na upornjaku,

nakon čega se moraju odmah odstraniti

blokade. Isti postupak je i kod dilatacijskog

spoja koji se nalazi između dva dijela

gornje konstrukcije objekta.

- Nakon fiksiranja treba provjeriti sve mjere i

kote visinskog položaja kako bi se

obezbijedila potpuna ravnost nakon

ugrađivanja slojeva asfaltbetona

(propisano poglobljenje 5 mm) u odnosu na

gornju površinu kolovoza).

- Nakon svih provjera izvede se betoniranje

sa betonom koji je pripremljen po

posebnom tehnološkom projektu.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 7 Strana 19 od 20

Dilatacije

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

8.2.3 Izvođenje izolacije uz dilataciju

Prije ugrađivanja izolacije odstrani se

cementno mlijeko sa betonske površine sa

vodom pod visokim pritiskom, pjeskaranjem,

četkanjem, itd.). Sloj izolacije se pažljivo

priljepi na profil dilatacije koji mora biti

grundiran. Preostala fuga se zalije sa

bitumenskom zalivnom masom skupa sa

fugom koja je formirana u zaštitnom sloju

izolacije. Alternativno se priključi zaštitni sloj

na dilataciju sa bitumenskom trakom za

zaptivanje. Postupak je određen na osnovu

tehničkih uslova za zaključenje izolacije uz

vertikalne granične površine. Pažnju treba

usmjeriti svim spojevima graničnih površina

sa površinama na dilataciji.

8.2.4 Ugrađivanje habajućeg sloja uz

dilataciju

Habajući sloj uz dilataciju treba ugrađivati sa

posebnom pažnjom. Kruti elementi dilatacije

onemogućavaju valjanje i zbijanje

asfaltbetona tik uz dilataciju radi čega

nastupa krušenje habajućeg sloja uz

dilataciju.

Kvalitetna zbijenost se postiže na taj način,

da se kruti elementi prije valjanja prekriju sa

daskom odgovarajuće debljine – ugrađivanje

šablona. Nakon valjanja daščica se ukloni i

nastavi valjanje sa čime se dodatno zbije

habajući sloj (valjak ne naliježe na dilataciju).

Debljina daščice (uloška) izabere se tako da

dilatacija ostane 5 mm ispod površine

kolovoza po završenom valjanju. Sa ovim se

omogućava zbijanje habajućeg sloja pod

opterećenjem točkova vozila, a dilatacija

čuva od udara pluga kod čišćenja snijega.

Služba za održavanje vrši pregled dilatacije

dva puta godišnje. Uz pregled dilatacije

obavlja se i pregled konstruktivnih elemenata

objekta u koje je dilatacija ugrađena.

8.2.6 Zamjena dilatacije

Zamjena dilatacije obavlja se po postupku

koji je identičan opisanom postupku za

ugrađivanje nove dilatacije, odnosno na

osnovu tehničke dokumentacije za izvođenje.

Kod zamjene treba uzeti u obzir specifičnosti

opisanog postupka. Pažnju treba posvetiti

postupku odstranjivanja dilatacije koji može

destruktivno djelovati na konstrukciju.

Zamjene dilatacije se često obavljaju pod

prometom što zahtjeva fazno izvođenje. U

ovakvim slučajevima dilatacija ima montažne

spoje.

8.2.7 Atestiranje dilatacije

Prijem i provjeravanja dilatacija obavlja se na

osnovu:

- Structural bearing and expansion joints for

bridges, Structural Engineering Documents

IABSE, Zürich, 2002;

- DIN 1072;

- Austrian guidelines RVS 15.45: Bridge

Equipment – Expansion Joints, 1985

(Brückenausrüstung

Übergangskonstruktionen);

8.2.5 Kontrola i održavanje dilatacija

Postupak kontrole i održavanja propisuje

proizvođač. Kod tehničkog prijema izvođač

mora predati upustva upravljaču objekta, koja

su sastavni dio tehničke dokumentacije za

dilataciju. Upravljač objekta upiše postupak u

poslovnik (tehnička upustva) sa čime

zadužuje odgovornu osobu koja se brine za

kontrolu i održavanje.

Ako radovi na održavanju zahtjevaju

ograničenja u prometu, onda se radovi

izvode u dogovoru sa odgovarajućim

službama koje uređuju promet.

Strana 20 od 20 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 7 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

SMJERNICE ZA PROJEKTOVANJE, GRAĐENJE,

ODRŽAVANJE I NADZOR NA PUTEVIMA

Knjiga I: PROJEKTOVANJE

Dio 2: PROJEKTOVANJE MOSTOVA

PROJEKTANTSKA SMJERNICA (PS 1.2.8)

Poglavlje 8: PRELAZ SA PUTA NA MOST

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Prelaz sa puta na most

U V O D

Zbog promjene materijala i načina unošenja opterećenja u tla, objekti prestavljaju

diskontinuitet u trupu puta radi čega, mogu nastati razlike u slijeganjima između objekta i

priključka trupa puta na objekat.

Upornjaci su krute konstrukcije koje se ne sliježu ili su ta slijeganja neznatna. Krutost trupa

puta je dosta manja od objekta, a zavisi od vrste i kvaliteta nasipa i tla ispod priključnog

nasipa. Zbog toka su slijeganja trupa puta dosta veća i dugotrajnija.

Smjernica za projektovanje obrađuje pitanja, ugrađivanja materijala za klin zasipa iza

upornjaka, prelaznih ploča i krilnih zidova. Projektanti i geomehaničari obrađuju slijeganja

između objekta i trupa puta skladno sa veličinom slijeganja.

Za ugodniji prelaz sa trupa puta na konstrukciju objekta služe prelazne ploče, koje

sprečavaju pojavu udara i deformabilnosti i uticanje na sigurnost saobraćaja i dodatne

dimamičke uticaje na konstrukciji..

Krilni zidovi su sastavni elementi upornjaka. Osiguravaju stabilnost nasipa i zasipa na

prilazima objektu te olakšavaju formiranje kegli za priključne nasipe puta. Krilni zidovi su iz

armiranog betona. Krilni zid se može nastaviti u potporni zid u koliko to zahtijeva

konfiguracija terena. U smjernici su navedeni osnovni tipovi krilnih zidova u pogledu

njihovog položaja i kosntrukcije. Navedeni su osnovni geometrijski parametri i načelni

postupak za dokazivanje statičke stabilnosti i armiranja krilnih zidova.

Kod svakog objekta treba uspostaviti kontakt između trupa puta i objekta. U smjernici su

obrađeni funkcionalni, geometrijski i estetski problemi, koji se pojavljuju na spoju puta i

objekta, nasipu, usjeku ili u miješanom profilu. Smjernica daje upustava, detalje i šeme za

pravilan izbor prelaza puta na objekat. Izabrano rješenje treba da zadovolji kriterije

vizualnog, konstruktivnog i transparentnog aspekta.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 8 Strana 3 od 40

Prelaz sa puta na most

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

S A D R Ž A J

1. PREDMET PROJEKTANTSKE SMJERNICE ..............................................................................5

2. REFERENTNI NORMATIVI ..........................................................................................................5

3. TUMAČENJE IZRAZA ..................................................................................................................5

4. NASIPI UZ OBJEKAT ...................................................................................................................6

4.1 Općenito ..............................................................................................................................6

4.2 Određivanje diferenčnih slijeganja između objekta i trupa puta........................................6

4.3 Mjere za smanjenje diferenčnih slijeganja ..........................................................................6

4.4 Izrada nasipa i zasipavanje klina ........................................................................................7

5. PRELAZNE PLOČE....................................................................................................................14

5.1 Općenito ............................................................................................................................14

5.2 Kriteriji za izbor rješenja za prelaz sa kolovoza objekta na kolovoz puta ........................14

5.3 Rješenja i detalji sa prelaznom pločom.............................................................................15

5.4 Rješenja i detalji bez prelazne ploče.................................................................................15

6. KRILNI ZIDOVI............................................................................................................................23

6.1 Općenito ............................................................................................................................23

6.2 Paralelni krilni zidovi..........................................................................................................23

6.3 Kosi krilni zidovi.................................................................................................................24

6.4 Okomiti krilni zidovi............................................................................................................25

6.5 Samostalni krilni zidovi......................................................................................................26

6.6 Konzolna krila....................................................................................................................26

6.7 Kombinovana samostalna i konzolna krila........................................................................26

6.8 Geometrijski parametri krilnih zidova ................................................................................26

6.9 Proračun, konstruisanje i armiranje krilnih zidova.............................................................28

7. UREĐENJE PROSTORA NA SPOJU CESTE I MOSTA ...........................................................29

7.1 Oblici spojeva između mosta i trupa puta .........................................................................29

7.2 Berme................................................................................................................................32

7.3 Stožci - kegle.....................................................................................................................33

7.4 Oblaganje kosina...............................................................................................................34

7.5 Odvodnjavanje spoja trupa puta i objekta.........................................................................35

Strana 4 od 40 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 8 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Prelaz sa puta na most

1. PREDMET PROJEKTANTSKE

SMJERNICE

Smjernica obrađuje pitanja koja se pojavljuju

u toku izrade nasipa (klina) iza upornjaka,

prelaznih ploča i krilnih zidova, kao i teškoće

koje su povezane sa lijeganjima oko

upornjaka.

Obzirom da objekti prestavljaju diskontinuitet

u trasi tijela puta, mogu se pojaviti

prekomjerne razlike u slijeganjima

konstrukcije objekta i nasipa trupa puta uz

objekat.

Projektanti i geomehaničari moraju riješiti

problem različitih slijeganja, koja nastaju na

spoju objekta i trupa puta. Pri ovom moraju

se uzeti u obzir red veličine dozvoljenih

razlika u slijeganju koji su navedeni u

projektnom zadatku za pojedine kategorije

puteva (poglavlje 4).

Za prelaz sa deformabilnog trupa puta na

krutu konstrukciju objekta predviđaju se

prelazne ploče. Na taj način se sprečavaju

udari i razlike u deformabilnosti koje mogu

uticati na sigurnost saobraćaja i pojavu

dinamičkih opterećenja na konstrukciju

(poglavlje 5).

Veličina deformacije trupa puta iza upornjaka

može se smanjiti i kontrolisati sa prelaznim

pločama, koje su sastavni dio upornjaka i

zadnjih zidova okvirnih konstrukcija.

Krilni zidovi upornjaka obrađeni su u

poglavlju 6, dok poglavlje 7 obrađuje

uređenje prostora na spoju cesta i mosta.

Smjernica određuje uslove primjene različitih

tipova krilnih zidova i geometrijskih

parametara. Navedeni su i osnovni principi

dokazivanja statičke stabilnosti i armiranje

krilnh zidova.

Spoj između trupa puta i objekta odnosno

prelaz sa objekta na tijelo puta prestavlja

diskontinuitet. Radi toga moraju projektanti

puteva i objekata međusobno sarađivati kod

projektovanja spoja između puta i objekta.

Moraju se odrediti nagibi kosina, bermi,

definisati proširenja i prelaz rasponske

konstrukcije objekta na kolovoznu

konstrukciju puta, ograde, ivičnjaci,

odvodnjavanje, šahtovi, instalacije, ograde za

buku itd.

2. REFERENTNI NORMATIVI

- Pravilnik o tehničkim normativima za beton

i armirni beton pripremljen sa prirodnim i

vještačkim lakim agregatima, Službeni list

SFRJ, br.15-296/90,

- Pravilnik o tehničkim normativima za

određivanje veličine opterećenja na

mostovima od 4.1.1991 godine,

- Pravilnik o tehničkim normativima za

temeljenje konstrukcija, Sl. list SFRJ br. 15-

295/90.

- Smjernice za projektovanje puteva (Knjiga

1, dio 1) Bosna i Hercegovina

- Slovenske tehnične specifikacije za

mostove: TSC 07.108, TSC 07.109, TSC

07.110.

- Germany Federal Ministry for Traffic, Road

Construction Department, 1994 and 1995

(Richtzeichnungen für Brücken und andere

Ingenieurbauwerke)

- Germany Federal Ministry for Traffic, Road

Construction Department, 1995 (Richtlinien

für Brucken).

3. TUMAČENJE IZRAZA

Nasipavanje je umjetno gomilanje materijala

koji se izvodi za stvaranje zemljanog tijela

određenog oblika.

Klin u zaleđu je prostor koji nastaje u zaleđu

krajnje potpore u slučaju da je građenje

objekta počelo istovremeno sa izgradnjom

trupa puta.

Slijeganje je vertikalno pomjeranje objekta

koje nastaje uslijed slijeganja temeljnog tla ili

nasipa.

Drenaža služi za skupljanje i odvajane

nevezane vode u tlu.

Vodonepropusna tla su tla, koja su odporna

na prodiranje vode.

Vodopropusna tla su tla koja nisu otporna

na prodiranje vode.

Prelazna ploča je konstruktivni element

upornjaka sa kojim se sprečava visinska

razlika uslijed slijeganja između nasipa i

objekta.

Krilni zid je element konstrukcije upornjaka,

koji drži trup puta na dijelu upornjaka.

Parametri zidova su određena ograničenja i

odredbe koje služe za izbor racionalnog

koncepta pojedinačnih tipova zidova.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 8 Strana 5 od 40

Prelaz sa puta na most

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Nagib zadnje strane zida je kosina koja

određuje geometrijske karakteristike nasipa ili

usjeka terena na koga se priključuje objekat.

Konzolni prepust na vrhu krilnog zida služi

za pričvršćenje rubnog vijenca, hodnika i

ograde.

Stub za ojačanje prestavlja lokalno

proširenje krilnog zida na mjestu gdje zid

prelazi u konzolu..

Dužina krilnog zida je ostojanje između

mjesta uklještenja zida u upornjak i kraja

zida.

Padina, pokos je strma kosa strana nasipa

ili usjeka.

Nasip je nasuti i utvrđeni dio trupa puta.

Usjek je široki iskop u prirodnom terenu koji

se izvodi za potrebe saobraćajnica.

Miješani profil je kombinacija usjeka i

nasipa na kosom terenu.

Stožac, kegla prestavlja dio nasipa koji se

završava uz objekat.

Bankina je prošireni dio puta izvan kolovoza.

Berma je široki obično horizontalni dio

nasipa ili usjeka.

Okomiti objekat je onaj kod koga se os

objekta i os prepreke sijeku pod uglom 90°.

Kosi objekat je onaj kod koga se os objekta i

os prepreke ne sijeku pod uglom 90°.

Nagib pokosa 1 : n je omjer visine prema

dužini.

Obložena površina je površina ispod mosta

umjetno zaštićena na uticaj erozije.

Kanal je uređeni i utvrđeni pojas za

odvodnjavanje meteorne vode.

Kanaleta je montažni element u obliku korita

koji služi za odvodnjavanje meteornih voda.

Kaskada je oblik kanala za odvodnjavanje u

obliku stepenica koja omogućava propisani

nagib kanala u strmom terenu.

4. NASIPI UZ OBJEKAT

4.1 Općenito

Trup puta se obično gradi iz zemljanih ili

kamenitih materijala u obliku nasipa, usjeka

ili njihove kombinacije. Trup puta je temeljen

na prirodnom terenu. Zbog konfiguracije

terena i različitih prepreka (duboke doline,

rijeke, postojeći putevi, željeznice itd.) trup

puta ne može se uvijek napraviti isključivo iz

zemljanih materijala po svojoj čitavoj dužini.

Određeni dijelovi puta su objekti sa kojima se

premošćavaju navedene prepreke (mostovi,

viadukti, nadvozi, podvozi itd.). Ovi objekti

prestavljaju diskontinuitet u trupu puta.

Put mora obezbijediti siguran i udoban

saobraćaj u okvirima svoje namjene što se

postiže sa odgovarajućom nosivošću i

geometrijom u horizontalnom i vertikalnom

smislu. Zbog promjene materijala i načina

prenošenja opterećenja u temeljna tla,

objekat prestavlja diskontinuitet u trupu puta

radi čega nastaju diferenčna slijeganja.

4.2 Određivanje diferenčnih slijeganja

između objekta i trupa puta

Zadatak projektanta puta, projektanta objekta

i geomehaničara je rješenje pitanja različitih

slijeganja koja nastaju na spoju objekat-trup

puta. Pri tom rješavanju mora se uzeti u

obzir red veličine slijeganja. Veličina

dozvoljenih slijeganja i razlike u slijeganjima

zavise od ranga puta.

Problem diferentnih slijeganja, mora se riješiti

u posebnom dijelu projekta ili u geološkogeomehaničkom

izvještaju. Na osnovu

upoređenja ovih vrijednosti oba projektanta

(mosta i puta) zajedno sa geomehaničarom

donose odluku o usvajanju eventualnih

promjena u konceptu jedne ili druge nosive

konstrukcije.

4.3 Mjere za smanjenje diferenčnih

slijeganja

Projektanti puta i objekta zajedno sa

geomehaničarom određuju tehnologiju

izgradnje krajnjih potpora objekta i

tehnologiju gradnje priključnih nasipa i

definišu vremenski redoslijed izvršavanja

pojedinih faza građenja. Osim toga moraju

odrediti vrstu i kvalitet materijala za zasipanje

iza potpora sa čime su jasno određeni pritisci

zemlje na krajnju potporu i jasno definisani

učinci komprimiranja nasipa na stabilnost

krajnje potpore. Sva tri projektanta moraju

odrediti geometriju priključnih nasipa (nagib

Strana 6 od 40 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 8 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Prelaz sa puta na most

pokosa, berme, proširenja uz objekat itd.) te

definisati prelaz gornje konstrukcije objekta

na kolovoznu konstrukciju puta (betonska

sigurnosna ograda, ivičnjaci, odvodnjavanje,

šahtovi, prelazne ploče).

Nacrti u projektu puta i projektu mosta moraju

biti međusobno usklađeni.

Projektant puta može uticati na veličinu

apsolutnih slijeganja nasipa:

- sa prethodnom pripremom stišljivog sloja

temeljnog tla budućeg nasipa sa

postupkom prethodnog opterećenja,

horizontalnim ili vertikalnim dreniranjem,

zamjenom rašćenog tla sa boljim

materijalom, prenosom opterećenja na

veću dubinu pomoću pješčanih šipova.

- sa vrstom izabranog materijala za izradu

priključnog nasipa

- sa maksimalnom visinom nasipa na

poznatoj debljini stišljivog sloja temeljnog

tla od koje zavisi dužina objekta (treba

izbjegavati velike deformacije na priključku

za objekat).

Projektant objekta može uticati na veličine

absolutnih slijeganja krajnje potpore objekta

sa izabranim načinom temeljenja.

Temeljenje se može izvesti u stišljivom i

nestišljivom tlu sa dubokim ili plitkim

temeljenjem.

Posebnu pažnju treba posvetiti pravilnom

planiranju i pravilnoj izradi priključnog nasipa

kod savremenih statički neodređenih

objekata koji zahtijevaju što manje slijeganje

krajnjih potpora. Ovaj zahtjev utiče na izbor

pravilne lokacije krajnjih potpora, a sa tim i na

dužinu samog objekta.

Ako se radi o putu sa makadamskim

kolovozom, onda problem diferenčnog

slijeganja nije tako značajan pošto se razlika

u slijeganju može eliminisati sa dosipanjem

materijala na makadamskom putu. Kod

savremenih puteva rješenje razlike slijeganja

nije tako jednostavno pošto treba korigovati

visinu asfaltnog kolovoza sa novim slojem te

korigovati sve elemente kolovozne

konstrukcije (ograde, šahtove, ivičnjake).

4.4 Izrada nasipa i zasipavanje klina

U građevinskoj praksi se često događa da se

objekat istovremeno gradi sa gradnjom trupa

puta. U ovakvim slučajevima nastanu prazni

prostori iza krajnjih potpora koji imaju

direktan uticaj na povećanje diferenčnih

slijeganja.

Radi fazne izgradnje objekta (prednaprezanje

gornje konstrukcije itd.) nije uvijek moguća

izrada priključnog nasipa iza krajnjih potpora.

Izvođač puta forsira izgradnju nasipa uz

objekat.

Kod svakog objekta na trasi treba izvesti spoj

objekta sa nasutim ili rašćenim terenom. Ovaj

spoj se izvodi sa izradom nasipa ili

zasipavanjem. Ako je objekat viši od

rašćenog terena susrećemo se sa

problemom priključnog nasipa, a ako je

objekat ispod nivoa rašćenog terena onda se

susrećemo sa problemom zasipavanja.

Rješenja za izradu nasipa razlikuju se od

rješenja za izradu zasipa.

Skupljanje vode u zaleđu krajnje potpore,

koja može preuzrokovati hidrostatičke

pritiske, spriječava se sa izradom filterskog

sloja iz odgovarajućeg propusnog materijala,

obziđivanjem leđnog zida potpore sa

filterskim blokovima ili sa ugrađivanjem

propusnog materijala.

Ako se izvodi filter onda se izrada nasipa ili

zasipavanje može izvesti iz koherentnih ili

nekoherentnih materijala pod uslovom da se

sa njima može postići odgovarajući stepen

zbijenosti i veličina dozvoljenih slijeganja.

Kod ovakog izvođenja mora se obezbijediti

nesmetano oticanje vode iz zaleđa krajnje

potpore.

Ako se dno temelja nalazi u vodopropusnom

tlu onda je dovoljno da se filterski sloj

direktno poveže sa propusnim rašćenim tlom,

dok se nasip ili zasip iza krajnje potpore

izrađuje iz raspoložljivog zasipnog materijala.

Ako se temelj nalazi u vodonepropusnom tlu

onda treba građevinsku jamu oko temelja

zasuti sa nabijenom glinom do spoja sa

rašćenim terenom, a vodonepropusnu

površinu tla nagnuti prema drenaži koja je

ugrađena u visini rašćenog terena. Drenažna

cijev se do polovice ugrađuje u betonsku

podlogu koja je spojena sa nabijenom

glinom. Na tako pripremljenu drenažu

izrađuje se filterski sloj istovremeno sa

nasipom ili zasipom. Drenaža se mora

priključiti na glavni odvod (kanal ili

kanalizaciju).

Visina nasipa (zasipa), kvalitet materijala i

zahtijevana zbijenost su bistveni kriteriji za

donošenje odluka za izgradnju objekta sa ili

bez prelaznih ploča.

Propusni kameni materijal se najlakše

ugrađuje i zbija. Kod izrade klina iz šljunka

treba obezbijediti oticanje vode sa spoja

zasutog klina i rašćenog terena, ako je iz

vodonepropusnog materijala.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 8 Strana 7 od 40

Prelaz sa puta na most

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ako se na gradilištu nalazi kvalitetan zemljani

materijal (kvalitetne gline i lapori), a nalazište

šljunka udaljeno, onda se za izradu nasipa u

klinu može upotrijebiti i zemljani materijal iz

iskopa na trasi pošto daje najekonomičnije

rješenje. U ovakvim slučajevima izrada filtera

uz potporu je obavezna.

Tehnologija izgradnje nasipa uz objekte,

stepen njegove zbijenosti te način pripreme

temeljnog tla su propisani sa odgovarajućim

standardima. Slučajeve koji zahtijevaju

posebnu pažnju treba posebno obraditi u

projektu. Osnovni principi koje treba uzeti u

obzir kod izgradnje klinova prikazuju

slijedeće slike u nastavku:

Na slikama 4.1, 4.2, 4.3 i 4.4 obrađena su

četiri karakteristična primjera izrade klina

kada se krajnja potpora nalazi u usjeku.

Na slikama 4.5, 4.6, 4.7 i 4.8 obrađena su

četiri karakteristična slučaja izrade dijela

nasipa neposredno uz krajnju potporu.

Na slici 4.9 te u tabeli 1 dati su detalji i

zahtjevi za zbijenost kod izrade nasipa u zoni

A t.j. 200 cm ispod nivelete i u zoni B u

preostalom donjem dijelu nasipa.

Treba uvijek nastojati, da se zasipni klinovi ili

nasipi iza krajnjih potpora rade iz propusnog

kamenitog materijala koji se najlakše zbija i

koji daje minimalna slijeganja. Kod

ugrađivanja ovog materijala nisu potrebni

posebni filterski slojevi.

Unutrašnja strana konstrukcije krajnjih

potpora mora biti što jednostavnija sa ravnim

površinama koje omogućavaju jednostavno

ugrađivanje i zbijanje zasutih klinova i pristup

srestava za zbijanje.

Iz gore navedenog može se zaključiti, da je

za izradu nasipa ili zasipa u području klina

najugodniji vodopropusni kameni materijal

pošto tada nije potrebna izgradnja filtera.

Strana 8 od 40 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 8 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Prelaz sa puta na most

(1) - dilatacija

(2) - ležište

(3) - rasponska konstrukcija

(4) - prelazna ploča

(5) - bitumenski premaz

(6) - potporna konstrukcija

(7) - podbeton 10 cm

(8) - rašćena tla - propusna

(9) - zasip u slojevima < 30 cm

iz propusnog materijjala,

lakša srestva za zbijanje

(10) - nagib iskopa određuje

geomehaničar

(11) - blagi prelaz između zasipa i

rašćenog terena

(12) - kanal za odvod vode sa

upornjaka kod ležišta

(13) - gornji stroj puta

Slika 4.1: Usjek u propusnom tlu – zasipavanje sa propusnim mateirjalom

(1) - dilatacija

(2) - ležište

(3) - rasponska konstrukcija

(4) - prelazna ploča

(5) - bitumenski premaz

(6) - potporna konstrukcija

(7) - podbeton 10 cm

(8) - nepropusna tla

(9) - zasip u slojevima < 30 cm

iz koherentnog materijjala,

lakša srestva za zbijanje

(10) - nagib iskopa određuje

geomehaničar

(11) - blagi prelaz između zasipa i

rašćenog terena

(12) - drenaža sa priključkom na

odvod

(13) - zbijena glina

(14) - tvrda osnova

(15) - po potrebi duboko

temeljenje

(16) - kanal za odvod vode sa

upornjaka kod ležišta

(17) - gornji stroj puta

Slika 4.2: Usjek u nepropusnom tlu – zasipavanje sa propusnim materijalom

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 8 Strana 9 od 40

Prelaz sa puta na most

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

(1) - dilatacija

(2) - ležište

(3) - rasponska konstrukcija

(4) - prelazna ploča

(5) - bitumenski premaz

(6) - potporna konstrukcija

(7) - podbeton 10 cm

(8) - nepropusna tla

(9) - zasip u slojevima < 30 cm

iz koherentnog materijjala,

lakša srestva za zbijanje

(10) - nagib iskopa određuje

geomehaničar

(11) - blagi prelaz između zasipa i

rašćenog terena

(12) - drenaža sa priključkom na

odvod

(13) - nabijena glina

(14) - tvrda osnova

(15) - po potrebi duboko

temeljenje

(16) - kanal za odvod vode sa

upornjaka kod ležišta

(17) - filter

(18) - gornji stroj puta

Slika 4.3: Usjek u nepropusnom tlu - zasipavanje sa koherentnim materijalom

(1) - dilatacija

(2) - ležište

(3) - rasponska konstrukcija

(4) - prelazna ploča

(5) - bitumenski premaz

(6) - potporna konstrukcija

(7) - podbeton 10 cm

(8) - stijena

(9) - zasip u slojevima < 30 cm

iz propusnog materijala

lakša srestva za zbijanje

(10) - nagip iskopa određuje

geomehaničar

(11) - blagi prelaz između nasipa

i rašćenog terena

(12) - drenaža sa priključkom na

odvod

(13) - kanal a odvod vode sa

upornjaka kod ležišta

(14) - gornji stroj puta

Slika 4.4: Usjek u stijeni - zasipavanje sa propusnim materijalom

Strana 10 od 40 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 8 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Prelaz sa puta na most

(1) - dilatacija

(2) - ležište

(3) - rasponska konstrukcija

(4) - prelazna ploča

(5) - bitumenski premaz

(6) - potporna konstrukcija

(7) - podbeton 10 cm

(8) - rašćena tla – propusna

(9) - zasip iz propusnog materijala

(10) - nasip iz propusnog materijala

(11) - blagi prelaz između zasipa i

nasipa

(12) - kanal kod ležišta za odvod

vode sa upornjaka

(13) - gornji stroj puta

Slika 4.5: Nasip sa propusnim materilalom na propusnom rašćenom tlu

(1) - dilatacija

(2) - ležište

(3) - rasponska konstrukcija

(4) - prelazna ploča

(5) - bitumenski premaz

(6) - potporna konstrukcija

(7) - podbeton 10 cm

(8) - rašćena tla – propusna

(9) - filter

(10) - blagi prelaz između zasipa i

nasipa

(11) - kanal kod ležišta za odvod

vode sa upornjaka

(12) - zasip iz koherentnog

materijala

(13) - gornji stroj puta

Slika 4.6: Nasip iz koherentnog materijala na propusnom rašćenom tlu

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 8 Strana 11 od 40

Prelaz sa puta na most

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

(1) - dilatacija

(2) - ležište

(3) - rasponska konstrukcija

(4) - prelazna ploča

(5) - bitumenski premaz

(6) - potporna konstrukcija

(7) - podbeton 10 cm

(8) - nepropusna rašćena tla

(9) - zasip iz propusnog

materijala

(10) - nasip iz propusnog

materijala

(11) - blagi prelaz između

zasipa i nasipa

(12) - kanal uz ležišta za odvod

vode sa upornjaka

(13) - drenaža sa priključkom na

odvod

(14) - po potrebi duboko

fundiranje

(15) - tvrda osnova

(16) - odvod vode u kanalizaciju

(17) - nabijena glina

(18) - gornji stroj puta

Slika 4.7: Nasip sa propusnim materijalom na nepropusnom rašćenom tlu

(1) - dilatacija

(2) - ležište

(3) - rasponska konstrukcija

(4) - prelazna ploča

(5) - bitumenski premaz

(6) - potporna konstrukcija

(7) - podbeton 10 cm

(8) - nepropusna rašćena tla

(9) - filter

(10) - blagi prelaz između zasipa i

nasipa

(11) - kanal za odvod vode sa

upornika u zoni ležišta

(12) - zasip iz koherentnog

materijala

(13) - nasip iz koherentnog

materijala

(14) - drenaža sa priključkom na

odvod

(15) - po potrebi duboko temeljenje

(16) - tvrda osnova

(17) - odvod vode u kanalizaciju

(18) - nabijena glina

(19) - gornji stroj puta

Slika 4.8: Nasip iz koherentnog materijala na nepropusnom rašćenom tlu

Strana 12 od 40 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 8 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Prelaz sa puta na most

Slika 4.9: Detalji i zahtjevi zbijanja

(1) - dilatacija

(2) - ležište

(3) - rasponska konstrukcija

(4) - prelazna ploča

(5) - bitumenski premaz

(6) - potporna konstrukcija

(7) - podbeton 10 cm

(8) - nepropusna rašćena

tla sa odstranjenim

humusom

(9) - filter

(10) - granična linija tankih

slojeva nasipa

(11) - gornji sloj puta

(12) - kanal za odvod vode

sa upornjaka

(13) - nasip iz koherentnog

materijala

(14) - drenaža sa priključkom na

odvod

(15) - odvod vode u kanalizaciju

(16) - zbijena glina

(17) - zadnjih 20 cm iskopa

iskopati tik pred

betoniranjem podbe-tona

(18) - laki do srednje teški

strojevi za bijanje

(19) - teški strojevi za zbijanje

(20) - planum nasipa

Tabela 1: Zahtjevi zbijanja kod izrade nasipa (zona A), zasipa (zona B) te planuma donjeg stroja

Zona A Zona B Planum posteljice

S.Z. E v2 S.Z. E v2 S.Z. E V2

nekoh. tla 98 % 60 nekoh. tla 95 % 45 nekoh. tla 100 % 80

koher. tla 95 % 45 koher. tla 92 % 20 koher. tla 98 % 30

rašćena tla u zoni A → isti kriterij kao za nasip u zoni A

rašćena tla u zoni B → isti kriterij kao za nasip u zoni B

S.Z. → stepen zbijanja po Proctorovom postupku

E v2 → modul deformacije

Pod prelaznom pločom → modul (E v2 ) isti kao pri planumu

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 8 Strana 13 od 40

Prelaz sa puta na most

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

5. PRELAZNE PLOČE

5.1 Općenito

Konstrukcije objekata na krajnim potporama

nisu deformabilne, pošto su krajnje potpore

bez ili sa vrlo malim slijeganjima.

