Rehabilitacja zawodowych zaburzeń głosu

I. NARZĄD GŁOSU
1.1. Budowa i czynność narządu głosu
Narząd głosu
Dźwięki są jednym z ważniejszych źródeł informacji o otaczającym nas świecie.
Mowa stanowi zaś podstawowy sposób porozumiewania się ludzi, którzy za
jej pomocą wyrażają dodatkowo emocje, nastroje i przeżycia artystyczne. Mowa
umożliwia rozwój intelektualny jednostki i kulturowy całej ludzkości. Stanowi ona
jedną z największych zdobyczy człowieka i jest czynnikiem kształtującym jego
cywilizacyjny rozwój.
Głos jest złożonym zjawiskiem akustycznym i mechanicznym. Do jego wytwarzania
niezbędne jest sprawne funkcjonowanie tzw. traktu głosowego składającego się
z narządów, które:
– zabezpieczają przepływ strumienia powietrza wydechowego niezbędnego
do produkcji głosu; należą do nich: płuca, oskrzela i tchawica,
– wytwarzają dźwięk (generują tzw. ton podstawowy); narządem tym jest krtań,
– formują barwę głosu i tworzą głoski; do narządów tych należą: krtań, gardło,
jama ustna, nos i zatoki przynosowe.
Do emisji głosu niezbędna jest możliwość tworzenia podstawowego składnika, jakim
jest dźwięk. W kategoriach fizycznych dźwięk stanowi drgania mechaniczne (akustyczne),
polegające na ruchu cząstek ośrodka sprężystego względem położenia równowagi.
Środowiskiem, w którym występują drgania może być dowolny ośrodek płynny,
gazowy lub stały, a w szczególności powietrze. Przejawem drgań ośrodka powietrznego
są lokalne zagęszczenia i rozrzedzenia powietrza, w wyniku których powstają
miejscowe zmiany ciśnienia względem ciśnienia atmosferycznego (zwane ciśnieniem
akustycznym), rozchodzące się w postaci fal, na które reaguje ucho ludzkie.
W organizmie człowieka miejscem tworzenia (generatorem) drgań jest krtań. Krtań
umiejscowiona jest w części środkowej odcinka szyi, między gardłem a tchawicą
(ryc. 1). Jej długość wynosi około 4–6 cm. Na szyi tworzy widoczną, zwłaszcza
u mężczyzn, charakterystyczną wyniosłość krtaniową (tzw. „jabłko Adama”). Krtań
jest zbudowana ze szkieletu chrzestnego, więzadeł i mięśni. Szkielet chrzestny
tworzy dziewięć chrząstek (trzy parzyste i trzy nieparzyste).
Poszczególne chrząstki połączone są stawami i więzadłami oraz mięśniami.
Wyróżniamy dwie grupy mięśni krtani: zewnętrzne i wewnętrzne. Rola mięśni
zewnętrznych polega na ustalaniu położenia krtani, podnoszeniu jej w górę,
obniżaniu ku dołowi, przemieszczaniu ku przodowi i do tyłu. Mięśnie wewnętrzne
krtani, zwłaszcza mięśnie głosowe, odgrywają zasadniczą rolę w procesie fonacji
(tworzenia dźwięku).
7