Prawo międzynarodowe publiczne - Gandalf

Prawo
międzynarodowe
publiczne
Wybór orzecznictwa
Redakcja
Piotr Daranowski
Joanna Połatyńska
Wydawnictwo C.H. Beck

Prawo
międzynarodowe
publiczne
Wybór orzecznictwa

W sprzedaży:
A. Cieśliński
WSPÓLNOTOWE PRAWO GOSPODARCZE. TOM I,
SWOBODY RYNKU WEWNĘTRZNEGO
Studia Prawnicze
A. Cieśliński (red.)
WSPÓLNOTOWE PRAWO GOSPODARCZE. TOM II
Studia Prawnicze
A. Kidyba
PRAWO HANDLOWE, wyd. 12
Studia Prawnicze
J. Ablewicz
PRAWO GOSPODARCZE PUBLICZNE
Kazusy Becka
USTAWA O SWOBODZIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
Z WPROWADZENIEM, wyd. 9
Twoje Prawo
www.sklep.beck.pl

Prawo
międzynarodowe
publiczne
Wybór orzecznictwa
Redaktorzy
prof. dr hab. Piotr Daranowski
dr Joanna Połatyńska
Autorzy
prof. dr hab. Piotr Daranowski
dr Joanna Połatyńska
dr Marek Wasiński
mgr Barbara Klimek
Wydawnictwo C. H. BECK
Warszawa 2011

Redakcja: Izabela Politowska
Projekt okładki: Robert Rogiński
© Wydawnictwo C. H. Beck 2011
Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o.
ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa
Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck
Druk i oprawa: Cyfrowe Centrum Druku, Bydgoszcz
ISBN 978-83-255-1937-7

Pamięci założycieli Zakładu Prawa Narodów
w Uniwersytecie Łódzkim (1945)
Profesorów
Remigiusza Bierzanka
i Zbigniewa Rotockiego

Spis treści
Wstęp .............................................................................................................. IX
Wprowadzenie ................................................................................................ XI
Wykaz skrótów ............................................................................................... XVII
I. Sprawa Foster & Elam v. Neilson .................................................. 1
II. Sprawa granicy w rejonie Morskiego Oka ................................... 7
III. Sprawa Pious Fund of Californias ............................................... 10
IV. Sprawa dekretów o obywatelstwie wydanych w Tunezji
i Maroku ...................................................................................... 12
V. Sprawa statku „Wimbledon” ........................................................ 15
VI. Sprawa kolonistów niemieckich na terytoriach
przekazanych przez Niemcy Polsce ............................................. 17
VII. Sprawa koncesji palestyńskich Mavromatisa ............................... 20
VIII. Sprawa Indian Cayugas ............................................................... 23
IX. Sprawa pewnych interesów niemieckich na Górnym
Śląsku .......................................................................................... 26
X. Sprawa statku „Lotus” .................................................................. 28
XI. Sprawa jurysdykcji sądów gdańskich ........................................... 32
XII. Sprawa wyspy Las Palmas (Miangas) .......................................... 35
XIII. Sprawa Naullila ........................................................................... 39
XIV. Sprawa fabryki chorzowskiej ....................................................... 42
XV. Sprawa statku „Cysne” ................................................................. 46
XVI. Sprawa dostępu do szkół mniejszości niemieckiej
na Górnym Śląsku ....................................................................... 51
XVII. Sprawa traktowania obywateli polskich i innych osób
polskiego pochodzenia lub mówiących po polsku
w Wolnym Mieście Gdańsku ...................................................... 53
XVIII. Sprawa stref celnych w Górnej Sabaudii i okręgu Gexx .............. 56
XIX. Sprawa statusu prawnego Wschodniej Grenlandii ...................... 60
XX. Sprawa odprowadzania wody z rzeki Mozy ................................. 64
XXI. Sprawa huty w Trail ..................................................................... 67
XXII. Sprawa Cieśniny Korfu ............................................................... 70
VII