Trup puta se više deformiše od objekta, a ta

razlika zavisi od vrste i kvaliteta tla ispod

nasipa, visine nasipa, vrste materijala i

uslova pod kojim je izveden nasip. Slijeganja

trupa puta su veća i dugotrajnija.

Za prelaz sa deformabilnog trupa puta na

nedeformabilnu konstrukciju objekta treba

primjeniti potrebne mjere, da se uticaji ili

razlike u deformacijama ne odražavaju na

sigurnost saobraćaja i dodatna dinamička

opterećenja mostova. Nagib deformisanog

nasipa za autoputeve ne smije biti veći od 1 :

200 (0,5 %), odnosno 1 : 300 (0,35 %) za

avtoputove.

Na smanjenje i kontrolisanje veličine

deformacije nasipa iza krajnje potpore utiče

prelazna ploča, koja je sastavni dio

konstrukcije krajnje potpore ili zida okvirne

konstrukcije.

Kod objekata na putevima niže kategorije i

na kratkim objektima na autoputevima i

magistralnim putevima mogu se usvojiti

rješenja bez prelaznih ploča, ali samo pod

određenim uslovima koji su u skladu sa

tačkom 5.2.

5.2 Kriteriji za izbor rješenja za prelaz sa

kolovoza objekta na kolovoz puta

Za izbor rješenja prelaza sa kolovoza objekta

na kolovoz puta važni su slijedeći kriteriji:

- kategorija puta

- visina, materijal i kvalitet izrade nasipa iza

krajnje potpore te vrste i kvaliteta tla ispod

nasipa

- visinski položaj gornje površine rasponske

konstrukcije u pogledu na niveletu puta.

Kategorija puta određuje značaj, obim, brzinu

i sigurnost saobraćaja. Razlikuju se tri grupe:

autoputevi i magistralni putevi, regionalni i

lokalni putevi i nekategorisani putevi (poljske,

šumske, seoske itd.).

Način izrade i materijal za nasipe odnosno

zasipne klinove iza krajnjih potpora detaljno

su određeni u tački 4. Na donošenje odluke o

izboru rješenja sa ili bez prelazne ploče utiču

visina nasipa i kvaliet tla ispod nasipa, pod

uslovom, da je nasip izrađen u skladu sa

kriterijima iz tačke 4. U pogledu visine

razlikujemo niske nasipe do 6 m visine,

srednje visoke nasipe visine od 6 do 10 m i

visoke nasipe preko 10 m visine.

U tabeli 2 i slici 5.1 navedeni su kriteriji za

izbor rješenja prelaza sa kolovoza objekta na

kolovoz puta sa ili bez prelazne ploče.

Tabela 2: Kriteriji za izbor rješenja prelaza sa kolovoza puta na kolovoz objekta sa ili bez prelazne

ploče

Kategorija puta

AUTOPUTEVI I

MAGISTRALNI PUTEVI

REGIONALNI I LOKALNI

PUTEVI

NEKATEGORISIRANI

PUTEVI

Položaj gornje površine

Visina nasipa H (m) objekta u pogledu na niveletu

h (m)

< 6 6 – 10 > 10 0 0,4 – 1,0 > 1,0

DA DA DA DA* NE** NE

NE DA DA NE*** NE NE

NE NE DA NE*** NE NE

DA

NE

DA*

NE**

NE***

je rješenje sa prelaznom pločom

je rješenje bez prelazne ploče

kod AP i magistralnih puteva bilo bi dobro da se ne projektuju objekti

dužine L < 10 m sa gornjom površinom na niveleti AC odnosno magistralnog

puta

nije neophodna prelazna ploča, ako su preduzete odgovarajuće mjere,

a očekuje se razlika u slijeganju < 15 mm

nije neophodna prelazna ploča ako su preduzete odgovarajuće mjere,

a očekuje se razlika u slijeganju

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Prelaz sa puta na most

Slika 5.1: Dopuna obrazloženja tabele 2 za prelaz sa kolovoza puta na kolovoz objekta

5.3 Rješenja i detalji sa prelaznom

pločom

Ako se na osnovu analize kriterija iz tačke

5.2 projektant odluči za rješenje sa

prelaznom pločom u tački 5.3 su navedeni

elementi za to rješenje.

Osnovne razlike u konstruisanju prelazne

ploče izlaze iz vrste kolovozne konstrukcije

puta. Postoje putevi sa asfaltnim i betonskim

kolovozom U BiH su svi kolovozi, na

autoputevima i drugim putevima, asfaltni pa

su i detalji i rješenja prilagođena tim

kolovozima.

Na slici 5.2 dat je pregled skica i elemenata

koji, u odnosu na ugao zakašenosti i visinu

nasipa uz krajnju potporu, definišu geometriju

i dužinu prelazne ploče.

Slika 5.3 prikazuje shemu armiranja

(kombinacija 3,7 m; 6,20 m; 8,70 m)

prelaznih ploča debljine 25 cm. Shema

prikazuje profile i razmak armaturnih palica,

tako da nije potreban statički račun osim u

nekim specijalnim slučajevima. Kvalitet

betona je MB 30, armatura RA 400/500, osim

ankera koji su iz GA ∅ 16/20 cm.

Prelazne ploče se betoniraju na zbijenom

sloju šljunka na koji se prvo ugradi sloj

mršavog betona deb. 10 cm pod nagibom od

10 % kao i prelazna ploča. Zaštitni sloj

betona je 5 cm.

Prelazne ploče naslanjaju se linijski na

nosivu konstrukciju objekta. Rješenje detalja

oslanjanja zavisi od veze krajnje potpore i

rasponske konstrukcije odnosno da li je ta

veza čvrsta (okvirne konstrukcije) ili je krajnja

potpora povezana sa rasponskom

konstrukcijom preko ležišta i dilatacije.

Na slici 5.4 prikazano je opšte rješenje, na

slici 5.5 detalj oslanjanja prelazne ploče kod

okvirnih AB konstrukcija kada je centar

pomjeranja udaljen manje od 30 m i kada se

ne očekuju slijeganja nasipa veća od 15 mm.

Na slici 5.6 prikazano je opšte rješenje, a na

slici 5.7 detalj nalijeganja prelazne ploče kod

okvirnih AB konstrukcija kod kojih je centar

pomjeranja udaljen 30 – 50 m. Prelazna

ploča se naslanja na nosivu konstrukciju

preko neoprenskog ležišta bez sidra za

povezivanje, tako da se pomjeranja okvirne

konstrukcije ne prenose na prelaznu ploču.

Iznad spoja okvirne konstrukcije i prelazne

ploče predviđa se asfaltna dilatacija.

Na slici 5.8 prikazano je opšte rješenje, a na

slici 5.9 detalj oslanjanja prelazne ploče kod

grednih rasponskih AB konstrukcija sa

dužinom dilatiranja do 100 m za slučaj kada

se ne očekuju slijeganja nasipa veća od 15

mm.

Na slici 5.10 prikazano je opšte rješenje, a na

slici 5.11 detalj oslanjanja prelazne ploče kod

grednih rasponskih AB konstrukcija kada je

centar pomjeranja udaljen više od 100 m i

kada se ne očekuju slijeganja nasipa veća od

15 mm. Skice sadrže i detalj rješenja komore

za kontrolu, održavanje i zamjenu dilatacija.

5.4 Rješenja i detalji bez prelazne ploče

Iz tabele 2, kriteriji za izbor rješenja prelaza

sa kolovoza objekta na kolovoz puta, dati su

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 8 Strana 15 od 40

Prelaz sa puta na most

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

uslovi na osnovu kojih se mogu odrediti

slučajevi kod kojih su moguća rješenja

prelaza bez prelazne ploče.

Slika 5.12 prikazuje mogućnost rješenja

prelaza bez prelazne ploče kada je gornja

površina propusta ili objekta raspona L < 10

m u nivou nivelete regionalnog, lokalnog ili

nekategorisanog puta. Na dužini 2,0 + 2,0 m

treba predvidjeti kvalitetniji nosivi sloj

(stabilizacija).

Slika 5.13 prikazuje mogućnost rješenja

prelaza bez prelazne ploče, kada se gornja

površia propusta ili objekta raspona L < 10 m

nalazi min. 40 cm ispod nivelete AP ili drugih

puteva uz ispunjenje određenih uslova (kod

AP treba da je razlika slijeganja nasipa i

objekta manja od 15 mm).

Slika 5.14 prikazuje rješenje prelaza bez

prelazne ploče kada je, iznad propusta ili

objekta raspona do 10 m, nasip viši od 1,0 m.

Slika 5.2: Skice i elementi za određivanje dužine i geometrije prelaznih ploča

Strana 16 od 40 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 8 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Prelaz sa puta na most

Slika 5.3: Shema armiranja prelaznih ploča

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 8 Strana 17 od 40

Prelaz sa puta na most

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

(1) - AB nosiva konstrukcija

(2) - bitumenski premaz (8) - donji nosivi sloj

(3) - dodatna izolacijska traka iznad radnog (9) - tampon, zaštita na mraz

spoja

(10) - prelazna ploča

(4) - zaštita izolacije (11) – podbeton, 10 cm za prelaznu ploču

(5) - habajući sloj asfalta (12) – mršavi beton ili gornji nosivi sloj – ručno zbijanje

(6) - gornji vezni sloj asfalta (13) - armatura za sidranje GA ∅ 16/20 cm

(7) - gornji nosivi sloj bitošljunka ≈ 20 cm (14) - ploča iz bitumenskog pluta

Slika 5.4:

Prelazne ploče kod okvirnih AB konstrukcija kada je centar pomjeranja

udaljen manje od 30 m

Slika 5.5:

Detalj nalijeganja i vrha prelazne ploče kod okvirnih AB konstrukcija

kada je center pomjeranjaa udaljen manje od 30 m

Strana 18 od 40 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 8 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Prelaz sa puta na most

(1) - AB nosiva konstrukcija (8) - donji nosivi sloj

(2) - bitumenski premaz (9) - tampon, zaštita na mraz

(3) - trajno elastični kit ili površinska (10) - prelazna ploča

traka za zaptivanje

(11) - podbeton, 10 cm za prelaznu ploču

(5) - habajući sloj asfalta (12) - mršavi beton ili gornji nosivi sloj – ručno zbijen

(6) - gornji vezni sloj asfalta (13) - stiropor

(7) - gornji nosivi sloj bitošljunka ≈ 20 cm (14) - ležište (neoprenska traka) š/l/d … 10/x/1 cm

(15) - dilatacija objekta tip ASFALTEX

Slika 5.6:

Prelazne ploče kod okvirnih AB konstrukcija kada je centar pomjeranja

udaljen 30 – 50 m

Slika 5.7: Detalj nalijeganja i vrha prelazne ploče kod okvirnih AB konstrukcija

kada je center pomjeranja udaljen 30 – 50 m

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 8 Strana 19 od 40

Prelaz sa puta na most

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

(1) - AB nosiva konstrukcija (10) - prelazna ploča

(2) - bitumenski premaz (11) - podbeton 10 cm za prelaznu ploču

(3) - dodatna izolacijska traka iznad radnog (12) - mršavi beton ili gornji nosivi sloj – ručno zbijen

spoja

(13) - armatura za sidranje GA ∅ 16/20 cm

(5) - habajući sloj asfalta (14) - ploča iz bituminizirane plute

(6) - gornji vezni sloj asfalta (15) - dilatacija

(7) - gornji nosivi sloj bitošljunka ≈ 20 cm (16) - ležište

(8) - donji nosivi sloj (17) - nepomično poduporna konstrukcija

(9) - tampon, zaštita na mraz

Slika 5.8:

Prelazne ploče kod grednih rasponskih AB konstrukcija

sa dužinom dilatiranja < 100 m

Slika 5.9: Detalj oslanjanja i vrha prelazne poče kod grednih rasponskih AB konstrukcija

kada je centar pomjeranja udaljen manje od 100 m

Strana 20 od 40 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 8 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Prelaz sa puta na most

(1) - AB nosiva konstrukcija (11) - podbeton 10 cm ispod ploče

(2) - bitumenski premaz (12) - mršavi beton ili gornji nosivi sloj –

(3) - dodatna izolacijska traka iznad radnog ručno nabijeno

spoja

(13) - armatura za sidranje GA ∅ 16/20 cm

(5) - habajući sloj asfalta (14) - ploča iz bituminiziranog pluta

(6) - gornji vezni sloj asfalta (15) - dilatacija

(7) - gornji nosivi sloj bitošljunka ≈ 20 cm (16) - ležište

(8) - donji nosivi sloj (17) - nepomično poduporna konstrukcija

(9) - tampon, zaštita na mraz (18) - kanal za odvod vode sa opornika

(10) - prelazna ploča kod ležišta

Slika 5.10:

Prelazne ploče kod grednih rasponskih AB konstrukcija

sa dužinom dilatiranja > 100 m

Slika 5.11: Detalj oslanjanja i vrha prelazne poče kod grednih rasponskih AB konstrukcija

kada je centar pomjeranja udaljen više od 100 m

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 8 Strana 21 od 40

Prelaz sa puta na most

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

(1) - AB nosiva konstrukcija (4) - poboljšani gornji i donji nosivi

(2) - bitumanski premaz sloj (stabilizacija)

(3) - habajući sloj asfalta (5) - gornji i donji nosivi sloj

(6) - zbijeni nasip ili zasip iz šljunka

Slika 5.12: Rješenje bez prelazne ploče kod propusta i objekata raspona do 10 m na

regionalnim, lokalnim i nekategorisanim putevima

(1) - AB nosiva konstrukcija (3) - habajući sloj asfalta

(2) - bitumanski premaz (4) - gornji i donji nosivi sloj

(5) - nabijeni nasip ili zasip

iz šljunka

Slika 5.13: Rješenje bez prelazne ploče kod propusta i objekata raspona do 10 m

za sve kategorije puteva

Strana 22 od 40 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 8 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Prelaz sa puta na most

(1) - AB nosiva konstrukcija (4) - gornji i donji nosivi sloj

(2) - bitumenski premaz (5) - nasip ili zasip od zbijenog

(3) - habajući sloj asfalta šljunka

Slika 5.14: Rješenje bez prelazne ploče kada je iznad propusta ili objekta

raspona do 10 m nasip veće debljine od 1,0 m

6. KRILNI ZIDOVI

6.1 Općenito

Krilni zidovi u uzdužnom smjeru prestavljaju

početak odnosno kraj objekta. Zidovi su u

neposrednoj i tijesnoj vezi sa konfiguracijom

terena u kome se nalazi objekat. U nastavku

su date podjele krilnih zidova, geometrijski

parametri i preporuke za konstruktorska

oblikovanja. Osim toga navedeni su i drugi

parametri o kojima projektant mora voditi

računa kod usvajanja osnovnog koncepta

objekta (uslovi vodoprivrede, geometrija i

preglednost na putu ispod objekta, geološke

prilike itd.).

Krilni zidovi mogu se dijeliti prema položaju u

odnosu na put i prema konstrukciji.

U odnosu na položaj:

- upornjaci sa paralelnim krilima

- upornjaci sa kosim krilima

- upornjaci sa okomitim krilima

U odnosu na konstrukciju:

- samostalni krilni zidovi

- konzolna krila

- kombinovani samostalno-konzolni krilni

zidovi

6.2 Paralelni krilni zidovi

Paralelni krilni zidovi daju najugodniji izgled

objekta (slika 6.1). Radi toga se preporučuje

upotreba paralelnih krila kod svih upornjaka

kod kojih se može postići optimalno

oblikovan objekat. Ova konstatacija ne znači,

da se sa upotrebom drugih oblika krila ne

mogu postići dobra rješenja.

Paralelna krila zadržavaju i dobro čuvaju

nasuti klin između njih radi čega se smanjuju

posljedice koje mogu nastati uslijed slijeganja

nasipa iza upornjaka.

Nasuti klin iza krajnjeg upornjaka treba

ugrađivati u slojevima debljine 30 cm i zbijati

do propisane gustoće. Zbijanje se obično

izvodi sa strojevima koji dodatno prouzrokuju

pritiske na krila, koje treba uzeti u obzir pri

određivanju debljine i dimenzioniranju krila.

Kod paralelnih krila ne zadržava se voda u

području klina pošto postoji mogućnost da se

skupljena voda iza upornjaka odvode izvan

područja objekta.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 8 Strana 23 od 40

Prelaz sa puta na most

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

6.3 Kosi krilni zidovi

Kosa krila nude veće mogućnosti za izbor

prelaza objekta na okolni teren jer se, u

pogledu na os objekta, mogu izvesti pod bilo

kojim kosim uglom. Ugao zakošenja α se

kreće u intervalu od 30 o do 90 o . Kosa krila

omogućavaju bolji ulaz u profil ispod objekta,

u poređenju sa paralelnim krilima (npr.

vodotok rijeke). U takvim slučajevima da

koso krilo i obalni upornjak čine jednu cjelinu.

Na slikama 6.3 i 6.4 prikazani su primjeri

kosih krila u nagibu.

Visina krilnih zidova smanjuje se sa

udaljavanjem od osi objekta, a to smanjenje

prati nagib nasipa. Postoji mogućnost da se

koso krilo izvede u konstantnoj visini po

čitavoj dužini ili se samo djelimično visina

smanji. Visinske razlike krila mogu se izvesti i

stepenasto. Sa ovim promjenama visina

može se postići bolji izgled i uklapanje u

okolinu krajnjeg upornjaka.

Slika 6.1: Paralelni krilni zidovi

Kod paralelnih krilnih zidova, ležišta

rasponske konstrukcije mogu biti vidna ili

zaklonjena iza zida, koji je produženi dio

krilnog zida i koji omogućava bolje sidranje

armature konzolnog krila (slika 6.2).

Slika 6.3: Kosi krilni zidovi u nagibu

Slika 6.4: Kosi krilni zid sa vertikalnim krilom

Slika 6.2: Vidna i nevidna ležišta

rasponske konstrukcije

U praksi se mogu pojaviti i slučajevi kod kojih

vidna strana upornjaka nije vertikalno

izvedena nego u nagibu. Ovakva rješenja

treba izbjegavati, a ako se pojave onda treba

posvetiti posebnu pažnju obradi vidne

površine obalnog upornjaka (npr. oblaganje

sa kamenom, izrada reljefne površine

betona…).

Strana 24 od 40 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 8 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Prelaz sa puta na most

Postoji mogućnost da se kratka paralelna

krila nastavljaju sa kosim krilima (slika 6.5).

Ovakva rješenja, u poređenju sa drugim, ne

zadovoljavaju sve kriterije estetike, pošto

imaju određene nedostatke u oblikovnom

smislu.

Slika 6.7: Tlocrt objekta sa kosim krilima

Slika 6.5: Koso krilo priključeno na kratko

paralelno krilo

Na slici 6.6 prikazan je detalj priključka kosog

krilnog zida na upornjak s tim da je ugao

priključenja α > 30 o .

Kod oblikovanja kosih krila mogu se

primijeniti različita rješenja kao što su

zakrivljena krila u tlocrtnom pogledu koja

omogućavaju bolje prilagođavanje i uklapanje

u keglu nasipa. Osim toga može se mijenjati

ugao nagiba kegle nasipa.

Kraj odnosno zaključak kosog krilnog zida

treba da ide konusno, ali takav zaključak se u

praksi ne primjenjuje. Krilo se zaključi nešto

ranije, a oko njegovog kraja uredi se keglastožac

nasipa.

6.4 Okomiti krilni zidovi

Okomita krila prestavljaju poseban slučaj

kosih krila. Za ova krila važe iste

predpostavke kao kod kosih krila (slika 6.8).

Upotreba ovih krilnih zidova uslovljena je, u

većini slučajeva, sa terenom na kome se

nalazi objekat kao što je slučaj kada su već

izgrađeni potporni zidovi (korito vodotoka, put

u usjeku).

Slika 6 6: Detalj priključenja kosog krila na

upornjak

Kod kosih krila mogu biti vidna ležišta

rasponske konstrukcije ili sakrivena iza zida.

Kosi krilni zidovi se obično upotrebljavaju kod

objekata kod kojih os objekta ide pod uglom

α < 75 o u odnosu na prepreku koju

premoštava, a ta se kosina mora prilagoditi

terenu (slika 6.7).

Slika 6.8: Okomiti krilni zid

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 8 Strana 25 od 40

Prelaz sa puta na most

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Kod samostalnih objekata koji se nalaze na

otvorenom terenu upotreba ovakvih krila nije

pogodna pošto se sa njima zatvara pogled na

objekat, a optički produžava širinu otvora

ispod objekta.

Završetak krila se obrađuje na isti način kao

što je navedeno kod kosih krila s tim da kegla

nasipa nije poželjna.

6.5 Samostalni krilni zidovi

Najjednostavnije rješenje nudi kombinacija

masivnog obalnog upornjaka i sa obadvije

strane postavljeni samostalni krilni zidovi. U

ovakvom slučaju može se samostalno

analizirati svaki konstruktivni elemenat

(upornjak, krilo) tako da su zadovoljeni uslovi

stabilnosti i nisu prekoračeni dopušteni

naponi u temeljnom tlu. Ovaki zidovi se mogu

izvoditi u kamenu, opeki, armiranom ili

nearmiranom betonu.

Samostalni krilni zidovi upotrebljavaju se u

slučajevima kada su uz objekat projektovani

potporni zidovi koji štite trup puta. U ovakvim

slučajevima zidovi imaju isti oblik i

konstruktivna rješenja kao i potporni zidovi s

čime se obezbjeđuje isti izgled objekta i puta

uz objekat.

Kod samostalnih krilnih zidova treba posvetiti

posebnu pažnju pravilnom izboru dilatacijske

spojnice. Gravitacioni krilni zidovi imaju

tendenciju naginjanja prema vani, posebno

ako su visoki i ako se nalaze na slabom tlu.

Ovakva pomjeranja ne može pratiti okomito

usmjereni zid upornjaka što ima za posljedicu

pojavu zamika, oštećenje hodnika (ako nije

dilatiran na istom mjestu), vlaženje i curenje

vode ako spojnica nije vodonepropusna za

maksimalno izvedena pomjeranja. U ovakvim

slučajevima najbolje odgovara rješenje sa

smičućim zubom.

6.6 Konzolna krila

Upotrebu konzolnih krila uslovljava

konfiguracija terena na kome se nalazi

objekat. U slučaju kada se nosiva temeljna

tla nalaze relativno nisko ispod gornje kote

postojećeg terena, onda i visina krajnjeg

upornjaka mora biti tolika da se mogu izvesti

konzolna krila sa predpostavljenim nagibom

kegle – stožca. To znači, da ispod krila nisu

potrebni temelji. Upotrebu konzolnih krila

određuje i dužina krila pošto se krila, duža od

6,0 m, ne priključuju direktno na upornjak kao

konzolna krila.

6.7 Kombinovana samostalna i

konzolna krila

Izvode se samo u slučajevima kada teren

zahtijeva duža krila od 6,0 m. Prvo se izvede

krilni zid sa temeljem povezan sa obalnim

stubom iz koga se nastavlja konzolno krilo.

6.8 Geometrijski parametri krilnih

zidova

Geometrijski parametri krilnih zidova:

- dužina, debljina i donji završetak

- omjer između krila i nagiba terena

- konzolni prepust na kraju krilnog zida

Krilni zid treba da se završi minimalno 1,0 m

iza tačke u kojoj se ravan konačnog terena

priključi na niveletu kolovoza.

Minimalna debljina krilnih zidova je 30 cm,

ako su konzolna krila duga do 4,0 m,

odnosno 40 cm za veće dužine. Vezni zid

između upornjaka i konzolnog krila treba da

je 60 cm. Ova debljina omogućava kvalitetno

vođenje armature u području prelaza iz

krilnog zida u upornjak. Ujedno obezbijeđuje

zahtijevanje debljine zaštitnih slojeva betona

nad armaturom za elemente koji dolaze u

dodir sa zemljom (5,0 cm).

Krila ne trebaju biti duža od 10,0 m, stim da

se dužina konzolnog dijela krila nalazi u

intervalu od 2,0 do 6,0 m (slika 6.9).

U slučajevima kod kojih se krilo nastavlja iz

srednjega zida, onda je njegova maksimalna

dužina 4,0 m. Za te dužine konzolnog dijela

krilnog zida opterećenja su još uvijek takva,

da ne prouzrokuju teškoće kod

raspoređivanja armature u presjeku.

Ako konfiguracija terena zahtijeva duži zid

onda treba uraditi dilataciju, a nastavak

krilnog zida obrađivati odvojeno od objekta

(potporni zid). Može se promijeniti i nagib

kegle – stožca sa upotrebom odgovarajuće

obloge ili se u podnožju kegle može izvesti

potporni zid visine do 2,0 m.

Minimalna visina krilnog zida na kraju je 1,0

m. Ako je predviđen horizontalan završetak

krila onda je njegova minimalna dužina 1,5

m. Ova dužina zavisi od konačnog nagiba

terena.

Temeljenje krilnog zida izvodi se zajedno sa

čeonim zidom upornjaka prema uslovima

koje propisuju geomehanički podaci. Obično

je to trakasti temelj čija širina mora

Strana 26 od 40 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 8 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Prelaz sa puta na most

obezbijediti dozvoljene napone na pritisak u

temeljnom tlu.

konzolnog prepusta, koji je prikazan na slici

6.10d, nezavisna je od izrade nasipa.

a)

b)

c)

Slika 6.9: Geometrijski parametri

d)

Nagib zadnje strane krilnog zida isti je kao i

konačni nagib okolnog terena (stožca,

nasipa, usjeka), a mora biti min. 1.0 m ispod

kote konačnog terena. Nagib zavisi od

karakteristika nasipa odnosno usjeka, a

iznosi:

i = 1 : 2 nasip iz koherentnih materijala

i = 1 : 1,5 nasip iz šljunkovitog materijala

i = 1 : 1,25 nasip iz kamenog materijala

i = 1 : 1 kamena obloga ili obloga iz

betonskih ploča

Širina hodnika na objektu veća je od debljine

zida krila radi čega se na vrhu krila izvede

konzola na koju se ugradi rubni vijenac i

pritvrdi ograda. Maksimalna širina prepusta

konzole iznosi 1,5 m, minimalna debljina 22

cm. Na slici 6.10 prikazana su različita

rješenja konzolnog završetka krilnog zida.

