Rehabilitacja zawodowych zaburzeń głosu

18
Rehabilitacja zawodowych zaburzeń głosu
ten wdrożono do zakresu nauczania na kierunkach pedagogicznych szkół wyższych.
Należy podkreślić, że dysfonie zawodowe rzadko występują u śpiewaków czy wokalistów,
co może mieć związek nie tylko ze specjalnymi walorami ich narządu głosu,
ale również z długoletnim szkoleniem i doskonaleniem technik emisji głosu. Poprawa
jakości i wydolności głosu (rehabilitacja głosu) u nauczycieli ma szczególną wagę
ze względu na szczególny charakter społeczny tej grupy zawodowej. Nieprawidłowy
głos nauczyciela jest bowiem nie tylko jego indywidualnym problemem zdrowotnym,
lecz przekłada się także ujemnie na jakość procesu dydaktyczno-wychowawczego;
może sprzyjać rozwojowi nawyku wadliwego mówienia u dzieci objętych procesem
nauczania, powodując w konsekwencji rozwój dysfonii dziecięcych. Poprawa emisji
głosu pedagogów ma pozytywny wpływ na ich samopoczucie i lepszą jakość pracy,
a w rezultacie również na efektywność nauczania.
Niekorzystnym czynnikiem występującym powszechnie w środowisku pracy nauczyciela
jest hałas. Przeciętny poziom hałasu w przedszkolach oraz szkołach na przerwach
wynosi ponad 75–80 dB, co znacznie przewyższa poziom głośności mowy,
uniemożliwiając jej słyszenie. Typową reakcją na hałas, szczególnie u początkujących
pedagogów, jest mówienie „podniesionym głosem” – to jest zbyt głośno i zbyt wysoko.
Powoduje to wzrost napięcia mięśniowego gardła i szyi oraz twarde nastawienie głosowe.
W konsekwencji taka hyperfonacja prowadzi do nieprawidłowego (nadmiernego)
obciążenia fałdów głosowych i powstawania uszkodzeń narządu głosu. Podniesiony
głos nauczyciela powoduje również nawyk głośnego mówienia u dzieci.
Dodatkowo hałas ma negatywny wpływ na układ nerwowy i psychikę. Może powodować
ogólne zmęczenie, drażliwość, podwyższenie ciśnienia krwi, bóle głowy,
zaburzenia snu.
Ostatnio zwraca się dużą uwagę na istotną rolę zaburzeń adaptacyjnych w stresie
w powstawaniu dysfonii zawodowych. Czynniki psychogenne mogą być współodpowiedzialne
za powstawanie zaburzeń głosu lub też mogą być bezpośrednią ich
przyczyną. Wyniki wielu badań pozwalają na zaliczenie zawodu nauczyciela do
„profesji o wysokim poziomie stresu”. Wykazano, że poziom stresu doświadczanego
przez pedagogów ma podobne natężenie, jak przykładowo stresu występującego
u kontrolerów lotów. Adaptację w stresie zawodowym mogą utrudniać objawy napięciowe,
wynikające z nadreaktywności autonomicznego i obwodowego układu
nerwowego, typowej dla ludzi o wysokim poziomie lęku lub osób nadaktywnych.
Można wskazać na kilka mechanizmów wyjaśniających związek pomiędzy stresem
a powstawaniem dysfonii. Należą do nich 1. przenoszenie napięcia (np. z mięśni
karku i odcinka lędźwiowego kręgosłupa na mięśnie zewnętrzne i wewnętrzne
krtani), 2. powstrzymywanie się od reakcji (co prowadzi do objawu „zaciśniętego”
gardła, dławienia gardła), 3. spłycenie oddechu jako utrwalona reakcja na stres, co
znacznie utrudnia fonację oraz 4. zaburzenia wydzielania śluzu w błonie śluzowej
układu oddechowego (np. w sytuacjach stresowych występuje charakterystyczna
suchość w gardle).
Z kolei dysfonie, które związane są z istotnym dyskomfortem fizycznym, pogorszeniem
funkcjonowania zawodowego i społecznego mogą w dłuższej perspektywie
prowadzić do zmian w stanie zdrowia psychicznego i wywoływać takie objawy,