VIII
Spis treści
XXIII. Sprawa odszkodowań za szkody poniesione w służbie
Narodów Zjednoczonych ............................................................ 74
XXIV. Sprawa prawa azylu ..................................................................... 79
XXV. Sprawa zastrzeżeń do Konwencji o zapobieganiu i karaniu
zbrodni ludobójstwa .................................................................... 83
XXVI. Sprawa Haya de la Torre ............................................................... 87
XXVII. Sprawa łowisk .............................................................................. 89
XXVIII. Sprawa Nottebohma ...................................................................... 92
XXIX. Sprawa jeziora Lanoux ................................................................ 96
XXX. Sprawa prawa przejścia przez terytorium Indii ........................... 100
XXXI. Sprawa Adolfa Eichmanna ............................................................ 103
XXXII. Sprawa świątyni Preah Vihear ..................................................... 108
XXXIII. Sprawa trzęsawiska Kaćch (Rann of Kutch) ................................ 113
XXXIV. Sprawa szelfu kontynentalnego Morza Północnego .................... 117
XXXV. Sprawa Barcelona Traction .......................................................... 124
XXXVI. Sprawa skutków prawnych obecności Afryki Południowej
w Namibii .................................................................................... 129
XXXVII. Sprawa testów nuklearnych na południowym Pacyiku ............... 135
XXXVIII. Sprawa Sahary Zachodniej .......................................................... 138
XXXIX. Sprawa personelu dyplomatycznego i konsularnego
Stanów Zjednoczonych w Teheranie ........................................... 143
XL. Sprawa szelfu kontynentalnego Tunezji i Libii ............................ 149
XLI. Sprawa delimitacji Zatoki Maine ................................................ 153
XLII. Sprawa militarnych i paramilitarnych aktywności
w i przeciwko Nikaragui .............................................................. 157
XLIII. Sprawa sporu granicznego ........................................................... 163
XLIV. Sprawa obowiązku przystąpienia do arbitrażu ............................. 166
XLV. Sprawa Timoru Wschodniego ..................................................... 170
XLVI. Sprawa legalności grożenia użyciem lub użycia broni
nuklearnej .................................................................................... 172
XLVII. Sprawa tamy na Dunaju – projekt Gabčíkovo-Nagymaros ......... 179
XLVIII. Sprawa Pinocheta ......................................................................... 188
XLIX. Sprawa Holland v. Lampen-Wolfe ................................................. 193
L. Sprawa LaGrand .......................................................................... 197
LI. Sprawa nakazu aresztowania ....................................................... 202
LII. Sprawa skutków prawnych budowy muru
na okupowanym terytorium palestyńskim ................................... 206
LIII. Sprawa stosowania Konwencji o zapobieganiu i karaniu
zbrodni ludobójstwa .................................................................... 211
LIV. Sprawa Kadi ................................................................................ 218
Indeks rzeczowy ............................................................................................. 221

Wstęp
Bezpośrednią przyczyną opracowania niniejszego wyboru orzeczeń były względy
dydaktyczne. Wykład prawa międzynarodowego publicznego, jak również proces
nauczania stosunków międzynarodowych towarzyszący nauce prawa międzynarodowego
lub też realizowany niezależnie, wymaga nieustannych odwołań do orzecznictwa
sądów międzynarodowych. Sięganie zaś do nich wskazuje na stałą proporcję
swoistej dominacji – obok orzeczeń sądów arbitrażowanych – orzeczeń (opinii doradczych)
Trybunałów haskich – Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej
(1922–1946) i Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (1945). Te okoliczności
sprawiają, że tytuł opracowania sygnalizuje o analizie decyzji międzynarodowych
sądów. Obok spraw wiodących, kluczowych dla rozumienia międzynarodowego porządku
prawnego i zwieńczających je orzeczeń opracowanie przywołuje także przykłady
orzeczeń, jakkolwiek drugoplanowych z punktu widzenia prawnych rozważań,
to podkreślających przedmiotowe bogactwo sądowych narracji. Względy dydaktyczne
sprawiły także, że opracowanie obejmuje kilka orzeczeń sądów krajowych, które
dla prowadzenia wykładu prawa międzynarodowego mają, zdaniem Autorów, również
istotne znaczenie.
Niniejszy wybór orzeczeń jest także próbą podążania szlakiem wytyczonym
w nauce polskiej w 1969 r. przez pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego, którym
kierował prof. Marian Iwanejko.To w tamtej dacie ukazał się pierwszy w Polsce „Wybór
orzeczeń Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości”. Wybór niniejszy jest
kolejnym tak kompleksowym, porównywalnym z pierwowzorem, opracowaniem międzynarodowego
orzecznictwa w Polsce.
Łódź, sierpień 2010 r.
prof. UŁ dr hab. Piotr Daranowski