Kod primjera na slici 6.10c posebno treba

naglasiti da se unutrašnja strana krilnog zida

mora izvesti pod kosim uglom od 60 o što

omogućava kvalitetnu izradu nasipa. Izrada

Slika 6.10: Zaključci – završetci

U slučaju, da je širina unutrašnjeg konzolnog

prepusta veća od 1,0 m, onda se uz rub

krilnog zida hodnik prekine, a fuga zapuni sa

masom za zaptivanje.

Ispod odvojenog dijela hodnika treba ugraditi

kvalitetan nasipni materijal i dobro ga nabiti.

Ako teren dozvoljava izvođenje konzolnog

krilnog zida onda se krilo u području

rasponske konstrukcije produži preko

krajnjeg upornjaka sa čime se postiže bolja

veza krilnog zida sa krajnjim upornjakom

(slika 6.11).

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 8 Strana 27 od 40

Prelaz sa puta na most

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Slika 6.11: Konzolni krilni zid sa bočnim

zidovima u području ležišta

U slučaju da se kod dimenzioniranja pojave

određene teškoće u pogledu horizontalnih

deformacija, (uticaj pritiska zemlje i dijela

saobraćajnog opterećenja), onda se predvide

ojačanja-kontrafori na kraju poduprtog dijela

krilnog zida.

Širina kontrafora jednaka je širini temelja, a

debljina, debljini krilnog zida (slika 6.12).

Ojačanje se može izvesti po cijeloj visini

krilnog zida (1,0 m pod niveletom) ili samo do

visine na kojoj počinje konzolni dio krilnog

zida.

Slika 6.12: Ojačanje krilnog zida

6.9 Proračun, konstruisanje i armiranje

krilnih zidova

Kod proračuna statičkih uticaja koji nastaju

uslijed djelovanja vanjskih opterećenja i

vlastite težine, predpostavlja se, da je zid

površinski element koji je na jednom kraju

uklješten u zid upornjaka, na drugom u temelj

koji je povezan sa temeljom upornjaka.

Ako je u pitanju konzolno krilo, onda je ono

uklješteno samo po jednom rubu krilnog zida,

dok su svi ostali rubovi slobodni.

Ako se na vrhu krila dobiju velike deformacije

ili veliki momenti uklještenja, onda treba

predvidjeti ojačanje krilnog zida, prema sliki

6.12. Sa ovim se smanjuju deformacije na

vrhu krilnog zida i momenti uklještenja na

spoju krilo-upornjak odnosno krilo-temelj.

Na krilni zid djeluje sila koja nastaje od

pritiska nasutog materijala između krila

komprimiranja. Veličina te sile sa dubinom

odnosno visinom krilnog zida linearno raste.

Strana 28 od 40 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 8 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Prelaz sa puta na most

Osim ovog opterećenja, na krilni zid djeluje i

jednako podijeljeno saobraćajno opterećenje

po cijeloj visini i u konstantnoj veličini.

Proračun se obično izvodi pomoću

kompjuterskog programa za analizu

površinskih sistema. Ovi programi djeluju na

principu metode konačnih elemenata.

Posebnu pažnju treba posvetiti detaljima

armiranja pošto je armatura jako gusta na

spoju krilnog zida sa upornjakom. Ovaj spoj

se može izvesti sa vutom pod 45 o .

Kod izvođenja krilnog zida treba obezbijediti

dovoljnu dužinu preklopa armature na radnim

spojevima. Najbolje rješenje je kada se krilni

zid izvodi istovremeno sa upornjakom.

Na slici 6.13 prikazan je osnovni princip

armiranja krilnog zida. Armira se unutrašnja i

vanjska strana krilnog zida. Osnovni razmak

između palica je e = 20 cm što omogućava

da se armatura može ugrađivati i na

međusobnom razmaku palica od e = 10 cm u

područjima eksterno velikih opterećenja.

Dužina preklopa pojedinih palica mora

zadovoljavati kriterije koji su određeni po

propisima.

Armaturu, koja preuzima vertikalna

opterećenja, treba voditi po cijeloj dužini

krilnog zida i sidrati u beton upornjaka sa

dovoljnom dužinom. Ova armatura ima se

ugrađuje se iz jednog komada bez

preklapanja.

7. UREĐENJE PROSTORA NA

SPOJU CESTE I MOSTA

7.1 Oblici spojeva između mosta i trupa

puta

Moguća su tri osnovna oblika spoja trupa

puta i objekta, ako je ugao ukrštavanja

između objekta i prepreke 90 o :

- spoj trupa puta sa objektom u nasipu

(slika 7.1)

- spoj trupa puta sa objektom u usjeku

(slika 7.2)

- spoj trupa puta i objekta u miješanom

profilu (slika 7.3).

Slika 7.1: Spoj trupa puta i objekta u nasipu

Slika 6.13: Shematski prikaz armature

krilnog zida

Ako dođe do teškoća pri ugrađivanju betona,

koje nastaju radi guste armature na spoju

krila sa upornjakom, onda se mogu izvesti

lokalne vute. Širina i visina ovih vuta ne treba

biti veća od dvostruke debljine krilnog zida.

Slika 7.2: Spoj trupa puta i objekta u usjeku

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 8 Strana 29 od 40

Prelaz sa puta na most

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Slika 7.3: Spoj trupa puta i objekta u

miješanom profilu

Ostali mogući oblici spoja trupa puta i objekta

mogu nastati u slučaju ukrštenja objekta i

prepreke pod uglom ≠ 90 o kao što je

prikazano na slikama 7.4, 7.5 i 7.6

Slika 7.6: Spoj trupa puta i objekta pod

kosim uglom u mješanom profilu

Oblikovanje spoja trupa puta sa objektom

može se izvesti na dva načina (slika 6.7):

- stožac (kegla) spoja trupa puta sa

objektom počinje neposredno uz zid krajnje

potpore

- stožac (kegla) spoja trupa puta sa

objektom je podvučen ispod objekta.

Izbor načina zavisi od više faktora. Kod prvog

načina objekat je više zatvoren, izgleda

masivan, preglednost ispod njega je slabija,

raspon objekta je manji, duža su krila

odnosno krilni zidovi upornjaka (vidne su

velike betonske površine).

Slika 7.4: Spoj trupa puta i objekta pod

kosim uglom u nasipu

Slika 7.5: Spoj trupa puta i objekta pod

kosim uglom u usjeku

Ako se stožac formira ispod objekta, onda se

pogled ispod objekta "otvara", objekat izgleda

više transparentan, raspon objekta je veći,

krila su kraća i obično viseća. Dužina samog

spoja trupa puta sa objektom je u oba slučaja

praktično ista, ako se zanemari da se u

drugom slučaju izvede berma ispod objekta

koja služi za pregled ležišta konstrukcije,

osim kod konstrukcija u obliku okvira.

Ne postoje opšta uputstva koja bi pomogla

projektantu kod izbora jednog od navedenih

načina oblikovanja spoja trupa puta sa

objektom. Projektant mora biti svjestan da

izbor jednog ili drugog sistema utiče na oblik

konstrukcije upornjaka. U najvećoj mjeri utiče

na oblikovanje spoja trupa puta sa objektom,

a sa tim na oblikovanje upornjaka, odnosno

visinu nasipa i usjeka koga treba oblikovati

uz spoj. Kod izbora rješenja mora se uzeti u

obzir vrsta prepreke koju premoščuje objekat,

da li je to saobraćajnica, rijeka, dolina ili

kakva druga prepreka.

Kod premošćavanja vodotoka treba uzeti u

obzir i smjernice za uređenje pokosa –

bregova koje propisuje vodoprivredna

institucija.

Strana 30 od 40 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 8 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Prelaz sa puta na most

Slika 7.7: Oblikovanje spoja trupa puta i objekta

Izbor oblika stožca (kegle) direktno utiče na

oblikovanje krila, odnosno krilnih zidova

objekta. Oblikovanje krila i oblik stožca je

jedna cjelina.

Stožac pod objektom nastane kada je

upornjak izrađen u obliku punog zida ili iz

kontrafora (stubova, greda).

Upotreba upornjaka koji su zasnovani na

kontraforima nije poželjna kod objekata na

autoputevima, magistralnim putevima i na

mostovima uz obale rijeka. U ovakvim

slučajevima može doći do klizanja klina

između kontrafora, a sa tim i do deformacija

gornjeg stroja puta odnosno do slijeganja

kolovoza. Kod mostova donji dio stožca

može biti ugrožen od visokih voda.

Za srednje i velike vodotoke je dobro, da se

između vodotoka i donjeg dijela stožca

obezbijedi prostor. Na taj način se dobiva

veći hidraulički profil za proticanje, veća

udaljenost krajnjih potpora od vodotoka i više

prostora za odgovarajuću zaštitu stožca.

Posredno se obezbijeđuje prolaz ispod

objekta (lokalni saobraćaj, pristup za sanaciju

objekta, prolaz za ribare i osoblje).

U cilju sprečavanja slijeganja ivica nasipa

treba produžiti krila u horizontalnom smjeru

najmanje 1,0 m u trup puta. Konzolna krila

moraju biti ukopana najmanje 1,0 m (slika

7.8).

Kod nasipa koji se rade uz vanjsku ivicu krila

treba krila nadgraditi za visinu slijeganja

nasipa. Visina nadgradnje zavisi od visine

nasipa i kvaliteta zbijanja materijala.

Izvođenje nasipa mora biti u skladu sa

poglavljem 4.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 8 Strana 31 od 40

Prelaz sa puta na most

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Slika 7.8: Uređenje bankine i krila na spoju trupa puta sa objektom bez berme za pregled ležišta

7.2 Berme

Na prelazu sa objekta na put treba raširiti

bankinu tako da je njezin vanjski rub udaljen

od ruba vijenca, odnosno od službenih

stepenica za 50 cm. U ovom slučaju širina

berme iznosi 1,30 m uzimajući u obzir i širinu

stepenica (50 + 80 cm). Prelaz sa proširenog

na normalnu širinu bankine izvodi se na

dužini 15 m, ako nisu predviđene službene

stepenice onda dužina prelaza iznosi 10 m

(slika 7.8).

Ako je na objektu predviđeno ugrađivanje

cijevi za komunalne vodove u betonu

hodnika, onda na proširenom dijelu bankine

treba predvidjeti šaht (gledaj PS 1.2.12 –

Instalacije na mostovima).

U slučaju kada je dno stožca trupa puta

uvučeno ispod objekta, onda se na stožcu uz

upornjak izvede berma širine 1,0 m. Berma

se mora formirati tako, da je njena minimalna

visina 1,80 m (slika 7.9). Na bermu treba biti

obezbijeđen pristup sa jedne strane (od gore

prema dole). Ovakvu bermu ne treba izvoditi

ispod objekata, koji na krajnjim upornjacima

nemaju ležišta (okvirne konstrukcije).

Bermu minimalne širine 50 cm treba formirati

i uz upornjak, ako se pored njega nalazi jarak

za odvodnjavanje (sl. 7.8, 7.9 i 7.10).

Uređenje bankine na prelazu iz proširene

bankine – berme na normalnu širinu i dužinu

zavisi:

- od načina odvodnjavanja površinske vode,

- od visine hodnika na objektu,

- od prohodnosti bankine i

- od eventualnog ugrađivanja kontrolnog

šahta za instalaciju.

Strana 32 od 40 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 8 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Prelaz sa puta na most

7.3 Stožci - kegle

Oblikovanje stožca mora se izvesti na način

koji garantuje njihovo uklapanje u okolinu.

Nagib kosina stožca treba da je po

mogućnošću 1 : 1,5. Nagib se može povećati

kod visokih nasipa, pošto se kod takvih

nasipa brzo dobiju krila duža od 10 m. U

ovakvim slučajevima mora se dokazati

stabilnost stožca sa ugrađivanjem materijala

odgovarajućeg kvaliteta, načina ugrađivanja i

zbijanja.

Nagib kosina stožca zavisi od vrste materijala

i iznosi:

1:2 za koherentne materijale

1:1,5 za šljunkovito – pjeskovite materijale

1:1,25 za kamene materijale

1:1 za materijale obložene kamenom ili

betonskim pločama

U slučaju potrebe mogu se izvesti i strmije

kosine (nedostatak prostora), ali se takve

kosine moraju po cijeloj površini obložiti sa

odgovarajućim materijalom koji će

obezbijediti njihovu stabinost. U ovakvim

slučajevima treba u dnu stožca izgraditi

temeljni prag.

Promjenu nagiba između stožca i nasipa

treba izvesti na samom stožcu (slike 7.8 i

7.9).

Stožac – kegla se po visini prilagođava

okolnom terenu, dok se na njegovom vrhu

visinski prilagođavaju berme. Prilagođavanje

vrha stožca po visini prikazano je na slikama

br. 7.11 i 7.12.

Podnožje stožca mora biti odmaknuto min.

50 cm od ivice jarka, ako se ispod objekta

nalazi saobraćajnica, odnosno od obale

vodotoka.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 8 Strana 33 od 40

Prelaz sa puta na most

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Slika 7.9: Uređenje bankine na spoju trupa puta sa objektom i bermama za pregled ležišta

7.4 Oblaganje kosina

Kosine uz upornjak objekata obično se

oblažu pošto prirodno zasađivanje nema

uspjeha.

Kod objekata koji premoščuju vodotoke

oblaganje kosina pod objektom treba

uskladiti sa obezbjeđivanjem kosina korita

vodotoka.

Obloga se može izraditi iz betonskih ploča,

travnatih busenja, podne opeke ili ploča iz

umjetnog, odnosno prirodnog kamena.

Oblaganje se mora izvesti na elastičnoj

podlozi i ne smije se zabetonirati.

Oblaganje se mora izvesti po čitavoj kosini i u

širini tlocrtne projekcije objekta.

Strana 34 od 40 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 8 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Prelaz sa puta na most

Slika 7.10: Oblaganje kosina

Na podnožju nasipa ili usjeka treba izgraditi

petu odnosno betonski prag dubine 80 cm,

širine 30 cm. Na ostalim stranama treba

izvesti zaštitu oblaganja sa betonskim

pragovima koji mogu biti montažne ili

monolitne izrade (slika 7.10).

Poseban slučaj pojavljuje se kod niskih

objekata. U ovakvim slučajevima zaštita sa

zasađivanjem po kosinama i ispod objekta

nema uspjeha radi čega se primjenjuje

oblaganje i u području sjene ispod objekta.

Izbor materijala za oblaganje treba da

odgovara uslovima okoline (po mogućnosti

treba biti autohton, npr. lomljeni kamen itd.).

7.5 Odvodnjavanje spoja trupa puta i

objekta

Na spoju trupa puta sa objektom treba

obezbijediti uredno odvodnjavanje vode.

Projektovanje i izvođenje odvodnjavanja

oborinskih voda zavisi od poprečnog i

uzdužnog nagiba objekta, mjesta za

skuplanje oborinskih voda (niže ispod objekta

ili u trasi objekta) i od načina kompletnog

sistema odvodnjavanja.

Osnovno pravilo je, da vodu treba što prije i

što kraćim putem odvesti izvan upornjaka, jer

u protivnom može doći do problema vezanih

za stabilnost konstrukcije.

Kod kratkih objekata kod kojih je izračunati

razmak između slivnika veći od dužine

objekta, problem odvodnjavanja rješava se

na samom spoju trupa puta sa objektom.

Postoje dva osnovna slučaja:

- uzdužni nagib trase prema objektu

(slika 7.11)

- uzdužni nagib trase suprotan objektu

(slika 7.12).

U prvom primjeru treba predvidjeti

odvodnjavanje spoja sa slivnikom koji se

ugrađuje odmah uz krilo odnosno ispred

prelazne ploče, ako su u pitanju okomita ili

kosa krila (slika 7.11).

Slika 7.11: Odvodnjavanje spoja trupa puta sa objektom – slučaj uzdužnog nagiba prema objektu

Ako je uzdužni nagib suprotan objektu tada

treba ugraditi slivnik na objektu što bliže

dilataciji, a odvodnjavanje spoja trupa puta i

objekta izvede se iza krila. Odvodnjavanje se

može izvesti preko slivnika u sistem

odvodnjavanja oborinskih voda puta ili sa

koritom uz nasip do nižih kota, ako se

odvodnjavanje vrši putem skupljanja vode

pod objektom (slika 7.12).

Uobičajene vrste korita za odvodnjavanje

spoja trupa puta i objekta su:

- obloženo korito (slika 7.13)

- korito iz AB kanaleta (slika 7.14).

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 8 Strana 35 od 40

Prelaz sa puta na most

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Slika 7.12: Odvodnjavanje spoja trupa puta sa objektom, slučaj kada je uzdužni nagib suprotan

objektu

Strana 36 od 40 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 8 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Prelaz sa puta na most

Korito se obloži sa lomljenim kamenom ili

grubo obrađenim kamenom minimalne

debljine 20 cm, a ugrađuje se na šljunkovitopjeskovitu

podlogu. Dno korita se na donjem

kraju raširi i učvrsti sa betonskom petom.

Širina i dubina korita zavisi od količine vode.

Ovakve obloge izvode se tamo gdje je na

raspolaganju prirodni kamen, a posebno u

okolinama u kojima je kamen autohtoni

materijal i dobro se uključuje u okolinu (slika

7.13).

Slika 7.13: Obloženo korito

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 8 Strana 37 od 40

Prelaz sa puta na most

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Korita iz AB kanaleta ugrađuju se direktno na

nasip. Posebno su ugodna za nasipe kod

kojih se nije izvršila konsolidacija, što se u

praksi često događa.

Da bi se spriječilo klizanje ugrađuju se

pojedinačni posebni elementi za sidranje

(približno na svaki treći element). Ulijevanje i

izlijevanje treba raširiti i izraditi iz monolitnog

betona (slika 7.14).

Slika 7.14: Korito iz armiranobetonskih kanaleta

Strana 38 od 40 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 8 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Prelaz sa puta na most

Posebna uređenja, na nasipima uz objekte,

su kaskade. Upotrebljavaju se kod strmih

nagiba. Mogu se raditi iz montažnih

betonskih elemenata (slika 7.15) ili iz

lomljenog kamena (slika 7.16).

Slika 7.15: Kaskada iz montažnih betonskih elemenata

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 8 Strana 39 od 40

Prelaz sa puta na most

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Slika 7.16: Kaskada iz lomljenog kamena

Strana 40 od 40 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 8 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

SMJERNICE ZA PROJEKTOVANJE, GRAĐENJE,

ODRŽAVANJE I NADZOR NA PUTEVIMA

Knjiga I: PROJEKTOVANJE

Dio 2: PROJEKTOVANJE MOSTOVA

PROJEKTANTSKA SMJERNICA (PS 1.2.9)

Poglavlje 9: SPOJNICE U BETONSKIM MOSTOVIMA I

KONSTRUKCIJAMA

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Spojnice u betonskim mostovima

U V O D

Spojnice prestavljaju značajan element za vrijeme građenja i upotrebe mostova i konstrukcija

pošto omogućavaju pravilnu primjenu tehnologije građenja koja utječe na trajnost mostova i

konstrukcija. Spojnice treba planirati u fazi izrade PGD i PZI projekta.

Planiranje i konstrukcija spojnica zavisi od koncepta nosive konstrukcije, osobina ugrađenog

betona i načina zaštite betona koji se nalazi na spoju sa zemljom u podzemnoj ili tekućoj vodi.

Područja spojnica prestavljaju osjetljiva mjesta na konstrukciji objekata radi čega treba

posvetiti pažnju izboru pravilnog koncepta spojnica, njihovom konstruisanju i izvođenju.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 9 Strana 3 od 25

Spojnice u betonskim mostovima

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

S A D R Ž A J

1. PREDMET PROJEKTANTSKE SMJERNICE ..............................................................................5

2. REFERENTNI NORMATIVI ..........................................................................................................5

3. TUMAČENJE IZRAZA ..................................................................................................................5

4. OPĆENITO ...................................................................................................................................5

4.1 Osnovni pojmovi..................................................................................................................5

4.2 Značaj spojnica ...................................................................................................................5

4.3 Podjela spojnica ..................................................................................................................6

5. DILATACIJSKE SPOJNICE..........................................................................................................6

5.1 Definicija..............................................................................................................................6

5.2 Konstruisanje.......................................................................................................................6

5.3 Izrada ..................................................................................................................................7

5.4 Upotrebljeni materijal ..........................................................................................................7

5.5 Održavanje ..........................................................................................................................7

6. DODIRNE SPOJNICE ................................................................................................................12

6.1 Definicija............................................................................................................................12

6.2 Konstruisanje.....................................................................................................................12

6.3 Izrada ................................................................................................................................12

6.4 Upotrebljeni materijal ........................................................................................................13

6.5 Održavanje ........................................................................................................................13

7. SKRIVENE SPOJNICE...............................................................................................................16

7.1 Definicija............................................................................................................................16

7.2 Konstruisanje.....................................................................................................................16

7.3 Izrada ................................................................................................................................16

7.4 Upotrebljeni materijali........................................................................................................16

7.5 Održavanje ........................................................................................................................16

8. RADNE SPOJNICE ....................................................................................................................18

8.1 Definicija............................................................................................................................18

8.2 Konstruisanje.....................................................................................................................18

8.3 Izrada ................................................................................................................................18

8.4 Upotrebljeni materijali........................................................................................................18

9. SPOJNICE NA PROPUSTIMA ...................................................................................................20

9.1 Spojnice na monolitnim propustima ..................................................................................20

9.2 Spojnice na montažnim propustima..................................................................................20

10. SPOJNICE NA OKVIRNIM I GREDNIM OBJEKTIMA SA JEDNIM RASPONOM .....................21

11. SPOJNICE NA OKVIRNIM I GREDNIM OBJEKTIMA SA VIŠE RASPONA..............................23

11.1 Općenito ............................................................................................................................23

11.2 Spojnice na krajnjim potporama........................................................................................23

11.3 Spojnice na srednjim potporama.......................................................................................23

11.4 Spojnice na rasponskoj konstrukciji ..................................................................................23

11.4.1 Rasponska konstrukcija sa pločastim poprečnim presjekom ........................................23

11.4.2 Rasponska konstrukcija sa grednim poprečnim presjekom ..........................................24

11.4.3 Rasponska konstrukcija sa sandučastim poprečnim presjekom ...................................24

11.4.4 Spregnuta rasponska konstrukcija sa montažnim nosačima.........................................24

12. SPOJNICE NA POTPORNIM ZIDOVIMA...................................................................................24

12.1 Općenito ............................................................................................................................24

12.2 Gravitacioni zid..................................................................................................................24

12.3 Armiranobetonski zid "L" oblika.........................................................................................24

12.4 Sidrani zid koji se izvodi po lamelama od gore prema dole..............................................24

12.5 Zidovi od bušenih šipova...................................................................................................24

Strana 4 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 9 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Spojnice u betonskim mostovima

1. PREDMET PROJEKTANTSKE

SMJERNICE

Smernica "SPOJNICE" omogućava lakši

izbor vrste spojnice te navodi razloge koji

utječu na opredjelenje, planiranje i izradu

spojnica.

U smjernici su navedena osnovna pravila za

planiranje i konstruisanje spojnica.

2. REFERENTNI NORMATIVI

Smjernica je zasnovana na Njemačkim DIN

normama i Austriskim smjernicama.

DIN norme:

DIN 1055, DIN 4227, DIN 1072, DIN 1045,

DIN 4019, DIN 7865, DIN 4060, DIN 1623,

DIN 1541, DIN 4033, DIN 4062, DIN 4102,

DIN 18540

Austrian Guidelines

Wasserundurchlässige Betonbauwerke –

Weise Wannen

(Waterproof Concrete Structures – White

Tus), Österreichischer Betonverein, March

1999.

3. TUMAČENJE IZRAZA

Dilatacijska spojnica

Dilatacijska spojnica prestavlja zajednički

naziv za otvor između dva konstruktivna

elementa, koji je izveden i zasnovan tako, da

omogućava pomjeranja i okretanja

konstruktivnih elemenata uz obezbijeđenje

vodonepropusnosti.

Dodirna spojnica

Dodirna spojnica prestavlja zajednički naziv

za razgraničenje pojedinih dijelova istog

konstruktivnog elementa.

Nevidljiva – usiljena spojnica

Nevidljiva spojnica prestavlja opšti naziv za

oslabljenje presjeka konstruktivnog elementa

koji omogućava pojavu kontrolisane pukotine.

Radna spojnica

Radna spojnica je opšti naziv za spoj koji

nastaje između dva konstruktivna elementa ili

dva dijela istog konstruktivnog elementa koji

se betoniraju u različitim vremenskim

periodima.

4. OPĆENITO

4.1 Osnovni pojmovi

Osnovni razlozi koji utiču na izradu spojnica u

konstrukciji su:

- veličina konstrukcije (površina konstrukcije

i količina ugrađenog betona)

- tehnologija građenja (vremensko

zamicanje građenja)

- reološke pojave u betonu

Izgradnja većih mostova i drugih

građevinskih objekata zahtijeva planiranje

tehnologije građenja, koja određuje odvojeno

vremensko betoniranje pojedinih dijelova ili

odsjeka. Velike količine ugrađenog betona u

pojedine konstruktivne elemente utiče na

veličinu reoloških pojava u konstrukciji Svi

ovi faktori uslovljavaju pojavu spojnica u

konstrukciji, koje se koncipiraju još u fazi

PGD i konstruisu u fazi PZI.

Planiranje i izrada spojnica zavisi i od

koncepta konstrukcije, osobine ugrađenog

betona i načina zaštite betona na spoju sa

zemljom u podzemnoj ili tekućoj vodi.

Konstrukcije se mogu izvoditi iz:

- vodonepropusnog betona koji je izgrađen

po principu "bijelih kada"

- iz betona koji je zaštićen sa crnom

izolacijom "crne kade"

Područje spojnica prestavlja slabu tačku na

konstrukciji objekata, radi čega treba pažnja

kod njihovog izbora, konstruisanja i

izvođenja.

4.2 Značaj spojnica

U konstrukcije se spojnice izrađuju iz

slijedećih razloga:

- razdvajanje konstruktivnih elemenata zbog

njihove veličine, faze građenja ili

dograđivanja;

- bolje prilagođavanje objekta karakteristikama

temeljnog tla na kome se očekuju

nejednaka slijeganja. Razlozi za to su:

promjenljive osobine temeljnog tla,

promjenljiva visina podzemne vode, iskop

novih, prije svega dubljih temeljnih jama,

različiti dinamički uticaji saobraćajnog

opterećenja, vremenski razmak pri izradi

pojedinih građevinskih dijelova

- smanjenje uticaja usiljenih statičkih količina

koji nastaju uslijed skupljanja i tećenja

betona te temperaturnih uticaja;

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 9 Strana 5 od 25

Spojnice u betonskim mostovima

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

- obrazovanje logičnih radnih odsjeka kod

velikih objekata sa čime se uprošćava

postavljanje oplate, armiranje i betoniranje;

- preuzimanje pomjeranja koja nastaju

uslijed djelovanja vanjskog opterećenja

konstrukcije;

- preuzimanje pomjeranja koja nastaju

uslijed djelovanja potresa;

- pojava kontrolisanih pukotina.

4.3 Podjela spojnica

Prema namjeni i načinu izrade, spojnice se

dijele na:

- dilatacijske spojnice – DS (prostorske

spojnice)

- dodirne razdjelne spojnice – RAZ.S

- skrivene, usiljene spojnice – SS

- radne spojnice – RS.

Dilatacijske spojnice omogućavaju

pomjeranja odvojenih konstruktivnih

elemenata u ravnini spoja (slijeganje

elementa) bez pojave usiljenih opterećenja.

Ovakve vrste spojnica nazivaju se spojnice

za razdvajanje ili spojnice za slijeganje.

One omogućavaju nejednaka slijeganja

konstruktivnih elemenata koja mogu nastati iz

različitih razloga koja su navedena u tački

4.2.

Broj dilatacijskih spojnica treba posebno

odrediti za svaki objekat.

Dilatacije na rasponskoj konstrukciji objekata

nisu predmet ovih smjernica pošto su iste

detaljno obrađene u PS 1.2.7 - Dilatacije

mostova.

5. DILATACIJSKE SPOJNICE

5.1 Definicija

Dilatacijska spojnica prestavlja opšti naziv za

otvor između dva konstruktivna elementa,

koji su zasnovani i izvedeni na način koji

omugućava pomjeranja i zaokretanja

konstruktivnih elemenata, a istovremeno su

vodonepropusna.

Dilatacijske spojnice pojavljuju se u svim

slučajevima u kojima treba omogućiti

pomjeranja konstruktivnih elemenata koja

prouzrokuju unutrašnje sile i vanjske sile. Sa

spojnicama se spriječava pojava napona na

zatezanje u betonu i pojava pukotina.

