„±ü ¿¢¢Ý¢² |¢±¼é - Mandhata Global

Paper 3 Unit 1 # 1 

F3 3.1.1. SðLkwt MðY5 yLku Mk{s. 

yk MktÃkqýo søkík{kt çku s ík¥ðku Ëu¾kÞ Au: yuf Sð yLku çkeswt sz. Sð {kxu «kýe, [uíkLk, ðøkuhu 

ÃkÞkoÞðk[e þçËku ðÃkhkÞk Au. su Sðu Au, íku Sð, su [uíkLkk (¿kkLkkrË) Lku Äkhý fhu íku [uíkLk yLku su 

«kýkuLku Äkhý fhu íku «kýe fnuðkÞ Au. 

íkku ykí{k yLku Sð ðå[u þku íkVkðík? yu «& ykÃkýLku Úkíkku nkuÞ Au. íkuLkk sðkçk{kt fnuðkÞwt Aufu 

f{oLkk ykðhýÚkeÞwõík ykí{k, Sð fnuðkÞ Au yLku Mkðo f{oÚke {wõík Sð, ykí{k(rþð) fnuðkÞ Au. 

Sð 

su ÿÔÞLku rðþu jainuniversity.org 

[uíkLkk hnu÷e nkuÞ íku 5ý Sð ÿÔÞ fnuðkÞ Au. yk Sð YÃk, hMk, øktÄ, þçË yLku 

MÃkþo ðøkhLkku Au. íku{s ykfkh ðøkhLkku Ãký fÌkku Au. íkÚkk su Sðíkku níkku Sðu Au yLku Sðþu íkuðwt fne 

þfkÞ íku Ãký Sð fnuðkÞ Au. 

yLÞ Ä{kuo{kt yk Sð {kxu yLkuf ÃkÞkoÞðk[e þçËku ðÃkhkÞk Au. MktMkkhe, ntMk÷ku, ykí{k, ÃkwY»k, 

Lks{, Yn, Mkki÷, Lkurík Lkurík ykrË Lkk{kuÚke Ãký yku¤¾kÞ Au. 

þw¼ fu yþw¼ f{oLkku fhLkkh íku fíkko. 

MkíÞ fu yMkíÞ çkku÷u {kxu íku ðõíkk. 

ËMk «kýkuLku Äkhý fhu íku «kýe. 

ÃkwÛÞ yLku ÃkkÃkLku ¼kuøkðu íku ¼kuõíkk. 

[khu økrík{kt MktMkhý fhu íku MktMkkhe. 

ûkeh LkehLkku rððuf hk¾u íku ntMk÷ku. 

ÃkkuíkkLkk MðYÃk{kt su hnu íku ykí{k. ðøkuhu fkuE yuf ÔÞkÏÞk{kt yk Sð Ãkqhkíkku LkÚke. 

„±ü ¿¢¢Ý¢² |¢±¼é 

SðLkwt MðYÃk 

Sð yu ykí{kLkwt Lkf÷e-rðf]ík MðYÃk Au. MktMkkhLke [khuÞ økrík{kt Sð su Ãkrh¼ú{ý fhe hÌkku Au, íku 

f{o-r¢ÞkLku yk¼khe Au. yLkkrË fk¤Úke ykí{k f{oÞwõík s níkku. íkuLkk Ãkqðo¼ðkuLke ykrË yðMÚkk yrík 

Mkqû{ níke íku Ãknu÷k f{o {wõík níkku yLku ÃkAe f{o Þwõík ÚkÞku yuðwt fÞkhuÞ çkLÞwt s LkÚke. 

su ykí{k f{oÚke {wõík çkLke þfÞk LkÚke íkuyku MktMkkh{kt h¾zu Au. f{o fÞkhuf Ëw:¾e çkLkkðu íkku õÞkhuf 

Mkw¾e fu ÃkkÃke Ãký çkLkkðu. ßÞkt MkwÄe þhehe hnu Au, íÞkt MkwÄe sL{-SðLk-{wíÞwLke ½x{k¤kÚke {wõík 

çkLkíkk LkÚke. yk SðLkwt yk heíkLkwt MðYÃk Au. yk{ þheh MkrníkLkk ykí{kLke ðkík fhðkLke ÚkkÞ íÞkhu íku 