Wprowadzenie
Pytanie o przyczynę wydania przeglądu orzecznictwa sądów międzynarodowych,
szczególnie zaś (obok wybranych orzeczeń sądów arbitrażowych) orzecznictwa
stałych sądów haskich 1 , a ściślej: Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej
(STSM) i Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (MTS), nie jest
pytaniem retorycznym. Nie wyczerpuje bowiem nań odpowiedzi dość powszechnie
ugruntowana i z tej przyczyny oczywista opinia, że wypowiedzi obu Trybunałów haskich
są jednym z najważniejszych czynników stymulujących ewolucję prawa międzynarodowego
publicznego w XX w. Nie wyczerpuje, bowiem współcześnie, także na
przełomie wieków, jesteśmy świadkami rozszerzenia się palety międzynarodowych,
wyspecjalizowanych procedur sądowych 2 . Powstanie nowych sądów międzynarodowych,
będące odpowiedzią na nowe, nieznane przeszłości wyzwania, odsuwa na dalszy
plan historyczną – co oczywiste – rolę STSM, jak i rolę MTS, sukcesora STSM 3 , wy-
1 Rozważania obejmują wypowiedzi obu Trybunałów – STSM i MTS – czynione również w formule opinii
doradczych.
2 Są to przede wszystkim procedury związane z rozstrzyganiem szeroko rozumianych sporów handlowych,
w tym inwestycyjnych, które oddawane są – bądź na podstawie kompromisów ad hoc, bądź na podstawie
wcześniejszych ustaleń traktatowych (np. porozumień dwustronnych o popieraniu inwestycji, Bilateral Investment
Treaties, BIT) – licznym instytucjom międzynarodowym lub krajowym powołanym w tym celu.
Do najbardziej znanych należą: Międzynarodowy Sąd Arbitrażowy przy Międzynarodowej Izbie Handlu
(International Cort of Arbitration, ICC) Międzynarodowe Centrum Rozstrzygania Sporów (International
Centre for Dispute Resolution, ICDR), Londyński Trybunał Arbitrażowy (London Court of Arbitration,
LCIA), Panel Światowej Organizacji Handlu (WTO Panel), Komisja ONZ do spraw Międzynarodowego
Prawa Handlowego (United Nations Commission on International Trade Law, UNCITRAL),Stowarzyszenie
Arbitrażu Międzynarodowego (Association for International Arbitration, AIA), Międzynarodowe Centrum
Alternatywnego Rozstrzygania Sporów (International Centre for Alternative Dispute Resolution, ICADR),
a także instytucje krajowe, rozstrzygające spory z zakresu handlu międzynarodowego: Hong Kong International
Arbitration Centre (HKIAC), Singapore International Arbitration Centre (SIAC), Australian Centre for
International Commercial Arbitration (ACICA), Israeli Institute of Commercial Arbitration, he Arbitration
Association of Tajwan, China International Economic Trade Arbitration Commission, American Arbitration Association,
czy nasz Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie. Zupełnie szczególnym
przypadkiem jest Sportowy Trybunał Arbitrażowy (Tribunal Arbitral du Sport, TAS), rozstrzygający spory
związane ze sportem.
3 S. Rosenne, he International Court of Justice At the Beginning of the Twenty-First Century (w:) he
Hague: Legal Capital of the World, pod red. P.J. van Kriekena, D. McKay, Haga 2005, s. 203.
XI