Dilatacijske spojnice omogućavaju

pomjeranja odvojenih konstruktivnih

elemenata u više pravaca te zaokretanje bez

pojave usiljenih opterećenja.

Odvojeni konstruktivni elementi mogu se

pomjerati okomito na ravan spojnice

(otvaranje i zatvaranje spoja) bez pojave

usiljenih opterećenja. Pomjeranje spojnice u

poprečnom smjeru može se spriječiti sa

zarezivanjem (izradom utora). Ovakve vrste

spojnice nazivaju se zatezne spojnice. One

omogućavaju promjenu oblika (dužine)

konstruktivnih elemenata koja nastaje uslijed

skupljanja, tečenja i promjene temperature.

Slika 5.1: Shematski prikaz dilatacijske

spojnice

5.2 Konstruisanje

Dilatacijske spojnice izvode se na način koji

omogućava potpuno odvajanje dva

konstruktivna elementa. Armatura je u

potpunosti prekinuta, a betoni konstruktivnih

elemenata odvojeni. Spojnica se zapuni sa

posebnim materijalom, a izvodi se na način

koji obezbijeđuje njenu vodonepropusnost.

Vodonepropusnost dilatacijskih spojnica

obezbijeđuje se sa trakama za zaptivanje

koje se ugrađuju na površini konstruktivnog

elementa debljine do 50 cm, odnosno u

unutrašnjosti elementa, ako su deblji od 50

cm.

Širina dilatacijskih spojnica može se u

određenim slučajevima računski dokazati, a u

većini slučajeva određuje se na osnovu

iskustva. Ove konstatacije su naročito važne

kod slučajeva kod kojih se pojavljuje više

faktora koji utiču na veličinu pomjeranja, a isti

se ne mogu tačno računski odrediti. U

svakom slučaju treba odrediti takvu širinu

spojnice, da se u konstrukciji ne pojavljuju

usiljena opterećenja koja bi prouzrokovala

pojavu oštećenja materijala za zaptivanje

spojnice.

Strana 6 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 9 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Spojnice u betonskim mostovima

Kod određivanja širine spojnice potrebno je

uzeti u obzir i temperaturu okoline za vrijeme

izvođenja betoniranja.

Razmak i širina dilatacijskih spojnica zavisi

od vrste konstrukcije, načina upotrebe,

statičkih zahtjeva, posebnih građevinskih

stanja, geometrije objekta i uticaja količina

kao što su: skupljanje, tečenje, temperaturni

uticaji, vanjska opterećenja

Po pravilu širina dilatacijske spojnice iznosi 2

cm.

5.5 Održavanje

Sa leđne – nedostupne strane, dilatacijska

spojnica mora biti trajna pošto njeno

održavanje nije moguće.

Sa prednje – vidne strane moguća je

zamjena kita i opravka oštećenja betona

(trapezni oblik).

Ako dilatacijska spojnica ne obezbijeđuje

vodonepropusnost, onda je treba sanirati na

odgovarajući način.

5.3 Izrada

Dilatacijske spojnice izvode se istovremeno

sa postavljanjem oplate i ugrađivanjem

armature.

Oplata dilatacijskih spojnica izvodi se iz

deformabilnog materijala koji ne smanjuje

otvor dilatacijske spojnice i ne utiče na njen

značaj. Ova oplata se u kasnijoj fazi ne

odstranjuje.

Oblik spojnice sa vanjske strane postiže se

sa ugrađivanjem trapezne letvice.

Vodonepropusnost spojnice se obezbijeđuje

sa PVC ili gumenim trakama koje se moraju

dobro pričvrstiti, kako bi se spriječila

pomjeranja ili oštećenja za vrijeme

ugrađivanja betona.

5.4 Upotrebljeni materijal

Za izradu dilatacijske spojnice obično se

upotrebljava tvrda pjenasta ploča (stiropor),

ploče iz gume, bitumenske ploče i sl. Na

vidnoj strani se izvede zaptivanje sa kitom ili

trakom za zaptivanje koja ima boju betona,

na leđnoj (nevidljivoj) strani ugradi se

dilatacijska traka za zaptivanje.

Trake za zaptivanje izrađuju se iz postojanog

PVC materijala ili iz umjetne gume.

Oblik dilatacijske spojnice sa vidne strane

oblikuje se pomoću trapezne letve.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 9 Strana 7 od 25

Spojnice u betonskim mostovima

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

1 jednostrani premaz odporan na vatru 6 ispuna spoja (pjenasta guma)

2 tvrda pjenasta ploča 6a trajno elastični materijal za ispunu

3 vanjska traka za zaptivanje spojnice 7 trajno elastiča masa za spoj

4 trake za izolaciju 8 završna traka za spojnicu

5 mehanička zaštita izolacije

Slika 5.2: Dilatacijske spojnice za konstrukvine elemente manje debljine od 50 cm sa trakom za

zaptivanje na zasutoj strani

Strana 8 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 9 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Spojnice u betonskim mostovima

1 jednostrani premaz odporan na vatru 6a trajno elastični material za ispunu

2 tvrda pjenasta ploča 7 trajno elastična masa za spoj

3 vanjska traka za zaptivanje spojnice 8 završna traka za spojnice

5 zaštita izolacije od oštećenja 9 folija za klizanje

6 ispuna spoja (pjenasta guma)

Slika 5.3: Dilatacijske spojnice za konstrukvine elemente sa zubom veće debljine od 50 cm

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 9 Strana 9 od 25

Spojnice u betonskim mostovima

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

1 jednostrani premaz odporan na vatru 6 ispuna spoja (pjenasta guma)

2 tvrda pjenasta ploča 7 trajno elastiča masa za spoj

4 zaštita izolacije od oštećenja 8 završna traka za spojnicu

5 mehanička zaštita izolacije 10 unutrašnja traka za zaptivanje

Slika 5.4: Dilatacijske spojnice za konstrukvine elemente veće debljine od 50 cm sa trakom za

zaptivanje u unutrašnjosti presjeka

Strana 10 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 9 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Spojnice u betonskim mostovima

1 jednostrani premaz odporan na vatru

2 tvrda pjenasta ploča

6 trajno elastični materijal za ispunu

7 trajno elastiča masa za spojeve

9 folija za klizanje

10 unutrašnja traka za zaptivanje

Slika 5.5: Dilatacijske spojnice za konstrukvine elemente sa zubom veće debljine od 80 cm

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 9 Strana 11 od 25

Spojnice u betonskim mostovima

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

6. DODIRNE SPOJNICE

6.1 Definicija

Dodirna spojnica prestavlja opšti naziv za

razgraničenje pojedinih dijelova istog

konstruktivnog elementa.

Razlikujemo:

- dodirne spojnice bez razmaka (slika 6.2)

- dodirne spojnice sa razmakom (slika 6.3)

Dodirne spojnice dozvoljavaju samo mala

pomjeranja i okretanja pojedinih dijelova

konstruktivnog elementa, koji omogućavaju

naknadnu izradu pojedinačnih dijelova

konstruktivnog elementa.

Dodirne spojnice sa razmakom dozvoljavaju

pomjeranja koja nastaju uslijed skupljanja,

temperaturnih uticaja i slijeganja. Nakon

završene promjene dužina i položaja

pojedinih dijelova konstruktivnog elementa,

razmak spojnice se zabetonira.

Dodirne spojnice sa razmakom omogućavaju

promjenu krutosti konstruktivnog elementa,

promjenu rasporeda napora i promjenu

statičkog sistema. Zbog ovih osobina

razlikuju se od radnih spojnica koje se izvode

isključivo iz tehnoloških razloga.

Razmak između dodirnih spojnica bez

razmaka zavisi od tehnologije izvođenja

radova.

Spojnice sa razmakom izrađuju se u toku

postavljanja oplate i ugrađivanja armature

konstruktivnog elementa. Razmak se oblikuje

pomoću rebrastog elastičnog lima. Širina i

oblik razmaka zavisi od međusobne

udaljenosti između dodirnih spojnica, debljine

betona i vrste konstruktivnog elementa u

kojem se pojavljuje.

Armatura u presjeku nije prekinuta.

Dodirne spojnice sa razmakom mogu biti

zatvorene sa trakom koja se nalazi na

površini ili u unutrašnjosti konstruktivnog

elementa ili su izrađene bez trake, ako je

konstrukcija zaštićena sa crnom izolacijom.

Međusobna udaljenost između dodirnih

spojnica sa razmakom zavisi od

konstrukcijskih i statičkih osobina i

tehnologije izgradnje objekta.

Oblik i način izrade dodirnih spojnica sa

razmakom prikazani su na priloženim

skicama.

6.3 Izrada

Dodirne spojnice izvode se istovremeno sa

postavljenjem oplate i polaganjem armature

konstruktivnog elementa.

Slika 6.1: Shematski prikaz dodirne spojnice

bez razmaka i dodirne spojnice sa

razmakom

6.2 Konstruisanje

Dodirne spojnice bez razmaka izrađuju se

tako, da se pojedini dijelovi konstruktivnog

elementa betoniraju jedan do drugog bez

homogene veze. Armatura je prekinuta.

Betoni susjednih dijelova su odvojeni sa

tankim slojem koji može biti iz raznih

premaza, masnog papira, ljepenke, folije i dr.

Vodonepropusnost dodirnih spojnica

obezbijeđuje se pomoću traka za zaptivanje.

Trake se ugrađuju na površini elementa, ako

je njihova debljina manja od 50 cm, odnosno

u unutrašnjosti presjeka za veće debljine od

50 cm.

Dodirna spojnica bez razmaka izvodi se tako,

da se dijelovi konstruktivnog elementa

betoniraju jedan do drugog. Armatura je

prekinuta, tako da između pojedinih dijelova

nema homogene veze. Spoj je razdvojen

pomoću raznih premaza, masnog papira,

ljepenke i dr.

PVC ili gumene trake za zaptivanje, koje

obezbijeđuju vodonepropusnost, moraju se

pričvrstiti na način koji neće dozvoljavati

njihovo pomjeranje ili oštećenje pri izvođenju

radova.

Oblik spojnice bez razmaka na vidnoj strani

postiže se pomoću trokutaste letve.

Dodirna spojnica sa razmakom oblikuje se u

toku postavljanja oplate i polaganja armature

konstruktivnog elementa. Oplata je iz

rebrastog elastičnog lima, a armira se sa

odgovarajućom armaturom.

Strana 12 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 9 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Spojnice u betonskim mostovima

Vidne, vanjske strane spojnice na

elementima oblikuju se pomoću trapezne

letve.

6.4 Upotrebljeni materijal

Sloj za razdvajanje u dodirnoj spojnici bez

razmaka izrađen je iz raznih premaza,

masnog papira, ljepenke i dr.

Oplata dodirnih spojnica izvodi se iz

rebrastog elastičnog lima ili profilisane oplate.

Trake za zaptivanje izrađene su iz trajnog

PVC materijala ili umjetne gume.

Oblik dodirne spojnice na vanjskim-vidnim

površinama konstrukcije oblikuje se pomoću

trapeznih, trokutastih ili pravougaonih letava.

6.5 Održavanje

Leđna – unutrašnja strana dodirne spojnice

mora biti trajna pošto njeno održavanje nije

moguće. Na vanjskim – vidnim stranama

treba da je omogućeno izvođenje radova na

opravci oštećenja (oblik u vidu trapeza ili

trokuta).

Ako dodirna spojnica ne obezbijeđuje

vodonepropusnost, onda istu treba sanirati

na odgovarajući način.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 9 Strana 13 od 25

Spojnice u betonskim mostovima

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

3 vanjska traka za zaptivanje spojnice

4 trake izolacije

5 zaštita izolacije od oštećenja

7 trajno elastična masa za spojnice

10 unutrašnja traka za zaptivanje

11 rebrasti lim ili mreža

Slika 6.2: Dodirne spojnice bez razmaka

Strana 14 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 9 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Spojnice u betonskim mostovima

10 gumena ili plastična unutrašnja traka za zaptivanje

13 ravni radni spoj

14 traka za zaptivanje, lim 300/1 mm

16 nazubljeni radni spoj

17 neprekinuta armatura

Slika 6.3: Dodirna spojnica sa razmakom

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 9 Strana 15 od 25

Spojnice u betonskim mostovima

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

7. SKRIVENE SPOJNICE

7.1 Definicija

Skrivena spojnica prestavlja opšti naziv za

oslabljenje presjeka konstruktivnog elementa

koji omogućava pojavu kontrolisanih

pukotina.

Skrivene spojnice se raspoređuju na mjesta

na kojima se očekuje pojava pukotina uslijed

djelovanja reoloških pojava koje prouzrokuju

napone na zatezanje u mladom betonu.

Skrivene spojnice imaju opravdanje, ako

oslabe najmanje trećinu presjeka

konstruktivnog elementa.

7.2 Konstruisanje

Skrivena spojnica se izvodi na način koji

omogućava oslabljenje konstruktivnog

elementa za trećinu presjeka. Za oslabljenje

presjeka mogu se upotrijebiti različiti

vodootporni materiali (slika 7.2)

Razmak između dvije skrivene spojnice

iznosi 5 do 8 m za elemente kod kojih je

debljina betona do 1,0 m i kod kojih dolazi do

sprečavanja pojave skupljanja betona. Ako

su debljine veće, onda ovaj razmak iznosi 4

do 6 m.

Kod elemenata kod kojih se ne spriječava

skupljanje ovi razmaci mogu biti veći.

premicati ili oštetiti u toku betoniranja. U

presjek se mogu ugraditi cjevčice za

injektiranje koje omogućavaju naknadno

injektiranje, odnosno vodonepropusnost

presjeka.

Armatura u presjeku nije prekinuta ili je samo

djelomično prekinuta.

7.4 Upotrebljeni materijali

Ulošci za izradu skrivenih spojnica mogu biti

iz daske, tvrdih iverica, pjenastih ploča ili

okruglih cijevi. Svi nabrojani materijali moraju

biti otporni na uticaj vode – vlage.

Ulošci koji se ne nalaze u unutrašnjosti

presjeka i nisu zaštićeni sa zaštitnim slojem

betona moraju se obraditi sa posebnom

završnom trakom.

Unutrašnja strana skrivene spojnice zaptiva

se trakom koja je izrađena iz postojanog PVC

materijala ili vještačke gume, može biti

zaptivana i sa posebnim premazom.

Oblik skrivene spojnice na vanjskoj – vidnoj

strani konstrukcije oblikuje se pomoću

trapezne letve.

7.5 Održavanje

Sa unutrašnje strane skrivena spojnica treba

da je izrađena kao trajna kojoj nije potrebno

održavanje.

Sa vanjske – vidne strane treba da je

omogućena popravaka oštećenja betona

(trapezni oblik).

Ako skrivena spojnica nije vodonepropusna,

onda je treba sanirati na odgovarajući način.

Slika 7.1: Shematski prikaz skrivene

spojnice

7.3 Izrada

Skrivene spojnice izvode se tako, da se, za

vrijeme postavljanja oplate i armature, u

konstruktivni element ugrade ulošci od

daske, tvrde iver ploče, ploče iz pjene ili

okrugle cijevi. Ulošci za skrivene spojnice

moraju biti otporni na uticaj vode – vlage. Sva

mjesta oslabljenog presjeka trebaju biti

zaptivana na odgovarajući način.

Vodonepropusnost spojnice obezbjeđuje se

sa PVC ili gumenim trakama koje su

ugrađene i pričvršćene tako, da se ne mogu

Strana 16 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 9 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Spojnice u betonskim mostovima

Slika 7.2: Skrivena spojnica

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 9 Strana 17 od 25

Spojnice u betonskim mostovima

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

8. RADNE SPOJNICE

8.1 Definicija

Radna spojnica je naziv za spoj koji nastaje

između dva konstruktivna elementa ili dva

dijela istog konstruktivnog elementa koji se

betoniraju u odvojenim vremenskim

periodima.

Radne spojnice dijele velike objekte na

manje radne jedinice sa čime se postiže

jednostavnija izrada oplate i armature te

ograničava količina ugrađenog betona.

Raspored radnih spojnica zavisi od vrste

konstrukcije, načina upotrebe konstrukcije,

statičkih zahtjeva, posebnih građevinskih

stanja, geometrije objekta i pojave reoloških

uticaja u betonu.

Radne spojnice mogu imati horizontalni ili

vertikalni položaj.

Radne spojnice prestavljaju slabe tačke u

kostrukciji objekta radi čega treba da su

pažljivo raspoređene, a broj ograničen.

Bez obzira na prekid betoniranja, radna

spojnica mora prestavljati čvrst i

vodonepropustan spoj između dva dijela koji

može preuzeti sva opterećenja koja se

pojave u presjeku.

8.2 Konstruisanje

Radne spojnice treba predvidjeti na mjestima

u konstrukciji na kojima logičan prekid

betoniranja. Ovi prekidi se pojavljuju između

pojedinih konstruktivnih elemenata (temelj –

stub, stub – rasponska konstrukcija) ili unutar

jednog konstruktivnog elementa koji se

podijeli na više dijelova. Radne spojnice

mogu biti horizontalne i vertikalne, a planiraju

se u fazi projektovanja objekata.

8.3 Izrada

Radne spojnice nastaju na mjestima gdje se

prekida faza betoniranja. Armatura

konstruktivnog elementa se nastavlja bez

prekida. Površinu betoniranog odsjeka treba

njegovati na odgovarajući način. Beton se

mora zaštititi na djelovanje mraza, isušivanja

i ispiranja svježeg betona.

Prije betoniranja slijedećeg elementa

potrebno je površinu radne spojnice starog

elementa očistiti i navlažiti radi postizanja

bolje veze između starog i novog betona,

odnosno da se spriječi da stari beton

preuzima vlagu iz novog betona. Površina

radnog spoja mora biti hrapava. To se

postiže sa pranjem površine sa jakim

vodenim mlazom odmah nakon skidanja

oplate ili sa pjeskarenjem vezanog betona i

sa pneumatskim alatom.

Pažnju treba posvetiti oplati slijedećeg

konstruktivnog elementa koji mora biti čvrsto

stisnut i povezan sa očvrslim dijelom

betoniranog elementa. Sa tim je omogućen

skladan nastavak slijedećeg konstruktivnog

elementa ili radnog odsjeka i spriječavanje

oticanja cementog mlijeka i nastajanja

“gnijezda” u betonu.

Oplata vertikalnog dijela spojnice izrađuje se

iz profilisane oplate ili rebrastog

deformabilnog lima koja se odstranjuje samo

u slučaju preopterećenosti konstruktivnog

elementa. Ako se oplata spojnice ne

odstranjuje, onda nije potrebna nikakva

obrada površine radne spojnice. U slučaju

odstranjivanja, površina se očisti, namaže,

navlaži i ohrapavi.

Radne spojnice se izvode kao

vodonepropusne. Vodonepropusnost se

postiže sa trakama za zaptivanje koje su iz

postojanog PVC materijala ili umjetne gume,

a postavljaju se sa vanjske strane

konstruktivnog elementa. Ako se traka za

zaptivanje nalazi u unutrašnjosti presjeka

onda se mogu upotrebiti i čelični limovi ili

nabrekajuče trake koji se pričvrste na način

koji obezbijeđuje njihovu stabilnost za vrijeme

betoniranja (slika 8.1).

8.4 Upotrebljeni materijali

Vertikalne radne spojnice izrađuju se pomoću

profilisane oplate ili rebrastog deformabilnog

lima.

Zaptivanje radnih spojnica postiže se

pomoću traka za zaptivanje koje su iz trajnog

PVC materijala ili iz umjetne gume.

Postavljaju se sa vanjske strane

konstruktivnog elementa.

U unutrašnjosti presjeka ugrađuju se cijevi za

injektiranje ili trake iz čeličnog lima.

Strana 18 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 9 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Spojnice u betonskim mostovima

4 trake za izolaciju

5 zaštita izolacije od oštećenja

7 trajno elastična masa za spojnice

13 ravna radna spojnica

14 traka za zaptivanje, lim 300/1 mm

15 traka ili nabrekajuči profili

Slika 8.1: Radna spojnica

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 9 Strana 19 od 25

Spojnice u betonskim mostovima

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

9. SPOJNICE NA PROPUSTIMA

a) zabetonirani propusti iz montažnih cijevi

9.1 Spojnice na monolitnim propustima

U propuste monolitne izrade spadaju:

- zabetonirani propusti iz montažnih cijevi

- sandučasti propusti

- zasvedeni propusti

Kod dugih monolitno izvedenih propusta

treba planirati dilatacijske spojnice u

poprečnoj smjeri.

Poprečne dilatacijske spojnice izrađuju se na

udaljenosti 10-20 m, širina spojnica iznosi 2,0

cm.

b) sandučasti propusti

Debljina zidova i ploče monolitno izvedenih

propusta manja je od 50 cm. U ovim

slučajevima se dilatacijska spojnica oblikuje

prema slici 5.2.

Raspored dilatacijskih spojnica zavisi od:

- osobina temeljnog tla

- visine nasipa iznad propusta

- geometrije objekta

- tehnologije građenja

U poprečnom presjeku monolitno izvedenih

propusta treba planirati radne spojnice.

Raspored radnih spojnica zavisi od tipa i

dimenzije propusta.

c) propusti u obliku svoda

Kod zabetoniranih propusta iz montažnih

cijevi planiraju se horizontalne radne spojnice

samo na spoju ploče i zidova (slika 9.1a).

Dodirne spojnice između montažnih cijevi,

koje služe kao unutrašnja oplata, nisu

posebno obrađene, ali mora se spriječiti

oticanje cementnog mlijeka na tim spojevima.

Kod sandučastih propusta radne spojnice

(RS) se planiraju na spoju temeljne ploče sa

zidom i zida sa gornjom pločom (slika 9.1b).

Detalj spoja je sličan detalju iz slike 8.1b ili

8.1c.

Kod propusta u obliku svoda, horizontalne

radne spojnice pojavljuju se samo na spoju

temeljne ploče i svoda (slika 9.1c). Detalj

spoja je sličan detalju iz slike 8.1b ili 8.1c.

Slika 9.1 : Radne spojnice u poprečnom

smjeru kod monolitno izvedenih

propusta

9.2 Spojnice na montažnim propustima

Kod montažnih propusta koji su izrađeni iz

montažnih prefabrikovanih cijevi ili elemenata

u obliku sanduka odnosno svoda, montažni

spojevi između pojedinih cijevi su

istovremeno dilatacijski spojevi, koji se

moraju obraditi na odgovarajući način.

Temelj cijevi ima poprečnu dilatacijsku ili

dodirnu spojnicu na razmaku 10-20 m što

zavisi od osobina temeljnog tla i visine nasipa

iznad propusta (slika 9.2).

Strana 20 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 9 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Spojnice u betonskim mostovima

a) klinasta dilatacijska – dodirna spojnica

Slika 9.2: Poprečni presjek propusta sa

neza-betoniranom cijevi

Na slici 9.3 prikazani su detalji poprečnih

dilatacijskih – dodirnih spojnica kod

montažnih cijevi u zavisnosti od debljine

stijene cijevi.

b) ravna dilatacijska – dodirna spojnica

a) za ∅ 100 cm (∅ 150 cm)

b) za ∅ 200 cm

Slika 9.4: Detalj dilatacijske – dodirne

spojnice kod montažnih propusta u

obliku svoda

10. SPOJNICE NA OKVIRNIM I

GREDNIM OBJEKTIMA SA JEDNIM

RASPONOM

Slika 9.3: Detalj dilatacijske – dodirne

spojnice kod montažnih cjevastih

propusta

Na slici 9.4 prikazani su detalji poprečnih

dilatacijskih – dodirnih spojnica kod

montažnih segmenata u obliku svoda.

Na okvirnim i grednim konstrukcijama

objekata sa jednim rasponom mogu se

pojaviti sve vrste spojnica:

- dilatacijske spojnice

- dodirne spojnice

- skrivene spojnice

- radne spojnice

Dilatacijske i dodirne spojnice smanjuju

negativne uticaje reologije, temperature i

promjenljivih osobina temeljnog tla.

Skrivene spojnice pojavljuju se na zidovima

širokih okvirnih konstrukcija koje su

karakteristične za objekte na autoputevima.

Sa skrivenim spojnicama se oslabi presjek sa

čime se usiljeno određuju mjesta pojave

kontrolisanih pukotina.

Horizontalne radne spojnice uslovljavaju

tehnologije građenja.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 9 Strana 21 od 25

Spojnice u betonskim mostovima

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Na trakastom temelju mogu se pojaviti

dilatacijske ili dodirne spojnice, ako iste

zahtijevaju osobine temeljnog tla.

Na spoju temelj-zid i zid-rasponska

konstrukcija pojavljuju se horizontalne radne

spojnice (RS).

Položaj horizontalne radne spojnice na spoju

zid-rasponska konstrukcija izabere se tako,

da se u ravni spoja obave sve promjene

oblika presjeka (konzola za prelazne ploče,

detalj na slici 10.1).

Na zidu okvira u poprečnom smjeru mogu se

pojaviti dilatacijske spojnice, dodirne spojnice

ili skrivene spojnice (slika 10.2 ).

Dilatacijske i dodirne spojnice pojavljuju se u

slučajevima kada su objekti široki (objekti na

AP i BP) i ako su tla deformabilna. Mogu se

pojaviti i u slučajevima kada se gradi novi

objekat neposredno uz postojeći.

Skrivene spojnice u većoj mjeri oslabe

presjek što omogućava pojavu kontrolisanih

spojnica.

Dilatacijske i dodirne spojnice izrađuju se u

glatkom ili nazubljenom obliku, ako se želi

postići statička saradnja susjednih

elemenata. Oblik zuba zavisi od debljine

zidova.

Slika 10.1: Raspored radnih spojnica na okvirnim konstrukcijama objekata

Slika 10.2: Raspored dilatacijskih i skrivenih spojnica na zidovima okvirnih konstrukcija na AP i BP

Strana 22 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 9 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Spojnice u betonskim mostovima

11. SPOJNICE NA OKVIRNIM I

GREDNIM OBJEKTIMA SA VIŠE

RASPONA

11.1 Općenito

Na okvirnim i grednim konstrukcijama za

objekte sa više raspona mogu se pojaviti sve

vrste spojnica:

- dilatacijske spojnice

- dodirne spojnice

- skrivene spojnice

- radne spojnice

Dilatacijske i dodirne spojnice smanjuju

negativne uticaje reologije, temperature i

promjenljivih osobina temeljnog tla.

Skrivene spojnice pojavljuju se na zidovima

širokih okvirnih konstrukcija koje su

karakteristične za objekte na autoputevima.

Sa skrivenim spojnicama oslabi se presjek sa

čime se usiljeno određuju mjesta pojave

kontrolisanih pukotina.

Horizotalne radne spojnice uslovljava

tehnologija građenja.

Na trakastom temelju okvirnih konstrukcija

mogu se pojaviti dilatacijske ili dodirne

spojnice, ako to zatjevaju osobine temeljnog

tla.

Na spoju temelj-zid (krajnja i srednja) i zid

(krajnja, srednja) - rasponska konstrukcija

pojavljuju se horizontalni radni spojevi.

Na krajnjim i srednjim zidovima okvira mogu

se pojaviti u poprečnom smjeru dilatacijske,

dodirne i skrivene spojnice.

Na trakastim temeljima grednih konstrukcija

mogu se pojaviti dilatacijske ili dodirne

spojnice, ako to zahtijevaju osobine

temeljnog tla.

Na spoju temelj-krajnja podpora i temeljsrednja

potpora pojavljuju se horizontalne

radne spojnice.

Na krajnjim i srednjim potporama mogu se u

poprečnom smjeru pojaviti dilatacijske,

dodirne i skrivene spojnice samo u

slučajevima kada su oblikovane kao zidovi

većih širina.

Na rasponskoj konstrukciji mogu se pojaviti

samo dodirne spojnice.

Dilatacije koje premošćavaju pomičnu

spojnicu između gornje konstrukcije i

upornjaka odnosno između dvije gornje

konstrukcije, obrađene su u posebnoj

smjernici.

11.2 Spojnice na krajnjim potporama

Krajnje potpore manje širine od 8,0 m imaju

samo horizontalne radne spojnice na spoju

temelj-zid i zid-rasponska konstrukcija (ili

gornji dio potpore), ostale spojnice nisu

potrebne.

Krajnje potpore širine 8,0 do 12,0 m imaju,

pored horizontalnih radnih spojnica, na spoju

temelj-zid i zid-rasponska konstrukcija (ili

gornji dio podupore) još i skrivenu spojnicu u

zidu.

Na krajnjim potporama veće dužine od 12,0

m mogu se na temeljima i zidovima pojaviti

dilatacijske, dodirne i radne sponice. Radne

spojnice na temeljima i zidovima moraju biti

međusobno zamaknute.

Na zidovima se mogu pojaviti i skrivene

spojnice, premda je bolje kada su združene

sa radnim spojnicama.

Na spoju temelj-zid i zid-rasponska

konstrukcija (ili gornji dio potpore) pojavljuju

se horizotalne radne spojnice.