‘Sð’ þçË íkhefu ðÃkhkÞ Au. Ãkhtíkw {kuûk{kt ÃknkU[e økÞu÷ fu þhehÚke swËk , þheh rðLkkLkk SðLke ðkík 

fhðk{kt ykðu íÞkhu íku. ‘ykí{k’ þçË íkhefu ðÃkhkÞ Au. 

yk MktMkkh{kt yuf Ãkh{kí{k yLku çkeòu Sðkí{k, yuf Ãkqýo rðfrMkík yLku çkeòu yÕÃk rðfrMkík, yuf 

rLkhkðhý yLku çkeòu Mkkðhý, yuf {wõík çkeòu çkØ, yuf rðËune çkeòu MkËune, yuf yf{eo çkesku 

Mkf{eo, yuf yr¢Þ çkeòu Mkr¢Þ, yuf yshk{h çkeòu sL{shkÚke Þwõík ykðk su çkÒku ðå[u ytíkhku Au 

íku s{eLk-ykfkþ sux÷k Au. íkku ykí{kLkwt MðYÃk yLku Mk{s Mkk[e Mk{SLku Mðefkhðe yu sYhe Au. 

www.jainuniversity.org

ykí{kLkwt MðYÃk 

yMk÷{kt ykí{k rþð MðYÃk s Au. f{o-hkøk-îu»k-{kun-y¿kkLk-«{kË-rð»kÞ-f»kkÞ ðøkhu Ëku»kkuÚke 

{wõík s Au. íku ¿kkLk ßÞkuík MðYÃk Au. íku ykí{kLke rËÔÞ ßÞkuík, ysh-y{h Au. ysL{k Au, íku AuËkíke - 

¼uËkíke LkÚkeu. íkuLku fkuE Ëçkkðe þfíkwt LkÚke fu zhkðe þfíkwt LkÚke. ¿kkLkkrË ykX yLktík økwýkuÚke Mkns MðYÃku 

yu rð÷Mku Au. su{ yk rËÔÞ ßÞkuíkLkk «fkþLke WÃkh fkýk (nku÷)ðk¤wt Akçkzwt Zktfe Ëu ÃkAe ykðhý YÃk 

yk¾wt Akçkzwt WXkðe ÷u íkku íku MktÃkqýo Ãkýu «fkþu íkuðe heíku s ykí{kLkku ¿kkLk «fkþ nk÷ «fkþu Au. 

ykí{k Mð¼kð 

yk ykí{kLkk Mð¼kð ºký «fkhu Au. 

1) ¼ÔÞ, 2) y¼ÔÞ yLku 3) òrík¼ÔÞ. 


jainuniversity.org 

¼ÔÞ Sðku : su Sðku ¼ÔÞ Sðku nkuÞ íku s {kuûku sE þfu Au. suLku SðLkwt yMk÷ MðYÃk Mk{òÞ ÃkAe Mðík: 

{Lk{kt þtfk ÚkkÞ fu nwt ¼ÔÞ nkuEþ fu y¼ÔÞ? íku þtfkðk¤k Sð ¼ÔÞ fÌkk Au. 

y¼ÔÞ Sðku : y¼ÔÞ Sðku nkuÞ íku {kuûku sE þfíkk LkÚke. íku ytíkhÚke {kuûkLku {kLkíkk s LkÚke fu MkBÞfTíð 

Lku Ãkk{íkk s LkÚke. íku MkkÄw ÚkkÞ, MkqrhÃkËðe Ãkk{u yhu {nkLk þkMkLk«¼kðf çkLku yLku yLkuf SðkuLku 

{kuûk{køkuo [zkðu Ãký ¾hk, Ãkhtíkw Ãkkuíku rçk÷fw÷ ©Øk rðLkkLkk s nkuÞ Au íku y¼ÔÞ . 

òrík ¼ÔÞ : Sðku {kuûk sðkLke ÞkuøÞíkkðk¤k fnuðkÞ ¾hk Ãký õÞkhuÞ {kuûk Mkk{økúe Ãkk{ðkLkk s LkÚke íku 

yufurLÿÞðk¤k ¼ðÚke ykøk¤ ðÄðkLkk s LkÚke íkÚkk «fkhLke íkuLke Mð¼kðMk¥kk, íku òrík ¼ÔÞ fnuðkÞ Au. 

yk{ SðLkLkwt MðYÃk MktMkkhe ykí{k íkhefu Mk{S ÷uðkÞwt Au. yLku ykí{kLkwt MðYÃk, {kuûku ÃknkU[e økÞk su 

rMkØ¼økðtíkku Au íkuLkwt Mk{sðkLkwt Au. 