XII
Wprowadzenie
magając raczej skupienia uwagi na współczesnej, wyspecjalizowanej debacie nowych
sądów i nowych problemach, których jest ona świadectwem.
Uzasadnienie wydania orzecznictwa wymaga zatem krótkiego zestawienia bardziej
szczegółowych racji kontestujących, jak i przemawiających za przyjęciem tezy
– którą dzielą Autorzy opracowania – że rola orzeczeń sądowych, szczególnie zaś
orzeczeń obu Trybunałów, pozostaje fundamentalną dla opisu i rozumienia międzynarodowego
porządku prawnego doby współczesnej i układania relacji w obrębie społeczności
międzynarodowej także na początku XXI w.
Źródła ewentualnych wątpliwości są następujące:
1) orzecznictwo sądów, w tym obu Trybunałów, będące wszak efektem procesów
pokojowego rozstrzygania sporów (prs), jest jedynie cząstkowym releksem debaty
o prawie międzynarodowym, zachodzącej w tych procesach. Debaty, która
toczy się w opisanych art. 33 Karty NZ formułach 4 . A więc formułach: dyplomatycznych
(„w drodze rokowań, badań, pośrednictwa, koncyliacji”), procedur
regionalnych („w odwołaniu się do organów lub porozumień regionalnych”)
i sądowych („w drodze […] arbitrażu, postępowania sądowego”). W tym kontekście
postępowanie sądowe jest jednym z wielu możliwych wariantów prs. Postępowanie
przed sądem stałym jest zaś dalszym jego uściśleniem, a postępowanie
przed Trybunałami haskimi (STSM i MTS) w tej perspektywie tę wielość
formuł prowadzenia debaty o prawie międzynarodowym w procesie prs nie
tylko jeszcze mocniej akcentuje, lecz wręcz zdaje się klasyikować jako – nie
tylko statystycznie – ułamkową. Podkreślić także należy, że art. 33 Karty NZ,
pozostawiając stronom pełną swobodę w łączeniu i konigurowaniu wyliczonych
formuł prs służących rozstrzygnięciu sporów, w których pozostają, zachęca
członków Organizacji – w liczbie 192 – do poszukiwania nowych formuł, jeśli
uważają, iż w bardziej właściwy sposób pozwolą cel ten osiągnąć. To przesłanie
jest wręcz postrzegane jako ustanowienie zapisem art. 33 Karty NZ „zasady
wolnego wyboru środka prs” 5 i zachętą do kierowania się jej treścią. Wyróżnianie
zatem efektów debaty sądowej (STSM i MTS oraz arbitrażu) i ich analiza na
tle ustaleń innych procesów prs rodzi pytanie o przyczynę tego (nieuzasadnionego
w domyśle) uprzywilejowania;
2) przedmiot rozstrzyganych sporów (STSM, MTS) nie dotyczy głównych nurtów
międzynarodowych zdarzeń, które opisują właściwości nowych wyspecjalizowanych,
powołanych dla ich analizy sądów 6 . Obecnie sądami szczególnie skupiającymi
uwagę publiczną są międzynarodowe sądy karne: Międzynarodowy Trybunał
Karny ds. Jugosławii (1991) czy też Międzynarodowy Trybunał Karny
4 Art. 33 (1) Karty NZ: „Strony w sporze, którego dalsze trwanie może zagrażać utrzymaniu międzynarodowego
pokoju i bezpieczeństwa, powinny przede wszystkim dążyć do jego rozstrzygnięcia w drodze
rokowań, badań, pośrednictwa, koncyliacji, arbitrażu, postępowania sądowego, odwołania się do organów
lub porozumień regionalnych, albo innymi sposobami pokojowymi stosownie do swego wyboru”.
5 he Charter of the United Nations, A commentary, pod red. Brunona Simma, Oxford 2002, s. 591.
6 S. Rosenne, he International Court. Autor podaje jako przykład „przejęcie” rozstrzyganych dotąd przez
MTS sporów rodzących się na tle stosowania lub interpretacji prawa morza przez Trybunał Prawa Morza.