Dilatacijske i dodirne spojnice mogu se

izvesti u glatkom ili nazubljenom obliku kada

se želi postići statička saradnja susjednih

elemenata.

11.3 Spojnice na srednjim potporama

Na spoju temelj-stub srednje potpore

pojavljuju se horizontalne radne spojnice.

Kod podvoza i nadvoza veće dužine od 10 m

mogu se u zidovima srednjih potpora pojaviti

dilatacijske spojnice i dodirne spojnice, ako to

zahtjevaju osobine temeljnog tla.

Dilatacijske i dodirne spojnice izrađuju se u

glatkom ili nazubljenom obliku, ako želimo

postići statičku saradnju susjednih

elemenata.

11.4 Spojnice na rasponskoj konstrukciji

11.4.1 Rasponska konstrukcija sa pločastim

poprečnim presjekom

Na rasponskoj konstrukciji sa pločastim

poprečnim presjekom planiraju se radne i

dodirne spojnice. Njihovu upotrebu uslovljava

tehnologija građenja te reološi i temperaturni

uticaji.

Dodirne spojnice sa razmakom omogućavaju

i promjenu krutosti konstruktivnog elementa,

promjenu preraspodjele napona i promjenu

statičkog sistema.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 9 Strana 23 od 25

Spojnice u betonskim mostovima

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

11.4.2 Rasponska konstrukcija sa grednim

poprečnim presjekom

Na rasponskoj konstrukciji sa grednim

poprečnim presjekom planiraju se radne i

dodirne spojnice. Njihovu upotrebu uslovljava

tehnologija građenja te reološki i

temperaturni uticaji.

Dodirne spojnice sa razmakom omogućavaju

i promjenu krutosti konstruktivnog elementa,

promjenu raspodjele napona i promjenu

statičkog sistema.

11.4.3 Rasponska konstrukcija sa

sandučastim poprečnim presjekom

Kod izrade sandučaste rasponske

konstrukcije planiraju se horizontalni radni

spojevi na spoju donja ploča-rebro i rebrogornja

ploča.

U podužnom smjeru mogu se pojaviti radne i

dodirne spojnice, što zavisi od tehnologije

građenja.

Kod slobodne konzolne gradnje rasponske

konstrukcije i kod postupka potiskivanja –

naguravanja, planiraju se radne spojnice, dok

se kod tehnologije sa segmentnom

izgradnjom planiraju samo dodirne spojnice.

11.4.4 Spregnuta rasponska konstrukcija sa

montažnim nosačima

Na spregnutoj rasponskoj konstrukciji sa

montažnim nosačima planiraju se radne i

dodirne spojnice na kolovoznoj ploči i iznad

srednjih potpora. Dodirne spojnice sa

razmakom omogućavaju promjenu krutosti

konstrukcijskog elementa, promjenu

rasporeda napona i promjenu statičkog

sistema.

12. SPOJNICE NA POTPORNIM

ZIDOVIMA

12.1 Općenito

Na podpornim zidovima mogu se pojaviti sve

vrste spojnica.

Na spoju temelj-zid pojavljuje se horizontalna

radna spojnica koju uslovljava tehnologija

građenja.

Pojavljuju se dilatacijske i dodirne spojnice

koje smanjuju negativne uticaje reologije,

temperature i promjenljivih osobina temeljnog

tla.

Skrivene spojnice pojavljuju se samo u

izuzetnim slučajevima. Sa njima se sakrivaju

spojevi oplate, a mogu poslužiti i za podjelu

velike vidne površine u naznačene vertikalne,

vodoravne ili rasterske komponente.

Ove spojnice treba objedinjavati sa radnim

spojnicama. Skrivene spojnice oslabljuju

presjek i omogućavaju stvaranje kontrolisanih

pukotina.

12.2 Gravitacioni zid

Izrada gravitacionog zida zahtjeva izradu

horizontalne radne spojnice na spoju temeljzid.

Spoj mora biti nazubljen sa čime se

bolje preuzimaju pritisci zemlje iza zida.

Duži gravitacioni zidovi izvode se u

kampadama dužine 4,0 – 8,0 m (najčešće

6,0 m). Između kampada treba predvidjeti

dodirne spojnice.

Dilatacijske spojnice treba predvidjeti na

svake dvije do tri kampade, odnosno na

razmaku 12 – 18 m. Dilatacijske i dodirne

spojnice izrađuju se u ravnom ili nazubljenom

obliku. Izrađuju se kao vodonepropusne.

12.3 Armiranobetonski zid "L" oblika

Izrada "L" zida zahtijeva izradu horizontalne

radne spojnice na spoju temelj-zid. Spoj

mora biti nazubljen u cilju boljeg preuzimanja

pritiska zemlje. Duži "L" zidovi izrađuju se po

kampadama dužine 4,0 – 8,0 m (najčešče

6,0 m). Između kampada pojavljuju se

dodirne spojnice.

Dilatacijske spojnice treba planirati na svake

dvije ili tri kampada, na razmaku 12-18 m.

Dilatacijske i dodirne spojnice izrađuju se u

ravnom ili nazubljenom obliku. Izrađuju se

kao vodonepropusne.

12.4 Sidrani zid koji se izvodi po

lamelama od gore prema dole

Sidrani zidovi koji se grade po lamelama od

gore prema dole izvode se u kampadama

širine 3 x 2,0 m i visine 2,55 – 3,0 m.

Na spoju susjednih kampada u vertikalnom

smjeru pojavljuju se dodirne spojnice. Nakon

betoniranja tri kampade, na udaljenosti ~20,0

m slijedi izrada dilatacijske spojnice, koja

mora biti vodonepropusna. Na spoju

susjednih lamela u horizontalnom smjeru i na

spoju temelj-zid pojavljuju se horizontalne

radne spojnice.

12.5 Zidovi od bušenih šipova

Na zavjesi od šipova planiraju se dilatacijske

spojnice sa zubom samo u području vezne

grede koja povezuje šipove. Dilatacijske

spojnice sa zubom pojavljuju se na razmaku

10 – 12 m.Ako se iznad zavjese nastavlja zid

visine 2,0 – 6,0 m, onda se na njemu

pojavljuju dilatacijske, dodirne i radne

spojnice (isto kao kod "L" zida).

Strana 24 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 9 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Spojnice u betonskim mostovima

Slika 12.1: Sojnice na gravitacionim zidovima sa ili bez konzole za rasterećenje

Slika 12.2: Spojnice na armiranobetonskom zidu “L” oblika

Slika 12.3: Spojnice na sidranim zidovima koji se grade po lamelama od gore prema dole

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 9 Strana 25 od 25

SMJERNICE ZA PROJEKTOVANJE, GRAĐENJE,

ODRŽAVANJE I NADZOR NA PUTEVIMA

Knjiga 1: PROJEKTOVANJE

Dio 2: PROJEKTOVANJE MOSTOVA

PROJEKTANTSKA SMJERNICA (PS 1.2.10)

Poglavlje 10: OPLATE, OBRADA I OBLAGANJE VIDNIH

BETONSKIH POVRŠINA

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Oplate

U V O D

Konačni izgled svakog objekta je odraz kvaliteta i načina obrade površina. Vidne površine

objekata treba da su kompaktne i glatke. Najznačajniji faktor koji utiče na konačan izgled

vidnih površina jeste oplata. Oplata daje betonu oblik i izgled. Radi toga treba oplati posvetiti

posebnu pažnju kod donošenja odluka o njenom izboru, obradi i rasporedu.

Obrada vidnih površina može se postići sa oblikovanjem svježe betonske mase u unaprijed

pripremljenoj oplati ili sa naknadnom obradom i bojenjem.

Pojedini dijelovi objekta mogu se oblagati sa kamenom, ako želimo povećati njihovu estetsku

vrijednost i to u krajevima u kojima se kamen kao građevinski materijal tradicionalno

upotrebljava.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 10 Strana 3 od 17

Oplate

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

S A D R Ž A J

1. PREDMET PROJEKTANTSKE SMJERNICE ..............................................................................5

2. REFERENTNI NORMATIVI ..........................................................................................................5

3. TUMAČENJE IZRAZA ..................................................................................................................5

4. OPLATE BETONSKIH POVRŠINA ..............................................................................................5

4.1 Općenito ..............................................................................................................................5

4.2 Spojevi.................................................................................................................................6

4.3 Oplate iz drvenih elemenata ...............................................................................................6

4.4 Bojenje vidnih betonskih površina.......................................................................................6

4.5 Sidranje i razupiranje oplate................................................................................................6

4.6 Ugrađivanje betona .............................................................................................................6

5. OBRADA VIDNIH BETONSKIH POVRŠINA ................................................................................9

5.1 Općenito ..............................................................................................................................9

5.2 Zaščitni sloj betona .............................................................................................................9

5.3 Obrada vidnih betonskih površina u oplati ........................................................................10

5.4 Obrada novih vidnih betonskih površina nakon skidanja oplate .......................................11

5.5 Obrada vidnih betonskih površina podvoza ......................................................................12

5.5.1 Podvozi sa paralelnim krilima ........................................................................................12

5.5.2 Podvozi sa kosim krilima ...............................................................................................12

5.5.3 Podvozi sa cilindričnim krilnim zidovima .......................................................................13

5.6 Obrada vidnih betonskih površina nadvoza ......................................................................13

5.6.1 Nadvozi sa jednim rasponom ........................................................................................13

5.6.2 Nadvozi sa dva raspona ................................................................................................14

5.6.3 Nadvoz sa tri raspona....................................................................................................14

5.6.4 Nadvoz sa četiri raspona ...............................................................................................14

6. OBLOGE BETONSKIH POVRŠINA ...........................................................................................15

6.1 Općenito ............................................................................................................................15

6.2 Obloge iz nepravilno složenog kamena - ciklopski zidovi.................................................15

6.3 Oblaganje sa lomljenim kamenom....................................................................................16

6.4 Obloge iz tesanog kamena ...............................................................................................16

Strana 4 od 17 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 10 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Oplate

1. PREDMET PROJEKTANTSKE

SMJERNICE

Smernica obrađuje pitanja, koja se javljaju

kod izrade i oblikovanja vidnih – vanjskih

betonskih površina na mostovima. Osnovni

cilj su trajne kvalitetne i u estetskom smislu

lijepe vidne površine mostova.

Smjernice obrađuje i mehaničku obradu

površina nakon stvrdnjavanja betona te

oblaganje površina sa kamenom.

2. REFERENTNI NORMATIVI

U ovoj smjernici uključeni su dijelovi opštih

smjernica za mostove (PS 1.2.1) evropske

norme za projektovanje betonskih

konstrukcija:

EN 1992-1-1 Part 1-1 General Rules and

Rules for Buildings

EN 1992-1-2 Part 1-2 General Rules –

Structural Fire Design

EN 1992-1-3 Part 1-3 General Rules –

Precast Concrete Elements and Structures

EN 1992-1-4 Part 1-4 Genral Rules – Lightweight

Aggregate concrete with Closed

Structure

EN 1992-1-5 Part 1-5 General Rules –

Structures with Un-bonded and External

Prestressing Tendons

EN 1992-1-6 Part 1-6 General Rules –

Concrete Structures

EN 1992 Part 2 Concrete Birdges

EN 206-1:2000 Part 1 Specification,

Performance, Production and Conformity

3. TUMAČENJE IZRAZA

Oplata je površinski elemenat od drveta,

čelika, plastičnih i drugih materijala koji

omogučava oblik površina betona.

Obrada površina betona je naknadna –

dodatna obrada na površini svježeg ili

čvrstog betona

Obloga od kamena je oblaganje zidova iz

primjerno oblikovanog lomljenog kamena.

Kameni nabačaj je suho složeni komadi

kamena kockastog ili pločastog oblika

primjerne veličine koji se upotrebljava za

potporne zidove.

Obloga je zaštita slobodnih površina na

objektima sa brizganim ili drugim betonom,

prefabrikovanim elementima ili drugim

primjernim materijalom.

Otpornost na mraz i sol prestavlja otpornost

betona i proizvoda od njega koji su u

zasićenom stanju ispostavljeni

naizmjeničnom smrzavanju i odmrzavanju uz

istovremeno djelovanje soli.

Zaštitni sloj betona predstavlja sloj betona

iznad vanjskog ruba armature koji štiti

armaturu od uticaja korozije i iznosi 4,5 cm

(5,0 cm).

4. OPLATE BETONSKIH POVRŠINA

4.1 Općenito

Kada se govori o vidnim betonskim

površinama, onda se misli na one betone i

njegove elemente koji sa svojim izgledom

dopunjuju estetsku vrijednost nekog objekta.

To važi i za objekte visoke i niske gradnje.

Kod visoke gradnje je pojam vidnog betona

još bolje izražen pošto su ti objekti mnogo

više ispostavljeni kritičkim pogledom nego

objekti niske gradnje.

Kada je u pitanju trajnost objekta onda su

objekti sa kompaktnom i glatkom površinom

betona trajniji.

Jedan od najznačajnijih elemenata, koji utiče

na konačan izgled vidnih betonskih površina,

je oplata. Oplata daje betonu oblik i izgled,

ako se te površine ne oblažu. Radi toga

treba, kod izbora, obrade i rasporeda, oplati

posvetiti posebnu pažnju.

Savramena tehnologija izrade vidnih

betonskih površina upotrebljava drvo, metal i

plastične mase.

Drvo se najviše upotrebljava za izradu oplata

za vidne betonske površine. Radi svojih

mehaničkih osobina (nosivost, obrađivanje,

specifična težina…) je cijenjen materijal.

Može se upotrebljavati kod svih konstrukcija.

Osnovni nedostatak drveta, kao materijala za

izradu oplate za vidne betone je kod

višebrojne upotrebe, kada nastaju oštećenja i

oplata postaje neupotrebljiva.

Naknadno popravljanje vidnih betonskih

površina nije dozvoljena.

Za izradu prefabrikovanih montažnih

elemenata upotrebljavaju se čelične oplate.

Prije betoniranja treba oplate očistiti i

premazati sa zaštitnim premazom. Kod

ovakvih premaza mora se paziti da premaz,

koji ostane na oplati, nema uticaja na izgled

vidne površine betona.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 10 Strana 5 od 17

Oplate

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Ako je betonska površina zakrivljena, onda

se oplate mogu izvoditi iz plastičnih

modularnih elemenata. Kod upotrebe treba

obezbijediti njihovu lokalnu stabilnost uz

primjenu odgovarajućeg sistema

podupiranja.

U nacrtima oplate treba navesti sve zahtjeve i

upozorenja koje izvodač mora poštovati kod

izrade i montaže.

4.2 Spojevi

Netačni i zamaknuti spojevi između

elemenata oplate utiču na izgled vidnih

betonskih površina i pored njihove kasnije

obrade. Ovakvi spojevi daju negativni dojam

na ukupan izgled površine.

Broj spojeva između pojedinih ploča oplate

treba smanjiti na najmanju moguću mjeru.

Raspored spojeva na vidnim betonskim

površinama treba predvidjeti u nacrtima

oplate. Spojevi treba da su ravnomjerni i što

jednostavnije raspoređeni. Treba izbjegavati

bilo kakve imitacije zidanih veza i zamaknute

spojeve.

Na površinama koje se jedna na drugu

priključuju pod proizvoljim uglom treba i

raspored spojnica biti isti tako da se

nastavljaju pod istim uglom.

4.3 Oplate iz drvenih elemenata

Oplate izrađene iz dasaka razlikuju se od

oplata koje su izrađene iz ploča. Kod drvenih

ploča zahtijeva se potpuno glatka površina

bez rubova. Poželjno je, da se na jednom

konstruktivnom elementu (npr. gornja

konstrukcija, upornjak, stubovi) upotrebljava

samo jedna vrsta oplate.

Dimenzije ploča su 50/200/2,5 cm. Spojeve

ploča treba izvesti tako da se međusobno ne

zamaknu.

Kod oplata koje su napravljene iz dasaka

treba da su dimenzije svih dasaka jednake.

Ploče za oplatu treba da su istog oblika i

veličine. Kod izvođenja uglova i krajeva treba

upotrijebiti isti materijal, koji je upotrebljen za

oplate. Smjer ugrađivanja mora biti isti za sve

elemente oplate, bilo da se radi o daskama ili

pločama. Sve uglove treba odrubiti.

4.4 Bojenje vidnih betonskih površina

Obično se zahtjeva da vidne betonske

površine sačuvaju prirodnu boju betona. U

koliko se vrši premazivanje. treba nastojati da

bude jednaka, bez pojedinačnih mrlja. Za

zaštitu elemenata oplate, upotrebljavaju se

lakši premazi, koji ne smiju ostavljati mrlje i

nejednako obojiti vidnu površinu.

4.5 Sidranje i razupiranje oplate

Kod ugrađivanja betona nastupaju određena

horizontalna opterećenja na oplatu koje treba

preuzeti sa sidrima za vezu oplate (vlastita

težina svježeg betona). Sidra su pričvršćena

sa vanjske strane oplate. Nakon skidanja

oplate, na betonskoj površini ostanu vidna

mjesta na kojima se oplata međusobno

povezivala.

Ova mjesta se ne mogu izbjeći, te ostanu

primjetna i nakon eventualo naknadne

obrade ovih spojeva. Radi toga treba

elemente za sidranje ravnomjerno

rasporediti, a raspored navesti u nacrtima

oplate.

Treba težiti da je broj sidara i razupora što

manji. Na površini ne smiju ostati dijelovi

metalnih sidra koji bi korodirali.

Sve rupe koje ostanu od sidara treba popuniti

sa istom betonskom mješavinom sa kojom je

betoniran i konstruktivni element.

Ukoliko sidra ostanu u betonu, onda njihovi

krajevi moraju biti ispod površine betona.

Kod postavljanja oplate treba ravnomjerno

rasporediti i ugraditi distancere i podmetače

za armaturu. Nakon uklanjanja oplate ovi

distanceri i podmetači su vidni. Obavezno

treba upotrebljavati betonske distancere koji

treba da su izgrađeni iz iste betonske smjese

koja će se upotrjebiti za betoniranje samog

elementa.

4.6 Ugrađivanje betona

Na konačan kvalitet i izgled vidnih površina

utiče i kvalitet ugrađivanja betonske

mješavine. Najbolji raspored se postiže sa

vibriranjem, posebno, ako se upotrebljavaju

vibracijske daske. Ova metoda vibriranja

upotrebljava se samo kod izrade

prefabrikovanih elemenata u betonarama. Na

gradilištu se najviše upotrebljavaju vibratori u

obliku igle.

Kod prefabrikovanih elemenata i elemenata

koji se betoniraju na gradilištu ne izvode se

oštre ivice, nego se rubovi odsijeku sa čime

se izbjegava ljušćenje i odlamanje betona.

Ovi rubovi se rade pomoću ugrađenih letvica

trokutastog poprečnog presjeka. Dimenzija

letve zavisi od dimenzije konstruktivnog

elementa, a ne treba da je manja od 1,5 / 1,5

cm. Letva može biti drvena ili plastična. Kod

čeličnih oplata, ove letve su većinom

plastične.

Strana 6 od 17 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 10 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Oplate

Slika 4.1: Raspored oplate okvirne armiranobetonske onstrukcije iz ploča

Slika 4.2: Raspored oplate gredne armiranobetonske konstrukcije iz ploča

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 10 Strana 7 od 17

Oplate

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Slika 4.3: Raspored oplate okvirne armiranobetonske konstrukcije iz dasaka

Slika 4.4: Raspored oplate gredne armiranobetonske konstrukcije iz dasaka

Strana 8 od 17 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 10 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Oplate

5. OBRADA VIDNIH BETONSKIH

POVRŠINA

5.1 Općenito

Obrada vidnih betonskih površina može se

izvesti sa oblikovanjem svježe betonske

mase u već pripremljenoj oplati, naknadnom

obradom sa premazivanjem ili

kamenorezačkom obradom.

5.2 Zaščitni sloj betona

Odlučujuću ulogu u nosivosti nekog

betonskog elementa ima presjek armature i

betona unutar njega. Za trajnost, a posebno

za zaštitu armature na agresivne vanjske

uticaje, odlučujuću ulogu ima zaštitni sloj

betona iznad armature. Svi agresivni uticaji,

zajedno sa uticajem podneblja i okoline

djeluju na beton sa vanjske strane. Radi toga

je trajnost betona zavisna od osobine

njegove površine odnosno od osobine i

sastava površinskog sloja u kome se mogu

razdvojiti tri sloja:

- cementna kora približne debljine 0,1 mm

- kora finog maltera približne debljine 4mm

- kora betona približne debljine 30 mm

Kvalitet betona površinskog sloja je slabiji od

kvaliteta betona u unutrašnjosti ili od betona

uzorka za ispitivanje. Razlozi za takvu razliku

su slijedeći: učinak zida u oplati, anizotropija

betona koja nastupa kao posljedica

sedimentacije i segregacije nakon

zgušćavanja, različiti uslovi obrade površine i

različiti uslovi njegovanja. Radi ovih uticaja

dolazi do većeg variranja vrijednosti v/c

(voda/cement), omjera a/c (agregat/cement),

modula zrnavosti agregata, veće poroznosti

površinskih slojeva u poređenju sa

unutrašnjim betonom. Veća poroznost

omogućava lakšu penetraciju agresivnih

materijala iz zraka ili raznih rastvora i

povećanje rastezanja u uslovima smrzavanje

- otapanje, naročito u vrijeme upotrebe soli.

Kod svake dodatne intervencije za postizanje

bolje odpornosti betonskog elementa kao što

su impregnacije, zaštitni premazi itd., treba

odstraniti cementnu koru, a često i ukupnu

koru betona.

Evropske norme za projektovanje

armiranobetonskih konstrukcija određuju

minimalne debljine zaštitnog sloja iznad

armature u zavisnosti od stepena

agresivnosti okoline.

Eurocode 2 propisuje, u zavisnosti od

stepena ispotavljenosti, minimalne debljine

zaštitnog sloja u intervalu od 10 do 40 mm sa

dodatkom 5 do 10 mm što zavisi od izvedene

kontrole kvaliteta.

Praksa je pokazala, da su propisane debljine

zaštitnih slojeva iznad armature premale,

posebno ako se radi o konstrukcijama, koje

se nalaze u agresivnoj okolini kao što je

blizina mora ili upotreba soli u zimskom

periodu. U ovakvim slučajevima trebalo bi

debljinu zaštitnog sloja odrediti na osnovu

izračunate brzine penetracije, agresivnih

materija odnosno predpostavljenog

mehanizma raspadanja betona koji se

određuje kroz upotrebu inžinjerskog modela.

Veća debljina zaštitnog sloja garantuje bolju

prionljivost armature sa betonom i bolju

zaštitu protiv vlage i požara, a omogućava

upotrebu većih frakcija agregata.

Projektovanu debljinu zaštitnog sloja treba

obezbijediti sa ugrađivanjem podmetača,

distancera ili linijskih podmetača na

pristojnom razmaku. Materijal distancera

mora omogućavati dobru prionljivost sa

betonom, posebno u agresivnim sredinama.

Geometrijski oblik mora obezbijediti

stabilnost u postavljenom položaju.

Debljini i kvalitetu zaštitnog sloja treba

posvetiti veliku pažnju i kod izvođenja

radova. Na postizanje projektovanog kvaliteta

i osobine koje uslovljavaju trajnost zaštitnog

sloja, bistveno utiče kvalitet i gustoća

ugrađivanja podmetača – distancera te

intenzivna i kvalitetna njega betona. Slabo

njegovanje može povećati propusnost betona

u zaštitnom sloju i do 100 puta.

Kod mostova minimalna debljina

zaštitnog sloja iznosi 4,5 cm za vanjske

površine te 3,5 cm za unutrašnje površine.

Za dijelove nosive konstrukcije koji su u

dodiru sa zemljom minimalna debljina

zaštitnog sloja je 5 cm.

Za obezbijeđenje debljine zaštitnog sloja

upotrebljavaju se podmetači kao na slici 5.1

Sa svojim oblikom podmetač obezbijeđuje

debljine slojeva od 4,5 cm i 3,5 cm u

zavisnosti od položaja ugrađivanja. U sredini

ima rupu ∅ 2,5 mm koja služi za vezanje

podmetača za armaturu.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 10 Strana 9 od 17

Oplate

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Najmanja debljina zaštitnog sloja zavisi od

vrste konstrukcije, stepena agresivnosti

okoline, marke betona, promjera armature i

načina ugrađivanja betona.

U slučajevima kada je potrebna veća debljina

zaštitnog sloja od 5 cm, onda se zaštitni sloj

mora armirati sa tankom armaturnom

mrežom. Razmak između armature u

zaštitnom sloju i vanjske površine betona ne

smije biti manji od 2 cm.

5.3 Obrada vidnih betonskih površina

u oplati

Vidne betonske površine u oplati treba

oblikovati tako, da se u pripremljenu oplatu

ugrade letve prema željama za veličinu

pojedinih utora.

Kao što se vidi na slici 5.3 mogući su

horizontalni utori na međusobnom razmaku

80 – 120 cm.

Slika 5.1: Podmetač za pravilno određivanje

zaštitnog sloja

Podmetači se rade iz mješavine agregata

granulacije 0-4 mm, cementa PC 45, vode,

akrilat kemakril sa polipropilenskim vlaknima

1 kg/m 3 .

Podmetači se raspoređuju prema slici 5.2.

Međusobni razmak je 50 d u oba smjera (d =

debljina armaturne palice koja je najbliža

oplati), a ne smije biti veći od 50 cm.

Podmetač se dobro pričvrsti sa žicom na

palicu koja je najbliža oplati tako da

obezbijeđuje stabilnost armature i željenu

debljinu zaštitnog sloja.

Slika 5.3: Obrada horizontalnog utora dubine

veće od 2 cm

Horizontalni utori dubine od 2 cm izvode se

bez intervencija u armaturi betona kao što je

prikazano na slici 5.4. Ako se izvode utori

veće dubine od 2 cm onda treba izvršiti

korekciju armature, te područje armirati na

odgovarajući način (slika 5.3).

Slika 5.2: Način postavljanja podmetača

Strana 10 od 17 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 10 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Oplate

Oštri rubovi se moraju skinuti – odsjeći već

kod projektovanja pojedinih elemenata.

Skinuta površina ne smije biti manja od 20

mm, a za nju važe ista pravila u pogledu

armiranja kao i za susjedne površine.

5.4 Obrada novih vidnih betonskih

površina nakon skidanja oplate

Naknadnu obradu novih vidnih površina treba

što više smanjiti. Konačan izgled novih vidnih

površina treba projektovati već u izradi

planova oplate.

Slika 5.4: Obrada horizontalnog utora

dubina do 2 cm

Ako se betoniranje izvodi sa horizontalnom

fugom, onda je poželjno da se taj radni spoj

sakrije u udubljenju utora. Na taj način se

izbjegava nepravilan spoj starog i novog

betona.

Obrađivanje rubova ima uticaj na konačan

izgled betonskih površina. Rubovi su

osjetljivi, brzo dolazi do njihovog oštećenja.

Da bi se izbjegla ova oštećenja, rubovi se

posebno obrađuju. Ako je ugao između dvije

susjedne stranice 90 o , rub se skine po 2 cm

na svaku stranu. Ovo skidanje postiže se sa

ugrađivanjem letvice u obliku trokuta.

Naknadnu obradu sa kamenorezačkim

alatima treba ograničiti na dekorativne

betonske ograde, vijence i krilne zidove. Kod

ovakvih obrada treba paziti, da je zaštitni sloj

5 cm.

Naknadna obrada novih betonskih površina u

agresivnim okolinama je zabranjena pošto se

sa njom ruši kompaktnost betonske površine.

Nove vidne betonske površine mogu, se

nakon skidanja oplate, premazati sa bojom

izgleda betona. Premazivanje novih

betonskih površina se preporučuje samo u

slučajevima u kojima dolazi do povećane

odpornosti na uticaje agresivne okoline.

U zadnje vrijeme otvorila se mogućnost

obrade svježe betonske mase sa bojenjem

uz istovremeno utiskivanje kamene teksture.

Nanose se samo na horizontalnim betonskim

površinama. Na taj način se obezbjeđuje

trajnost boje koja ne prouzrokuje štetne

uticaje na beton.

Kod određivanja boje kamena i oblika

teksture treba uzeti u obzir izgled okolne

prirode.

Obrada površina sa ovakvim materijalom

primjenjuje se na hodnicima i dostupnim

stazama.

Slika 5.5: Obrada rubova

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 10 Strana 11 od 17

Oplate

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

5.5 Obrada vidnih betonskih površina

podvoza

5.5.1 Podvozi sa paralelnim krilima

Krila podvoza su paralelna i zajedno sa

keglama i oblikovanim kosinama zaključuju

objekat.

Predlaže se izrada površinskog reljeva na

površinama zidova podvoza sa horizontalnim

utorima širine 7 cm, dubine 2 cm koji su na

međusobnom razmaku 80-100 cm.

Moguće je ″produbljenje″ čelnog dijela

nosača iznad ulaza u podvoz sa izvođenjem

konzolne konstrukcije u dubinu 35 cm. Na taj

način se sa minimalnim srestvima

oblikovanja postiže utisak postojanja portala i

naznačena briga za njegovo oblikovanje

(slika 5.6 i 5.7).