F3 3.1.2. SðLkk {wÏÞ ÷ûkýku. 

yuf ðkík ykÃkýu Mk{S [qõÞk Aeyu fu f{o (r¢Þk) Þwõík yðMÚkkðk¤kLku Sð fnuðkÞ Au. yLku f{o 

{wõík yðMÚkkðk¤kLku ykí{k fnuðkÞ Au. 

su ðÄu Au, ½xu Au, nhu Au, Vhu Au, su Mktfku[kÞ Au, rðMíkkh Ãkk{u Au, su fk{ fhu Au, ykhk{ fhu Au, 

ytøkMktfku[u Au, ytøkrðMíkkhu Au, íkkÃk-¼q¾-¼Þ ðøkuhuÚke Ëw:¾ Ãkk{u Au, Ëqh ÚkkÞ Au EíÞkrË ÷ûkýku suLkk{kt 

Au íkuLku Sð fnuðkÞ Au. yLku ßÞkt MkwÄe þheh MkkÚku òuzkÞu÷ Au íÞkhu s yk çkÄk ÷ûkýku Sð{kt òuðk {¤u 

Au. Ãkhtíkw yk çkÄk ÷ûkýku çkkÌk Au. 

SðLkwt fnuíkk {q¤¼qík ykí{kLkwt ÷ûký [uíkLkk Au. siLk ËþoLkfkhku yu Mkðoºk, ykí{kLku [iíkLÞ MðYÃk s 


fÌkku Au. yk [iíkLÞ MðYÃk yux÷u ¿kkLk, ËþoLk, [krhºk, íkÃk, ðeÞo yLku WÃkÞkuøk yu SðLkk {wÏÞ ÷ûkýku 

çkíkkÔÞkt Au. 

¿kkLk yux÷u ykí{k MkËk rºkfk¤ ¿kkLk MðYÃk s Au, íkuLku ÃkuËk fhðwt LkÚke Ãkzíkwt Ãký ykðhý nxkððkLkes 

«r¢Þk nkuÞ Au. 

ËþoLk yux÷u ÃkËkÚkoLkk Mkk{kLÞ yLku rðþu»k yu{ çkÒku økwýÄ{kuo{kt íkuLkk MðYÃkLku Mðík: Mk{S ÷u íku ËþoLk. 

[krhºk yux÷u ykí{ Mð¼kð{kt h{ýíkk fhðe íku [krhºk. 

íkÃk yux÷u yLkkí{ ¼kðku Lku Ëqh fhðk fu rð¼kð ËþkLku Ëqh fhðk{kt su MknkÞ fhu íku íkÃk. 

ðeÞo yux÷u þÂõík, Qòo. ykí{ þÂõíkLkwt Mkns «økxðwt íku ðeÞo. 

WÃkÞkuøk yux÷u fkuEÃký Mk{Þu rðLkk «Þkuøku ÃkËkÚkkuo{kt rð[khkuLkwt yðíkhý íku WÃkÞkuøk. 

yk ¿kkLkkrË ÷ûkýku 5-9-5-12-5 yLku 12 Ãkuxk ¼uË yLkw¢{u hnu÷kt Au. fw÷ 48 ¼uËku{ktÚke fkuELku fkuE 

ÞÚkk ÞkuøÞ MðYÃku Sð{kt ÷ûký nksh nkuÞ s Au. Lk®níkh Sð ySð ÃkýkLku Ãkk{e òÞ yk{ ykí{k 

ÃkkuíkkLkk {q¤¼qík yLku {kir÷f [iíkLÞLku, y¾tz yLku yûkík hk¾eLku swËe-swËe ÃkÞkoÞ yðMÚkk{kt íkuLkwt 

ÃkrhðíkoLk fÞko fhu Au. su{ fu MkkuLkwt yLku íkuLkk yk¼q»kýkuu. Mkqðoý {q¤ MðYÃku íkuLkwt íku s nkuðk Aíkkt ðªxenkh-ðøkuhu 