Wprowadzenie
(1997). Podobnym zainteresowaniem objęte są strasburski Europejski Trybunał
Praw Człowieka, Między-amerykański Trybunał Praw Człowieka w San Jose,
Europejski Trybunał Sprawiedliwości w Luksemburgu czy Międzynarodowy
Trybunał Prawa Morza z siedzibą w Hamburgu. Okolicznością, którą statuty
wymienionych wyżej sądów ponadto akcentują – obok przedmiotowej specjalizacji
– jest dostępność procedury sądowej dla podmiotów innych niż państwa.
Jeśli zatem „nowoczesność sądowego systemu pokojowego rozstrzygania sporów
może być mierzona jego dostępnością dla innych aktorów niźli tylko państw” 7 ,
to tej „nowoczesnej” cechy postępowanie przed MTS i arbitrażem nie posiada.
Brak tej cechy zubaża zatem toczoną przed nim debatę i przemawia za potrzebą
skupienia uwagi na w pełni „współczesnej” debacie sądowej, prowadzonej
z udziałem innych niż państwa stron postępowania, na innych niż MTS forach;
3) sądowe rozstrzyganie sporów między państwami – poza przypadkami uznania jurysdykcji
sądów „wyspecjalizowanych”– jest w praktyce państw,także przed MTS 8 ,
relatywnie rzadkie. Powszechna jest opinia, że to negocjacje pomiędzy państwami,
a nie inne formuły prs, są najbardziej uznaną i najbardziej rozpowszechnioną
formą prs. Rozstrzygnięcia sądowe stanowią ułamek rozstrzygnięć. Przypisywanie
im zdolności wiarygodnego opisu i zdolności kształtowania relacji międzynarodowych
opartych na prawie jest co najmniej dyskusyjne właśnie w konfrontacji z negocjacyjną
gotowością państw do prs. Formuła negocjacji sygnalizuje bowiem, że
państwa, co do zasady: „[…] w miejsce poddania się rozstrzygnięciu niezależnego
autorytetu wolą pozostać panami sporu, nawet jeśli może on być sądowo rozstrzygnięty,
i skłaniają się ku sięgnięciu po środki pozwalające – jeśli to możliwe
– dokonywać transakcji politycznych, które są dla nich bardziej satysfakcjonujące
i stabilne, niźli rozstrzygnięcia oparte na obowiązującym prawie” 9 .
Mimo jednak opisanych wyżej wątpliwości przyczyny przypisywania orzecznictwu
sądów międzynarodowych, w tym obu Trybunałów, szczególnej roli są liczniejsze
i bardziej różnorodne, a waga sądowych orzeczeń jest pochodną, sądzić można,
następujących okoliczności:
1) rozstrzygnięcia sądów, zarówno Trybunałów haskich, jak i sądów arbitrażowych,
są wiążące – wyrok w sprawie wiąże strony. Rozstrzygnięcia sądów różnią się
zatem od niewiążących strony sporu rozstrzygnięć innych podmiotów i instytucji,
podejmowanych w drodze dyplomatycznej. Decyzja o poddaniu sporu procedurze
kończącej się wydaniem wiążącego w sprawie wyroku jest zatem decyzją
sygnalizującą w szczególny sposób o sile przekonania o skuteczności zasady
„rządów prawa”. Jakkolwiek strony mogą sięgać po inne wskazane w art. 33
Karty NZ formuły prs, równe co do wagi i znaczenia postępowaniu sądowemu,
to: „Jednak potrzeba znalezienia realnych rozwiązań sprawia, że potrzeba ta
7 he Charter, s. 591.
8 S. Rosenne, he International Court, s. 202.
9 M.L.Condorelli, L’Autorite de la Decision des Juridictions Internationales Permanentes [w:] La juridiction
internationale permanente. Société française pour le droit international, Colloque de Lyon, Lyon 1987, s. 281.
XIII