Portal se može istaći i sa «produbljenjem»

čitavog portala, odnosno ploče i vertikalnih

zidova.

Slika 5.6: Podvoz sa paralelnim krilima sa djelimično istaknutim portalom

5.5.2 Podvozi sa kosim krilima

Krila podvoza su kosa dok se priključak

kosine nasipa završava na krilu.

Predlaže se površinski reljef betonskih

potpornih zidova podvoza sa horizontalnim

utorima širine 7 cm, dubine 2 cm na razmaku

80 – 100 cm (slika 5.6).

Moguće je ″produbljenje″ čelnog dijela

nosača iznad ulaza u podvoz sa izradom

konzolne konstrukcije dubine 35 cm. Na taj

način se sa minimalnim srestvima

oblikovanja postiže utisak postojanja

istaknutog portala i naznačena briga za

njegovo oblikovanje.

Slika 5.7: Podvoz sa kosim krilima i djelomično istaknutim portalom

Strana 12 od 17 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 10 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Oplate

5.5.3 Podvozi sa cilindričnim krilnim

zidovima

Predlaže se vertikalna deklinacija polukružnih

zidova na ulazu u podvoz te njihova

površinska struktura – reljef sa vertikalnim

utorima širine 15 cm, dubine 2 cm na

razmaku 80 cm.

Predlaže se površinska struktura – reljef

betonskih potpornih zidova podvoza sa

horizontalnim utorima širine 7 cm, dubine 2

cm na razmaku 80 – 100 cm.

Moguće je izrada podvojenog portala na

ulazu u podvoz sa oblikovanjem 40 cm

širokog i 35 cm dubokog utopljenog okvira,

koji je odvojen sa korizonalnim fugama u vidu

nastavljanja presavijenog zida (slika 5.8).

Slika 5.8: Podvoz sa cilindričnim krilima i istaknutim portalom

5.6 Obrada vidnih betonskih površina

nadvoza

5.6.1 Nadvozi sa jednim rasponom

Varijanta je u smislu oblikovanja neutralna.

Nosač je oblikovan u vidu blagog luka što

konstrukciji daje eleganciju i lakoću.

Preporučuje se za nadvoze u usjeku.

Objekti na autoputevima su većinom

inžinjerske konstrukcije. Njihovoj ljepoti

pridonosi pravi izbor nosivog sistema

konstrukcije i skladnost dimenzija. Iz tog

razloga treba, pri samom izboru koncepta,

razmišljati o njegovom oblikovanju. Svaki

element na ovakvim objektima, koji nema

funkcionalni značaj, djeluje neskladno.

Slika 5.9: Nadvoz sa jednim rasponom

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 10 Strana 13 od 17

Oplate

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

5.6.2 Nadvozi sa dva raspona

Nadvozi sa dva raspona se najviše

upotrebljavaju kada se autoput nalazi u

poluusjeku. Na slici 5.10 prikazan je nadvoz

iz montažnih prednapregnutih nosača. Svi

ostali konstruktivni dijelovi su monolitni.

Oblikovanje ovakvih objekata postiže se kroz

izbor odgovarajuće konstrukcije, koja u

datom ambijentu najbolje odgovara. U

ovakvim slučajevima ima smisla da se

istakne i kompozicijska obrada velike

betonske površine upornjaka i srednje

potpore.

Slika 5.10: Nadvoz sa dva raspona

I u ovom primjeru predlaže se površinska

struktura upornjaka podvoza sa horizontalnim

utorom širine 7 cm, dubine 2 cm na razmaku

80 – 100 cm.

Krajnje potpore mogu imati i vertikalni žlijeb

dimenzije 30 x 30 cm u koji se sakrije

vertikalna cijev za odvodnjavanje objekta.

Stub ili stubovi ovakvog nadvoza mogu se

oblikovati i drugačije što zavisi od

projektanta.

5.6.3 Nadvoz sa tri raspona

Nadvozi sa tri raspona najčešće se

upotrebljavaju pri nadvozu u nasipu kod kojih

je pojas za razdvajanje autoputa manje

širine.

Nadvozi sa tri raspona premošćavaju

autocestu sa srednjim većim rasponom dok

su krajnji rasponi manji. Ravnu ili zakrivljenu

konstrukciju podupiru stubovi različitog

oblika.

Sa ovakvim konstruktivnim rješenjem,

vizualno je oblikovan otvoreni profil prostora

ceste sa čime je obezbjeđena i njegova

transparentnost. Objekat koji je komponiran u

skladu sa statičkim i konstruktivnim uslovima

istovremeno postaje racionalan i skladno

oblikovan. Predlaže se reljef horizontalnih

linija na stubovima i krajnjim upornjacima

koje su na međusobnom razmaku 80 – 120

cm.

Slika 5.11: Nadvoz sa tri raspona

5.6.4 Nadvoz sa četiri raspona

Nadvozi sa četiri raspona upotrebljavaju se u

slučajevima kod kojih su pojasevi za

razdvajanje autoputa široki, kada autoput ima

tri kolovozne trake ili kada je autocesta sa

dvije kolovozne trake, a želi se ostaviti

rezervni prostor za treću kolovoznu traku.

Za nadvoze sa četiri raspona važi sve što je

napisano za prethodne nadvoze. Objekti

mogu biti sa različitim gornjim

konstrukcijama, a oblikovanje betonskih

površina može biti identično kao kod

prethodnih nadvoza.

Slika 5.12: Nadvoz sa četiri raspona u spregnutoj ili monolitnoj izradi

Strana 14 od 17 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 10 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Oplate

Slika 5.13: Upornjak sa grednom gornjom

konstrukcijom

Slika 5.14: Upornjak sa monolitnom gornjom

konstrukcijom

6. OBLOGE BETONSKIH POVRŠINA

6.1 Općenito

Pojedine dijelove objekata, prije svega

upornjake moguće je obložiti sa kamenom u

slučajevima kada želimo povećati njihovu

estetsku vrijednost i to u krajevima u kojima

se kamen pojavljuje kao tradicionalni

građevinski materijal. Oblaganjem se postiže

veća otpornost građevinskih elemenata na

vanjske uticaje.

6.2 Obloge iz nepravilno složenog

kamena - ciklopski zidovi

Obloge ili zidovi iz nepravilno raspoređenih

kamenja – ciklopski zidovi upotrebljavaju se

samo kod oblaganja ili zidanja potpornih

zidova na putevima, dok se za oblaganja

objekata ne preporučuju.

Karakteristika ciklopskih zidova ogleda se u

poligonalnom obliku njihovog lica, a nikako u

veličini pojedinih kamenja.

Opšti izgled vidnih kamenih površina daje

vrsta, kvalitet i boja kamena, odnos većih i

manjih komada kamena, njihov oblik i

veličina te način obrade površine i

međusobne povezanosti.

Kod oblikovanja kamenih obloga važe

slijedeća pravila:

- treba izabrati takvu obradu kamena koja će

što više naglasiti njegovu strukturu i na

kojoj će se što manje primjećivati tragovi

upotrebe alata:

- veće komade kamena treba ugraditi u

donje redove. Poželjno je da su pojedini

komadi za polovicu duži od visine, a

preklapanje treba da je min. 20 cm;

- međusobni spojevi treba da su približno

jednaki, malter treba da bude što manje

uočljiv na licu zida, oštećenja i nedostatke

ne treba popravljati sa malterom te ne

treba crtati lažne spojeve po malteru;

- opšti izgled zida ne smije ličiti na podlogu

od kaldrme.

Vidne betonske površine mogu se oblagati i

sa betonskim prefabrikovanim pločama, ako

imaju istovremeno i funkciju oplate.

Slika 6.1: Izgled ciklopskog zida

Kod izrade ovakve obloge ili zida pojedini

komadi se sakupljaju na taj način, da se

mogu ugraditi uz malu doradu. Ugrađivanje

se izvodi tako, da svaki kamen ima najmanje

tri površine na koje se oslanja. Pojedini

komadi kamena moraju ići u dubinu zida

najmanje 20 cm. Poželjno je da se na svaka

2 m 2 površine lica zida uzida jedan veći blok

koji bi ulazio u masu betona cca 40 cm.

Komadi kamena u ciklopskom zidu imaju

dimenzije 60 cm i oblik petougaonika. Spojevi

između kamenja na licu zida imaju širinu 20 –

40 mm.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 10 Strana 15 od 17

Oplate

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

6.3 Oblaganje sa lomljenim kamenom

Za oblaganje lomljenim kamenom

upotrebljavaju se komadi sa prirodnim ili

obrađenim površinama. Širina fuga (spojnica)

je 15 do 30 mm. Spoj slijedećeg sloja treba

da je zamaknjen od donjeg spoja za 10 cm.

Visina slojeva u istom zidu može biti različita.

Pojedine komade kamena treba slagati tako

da rezultanta opterećenja, odnosno sila

pritiska djeluje vertikalno na smjer sloja.

Kod zidanja sa lomljenim ili djelomično

obrađenim kamenom važe isti principi i

pravila, koja su navedena kod sidranja ili

oblaganja ciklopskog zida s tim da je

pravilnije oblikovanje lica zida.

Komadi kamena imaju dimenzije (20-40) /

(40-80) cm i imaju pravougaoni oblik.

Slika 6.2: Izgled zida iz lomljenog kamena

U zavisnosti od oblika ugrađenog bloka, lice

zida može imati različite oblike:

- da ima naznačenu slojevitost sa slojevima

približno iste veličine ili sa slojevima

različite visine:

- da se pravilno mijenjaju deblji i tanji slojevi;

- da jedan blok kamena prelazi kroz dva ili

više slojeva, sa čime su slojevi međusobno

povezani;

- izgled može biti bez naznačene slojevitosti;

- vidna površina može biti reljefna -

neobrađena.

Oblaganje betonskih zidova može se izvesti

na dva načina. Istovremeno sa betoniranjem

gdje kamena obloga ima funkciju oplate ili se

oblaganje izvodi naknadno. U prvom primjeru

treba pojedine komade ankerisati na svakom

drugom ili trećem spoju za masu zida (na

ostalim spojevima ugrađuju se obične

spojnice za međusobnu vezu između

pojedinih kamenja). Kod zidova koji se

naknadno oblažu treba naštokati - ohrapaviti

površinu zida za obezbjeđenje što bolje veze

između obloge i zida. I kod ovog načina

oblaganja treba vezu između obloge i zida

izvesti pomoću metalnih pijavica. Prostor

između zida i obloge se zalije sa cementnim

malterom ili betonom sitne granulacije.

Obrada spojeva u velikoj mjeri utiče na izgled

lica zida. Kod kvalitetnije obrađenog kamena

mogu se izvesti uži spojevi i obratno. Širina

spojeva kod tesanog kamena varira od 5 –

20 mm. U zavisnosti od širine spoja vrši se

izbor maltera za ugrađivanje. Za uske

spojeve upotrebljava se pijesak sitnije

granulacije i obratno. Po završenom

oblaganju i završenom procesu slijeganja

pristupa se definitivnoj obradi vidljivih

dijelova spojeva. Boju maltera za obradu

spojeva bira se prema želji naručioca.

Vidna površina spoja može biti:

- ravna sa licem kamena

- utopljena unutar lica zida

- izvučena izvan površine lica zida

Izgled lica kamenog zida zavisi od načina

ugrađivanja kamene obloge. Obloga se može

ugrađivati na više načina.

Način polaganja tesanog kamena kod koga

su horizontalni slojevi jednaki, a pojedini

komadi se ugrađuju na krst, kao što je

prikazano na slici 6.2, predstavlja gotski stil

oblaganja. Preklop gornjeg sloja prema

donjem je za jednu četvrtinu.

6.4 Obloge iz tesanog kamena

Komadi tesanog kamena obrađeni su do cca

15 cm u dubinu. Horizontalni spojevi su bez

prekida, dok vertikalni spojevi treba da su

okomiti na ležišni spoj.

Visine pojedinih slojeva obloge mogu biti

različite. Omjer visine i dužine kod pojedinih

komada je u granicama 1 : 1,2 kod kamena iz

škriljaca, a 1:1 kod tvrdog kamena.

Slika 6.3: Izgled zida u gotskom stilu

Slojevi kresanog kamena mogu imati različite

visine. Kod ovakvog načina ugrađivanja treba

paziti da su veći komadi kamena u nižim

slojevima. Važno je da se pojedini komadi

preklapaju za 10 cm.

Strana 16 od 17 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 10 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Oplate

Slika 6.4: Izgled zida iz tesanog kamena sa

ravnim stojnicama

Tesani kamen se može ugrađivati u

nepravilnom obliku. U ovakvom zidu nema

horizontalnih slojeva. Kod ovog načina treba

izbjegavati spoj tri komada u jednoj tački.

Slika 6.5: Izgled zida iz tesanog kamena sa

nepravilnim stojnicama

Slika 6.6: Izgled kamenom obloženog upornjaka

Kod objekata na putevima oblažu se krajnji

upornjaci, ako se nalaze u okolini koja to

dozvoljava i ako se sa tim postiže veća

trajnost upornjaka. U izuzetnim slučajevima

oblažu se i srednji stubovi, ako se nalaze u

koritu rijeke sa čime se štite od abrazije.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 10 Strana 17 od 17

SMJERNICE ZA PROJEKTOVANJE, GRAĐENJE,

ODRŽAVANJE I NADZOR NA PUTEVIMA

Knjiga I: PROJEKTOVANJE

Dio 2: PROJEKTOVANJE MOSTOVA

PROJEKTANTSKA SMJERNICA (PS 1.2.11)

Poglavlje 11: OPREMA ZA ODRŽAVANJE MOSTOVA

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Oprema za održavanje mostova

U V O D

Oprema za održavanje mostova dobiva puno značenje kod pregleda mostova, a još veći kod

radova na održavanju i sanaciji.

Svaki most mora imati opremu za održavanje (stepenice, repere, table za informisanje, otvore

za zračenje i pristupe), koja omogućava direktan prilaz ili prilaz direktno uz pomoć specijalnog

vozila do svih dijelova nosive konstrukcije i opreme.

Za sve mostove na putevima obavezna je izrada projekta za održavanje, koji mora sadržavati

sve važne podatke o objektu, kao i uslove i način pregleda i održavanja.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 11 Strana 3 od 25

Oprema za održavanje mostova

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

S A D R Ž A J

1. PREDMET PROJEKTANTSKE SMJERNICE ..............................................................................5

2. REFERENTNI NORMATIVI ..........................................................................................................5

3. TUMAČENJE IZRAZA ..................................................................................................................5

4. OPREMA ZA ODRŽAVANJE MOSTOVA - OPĆENITO ..............................................................5

5. STEPENICE ZA ODRŽAVANJE...................................................................................................7

5.1 Stepenice pored upornjaka .................................................................................................7

5.2 Stepenice u šupljim stubovima..........................................................................................10

5.3 Pristup u rasponsku konstrukciju ......................................................................................10

5.4 Održavanje instalacija na mostovima ...............................................................................10

6. REPERI ZA KONTROLU GEOMETRIJE I DEFORMACIJA OBJEKTA .....................................14

7. TABLE ZA INFORMISANJE .......................................................................................................16

8. OTVORI ZA ZRAČENJE I ODVODNJAVANJE SANDUČASTIH PRESJEKA...........................17

9. SPECIJALNA VOZILA ZA PREGLED I ODRŽAVANJE MOSTOVA..........................................18

9.1 Karakteristike specijalnog vozila .......................................................................................18

9.2 Vozilo za održavanje odvodnjavanja i kanalizacije ...........................................................19

10. PROJEKAT ODRŽAVANJA MOSTOVA (POM) .........................................................................19

10.1 Tehnički izvještaj ...............................................................................................................19

10.2 Nadzor mosta....................................................................................................................20

10.2.1 Tehnički pregled.............................................................................................................20

10.2.2 Tekući pregledi...............................................................................................................20

10.2.3 Redovni pregledi ............................................................................................................20

10.2.4 Glavni pregled................................................................................................................21

10.2.5 Izvanredni pregledi.........................................................................................................21

10.2.6 Detaljni pregledi .............................................................................................................21

10.2.7 Mjerenja u periodu između pojedinih pregleda..............................................................21

10.3 Radovi na održavanju mosta.............................................................................................22

10.3.1 Redovna čišćenja mosta................................................................................................22

10.3.2 Ostali radovi na održavanju ...........................................................................................22

10.4 Grafički prilozi....................................................................................................................23

Strana 4 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 11 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Oprema za održavanje mostova

1. PREDMET PROJEKTANTSKE

SMJERNICE

Oprema za održavanje objekata dobiva puno

značenje kod pregleda objekata, a još veći

kod radova na održavanju i sanaciji.

Svaki objekat treba da ima opremu za

održavanje (stepenice, repere, table za

informacije, otvore za zračenje i pristupe)

koja omogućava direktni pristup ili pristup uz

pomoć specijalnog vozila u sve dijelove

nosive konstrukcije i opreme mosta.

Za objekte na putevima obavezna je izrada

projekta za održavanje koji mora sadržavati

sve važne podatke, kao i uslove i način

pregleda i održavanja.

2. REFERENTNI NORMATIVI

Ova smjernica zasniva se na pravilniku o

tehničkim normativima za beton i armirani

beton (PBAB 87), Sl. list SFRJ br. 11 iz 1987,

članovi 286 i 287 i njemačke smjernice

Riechtzeichnun gen für Brücken und Anbere

Ingenieurbauwerke.

3. TUMAČENJE IZRAZA

Oprema objekta prestavlja one dijelove koji

ne pripadaju konstrukciji objekta, ali su

neophodni za njegovo funkcionisanje.

Projekat za održavanje je projektna

dokumentacija u kojoj su sadržana upustva

za gospodarenje objektom po završetku

izgradnje sa kojima se postiže pouzdanost i

trajnost.

Stepenice za održavanje su dio opreme

objekta koji služi za pristup radnika za

preglede i održavanje, do vitalnih dijelova.

Reperi služe za kontrolu deformacija i

slijeganja objekta.

Table za informisanje sadrže podatke o

godini izgradnje, investitoru, izvođaču,

projektantu itd.

Otvori za prozračivanje služe za

provjetravanje zatvorenih sandučastih

poprečnih presjeka.

Specijalna vozila za pregled, su vozila koja

su opremljena sa teleskopskom skelom sa

kojom je omogućen pristup do onih

elemenata objekta koji nisu dostupni i

pomoću koga se vrši pregled ili sanacija.

Tehnički pregled prestavlja stručni pregled

izvedenih radova koji se upoređuju sa

nacrtima, tehničkim opisom i tehničkim

uslovima. S njim se obavlja kontrola oblika,

kvaliteta i stabilnosti izvedenog objekta.

Tekući pregledi sa kojim se evidentira stanje

objekta i eliminišu manja oštećenja koja

mogu ugroziti stabilnost objekta.

Redovni pregled vrši se svake dvije godine

osim, ako se u istoj godini ne obavlja glavni

pregled. Sa njim se vrši pregled svih dijelova

opreme, kolovoza i nosivog sistema koji su

dostupni bez posebnih naprava. Pregledom

se evidentiraju sva oštećenja koja bi mogla

utjecati na stabilnost prometa i sva oštećenja

ili štetne pojave koje ugrožavaju sigurnost,

upotrebljivost i trajnost objekta.

Vanredni pregled obavljaju stručne komisije

koje treba da ustanove stanje objekta za

vrijeme trajanja neočekivanih događaja

(poplave, potresi, vanredni prevozi itd.).

Glavni pregled obavlja se svakih šest

godina i nakon isteka garancije. Isti je kao i

redovni pregled stim da se moraju pregledati

i nedostupna mjesta uz upotrebu

odgovarajućih naprava za pristup.

Detaljni pregled služi kao osnova za ocjenu

stvarnog stanja, kvaliteta materiala i

sigurnosti cjelokupne konstrukcije i kao

osnova za dijagnostiku stanja i određivanje

principa rehabilitacije.

4. OPREMA ZA ODRŽAVANJE

MOSTOVA - OPĆENITO

Projektant novog mosta u fazi projektovanja

razmišlja o mogućnosti obavljanja pregleda,

kao i o mogućnostima za izvođenje radova

na održavnaju i rehabilitaciji. Poseban značaj

treba dati objektima kod kojih se nalazi dosta

opreme i instalacija, posebno kada su u

pitanju gradski objekti.

Koncept rješenja objekata mora biti takav, da

razne instalacije i oprema za održavanje ne

kvare izgled objekta te da omogućava

ugrađivanje kolica ili prilaz specijalnim

vozilom za obavljanje pregleda.

Za sve objekte obavezna je izrada projekta

održavanja u čijem sastavu moraju biti svi

značajniji podaci o objektu kao i uslovi i način

vršenja pregleda i održavanja.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 11 Strana 5 od 25

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Oprema za održavanje mostova

Slika 4.1: Shema mosta sa opremom za održavanje

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 11 Strana 6 od 25

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Oprema za održavanje mostova

5. STEPENICE ZA ODRŽAVANJE

5.1 Stepenice pored upornjaka

Kod svih objekata treba obezbijediti pristup

do upornjaka sa nivoa ceste (slika 5.1 i 5.2).

Stepenice uz upornjake izvode se sa strane

uz krilo paralelno sa osom objekta. Širina

stepenica je min. 80 cm, visina max. 17 –18

cm.

Podlogu kosine ispod stepenica treba dobro

pripremiti kako bi se obezbijedila njihova

stabilnost. Pored toga treba izvesti temelj –

prag na početku i kraju stepenica presjeka

50x80 cm što zavisi od kvaliteta i vrste tla.

Debljina nosive ploče stepenica je cca 15 cm,

a armira se sa konstruktivnom armaturom.

Gazišta mogu biti betonska ili kamena.

Minimalna marka betona je MB 30.

Kod širokih objekata (četiri trake), a posebno

kod objekata na autocestama treba izvesti

stepenice sa obe strane.

Kod mostova i nadvoza kod kojih prolazi put

ispod njih, treba obezbijediti pristup do

upornjaka sa puta ispod objekta. Stepenice

se nalaze u osi objekta (slika 5.2).

Projektantima se prepušta odluka da, kod

manjih objekata (visina manja od 3 m) kod

kojih je nagib kosina 1 : 1,5 – 1:2,5, mogu

izbjeći izgradnju stepenica. U ovakvim

slučajevima pristup je moguć preko kosina

nasipa ili usjeka.

Ispred upornjaka izvedu se pristupne staze

širine 1,0 m, visine > 1,80 m.

Pojedini detalji prikazani su na sl. 5.3 i 5.4

Slika 5.1: Položaj stepenica za pristup ispod mosta

Slika 5.2: Položaj stepenica za pristup do ležišta sa puta ispod mosta

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 11 Strana 7 od 25

Oprema za održavanje mostova

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Slika 5.3: Skica stepenica paralelna sa mostom

Strana 8 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 11 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Oprema za održavanje mostova

Slika 5.4: Skica stepenica za pristup ispod mosta

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 11 Strana 9 od 25

Oprema za održavanje mostova

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

5.2 Stepenice u šupljim stubovima

Šuplji stubovi koji imaju unutrašnje mjere

veće od 1,5 m moraju imati otvor za ulaz sa

čeličnim vratima dim. 90/140 sa bravom koja

se nalaze 2,0 m iznad terena.

Kroz vrata je obezbijeđen ulaz u unutrašnjost

stuba (slika 5.5). Na zid stuba ugrađuju se

lestve sa leđnom zaštitom po čitavoj visini

stuba. Lestve omogućavaju pregled i manje

popravke u unutrašnjosti stuba (slika 5.6).

Ako preko ovakvih stubova prelazi

sandučasta rasponska konstrukcija koja je

oslonjena na ležišta, onda treba izvesti prolaz

iz stuba u rasponsku konstrukciju (ili obratno)

(slika 5.7). Ovaj prolaz nije potreban kada su

stubovi uklješteni u rasponsku konstrukciju.

Kod većih mostova (duži od 100 m) na

kojima se nalaze veće instalacije, treba

obezbjediti trajne hodnike iz čelične

konstrukcije koji služe za održavanje i

namještanje čeličnih kolica iz kojih se mogu

obavljati radovi. Širina ovog hodnika je 80

cm.

Kod objekata sandučastog presjeka,

instalacije se namještaju u unutrašnjosti

mosta. Njihovu lokaciju treba izabrati tako, da

ne smetaju eventualnom ugrađivanju

dodatnih kablova za ojačanje rasponske

konstrukcije. Pristup u unutrašnjost

sandučastog presjeka, za potrebe održavanja

i pregleda obezbjeđen je kroz ostavljene

otvore.

5.3 Pristup u rasponsku konstrukciju

Kod objekata, koji na krajnjim osloncima

imaju komoru, treba omogućiti prelaz iz

komore u sandučastu konstrukciju.

Objekti bez komore moraju imati otvor u

donjoj ploči rasponske konstrukcije.

Veličina otvora iznosi 60/140 cm, a od

krajnjeg upornjaka je odmaknuta 1,5 do 2,0

m (radi lakšeg uvođenja dodatnih kablova).

Sandučaste konstrukcije sa poprečnim

nosačima moraju imati otvore za prolaz min.

dimenzija 80/140 cm. Otvori su u donjem

dijelu poprečnog nosača.

5.4 Održavanje instalacija na

mostovima

Instalacije koje se ugrađuju u beton hodnika,

moraju se voditi kroz PVC cijevi ∅ 80 ili 110

mm. Radi lakšeg vođenja, kontrole i

održavanja, u beton hodnika ugrađuju se

kontrolni šahtovi dim. 41/107 cm, čiji razmak

treba uskladiti sa vlasnicima pojedinih

instalacija.

Instalacije većih dimenzija (vodovod,

kanalizacija, toplovod i niskotlačni plinovod)

treba voditi preko čeličnih konzola sa

odgovarajućim fiksnim i pomičnim

potporama. Održavanje važnijih instalacija

koje se nalaze sa vanjske strane na dugim

objektima, obezbijeđuje se sa posebnim

kolicima koja su ugrađena na konstrukciju.

Strana 10 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 11 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Oprema za održavanje mostova

Slika 5.5: Pocinkovana čelična vrata za ulaz u unutrašnjost stubova

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 11 Strana 11 od 25

Oprema za održavanje mostova

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Slika 5.6: Čelične lestve za pregled unutrašnjosti stubova

Strana 12 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 11 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Oprema za održavanje mostova

Slika 5.7: Prelaz iz sandučaste rasponske konstrukcije u stub i obratno

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 11 Strana 13 od 25

Oprema za održavanje mostova

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

6. REPERI ZA KONTROLU

GEOMETRIJE I DEFORMACIJA

OBJEKTA

U toku izgradnje objekta ugrađuju se na

određenim mjestima reperi koji su povezani

na postojeću nivelmansku mrežu u

apsolutnim kotama. Na ovaj način se

omogućava geometrijsko praćenje objekta u

fazi izgradnje, i u toku eksploatacije objekta

(slike 6.1, 6.2 i 6.3).

Za izbor mjesta ugrađivanja repera treba

uzeti u obzir slijedeća dva kriterija:

- da se nalaze na dostupnim mjestima koja

su zaštićena od ostečenja,

- da su ugrađeni sa obe strane na svim

potporama rasponske konstrukcije i na

mjestima gdje se konstrukcija najviše

deformiše.

Nivelman ugrađenih repera mora biti u

apsolutnim kotama, a izrađuje ga ovlaštena

osoba ili institucija.

Rezultati nultog snimanja svih repera moraju

se evidentirati u formularu koji se nalazi u

projektu održavanja.

Slika 6.1: Detalj repera na podupori

Slika 6.2: Detalj repera na upornjaku ili van mosta

Strana 14 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 11 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Oprema za održavanje mostova

Slika 6.3: Detalj repera na nosivoj konstrukciji

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 11 Strana 15 od 25

Oprema za održavanje mostova

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

7. TABLE ZA INFORMISANJE

Na krajnjem upornjaku svakog objekta treba

ugraditi tablu sa imenom izvođača i godinom

izgradnje (slika 7.1). Tabla mora biti iz

nerđajućeg čelika ili bronze.

Table za prometnu sigurnost, informacije,

naziv objekta i razna ograničenja sastavni su

dio projekta za uređenje prometa.

Slika 7.1: Tabla za informisanje

Strana 16 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 11 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Oprema za održavanje mostova

8. OTVORI ZA ZRAČENJE I

ODVODNJAVANJE SANDUČASTIH

PRESJEKA

Kod zatvorenih sandučastih presjeka gornje i

donje konstrukcije potrebno je izvesti otvore

za zračenje.

Minimalne dimenzije otvora u gornjoj

konstrukciji su ∅ 200 mm na razmaku 20 m.

Otvor mora biti zaštićen sa mrežom otvora 1

x 1 cm sa kojom se spriječava ulaz ptica.

Obavezno se moraju izraditi i otvori na

najnižim tačkama sandučastog presjeka koji

služe za potrebe odvodnjavanja (kondezna

vlaga, voda iz kanalizacije koja prolazi kroz

sandučasti presjek (slika 8.1).

