Rehabilitacja zawodowych zaburzeń głosu

Narząd głosu
Charakter głosu określany jest jako dźwięczny, matowy, obłożony, ochrypły lub
zupełny bezgłos. Prawidłowy głos (eufoniczny) w ocenie subiektywnej powinien być
dźwięczny, czysty, pozbawiony komponenty szumowej, niemęczliwy, bogaty rezonansowo,
tworzony z miękkim nastawieniem głosowym, bez napięcia wewnętrznego
i bez napinania mięśni szyi. Wysokość jego powinna odpowiadać płci i wiekowi.
Głos normalny powinien posiadać odpowiednią „giętkość”, wyrażającą się
w płynnych zmianach wysokości i głośności w czasie wypowiadania treści słownych.
Do oceny percepcyjnej (odsłuchowej) głosu służą usystematyzowane skale, używane
przez foniatrów i terapeutów głosu. Najczęściej stosowana jest skala GRBAS.
Skala ta opisuje zburzenia głosu, za pomocą dobrze zdefiniowanych pięciu parametrów:
G (grade of hoarseness) – stopień chrypki, R (roughness) – szorstkość
głosu wynikająca z nieregularności drgań fałdów głosowych, B (breathiness) – głos
chuchający, będący wynikiem wydobywania się powietrza w czasie fonacji przez
niezwartą głośnię, A (asthenic) – głos słaby asteniczny i S (strained) – głos napięty,
hyperfunkcjonalny. Pięcioparametrowa skala GRBAS posiada cztery stopnie natężenia
zaburzeń i tak „0” – oznacza głos normalny, „1” – lekkie nasilenie, „2” – mierne,
„3” – ciężkie nasilenie zaburzenia w odniesieniu do wszystkich parametrów.
Określając sposób tworzenia głosu zwracamy uwagę nie tylko na napinanie mięśni
szyi i obręczy barkowej, ale również na poszerzenie żył podczas fonacji, świadczące
o wadliwym, partym sposobie tworzenia głosu. Obserwując ruchy klatki piersiowej
podczas oddychania ustalamy tor oddychania: górny-piersiowy, środkowy-piersiowo-brzuszny
lub dolny-brzuszny.
Następnie oznaczamy czas fonacji, który jest prostym, lecz wartościowym parametrem
świadczącym o wydolności narządu głosu. Jego pomiar polega na określeniu
maksymalnego czasu fonacji głoski „a” podczas pełnego wydechu (wynik jest
średnią 3 pomiarów); norma: 20 s. Jeżeli wartość pomiaru jest < 20 s, świadczy
to o skróceniu czasu fonacji i mniejszej wydolności fonacyjnej.
Ważne dla wzmocnienia i uzyskania indywidualnej barwy głosu jest uczynnianie
rezonatorów nasady, czyli odpowiednie wykorzystanie jam rezonacyjnych nosa,
jamy ustnej, gardła oraz zatok przynosowych. Dla oceny uczynniania rezonatorów
środkowy palec należy przyłożyć do bocznej, kostnej ściany nosa i w sposób ciągły
fonować głoski „mo-mu-mi”. W trakcie prawidłowej fonacji pod opuszką palca
powinny być wyczuwane drgania. Średnie położenie i zakres głosu określa się
za pomocą częstotliwościomierza. Średnie położenie głosu znajduje się najczęściej
w 1/3 dolnej zakresu głosu i wynosi dla mężczyzn 128 Hz (c), a dla kobiet 256 Hz (c 1).
Przeciętny zakres głosu obejmuje 1,5–2 oktaw. Zdolność kompensacyjną krtani
badamy uciskając wcięcie chrząstki tarczowatej ku tyłowi i dołowi – w warunkach
prawidłowych, po ucisku, stwierdza się obniżenie tonu krtaniowego.
W kolejnym etapie wykonywane jest rutynowe badanie laryngologiczne z oceną nosa,
gardła, krtani i uszu. Krtań oglądamy w laryngoskopii pośredniej za pomocą lusterka
krtaniowego o średnicy 25–30 mm. W badaniu laryngologicznym zwracamy uwagę
na zmiany patologiczne mogące mieć wpływ na występowanie zaburzeń emisji głosu.
13