XIV
Wprowadzenie
często kieruje pozostające w sporze strony do Hagi” 10 . Decyzje sędziów Trybunałów
(STSM, MTS) identyikują zatem, w opinii kierujących pod ich rozwagę
spory, reguły międzynarodowego porządku prawnego, dotyczące ich przypadku
w sposób najbardziej wiarygodny, bezstronny, niezależny i profesjonalny, i są,
z tą świadomością i z tych przyczyn, przez nich w pełni honorowane;
2) tę szczególną rolę orzeczeń sądowych, w tym orzeczeń samych Trybunałów, dla
utrwalania rządów prawa (rule of law) podkreśla (podkreślał) sam art. 38 Statutu
obu Trybunałów, który przypisuje „orzeczeniom sądowym” w procesie orzekania
rolę „pomocniczego środka ustalania norm prawa” (MTS);
3) przedmiot postępowania sądowego (STSM, MTS, arbitraż) – w odróżnieniu
od jurysdykcyjnej właściwości sądów „wyspecjalizowanych” – jest nielimitowany.
Strony sporu mogą zatem przedłożyć każdą sporną materię pod rozwagę
sądu.Ta przedmiotowa „właściwość” jest nie tylko zapisaną statutem właściwością
MTS, lecz staje się z upływem czasu oczywistą jego zaletą. MTS jest zatem
międzynarodowym sądem powszechnym;
4) udział orzeczeń sądowych w utrwalaniu „rządów prawa (międzynarodowego)”jest
pochodną ich rzeczywistego wpływu na kształtowanie przez nie relacji w kręgu
szerszym niż strony sporu, jakkolwiek wyrok formalnie dotyczy jedynie stron
sporu (res inter alios acta, alias nec nocet nec prodest 11 ). Gdy zatem podstawą decyzji
sądu są stosowne normy traktatowe (zwyczajowe), przyjęte rozstrzygnięcie nadaje
de facto podjętej decyzji „siłę normatywną”, obejmującą praktykę podmiotów
poddanych traktatowemu (zwyczajowemu) reżimowi będącemu przedmiotem
sądowych analiz. Jeśli wyrok nosi znamiona „precedensu”, tzn. jest rozstrzygnięciem
będącym następstwem analizy niejednorodnej praktyki państw, niespójnych
ustaleń traktatowych, obejmujących różne czy też nie w pełni tożsame kręgi podmiotów,
a także zapisów niewiążących dokumentów międzynarodowych, jego
„siła normatywna” jest (obok wiarygodności, bezstronności, niezależności i profesjonalności
wyrokowania) pochodną obiektywnej potrzeby społeczności międzynarodowej
ciągłego odnajdywania i utrwalania orientujących bieg relacji międzynarodowych
reguł, znajomości ich ewolucji. Te potrzeby i oczekiwania – spełnia
jednostkowy wyrok „w sprawie”. Sąd świadomy jest w pełni roli, jaką ma do spełnienia
w relacji zarówno wobec stron sporu, jak i wobec całej społeczności międzynarodowej.
Sygnalizuje to uwaga Trybunału uszczegóławiająca istotę jego
orzeczniczych działań: Trybunał „[…] stwierdza o prawie istniejącym, nie stanowi
prawa. Tak się dzieje nawet, jeśli stwierdzając i stosując prawo, Trybunał musi
uściślić jego zakres i czasami odnotować generalny trend jego rozwoju” 12 ;
10 P. J. van Krieken, D. McKay, Introduction [w:] he Hague: Legal Capital of the World, pod red. P.J. van
Kriekena, D. McKaya, Haga 2005, s. 25.
11 Por. art. 59 Statutu MTS: „Decyzja Trybunału ma moc obowiązującą tylko między stronami i odnośnie
do tej właśnie sprawy”.
12 Sprawa legalności grożenia użyciem lub użycia broni nuklearnej, Opinia doradcza MTS, 8.7.1996 r., ICJ
Reports, 1996, s. 18.