Kod šupljih stubova treba izraditi otvore za

zračenje na samom vrhu kroz oba zida u

poprečnom smjeru. Ovi otvori mogu poslužiti

za ugrađivanje čeličnih nosača za potrebe

montaže skele, hidrauličkih dizalica i druge

opreme koja je potrebna za izvođenje radova

na sanaciji (slika 8.2).

Na dnu šupljih stubova moraju se izvesti

otvori za odvod vode koja može prodrijeti u

stub.

Slika 8.1: Otvori za prozračivanje

Slika 8.2: Otvori za prozračivanje šupljih stubova

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 11 Strana 17 od 25

Oprema za održavanje mostova

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

9. SPECIJALNA VOZILA ZA

PREGLED I ODRŽAVANJE

MOSTOVA

Pregled i održavanje objekata ima veliki

značaj pošto se sa njima mogu odkloniti

nedostaci i spriječiti pojava većih oštećenja.

U ovu svrhu mogu se upotrijebiti:

Odgovarajuće čelične lotre koje se pričvrste

na čeličnu ogradu objekta. Sa lotrama se

mogu obaviti pregledi instalacija koje se

nalaze sa vanjske strane objekta, ako su

konzole manje od 1,5 m.

Montažna kolica sa konzolama, koja se

postave na hodnik. Sa njima se vrši pregled i

održavanje instalacija kod većih gradskih

mostova. Konstrukcija kolica sa konzolom

mora biti takva, da se može prilagođavati na

različite širine hodnika i da imaju jednostavnu

montažu.

Košara na hidrauličkoj ruci sa kojom se vrši

pregled i manji popravci rasponske

konstrukcije na određenim nepristupačnim

mjestima kada upotreba vozila nije

ekonomična.

vodoravni domet

širina skele

potrebna širina na mostu

maksimalno opterećenje mosta

maksimalno opterećenje

teleskopske platforme

maksimalna dubina spuštanja

okretanje platforme

ukupna težina

ukupna dužina

ukupna širina

ukupna visina

vlastiti hidraulički pogon

napajanje sa električnom strujom

18 m

1,7 m

2,5 m

600 kg

300 kg

9,0 m

180 o

26.000 kg

12,0 m

2,5 m

4,0 m

Aluminijska pomična platforma širine 1 – 1,5

m koja se može sihronizirano pomicati u

vertikalnom i horizontalnom smjeru.

Upotrebljava se za manje radove na

održavanju na rasponskoj konstrukciji.

Slika 9.1: Shema i karakteristike specijalnog

vozila

Specijalno vozilo za pregled i održavanje

rasponske i donje konstrukcije objekta.

Obavezno se moraju sagledati sve

karakteristike ovog vozila posebno u pogledu

njegove mase, dostupa, manevarskih

sposobnosti, gabarita i nosivosti platforme.

9.1 Karakteristike specijalnog vozila

Specijalno vozilo spada u vozila za pregled

mostova. Upotrebljava se i za izvođenje

manjih radova na održavanju ili sanaciji (slika

9.1 i 9.2).

Slika 9.2: Specjialno vozilo – prikaz

mogučnosti upotrebe

Strana 18 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 11 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Oprema za održavanje mostova

9.2 Vozilo za održavanje odvodnjavanja

i kanalizacije

Projekat održavanja predviđa godišnje

čišćenje odvodnih cijevi, odmah po završetku

zime. U tu svrhu preduzeća za održavanje

imaju odgovarajuća vozila (slika 9.3)

- zapremina rezervoara 10.000 l

- upotrebljiva zapremina 6.000 l

- dodatni priključak za punjenje rezervoara

- visokotlačna cijev za ispiranje 13-40 m i 25-120 m

- ručka za škropljenje 0,5 m

- glava za čišćenje AQUA – BULL 250 N

- pneumatski zatvarač za upravljanje

- podtlačna pumpa – moč sisanja pri 400 mbar – 1.060 m3/h

- visokotlačna pumpa – kapacitet 320 l/min

- radni pritisak 170 bar

- kontrola punjenja sa vodnom komorom, mehaničkim plovkom i vanjskim pokazivaćem

- kaseta za sisalnu cijev i sisalna cijev

Slika 9.3: Shema i karakteristike vozila za održavanje kanalizacije

10. PROJEKAT ODRŽAVANJA

MOSTOVA (POM)

Projekat održavanja mostova (POM) je

sastavni dio projekta izvedenih radova (PIR)

za mostove raspona L ≥ 5,0 m.

POM je obaveza izvođača radova, a izrađuje

ga projektant faze PGD / PZI mosta.

Cilj izrade POM jeste objedinjavanje svih

važnijih podataka u sažetom elaboratu. Ti

podaci se odnose na opšte podatke o

prometnici, objektu, projektantu, izvođaču i

nadzoru te podaci o nosivoj konstrukciji,

temeljenju, karakteristikama tla, predviđenim

slijeganjima i opremi mosta. Elaborat sadrži

upustva za održavanje i čuvanje mosta s

ciljem, da se sačuva njegova projektovana

funkcija, sigurnost i trajnost.

Projekat održavanje mostova sadrži:

- tehnički izvještaj

- odredbe o nadziranju mostova

- upustva za održavanje mostova

- grafičke priloge i tabele

10.1 Tehnički izvještaj

• Opšti podaci: cesta, odsjek, objekat,

izvođač i njegovi kooperanti za opremu,

projektant i nadzor

• Obim i vrsta projektne (PIR) dokumentacije

• Kratak opšti opis objekta

• Računska opterećenja u upotrebi mosta

(korisno opterećenje, vjetar, potres) i uslovi

za izvanredne prevoze.

• Materijal iz koga je izrađena nosiva

konstrukcija mosta

• Opis i tehničke karakteristike nosive

konstrukcije mosta (temelji, potpore,

rasponska konstrukcija)

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 11 Strana 19 od 25

Oprema za održavanje mostova

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

• Očekivana slijeganja potpora i nasipa uz

potpore u odnosu na karakteristike

temeljnog tla i mjere za otklanjanje

nedozvoljenih diferenčnih slijeganja.

• Tehnologija građenja mosta.

• Opis i tehničke karakteristike opreme

mosta (ležišta, dilatacije, odvodnjavanje,

kanalizacija, hidroizolacije, asfalti kolovoza,

ograde, instalacije na mostu).

• Opis i tehničke karakteristike opreme za

održavanje mosta.

• Posebne karakteristike mosta.

10.2 Nadzor mosta

Nadziranje mosta obezbijeđuje prometnu

sigurnost, upotrebljivost i trajnost. Definiše i

omogućava nivo redovnog održavanja te

utvrđivanje i odklanjanje nedostataka koji

mogu prouzrokovati veće štete.

U nadziranje spadaju slijedeće aktivnosti:

- obavljanje pregleda

- izrada izvještaja

- programiranje radova na održavanju i

sanaciji

Vremenski i funkcionalni pregledi se dijele

na:

- tehnički pregled (uz predaju objekta)

- tekući pregledi (uz obilazak trase)

- redovni pregled svake 2 godine

- glavni pregledi svakih 6 godina i prije

istega garantnog roka

- izvanredni pregledi (uz izvanredna

događanja)

- detaljni pregledi (s posebnom namjenom)

U garantnom roku pregledi se obavljaju uz

saglasnost davatelja garancije (osim tekućih).

O datumu pregleda u garantnom roku mora

izvršitelj pregleda obavijestiti davatelja

garancije. Izvršitelj održavanja je dužan

organizovati izvanredni pregled objekta u

koliko u garantnom roku nastupe izvanredni i

neočekivani događaji.

10.2.1 Tehnički pregled

Tehnički pregled o predaji mosta, koji se još

naziva nulti pregled, izvodi se u skladu sa

važećim Zakonom o građenju objekata.

Tehnički pregled obavlja organ koji je izdao

građevinsku dozvolu.

Na tehničkom pregledu treba konstatovati

slijedeće:

- da li je objekat izveden u skladu sa

tehničkom dokumentacijom, propisima i

standardima

- kontrola dokaza o kvalitetu svih ugrađenih

materijala

- da li postoje dokazi o opštoj sigurnosti

objekta i prometa.

Probno opterećenje, koje se izvodi za objekte

raspona L ≥ 15 m, mora dati rezultate koji su

predviđeni u projektu.

Nulti nivelman i zapisnik o nultom mjerenju

repera mora biti priložen projektu održavanja,

a služit će kao osnova za kontrolu slijeganja i

deformacija u toku eksploatacije mosta

(tabela 1).

Na osnovu pozitivnih rezultata tehničkog

pregleda upravni organ izdaje dozvolu za

upotrebu mosta.

10.2.2 Tekući pregledi

Tekuće preglede obavljaju preglednici puteva

na redovnim obilascima trase najmanje

jedanput mjesečno. Osnovna namjena ovih

pregleda je utvrđivanje postojanja grešaka i

oštećenja i otklanjanje onih koje ugrožavaju

sigurnost prometa ili konstrukcije.

Obseg i način: vizualno utvrđivanje grešaka

na konstrukciji, kolovozu i opremi mosta te

odstranjivanje manjih grešaka (prije svega

oko čišćenja i obavještavanja vezana za

slijeganja konstrukcije i trupa ceste uz

upornjake).

Dokumentacija: vodi se evidencija izvedenih

pregleda u knjigi održavanja mosta. Ako se

utvrdi veća greška onda izvršitelj pregleda

pismeno obaviještava upravljača puta.

Izvršitelj pregleda mora biti sa srednjom

stručnom spremom i završenim tečajem za

obavljanje pregleda objekata.

10.2.3 Redovni pregledi

Svake druge godine obavlja se redovni

pregled osim ako se iste godine ne obavlja

glavni pregled mosta.

Osnovna namjena je pregled svih dijelova

opreme, kolovoza i nosivog sklopa koji su

dostupni bez upotrebe posebne opreme. Sa

pregledom se evidentiraju sva oštećenja koja

ugrožavaju sigurnost prometa, oštećenja i

štetne pojave na konstrukciji koja mogu

ugroziti sigurnost, upotrebljivost i trajnost

mosta.

Strana 20 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 11 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Oprema za održavanje mostova

Obim pregleda sastoji se:

- ustanoviti sve promjene na mostu koje su

nastale u periodu od izvršenog zadnjeg

pregleda;

- ustanoviti stanje mosta i pojedinih sklopova

i uporediti sa stanjem izvršenog zadnjeg

pregleda;

- izvršiti mjerenja eventualno nastalih većih

deformacija na rasponskoj i potpornoj

konstrukciji;

- na prvom pregledu izvršiti nivelmanski

snimak repera, a rezultate unijeti u reperski

zapisnik;

- predložiti eventualne mjere za dodatna

ispitivanja;

- predložiti mjere za održavanje.

Način izvođenja pregleda: stanje se ustanovi

po gore navedenom redoslijedu, prije svega

vizualno i pomoću jednostavnih ispitivanja

(kucanjem, sklerometriranjem, niveliranjem i

dr.).

Dokumentacija: obavezno se vodi zapisnik o

pregledu. Upisuju se opšti podaci, stanje

mosta i opreme. Može se upotrijebiti tipski

zapisnik. U zaključku zapisnika treba

predvidjeti mjere za odklanjanje ustanovljenih

nedostataka i obezbijeđenje trajnosti mosta.

Izvođač pregleda: ekipa pod vodstvom

stručnjaka sa visokom stručnom spremom

građevinskog smjera, položenim stručnim

ispitom i odgovarajućom praksom. U toku

trajanja garancije o pregledu mora biti

obaviješten izdavač garancije.

10.2.4 Glavni pregled

Obavlja se svake šeste (6) godine i po isteku

garantnog roka.

Namjena: cilj i obseg glavnog pregleda su isti

kao pri redovnom pregledu s tim, da se kod

glavnog pregleda izvrši i pregled teško

dostupnih i prekrivenih mjesta (donja strana

konstrukcije, stubovi, ležišta). U tu svrhu

treba upotrijebiti odgovarajuća srestva za

pristup do tih mjesta.

Kod svakog glavnog pregleda treba izvesti

nivelmansko snimanje repera, a rezultate

unijeti u obrazac (tabela 1).

Izvođač pregleda: ekipa pod vodstvom

stručnjaka sa visokom školskom spremom,

položenim stručnim ispitom koji je posebno

osposobljen za vršenje pregleda i donošenje

ocjene o stanju mosta.

10.2.5 Izvanredni pregledi

Izvanredni pregledi se vrše uz ili poslije

nastupa izvanrednih okolnosti kao što su:

- elementarne pojave (potres, poplave,

visoke vode, klizanja, visoke temperature,

požar u neposrednoj blizini)

- teške saobraćajne nesreće ili pojava

neočekivanih iznenadnih oštećenja

- prosipanje materija koji su štetni za nosivnu

konstrukciju

- događanja u vremenu rata

Obim i cilj pregleda zavisi od vrste i obima

oštećenja, odnosno razloga za izvođenje

pregleda.

10.2.6 Detaljni pregledi

Detaljni pregled služi kao osnova za ocjenu

stvarnog stanja i sigurnosti ukupne

konstrukcije ili kao osnova za

dijagnosticiranje i određivanje principa

rehabilitacije. Detaljni pregled izvodi se u

slijedećim slučajevima:

- ako postoji sumnja na kvalitet, nosivost ili

sigurnost

- ako se poveća opterećenje ili se očekuju

izvanredni tereti

- ako su redovni i glavni pregledi odredili

potrebu za rehabilitaciju

- ako postoje sudski sporovi ili drugi slični

slučajevi

Sadržaj i obseg detaljnog pregleda zavisi od

samih uzroka koji su odredili njegovo

izvođenje. Pored vizualnog pregleda mora se

baciti težište na konkretna ispitivanja

konstrukcije (statičko i dinamičko ispitivanje)

te ispitivanje karakterističnih dijelova

konstrukcije i materijala.

Pregled obavlja stručna institucija koja ima

odgovarajuću opremu i stručnjake za

potrebna ispitivanja te znanje i iskustvo za

pravilno tumačenje rezultata. U izvještaju se

navode rezultati svih izvedenih mjerenja i

daje prijedlog odgovarajućih intervencija.

10.2.7 Mjerenja u periodu između

pojedinih pregleda

Na pojedinim mostovima na kojima su

predviđeni veći zahvati, koji su vezani za

nedostatke u pogledu fundiranja ili pojavu

većih deformacija zbog karakteristika

rasponske konstrukcije, treba izvršiti mjerenja

i u vremenu između pojedinih pregleda

(tabela 1).

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 11 Strana 21 od 25

Oprema za održavanje mostova

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Obim i gustoću tih mjerenja mora projektant

navesti u tehničkom izvještaju projekta

održavanja.

Ova mjerenja u garantnom roku mora izvršiti

izvođač mosta uz prethodno obavještenje

izvršioca koji održava most. Rezultate

mjerenja treba dostaviti izvršiocu koji održava

most.

10.3 Radovi na održavanju mosta

Podaci o nekim specifičnim klimatskim

prilikama za izvođenje radova na održavanju

mosta.

U radove na održavanju spadaju radovi

čišćenja mosta i opreme, radovi na zamjeni

istrošene opreme i svi oni radovi koji ne

zadiru u konstrukciju mosta.

Obseg potrebnih radova na održavnaju (osim

redovnog čišćenja) određuje se prije

donošenja zaključka o nabrojanim

pregledima.

Izvršilac održavanja mosta mora voditi knjigu

održavanja u koju se evidentiraju sva

događanja na mostu (izvršeni radovi na

održavnaju, pregledi, izvanredni pregledi i

druga značajnija događanja). Knjiga

održavanja u toku garancije, mora biti u

svakom trenutku dostupna davaocu

garancije.

10.3.1 Redovna čišćenja mosta

Redovno čišćenje mosta sastoji se od dva

generalna čišćenja (proljetno i jesensko) i

dodatnog čišćenja koje se obavlja na poziv

putnog ophodara, ako to čišćenje prelazi

njegove mogućnosti. Datum i obseg

redovnog čiščenja unosi se u knjigu

održavanja.

Proljetno čiščenje obavlja se nakon završene

zimske sezone čišćenja snijega i solenja

protiv stvaranja leda.

U ovo čišćenje spada:

- pranje betonske odbojne ograde (spiranje

soli) sa unutrašnje ispostavljene strane

- čišćenje kolovozne površine i

odstranjivanje pijeska

- čiščenje slivnika i kanalizacije

- čiščenje dilatacija koje su u ovo doba skoro

maksimalno otvorene.

Jesensko čišćenje obavlja se neposredno

prije nastupa zimske sezone, a sastoji se od

odstranjivanja nečistoće od saobraćaja i

odstranjivanje vegetacije. U ovo čišćenje

spada:

- čišćenje kolovozne površine (ulja, odpatci

vozila, lišće i druga vegetacija)

- čišćenje slivnika

- čišćenje dilatacija

- čišćenje polica ležišta na upornjacima

Dodatno čišćenje se izvodi na poziv putnog

ophodara. Uzroke za poziv na dodatno

čišćenje treba odkloniti.

10.3.2 Ostali radovi na održavanju

Ostali radovi se odrede na osnovu zaključaka

osoba koji su izveli preglede mosta i na

osnovu zahtjeva za obezbjeđenje

saobraćajne sigurnosti. U ostale radove

spadaju:

- opravka oštećenja na odvodnjavanju mosta

- obnavljanje korozijske zaštite metalnih

djelova,

- opravka ostećenja na ogradama koja su

nastala od udara vozila,

- zamjena potrošenih dijelova opreme,

- izrada zaštitnih premaza na ispostavljenim

betonskim površinama,

- održavanje elektonske stanice za mjerenja

vremena i instalacija "poziva za pomoć",

- krpljenje asfalta,

- zalijevanje pukotina i spojnica.

Dilatacija: redovno čišćenje dilatacije spada

u jako važan segment radova na održavanju.

Ako dođe do mehaničkih oštećenja traka za

zaptivanje, potrebno je traku u cjelosti ili

djelomično zamijeniti. Vodopropusnost

dilatacije ustanovljava se na osnovu pregleda

police ležišta ili vizualnog pregleda.

Ako se dilatacija sastoji od dvije zaptivne

trake, potrebno je dilataciju kontrolisati i po

visini, odnosno ustanoviti visinski položaj

srednjeg čeličnog nosača. Povećani udari i

buka pri prelasku vozila preko dilatacije

prestavljaju osnovne znake za oštećenje ili

dotrajalost dilatacije.

U toku zimske službe treba položaj dilatacije

na objektu označiti.

Strana 22 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 11 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Oprema za održavanje mostova

Ležišta: armirana elastomjerna ležišta ne

zahtijevaju posebno održavanje. Sa

pregledima se prate i evidentiraju eventualne

promjene na ležištima. Ako se pojave

slijedeći nedostatci:

- vodoravna deformacija veća od 0,7 debljine

- raspucalost gume po slojevima (radi

preopterećenja)

- nepravilna raspucalost gume (radi starosti i

sl.)

- druge deformacije (zasuk, iskliznuće,

zasuk, jednostrano podizanje i dr.)

treba predvidjeti odgovarajuće mjere

(oslobađanje ležišta, opravka jastuka ili

zamjena sa novim).

Odvodnjavanje i kanalizacija: kontrola

djelovanja slivnika, cijevi za procjednu vodu,

nosive konstrukcije kanalizacije,

odvodnjavanje dilatacija, odvodnjavanje

polica ležišta i svih dijelova nosive

konstrukcije i opreme po PS 1.2.5.

10.4 Grafički prilozi

Karakteristični umanjen i pojednostavljen

dispozicijski nacrt mosta (tlocrt, uzdužni

presjek, karakteristični poprečni presjek,

presjek kroz upornjake, presjek kroz

karakteristične stubove) sa naglašavanjem

opreme za održavanje (stepenice, lotre,

otvori, vrata) (slika 10.1).

Skica repera za kontrolu deformacija i

slijeganja mosta sa podacima o nultom

snimanju i ishodišnom reperu – povezivanje

sa postojećom reperskom mrežom.

Tabela o praćenju repera sa unešenim

podacima nultog mjerenja koji je izvršen prije

tehničkog pregleda mosta (tabela 10.1).

Navesti veličinu kritičnih slijeganja i

deformacija pri kojim treba intervenisati i

obavijestiti naručioca, izvođača i projektanta.

Navesti i nacrtati izhodišni reper sa njegovom

apsolutnom visinom.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 11 Strana 23 od 25

Oprema za održavanje mostova

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Slika 10.1: Dispozicijski nacrt mosta sa rasporedom repera (1-10)

Strana 24 od 25 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 11 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Oprema za održavanje mostova

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 11 Strana 25 od 25

SMJERNICE ZA PROJEKTOVANJE, GRAĐENJE,

ODRŽAVANJE I NADZOR NA PUTEVIMA

Knjiga I: PROJEKTOVANJE

Dio 2: PROJEKTOVANJE MOSTOVA

PROJEKTANTSKA SMJERNICA (PS 1.2.12)

Poglavlje 12: INSTALACIJE NA MOSTOVIMA

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Instalacije na mostovima

U V O D

Komunalne instalacije pojavljuju se na svim objektima, a naročito kod mostova na avtoputevima u

gradovima i naseljima.

Važno je da se unaprijed sagledaju sve potrebe za komunalnim instalacijama još u vrijeme izbora

koncepta i projektovanja objekta kako bi se blagovremeno mogla izabrati konstruktivna rješenja

koja će omogućiti prelaz tim instalacijama.

Preko objekata treba voditi komunalne instalacije na način koji omogućava jednostavnu montažu,

održavanje, zamjenu ili dodavanje.

Komunalne instalacije treba održavati na osnovu projekta održavanja objekta. Sve greške i

oštećenja na instalacijama treba blagovremeno odkloniti, da nebi došlo do oštečenja i

nosivih konstrukcija mostova.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 12 Strana 3 od 17

Instalacije na mostovima

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

S A D R Ž A J

1. PREDMET PROJEKTANTSKE SMJERNICE ..............................................................................5

2. REFERENTNI NORMATIVI ..........................................................................................................5

3. TUMAČENJE IZRAZA ..................................................................................................................5

4. OPĆENITO ...................................................................................................................................5

5. OSNOVNA PRAVILA VOĐENJA INSTALACIJA PREKO MOSTOVA .........................................6

5.1 Vođenje instalacija u zaštitnim cijevima u hodniku .............................................................7

5.2 Vođenje instalacija i zaštitnih cijevi u rubnim vijencima......................................................7

6. INSTALACIJE ZA KOMUNALNE I GRADSKE POTREBE...........................................................8

6.1 Elektro instalacije ................................................................................................................8

6.2 Telekomunikacijske instalacije............................................................................................8

6.3 Vodovod i kanalizacija.........................................................................................................8

6.4 Voda za daljinsko zagrijavanje – toplovodi .........................................................................8

6.5 Plinovod...............................................................................................................................9

6.6 Naftovod ..............................................................................................................................9

7. INSTALACIJE KOJE OMOGUĆAVAJU NESMETANU UPOTREBU MOSTOVA I PUTEVA....11

7.1 Odvodnjavanje i kanaliziranje vode sa mosta...................................................................11

7.2 Rasvjeta ............................................................................................................................11

7.3 Instalacije za poziv u slučaju opasnosti ............................................................................11

7.4 Saobraćajne i signalno-sigurnosne instalacije ..................................................................11

7.5 Uzemljenje.........................................................................................................................11

7.6 Katodna zaštita..................................................................................................................11

7.7 Monitoring..........................................................................................................................12

7.8 Instalacije za grijanje kolovoza..........................................................................................13

8. RASTOJANJA IZMEĐU INSTALACIJA......................................................................................13

9. VJEŠANJE I OSLANJANJE INSTALACIJA................................................................................13

10. PRELAZ INSTALACIJA SA MOSTA NA PUT ............................................................................14

10.1 Mostovi na autoputevima ..................................................................................................14

10.2 Mostovi u gradovima i naseljima.......................................................................................14

11. ŠAHTOVI I KOMORE ZA REVIZIJU...........................................................................................15

11.1 Šahtovi za reviziju na mostovima......................................................................................16

11.2 Prelazni šahtovi za reviziju................................................................................................16

11.3 Komore za reviziju.............................................................................................................17

12. ODRŽAVANJE, KONTROLA I ZAMJENA INSTALACIJA ..........................................................17

Strana 4 od 17 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 12 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Instalacije na mostovima

1. PREDMET PROJEKTANTSKE

SMJERNICE

Smjernica 1.2.12 opredjeljuje pojedinačne

instalacije i određuje njihov položaj na

mostovima.

Data su osnovna pravila vođenja instalacija

preko mostova kao i način prelaska sa mosta

na put.

2. REFERENTNI NORMATIVI

Predmetna smjernica uključuje domaće i

inostrane standarde, norme i tehničke

propise.

- JUS B.82.741

- JUS B.82.754

- JUS N.B4.901

- Pravilnik o tehničkim normativima za

zaštitu niskonaponskih mreža i pripadajućih

transformatorskih stanica

- Richtlinien für das Verlegen und Anbringen

von Leitungen an Brücken (Ausgabe 1994)

- ZTV-KOR 92

- ZTV-K 88

- DIN 1076

- DIN 1998.

3. TUMAČENJE IZRAZA

Instalacije su cijevi ili kablovi za prenos

materije ili energije.

Uzemljenje je provodna veza između

električnih aparata ili metalnih dijelova i

zemlje, a prestavlja zaštitu od udara groma.

Katodna zaštita je zaštita čeličnih dijelova

konstrukcije protiv korozije.

Monitoring znači praćenje djelovanja

konstrukcije ili terena (tla) u zoni objekta.

Kontrolni šaht omogućava kontrolu

instalacija, koje su ugrađene u hodnik

objekta.

Prelazni šaht služi za savlađivanje visinske

razlike, tlocrtnu raspodjelu instalacija po

objektu i kompenzaciju različitih deformacija

rasponske konstrukcije i instalacija.

Komora prestavlja zatvoreni prostor koji je

priključen na upornjak i ima isti zadatak kao i

prelazni šaht. Namijenjena je većem broju

instalacija koje se pojavljuju naročito kod

gradskih mostova.

4. OPĆENITO

Pored svoje osnovne namjene za

premošćavanje prirodnih i vještačkih

prepreka, savremeni mostovi moraju

omogućavati i prelaz instalacija. Ovo važi

kako za objekte na autoputevima tako i za

objekte na kategorisanim putevima izvan i u

naseljima.

Razlikujemo:

- instalacije za komunalne i gradske potrebe

- instalacije koje omogućavaju nesmetanu i

kontrolisanu upotrebu mosta i puta

Instalacije za komunalne i gradske

potrebe:

- električne instalacije

- telekomunikacijske instalacije

- vodovod

- odpadne vode (gradska kanalizacija)

- toplovodi (instalacije centralnoga grijanja)

- plinovodi

- naftovodi

Instalacije koje omogućavaju nesmetanu

upotrebu mosta i puta:

- kanaliziranje i odvođenje vode sa mosta

- rasvjeta

- instalacije za poziv u slučaju opasnosti

- saobraćajne i signalno – sigurnosne

instalacije

- uzemljenje mosta

- katodna zaštita

- monitoring – praćenje

- instalacije za grijanje kolovoza

Za sve navedene instalacije postoje tehnički

propisi, upustva i preporuke koje treba

dosledno poštovati. Samo u tom slučaju

možemo obezbijediti njihovo bezprijekorno

djelovanje.

Jako je važno da se kapacitet instalacija

odredi još u vrijeme izrade projekta mosta

uzimajući u obzir trenutne potrebe i potrebe u

budućnosti.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 12 Strana 5 od 17

Instalacije na mostovima

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Projektant treba da izabere takvu

konstrukciju mosta koja može ponuditi više

prostora za vođenje instalacija, pošto se sa

vremenom povećavaju potrebe za energijom,

vodom, plinom itd.

Treba izbjegavati konstrukcije koje ne mogu

osigurati odgovarajući prelaz različitim

instalacijama.

Prelaz instalacija preko mosta rješava se

kroz izradu posebnog projekta.

Opterećenja koja prouzrokuju instalacije

moraju se, na odgovarajući način, uzeti u

obzir u statičkom proračunu. Kod

projektovanja treba izabrati takvu

konstrukciju, koja omogućava proširenje

kapaciteta instalacija. To proširenje u

budućnosti mora se uzeti u obziri kod

statičkog proračuna.

5. OSNOVNA PRAVILA VOĐENJA

INSTALACIJA PREKO MOSTOVA

Instalacije se preko mosta vode kada su

druge mogućnosti iz tehničkih ili ekonomskih

razloga neprihvatljive. U posebnim

slučajevima se izrađuju odvojeni objekti

preko kojih se vode instalacije za plinovode,

naftovode i cjevovode za kemikalije koje bi

mogle, u slučaju havarije, prouzrokovati

veliku štetu i na mostovima.

Instalcije se ne smiju ugrađivati u stubove i

nosive betonske elemente gornje

konstrukcije.

Sve instalacije, koje prolaze kroz mostove

moraju biti ugrađene u zaštitne cijevi. Po

potrebi se cijevi zaštićuju sa materijalima za

izolaciju i pričvršćuju za konstrukciju. Na

mjestima gdje to konstrukcija zahtijeva,

zaštitne cijevi se razdvajaju (dilatiraju).