Wprowadzenie
5) siła oddziaływania wyroku poza kręgiem stron sporu – poza wskazanymi wyżej
faktycznymi tego przyczynami – jest też prawnie wymagana. Szczególnym tego
przykładem jest postanowienie Karty NZ, przewidujące zaangażowanie Organizacji
w egzekucję wyroku MTS [art. 94 (2) Karty NZ] 13 . W następstwie przyjęcia
tej dyspozycji problem uszanowania decyzji Trybunału przestaje być w sposób
oczywisty sprawą dotyczącą jedynie stron sporu rozstrzygniętego przez sąd,
lecz staje się sprawą ogółu członków ONZ, mających prawo wymagać, aby strona
sporu podporządkowała się sądowej decyzji, a więc uszanowała prawo;
6) akcentuje wagę i znaczenie orzeczeń STSM i MTS, już w doktrynalnej narracji,
przydawanie wypowiedziom (wyrokom Trybunałów) właściwości decyzji, których
naturę opisuje zwrot – skuteczności tych decyzji erga omnes 14 . Odniesienie
tego zwrotu do terminu „zobowiązań erga omnes”, a więc zobowiązań, w których
poszanowaniu ma interes, jak i obowiązek cała społeczność międzynarodowa,
jest oczywiste. Zwrot ten nie jest w świetle poczynionych ustaleń jedynie igurą
stylistyczną. A utwierdza dodatkowo w tym przekonaniu łączenie z Hagą, za
sprawą MTS właśnie, przez Sekretarza Generalnego ONZ Butrosa-Ghali innego
terminu – „prawniczej stolicy świata” (legal capital of the world) – i rekomendowanie
przyjęcia obowiązkowej jurysdykcji Trybunału przez członków ONZ 15 ;
7) mając na uwadze przypisaną orzeczeniom sądowym przez art. 38 Statutu MTS
funkcję i rolę, udział orzeczeń sądów międzynarodowych w ogóle, a haskich
w szczególności, w budowaniu rządów prawa, stwierdźmy, że to w obrębie międzynarodowych
sądów, zwłaszcza Trybunałów haskich, przebiegał (STSM)
i przebiega (MTS) główny nurt procesu polegającego na wyjaśnianiu centralnych,
fundamentalnych zagadnień prawa międzynarodowego, określających
istotę prawno-międzynarodowego porządku, także doby współczesnej. Praktycznym
wyrazem tego jest skala przywoływania orzeczeń sądów, w tym orzeczeń
obu Trybunałów, w wykładach prawa międzynarodowego publicznego.
Podane wyżej przyczyny uzasadniają, w opinii Autorów, wydanie niniejszego
zbioru orzeczeń.
Łódź, lipiec 2010 r.
prof. UŁ dr hab. Piotr Daranowski
dr Joanna Połatyńska
13 Art. 94 (2) Karty NZ: „Jeżeli strona w sprawie nie wykona zobowiązań ciążących na niej z mocy wyr.
Trybunału, druga strona może odwołać się do Rady Bezpieczeństwa, która, jeśli uzna za konieczne, zaleci
lub zdecyduje, jakie środki należy zastosować w celu zapewnienia wyrokowi skuteczności”.
14 M.L. Condorelli, L’Autorite, s. 306 i n.
15 An Agenda for Peace: Preventive Diplomacy, Peacemaking and Peace-keeping; report of the UN SG
pursuant to the statement adopted by the summit meeting of the SG on 31 January 1992, paragraphs 38,
39; dostępne na: http://www.un.org/Docs/SG/agpeace.html.
XV

1. Źródła prawa
Wykaz skrótów
Beamtenabkommen ......... „Ostateczne porozumienie dotyczące urzędników” (Endgultiges
Beamtenabkommen) z 22.10.1921 r.
Deklaracja londyńska ..... Deklaracja dotycząca prawa wojny morskiej, przyjęta
w Londynie 26.2.1909 r.
EKPCz .......................... Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych
Wolności z 4.11.1950 r., Dz.U. z 1998 r. Nr 147, poz. 962
Karta NZ ....................... Karta Narodów Zjednoczonych podpisana 26.6.1945 r.
w San Francisco, Dz.U. z 1947 r. Nr 23, poz. 90
Konwencja gdańska ......... Konwencja między Polską aWolnem Miastem Gdańskiem zawarta
w Paryżu 9.11.1920 r., Dz.U. z 1922 r. Nr 13, poz. 117
konwencje genewskie ..... konwencje genewskie z 12.8.1949 r. o ochronie oiar wojny,
Dz.U. z 1956 r. Nr 38, poz. 171
Konwencja górnośląska .. Konwencja niemiecko-polska dotycząca Górnego Śląska,
podpisana w Genewie 15.5.1922 r., Dz.U. z 1922 r. Nr 44,
poz. 371
Konwencja hawańska ..... Konwencja hawańska o azylu dyplomatycznym z 20.2.1928 r.
Konwencja haska ........... I Konwencja haska o pokojowem rozstrzyganiu sporów
międzynarodowych z 29.7.1899 r. (18.10.1907 r.), Dz.U.
z 1930 r. Nr 9, poz. 64
Konwencja
o ludobójstwie ................ Konwencja o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa
z 9.12.1948 r., Dz.U. z 1952 r. Nr 2, poz. 9
Konwencja
o prawie traktatów ......... Konwencja wiedeńska o prawie traktatów z 23.5.1969 r.,
Dz.U. z 1990 r. Nr 74, poz. 439
Konwencja o stosunkach
dyplomatycznych ............ Konwencja wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych
z 18.4.1961 r., Dz.U. z 1965 r. Nr 37, poz. 232
XVII

Wykaz skrótów
MTS .............................. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości
ONZ ............................. Organizacja Narodów Zjednoczonych
OWP ............................. Organizacja Wyzwolenia Palestyny
Rada LN ........................ Rada Ligi Narodów
STA ............................... Stały Trybunał Arbitrażowy
SN Izraela ...................... Sąd Najwyższy Izraela
SN Stanów
Zjednoczonych .............. Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych
SPI ................................ Sąd Pierwszej Instancji
STSM ............................ Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej
TSU ............................... Troy State University
Zgromadzenie
Ogólne ONZ ................. Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych
3. Zbiory dokumentów i periodyki
ICJ Reports ................... International Court of Justice Reports
ILR ............................... International Law Reports
ILM ............................... International Legal Materials
PCIJ, Serie A, B ............. Permanent Court of International Justice, Judgments, Orders
and Advisory Opinions, Serie A i B
RIAA ............................. Reports of International Arbitral Awards
WLR ............................. he Weekly Law Reports
USR ............................... United States Reports
4. Piśmiennictwo
M.L. Condorelli,
L’Autorite ...................... M.L. Condorelli, L’Autorite de la Decision des Juridictions
Internationales Permanentes [w:] La juridiction internationale
permanente. Société française pour le droit international,
Colloque de Lyon, Lyon 1987
S. Rosenne,
International Court ....... S. Rosenne, he International Court of Justice at the Beginning
of the Twenty-irst Century [w:] he Hague:
Legal Capital of the World, pod red. P. J. van Krieken’a,
D. McKay’a, Haga 2005
he Charter ................... he Charter of the United Nations, A commentary, pod
red. Brunona Simma, Oxford 2002
XIX