Instalacije moraju biti ugrađene na mjestima

koja omogućavaju lagani pristup radi

održavanja, uklanjanja ili dodavanja.

Neki mostovi su ispostavljeni intenzivnom

saobraćajnom opterećenju koje prouzrokuje

velike vibracije i deformacije. Kod takvih

mostova izabiramo takvu gornju konstrukciju

koja će imati što manje vibracije i

deformacije. Instalacije polažemo što dalje od

kolotraga. Instalacije se pričvršćuju na nosivu

konstrukciju pomoću elastičnih spojnica.

Instalacije, kroz koje protiče tekućina, mogu

izazvati dodatne sile koje djeluju na

konstrukciju mosta. Tu pojavu treba uzeti u

obzir kod projektovanja mostova.

Polaganje i namještanje instalacija, na već

izgrađene mostove, dozvoljava se samo ako

to omogućavaju statičke i konstruktivne

osobine mosta te ako se izgled mosta ne

umanjuje. Sva naknadna proširenja

instalacija ne smiju prolaziti kroz nosivu

rasponsku konstrukciju mosta. Za ta

proširenja treba obezbijediti potrebne

saglasnosti.

Za realizaciju navedenih zahtjeva treba uzeti

u obzir slijedeće:

- odobrenje naručioca

- odobrenje projektanta

- izradu nacrta

- održavanje mosta i komunalnih instalacija

ne smije biti otežano

- mora se obezbijediti mogućnost zamjene i

- održavanja komunalnih instalacija

Komunalne instalacije, koje se ugrađuju u

mostove treba rasporediti tako da:

- ne smanjuju saobraćajnu sigurnost na i pod

mostovima

- ne smanjuju svijetli odnosno protočni profil

- ne ugrožavaju trajnost mosta i njegove

opreme

- ne smiju nastupiti oštećenja na pojedinim

elementima mosta ili samim instalacijama

kod izvođenja radova na naknadnom

ugrađivanju instalacija (npr. armaturi,

kablovima za prednaprezanje,

antikorozijskoj zaštiti itd.)

- ne umanjuju vanjski izgled mosta

- ne ometaju nadziranje i ispitivanje mosta

- ne utiču na trajnost mosta i opreme

Za sve vrste komunalnih vodova treba uraditi

projekat sa obrađenim tehničkim rješenjima,

upustvima za montažu i sigurnostnim

intervencijama. Pored toga treba napraviti

zajednički projekat za sve instalacije u kome

će biti tačno određen njihov međusobni

položaj. Pojedine instalacije ne smiju se

voditi jedna do druge, odnosno moramo

obezbijediti međusobni odgovarajući razmak i

zaštitu.

Svi metalni dijelovi mosta moraju se uzemljiti

radi sprečavanja eventualnog spoja sa

električnim napravama ili udarima groma.

Strana 6 od 17 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 12 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Instalacije na mostovima

Kod određivanja položaja instalacija na

mostu treba odrediti njihov položaj već u fazi

izrade projekta uz poštovanje statičkih i

konstruktivnih zahtjeva.

Položaj instalacija treba da obezbijeđuje

lagan pristup, održavanje, ispitivanje

konstrukcije kao i eventualno izvođenje

radova na podizanju konstrukcije, (zamjeni

ležišta, izjednačavanju slijeganja i dr.).

Ugrađivanje instalacija na vidnim površinama

mostova, uključujuči i stubove i krajnje

upornjake, u načelu nije dozvoljeno.

Navedeni primjer pojavljuje se često kod

mostova koji su zasnovani kao okvirna

konstrukcija.

U rubne vijence mogu se ugraditi tri cijevi ∅

125 mm ili šest cijevi ∅ 80 mm. Dimenzije

rubnih vijenaca treba prilagoditi broju cijevi

koje se ugrađuju. (Slika 5.1a i 5.1b)

Kada se instalacije ugrađuju na vanjskim

konzolama, onda se može poboljšati izgled

mosta sa:

- izradom niša

- izradom maski od metala ili betona

- usklađivanjem boje instalacija sa bojom

betona

- izradom rubnog vijenca sa povećanim

vertikalnim dijelom do 1,0 m (slika 5.1)

- donji rub instalacija mora biti viši od donjeg

ruba gornje konstrukcije.

Slika 5.1a: 3 cijevi ∅ 125 mm u rubnom

vijencu

Slika 5.1: Rubni vijenac sa povećanim

vertikalnim zaključkom do 1,0 m

5.1 Vođenje instalacija u zaštitnim

cijevima u hodniku

Cijevi za instalacije ugrađuju se samo u one

hodnike koji imaju uz ivičnjak minimalnu

visinu 18 cm iznad kote asfalta. Ako je visina

hodnika uz ivičnjak manja (7 cm) onda se

instalacije ugrađuju ispod konzole.

5.2 Vođenje instalacija i zaštitnih cijevi

u rubnim vijencima

Slika 5.1b: 6 cijevi ∅ 80 mm u rubnom

vijencu

U rubne vijence ugrađuju se instalacije samo

u slučajevima kod kojih je dužina mosta

manja od 50 m, a zasnivanje tako da

kolovozna ploča mosta nema konzole ispod

kojih bi se mogle ugraditi, odnosno hodnici

imaju malu visinu (7 cm uz ivičnjak) u koju se

ne mogu ugraditi cijevi.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 12 Strana 7 od 17

Instalacije na mostovima

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

6. INSTALACIJE ZA KOMUNALNE I

GRADSKE POTREBE

6.1 Elektro instalacije

Na mostovima se mogu pojaviti slijedeće

elektro instalacije:

- niskonaponske elektro instalacije

- visokonaponske elektro instalacije

Elektro instalacije mogu se ugraditi ispod

konzole rasponske konstrukcije (slika 6.1),

između rebara kod rasponskih konstrukcija

koje se sastoje od ploče sa rebrima, a kod

sandučastih presjeka u unutrašnost sanduka

(slika 6.4).

Ugrađivanje instalacija iznad konzole, u

hodniku (slika 6.1) ili rubnim vijencima (slike

5.1a i 5.1b) vrši se samo u slučajevima kod

kojih bi drugi način vođenja prouzrokovao

neugodnosti po konstrukciju i njeno

oblikovanje te u slučajevima kod kojih nisu

potrebni kontrolni šahtovi (kratki objekti).

Zaštitne cijevi za instalaciju ne smiju ometati

ugrađivanje armature.

Elektro instalacije ugrađuju se u plastične ili

čelične cijevi koje su zaštićene na uticaj

korozije.

6.2 Telekomunikacijske instalacije

Telekomunikacijske instalacije mogu se

ugraditi ispod konzole rasponske

konstrukcije, između rebara kod konstrukcija

koje se sastoje od ploče sa rebrima ili u

unutrašnosti sanduka kod ovakvog tipa

konstrukcija.

Ugrađivanje instalacija iznad konzola, u

hodniku ili rubnim vijencima, vrši se samo u

slučajevima kod kojih bi drugi način vođenja

prouzrokovao neugodnosti za konstrukciju i

njeno oblikovanje te u slučajevima kod kojih

nisu potrebni kontrolni šahtovi (kratki objekti).

Zaštitne cijevi za instalaciju ne smiju ometati

ugrađivanje armature.

Telekomunikacijske instalacije ugrađuju se u

plastične ili čelične cijevi koje su zaštićene na

uticaj korozije.

6.3 Vodovod i kanalizacija

gornju ploču (slika br. 6.4) ili da se polože na

donju ploču presjeka. Kod ovakvog

ugrađivanja obavezno treba predvidjeti otvor

za direktno isticanje vode u slučaju kvara ili

havarije cjevovoda. Vodovodi i cjevovodi za

otpadnu vodu mogu se ugrađivati u

unutrašnjost sandučastog presjeka samo

kada je taj presjek prohodan.

Ako poprečni presjek ima oblik ploče onda se

cjevovodi ugrađuju ispod konzola (slika br.

6.5). Ako presjek ima oblik ploče sa rebrima

onda se ugrađuju između rebara (slika br.

6.1).

Vodovode i cjevovode treba obložiti sa

zaštitnim cijevima i na odgovarajući način

toplotno zaštititi.

U cijevima vodovoda i kanalizacije

temperatura vode je konstantna, dok se

temperatura konstrukcije stalno mijenja pod

uticajem temperature zraka. Radi toga su

rastezanja cijevi i rasponske konstrukcije

različite. Ove razlike deformacije treba na

odgovarajući način premostiti. Cijevi se ne

smiju čvrsto vezati za konstrukciju, dok se na

određenim mjestima pričvršćuju u cilju

sprečavanja pomjeranja koja mogu nastati

zbog uticaja saobraćajnog opterećenja.

Težinu napunjenih vodovodnih i

kanalizacionih cijevi treba uzeti u obzir kroz

stalno opterećenje i uključiti u statički

proračun.

Vođenje vodovoda treba obraditi u posebnom

projektu koji treba da bude na raspolaganju

projektantu već u samom početku

projektovanja i izbora koncepta rasponske

konstrukcije. Na taj način može projektant

blagovremeno predvidjeti potrebne prostore

za ugrađivanje naprava za ispuštanje zraka

iz cjevovoda.

6.4 Voda za daljinsko zagrijavanje –

toplovodi

U pravilu se cijevi toplovoda vješaju ispod

konzole objekta (slika br. 6.2), odnosno izpod

ploče (slika br. 6.1) ako je poprečni presjek u

obliku ploče sa rebrima.

Cijevi toplovoda moraju se dobro izolovati, da

ne bi došlo do gubitaka energije. Cijevi su

takođe ispostavljene promjenama dužine radi

temperaturnih razlika koje treba na

odgovarajući način premostiti.

Vodovodi i cjevovodi za odpadne vode

ugrađuju se u sandučaste presjeke

rasponske konstrukcije tako, da se objese na

Strana 8 od 17 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 12 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Instalacije na mostovima

Cijevi se ne smiju čvrsto vezati za

konstrukciju, dok se na određenim mjestima

pričvršćuju radi sprečavanja pomjeranja koja

mogu nastati zbog uticaja prometnog

opterećenja.

Težinu napunjenih toplovodnih cijevi treba

uzeti u obzir kroz stalno opterećenje i uključiti

u statički proračun.

Ako se ispod objekta, preko koga ide

toplovod, odvija saobraćaj potrebno je ispod

cijevi namjestiti oluke koji će pokupiti i odvesti

vruću vodu koja iz bilo kojih razloga isteče iz

cijevi.

6.5 Plinovod

Visokotlačni plinovodi se u načelu ne smiju

ugrađivati na ili u objekte, ako je pritisak u

cijevi veći od 16 bara.

Plinovod se obično ugrađuje ispod vanjske

konzole objekta (slike br. 6.1 i 6.4).

U izuzetnim slučajevima dozvoljeno je

ugrađivanje plinovoda na donjoj strani, ako

se gornja konstrukcija sastoji iz ploče sa

rebrima.

Vođenje plinovoda obrađuje se u posebnom

projektu koji treba da bude na raspolaganju

projektantu već u samom početku

projektovanja i izbora koncepta rasponske

konstrukcije. Samo na taj način može

projektant blagovremeno predvidjeti potrebne

otvore za namještanje i vođenje plinovoda.

6.6 Naftovod

Prevođenje naftovoda preko mostova nije

dozvoljeno. Bolje je predvidjeti poseban

objekat preko koga će preći naftovod i

savladati prepreku. I kod prelaska sa

posebnim objektom treba zadovoljiti sve

zakonom predviđene odredbe posebno kada

je u pitanju zagađenje okoline u slučaju

havarije.

Ugrađivanje plinovoda unutar sandučastog

presjeka nije dozvoljeno iz sigurnosnih

razloga.

Slika 6.1:

Slika 6.2:

Slika 6.3:

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 12 Strana 9 od 17

Instalacije na mostovima

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Slika 6.4:

Slika 6.5:

Slika 6.6:

Strana 10 od 17 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 12 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Instalacije na mostovima

7. INSTALACIJE KOJE

OMOGUĆAVAJU NESMETANU

UPOTREBU MOSTOVA I PUTEVA

7.1 Odvodnjavanje i kanaliziranje vode

sa mosta

Ova tema je celovito obrađena u PS 1.2.5.

7.2 Rasvjeta

Rasvjeta spada u onu vrstu instalacija koje

se pojavljuju kod gradskih mostova ili

mostova u osvjetljenim raskrsnicama.

Elektro instalacija koja napaja sistem

osvetljenja, ugrađuje se u hodnike mosta

Zaštitne cijevi elektro instalacije ne smiju

ometati ugrađivanje armature.

Elektro instalacija polaže se u plastične ili

čelične cijevi zaštićene na uticaj korozije.

Kontrolni šahtovi ugrađuju se uz svaki

kandelaber koji se nalazi na mostu, te na

početku i kraju mosta.

Mostovi na kojima se ugrađuje osvjetljenje

moraju se uzemljiti.

7.3 Instalacije za poziv u slučaju

opasnosti

Instalacije za poziv u slučaju opasnosti

ugrađuju se ispod konzole rasponske

konstrukcije, između rebara kod konstrukcija

sa rebrima i pločom ili u unutrašnjosti

sanduka.

Ove instalacije mogu se ugraditi iznad

konzole, u hodniku ili rubnom vijencu kod

kratkih mostova kod kojih nisu potrebni

kontrolni šahtovi i šahtovi za ugrađivanje te u

slučajevima kod kojih bi ugrađivanje na

drugim mjestima negativno utjecalo na

konstrukciju i njen izgled.

Zaštitne cijevi ne smiju ometati ugrađivanje

armature.

Ove instalacije polažu se u plastične cijevi ili

metalne koje su zaštićene na uticaj korozije.

7.4 Saobraćajne i signalno-sigurnosne

instalacije

Saobraćajne i signalno-sigurnosne instalacije

pojavljuju se na svim mostovima, a posebno

kod mosta u naseljima i gradovima. Elektro

instalacije koje napaju sistem semaforizacije

ugrađuju se u hodnike mostova.

Elektro instalacija koja napaja ostalu

saobraćajnu-sigurnosnu opremu ugrađuje se

ispod konzole rasponske konstrukcije ili

između rebara kod ovakvog tipa konstrukcije.

Ako se radi o sandučastim presjecima, onda

se ugrađuju u unutrašnjosti sanduka.

Zaštitne cijevi ne smiju ometati ugrađivanje

armature.

Elektro instalacija ugrađuje se u plastične ili

metalne cijevi koje su zaštićene na uticaj

korozije.

Kontrolni šahtovi se izrađuju ispred i iza

mosta, ako je kraći od 50,0 m, a kod dužih

mostova na razdalji 30-40 m.

7.5 Uzemljenje

Ako se na mostu nalaze elektro instalacije,

javna rasvjeta ili saobraćajne i signalnosigurnosne

instalacije, koje zahtijevaju

električnu energiju, onda se na mostu moraju

uzemljiti svi metalni dijeli mosta (slika 7.1).

Metalna ograda na mostu na kome nema

elektro instalacija, mora se uzemljiti radi

mogućnosti udara groma.

Ako je metalna ograda povezana sa

armaturom hodnika, onda projektant treba

donijeti odluku o potrebi uzemljenja ograde

na mostu. Detalj uzemljenja mora izraditi

ovlaštena organizacija koja se bavi

projektovanjem elektroinstalacija.

7.6 Katodna zaštita

Katodna zaštita je zaštita metalnih dijelova

konstrukcije na koroziju. Upotrebljava se za

one dijelove konstrukcije koji se nalaze u vodi

ili zemlji. Često se upotrebljava kod

cjevovoda ili rezervoara u zemlji. U zadnje

vrijeme ova zaštita se upotrebljava i kod

armirano betonskih konstrukcija.

Kod katodne zaštite smanjuje se potencijal

između ograde i čeličnog elementa (katode)

koga treba zaštititi. Ovo smanjenje postiže se

pomoću kontrolisanog električnog toka

između anode i katode sa čime se spriječava

topljenje metala.

Katodna zaštita se može izvesti i na način,

da se na čelične dijelove konstrukcije, koja

treba da se zaštiti, pritvrde "žrtvujuće

elektrode". Ove elektrode su pločice

magnezijuma, cinka ili aluminijuma koje

posjeduju veći negativniji elektrokemijski

potencijal nego što ga imaju čelični dijelovi

konstrukcije. Pločice "žrtvujuće" propadaju

odnosno oksidiraju umjesto metalnih dijelova

konstrukcije.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 12 Strana 11 od 17

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Instalacije na mostovima

Slika 7.1: Uzemljenje

- objekat sa srednjim potporama

- objekat bez srednjih potpora

Sa katodnom zaštitom se štite kablovi za

prednaprezanje u armiranobetonskim

konstrukcijama. Gustoća električnog toka,

koja se preporučuje za katodnu zaštitu, iznosi

5 – 20 mA/m 2 . Ispitivanja vodikove krtosti

prednapetih kablova su pokazala, da krtost

nastupi pri mnogo višoj gustoći električnog

toka od one koja je potrebna za katodnu

zaštitu.

Izradu katodne zaštite treba obraditi u

posebnom projektu koji izrađuje stručno lice

za katodnu zaštitu uz saradnju sa

projektantom.

7.7 Monitoring

Monitoring je naročito opravdan i poželjan

kod velikih i značajnih mostova koji se nalaze

na nestabilnom tlu i u lošim klimatskim

uslovima ili u agresivnoj okolini.

Potrebu za uvođenjem monitoringa za

pojedine mostove, donosi investitor mosta na

osnovu projektnog zadatka.

Monitoring znači pračenje stanja konstrukcije

u toku izgradnje i eksploataciji sa udaljenog

(neovisnog) mjesta za mjerenje.

Mogu se osmatrati:

- promjene na nosivni konstrukciji

- stepen korozije

- učinak okoline

Monitoring nosive konstrukcije prati stabilnost

i deformacije mosta za vrijeme građenja i

upotrebe. Evidentiraju se statički i dinamički

parametri mosta koji prestavljaju važan faktor

kod određivanja stepena sigurnosti i

upotrebljivosti mosta. Trajno praćenje stanja

mosta posebno je važno u slučajevima

vanrednih opterećenja (teški vangabaritni

tereti,pomjeranja nestabilnog tla, jaki vjetrovi,

potres). Senzori za monitoring nosive

konstrukcije povezani su sa centralnim

mjestom gdje se uz pomoć kompjutera bilježi

ponašanje i odgovori konstrukcije. Na taj

način prate se relativne deformacije,

temperatura konstrukcije i veličina ubrzanja.

Ovi podatci omogućavaju proračun napona u

konstrukciji te veličinu i brzinu pomjeranja

konstrukcije.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 12 Strana 12 od 17

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Instalacije na mostovima

Monitoring korozije prestavlja praćenje

stepena korozije onih čeličnih elemenata

konstrukcije koji su ugrađeni u beton ispod

kote terena ili su položeni u cijevima. Na ovaj

način se prate geomehanička sidra, kablovi

za prednaprezanje i ugrađena armatura.

Senzori za monitoring korozije ugrađuju se

na kritičnim mjestima konstrukcije.

Na osnovu podataka, koji se dobivaju uz

pomoć sistema monitoringa i redovnih

pregleda mosta, mogu se izvesti

pravovremene intervencije koje spriječavaju

pojavu oštećenja i propadanje konstrukcije.

7.8 Instalacije za grijanje kolovoza

Kod većih mostova koji se nalaze u teškim

klimatskim uslovima treba analizirati

mogućnost ugrađivanja instalacije za grijanje

kolovoza. Kolovoz se može grijati sa plinom

ili elektrikom. Održavanje ovakvog objekta je

lakše, pošto solenje kolovoza i čišćenje

snijega nije potrebno. Sa ovim se eliminišu

uzroci pojave oštećenja na konstrukciji.

Konstruktorska rješenja za grijanje moraju se

obraditi u posebnom projektu. Ove instalacije

zahtijevaju deblji sloj asfalta.

8. RASTOJANJA IZMEĐU

INSTALACIJA

Svijetli razmak između instalacija i

konstruktivnih elemenata moraju biti min. 2xD

(D = promjer cijevi).

Horizontalni razmak između telefonskih i

elektroenergetskih instalacija do 1 kV mora

iznositi min. 0,3 m.

Horizontalni razmak između telefonskih i

elektroenergetskih instalacija iznad 1 kV

mora iznositi min. 0,5 m.

U slučaju da se međusobni razmaci ne mogu

postići, potrebno je primijeniti zaštitne mjere

koje važe za elektroenergetske instalacije.

9. VJEŠANJE I OSLANJANJE

INSTALACIJA

Konstrukcije vješanja i njihove uticaje na

most treba računski dokazati. Sve naprave

za vješanje moraju biti zaštićene na uticaj

korozije.

Konstrukcije vješanja mogu se ugrađivati

naknadno sa zavrtnjevima (slika 9.1). U toku

građenja mogu se ugraditi odgovarajući

profili.

Razmak naprava za pritvrđivanje iznosi

približno 2,0 m. Ovaj razmak zavisi od

promjera cijevi, krutosti cijevi i materijala iz

koga je cijev izgrađena.

Srestva za pritvrđivanje instalacije ne smiju

oštetiti armaturu.

Instalacije se ne smiju čvrsto vezati na

rasponsku konstrukciju radi različitih uticaja

(temperatura, reologija).

Slika 9.1: Detajl pritvrđivanja instalacija ispod konzole

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 12 Strana 13 od 17

Instalacije na mostovima

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Slika 9.2: Radionički nacrt vješanja za četiri cijevi

U području prekida zidova komora, instalacije

se elastično polažu na podlogu, a

istovremeno moraju biti gibljive u uzdužnom i

poprečnom smjeru.

Otvori treba da budu dovoljno veliki da

omogućavaju prolaz cijevi i zaštite oko cijevi.

Kod podizanja gornje konstrukcije objekta ne

smije se ugroziti funkcija instalacija. Po

potrebi se predvide veze sa razdvajanjem. U

području dilatacione spojnice, odnosno na

prostoru za slobodno pomjeranje treba cijevi

za instalaciju dilatirati.

U području dilatacija mostova, naročito na

prelazima rasponske konstrukcije i

upornjaka, treba izvesti i dilatiranje cijevi za

instalacije.

10. PRELAZ INSTALACIJA SA MOSTA

NA PUT

10.1 Mostovi na autoputevima

Mostovi na autoputevima imaju samo one

instalacije koje omogućavaju upotrebu mosta

i puta, a navedene su u tački 4.

Na skoro svim mostovima prisutne su

instalacije za odvodnjavanje i kanaliziranje,

koje mogu neometano prelaziti sa mosta u

trup ceste. Ovi prelazi mogu se izvesti na

više načina

- nastavljaju se u trup puta preko šahtova i

bez šahta, ako se radi o kraćim objektima

- spuste se ispred upornjaka

- prolaze kroz upornjak

Ostale instalacije na autoputevima, (poziv u

slučaju opasnosti, saobraćajna i signalnosigurnosna

instalacija), prelaze u trup puta

preko šahtova u bankini ili u pojasu za

razdvajanje.

10.2 Mostovi u gradovima i naseljima

Preko mostova u gradovima i naseljima često

prelaze brojne instalacije za komunalne i

gradske potrebe. Prelaz ovih instalacija sa

mosta na cestu omogućava se preko

kontrolne komore koja se izvede u području

upornjaka sa kojim je povezana.

Strana 14 od 17 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 12 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Instalacije na mostovima

11. ŠAHTOVI I KOMORE ZA REVIZIJU

Razlikujemo:

- šahtove na konstrukciji mosta koji služe za

kontrolu instalacija koje su ugrađene u

hodniku. Izvode se kod mostova dužih od

50,0 m;

- prelazni šahtovi ispred i iza mosta koji

služe za savlađivanje visinske razlike,

tlocrtnu raspodjelu instalacija po objektu i

kompenzaciju različitih deformacija

rasponske konstrukcije i instalacija;

- komore iza upornjaka koje se izrađuju kod

gradskih mostova sa velikim brojem

instalacija.

Slika 11.1: Šaht za reviziju sa metalnim poklopcem

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 12 Strana 15 od 17

Instalacije na mostovima

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

11.1 Šahtovi za reviziju na mostovima

Šahtovi za reviziju nalaze se na mostu u

području hodnika u koliko kroz njega prolaze

instalacije. Predviđuju se samo kod dužih

mostova (veća od 50,0 m).

U hodniku se pojavljuju samo u slučajevima

kada je na mostu ugrađena instalacija za

osvjetlenje. U ovom slučaju ugrađuju se uz

svaki kandelabar. Veličina šahta zavisi od

broja cijevi, koje prolaze kroz hodnik.

Šahtovi za reviziju nisu dozvoljeni u području

kolovozne ploče.

U području hodnika su plitki. Morajo se

uredno odvodnjavati, a zatvoreni su sa

čeličnim poklopcem (slika 11.1).

U hodniku se mogu ugrađivati samo cijevi

max. promjera ∅ 110 mm.

11.2 Prelazni šahtovi za reviziju

Prelazni šahtovi za reviziju su prostori koji su

zatvoreni sa armirano-betonskim poklopcem.

Prelazni šahtovi se postavljaju ispred i iza

mosta kada preko mosta prelaze instalacije.

Prelazni šahtovi se planiraju na mjestima na

kojima se položaj instalacija mijenja u

pogledu visine ili tlocrtnog rasporeda. Grade

se i na mjestima gdje su predviđeni ventili,

ozračenja, zatvarači itd.

Položaj instalacija u području puta razlikuje

se od položaja na objektu. U većini slučajeva

treba savladati visinsku razliku, instalacije

razvesti na odgovarajući način i kompenzirati

razlike u dužinama. Šahtovi za reviziju u

potpunosti zadovoljavaju samo u slučajevima

kod kojih broj instalacija nije veliki.

Prelazni šahtovi moraju imati uredno riješeno

odvodnjavanje. Zatvoreni su sa

armiranobetonskim poklopcem.

Slika 11.2 prikazuje tipski prelazni šaht, a isti

mogu imati i veće dimenzije.

Slika 11.2: Prelazni šaht za reviziju sa betonskim poklopcem za cijevi ugrađene u hodnicima

Strana 16 od 17 Knjiga 1 - dio 2 - poglavlje 12 RS-FB&H/3CS – DDC 433/94

Smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na putevima

Instalacije na mostovima

Slika 11.3: Položaj prelaznih šahtova u tlocrtu

11.3 Komore za reviziju

Ako preko mosta prelazi veći broj različitih

instsalacija onda se ispred i iza objekta

predviđaju komore za reviziju.

U komorama se raspoređuju instalacije,

savlađuje visinska razlika i kompeziraju

razlike u dužinama. Kroz komore se mogu

naknadno ugrađivati i druge instalacije.

Minimalne dimenzije komora su 2,0 x 2,0 m,

a mogu biti i veće u koliko to prilike

zahtjevaju.

Proboji zidova komora izvode se u području

blokova za ležišta, a moraju biti

vodonepropusni. Otvori za instalacije u

komorama moraju omogućiti eventualne

zasuke ležišta i obezbijediti da nemaju dodir

sa zaštitnim cijevima.

Komora je povezana sa upornjakom pomoću

zglobova.

12. ODRŽAVANJE, KONTROLA I

ZAMJENA INSTALACIJA

Način vođenja instalacija preko mosta, njihov

položaj i sistem pritvrđivanja moraju biti takvi,

da omogućavaju nesmetano održavanje,

kontrolu i zamjenu.

U sandučastim presjecima instalacije se

ugrađuju u unutrašnjosti presjeka sanduka

koji mora biti prohodan sa čime se

omogućava jednostavan nadzor.

Instalacije koje su pritvrđene na konzole ili

između rebara dostupne su samo pomoću

posebnih lotri ili posebnog vozila koje je

opremljeno tako, da se može priči

instalacijama ispod kolovoza.

Važeći propisi zahtijevaju prethodno

ispitivanje nekih instalacija prije dobivanja

dozvole za upotrebu objekta (tlačni kod

vodovoda i kanalizacije). Ova ispitivanja

treba obaviti prije puštanja saobraćaja preko

mosta.

Upravljači instalacija trebaju, u skladu sa

propisima i standardima, izraditi projekte za

održavanje pojedinih instalacija, izvršavati

redovne kontrolne preglede i odklanjati

eventualna oštećenja.

Kod redovnih pregleda treba kontrolisati

naprave za pritvrđivanje. Srestva za

pritvrđivanje koja su direktno ugrađena u

most mora kontrolisati služba koja održava

most, a srestva ugrađena na instalacijama

mora kontrolisati upravljač instalacija.

Sve kontrolne preglede treba blagovremeno

najaviti odgovarajućim službama. O

pregledima treba napraviti zapisnike i uručiti

ih upravljaču mosta.

RS-FB&H/3CS – DDC 433/94 Knjiga 1 - dio 2- poglavlje 12 Strana 17 od 17

smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na ...

smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na ... ... View more smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na ...

Delete template?

Save as template ?

smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na ... smjernice za projektovanje, građenje, održavanje i nadzor na ...