íku{ktÚke çkLku Au. ½kx çkË÷kÞ Au. MðYÃk çkË÷kÞ Au Ãkhtíkw Mkwðýo íkuLkwt íku s hnu íku{ Sð ÃkkuíkkLkk 


{q¤¼qík ¿kkLk-ËþoLk-[krhºk ðøkuhu ÷ûkýku øk{u íku økrík fu ¼ð{kt òÞ íkku Ãký ÞÚkkÞkuøÞ MðYÃk çkË÷u Au Ãký 

÷ûkýku çkË÷íkwt LkÚke. 

ykí{k MðÞt þw¼ fu yþw¼ f{o fhu Au yLku íkuLkk Mkkhk-LkhMkk-rðÃkkf-V¤ Ãký ykí{kLku s ¼kuøkððk 

Ãkzu Au: yLku ykí{k {kxu Mk{ÞLkku fkuE ykht¼ LkÚke fu ytík LkÚke yLkkrË yLktík Au, íkÚkk ykí{k yrðLkkþeysh-y{h-yûkÞ 

Au íkuLkk {q¤ MðYÃkLkku õÞkhuÞ søkíkLkk fkuE Ãký þ†Úke fu þÂõíkÚke Sð yu szYÃku 

Ãkrhýk{ Ãkk{íkku LkÚke. Sð-SðMðYÃku s hnu Au szLkk ÷ûkýku õÞkhuÞ Sð{kt ÃkrhðíkoLk Ãkk{íkkt LkÚke yu {kuxwt 

yLku {wÏÞ ÷ûký Au. 



F3 3.1.3. SðLkk {wÏÞ «fkhku. 

yk rðï{kt nòhku «fkhu rðrðÄ fûkkLkk Sðku òuðk {¤u Au. fux÷kf MktÃkqýo rðfrMkík Au. fux÷kf yÄo 

rðfrMkík Au yLku fux÷kf yrðfrMkík Sðku Au. yk{íkku siLk ËþoLk {wÏÞ çku s ¼uË çkíkkðu Au. yuf f{o 

{wõík({kuûk)ÚkÞu÷k yLku çkeò f{oÞwõík (MktMkkhe) ykí{k. íku{k su rçk÷fw÷ yrðfrMkík Sðku Au. íku MÚkkðh Sðku 

Au. suyku ÃkkuíkkLke EåAk {wsçk n÷Lk-[÷Lk Lk fhe þfu íkÚkk Mkw¾-Ëw:¾Lkwt «økx MktðuËLk Lk nkuÞ íkuðk Ãk]]Úðe, 

Ãkkýe, yÂøLk ðkÞw yLku ðLkMÃkríkLkk Sðku yk çkÄk yrðfrMkík (MÚkkðh) Sðku fnuðkÞ Au. yÄo rðfrMkík Sðku 

íkhefu ºkMk SðkuLku økýkðkÞ Au. suyku ÃkkuíkkLke EåAk{wsçk ykðLk-òðLk fhe þfu Au, Mkw¾-Ëw:¾Lke yLkw¼qrík 

fhe fhíkkt nkuÞ Au. íku çkÄkt çku ErLÿÞ-íkuErLÿÞ-[WrhrLÿÞ yLku Ãkt[urLÿÞ Sðku su ¢r{f çk÷ð¥kh nkuÞ Au. 


yLku rðfkMkLke rËþk{kt ykøk¤ nkuÞ Au. Ãkhtíkw su MktÃkqýo rðfrMkík fnuðkÞ íku {kºk Mkt¿ke Ãkt[urLÿÞ Sðku fu suyku 

MkBÞøkT ¿kkLk, ËþoLk-[krhºk ðøkuhu ÷ûkýku ÃkkuíkkLkk SðLk{kt «økxÃkýu Ëu¾kÞ Au. yLku SðLk MkkÄLkkÚke Ä{o 

(ykí{) MkkÄLkk{kt ykøk¤ ðÄðk Ãkqýo «ÞíLkþe÷ Au. 

nðu MÚkkðh Sðku yLku ºkMk SðkuLke ÔÞkÏÞk Mk{Syu: 

MÚkkðh Sðku Ãkkt[ «fkhLkk Au. yu Ãkkt[uÞ «fkhLkk SðkuLku {kºk yuf MÃkþo-ErLÿÞ nkuðkÚke íkuLku yufurLÿÞ 

Sðku Ãký fnu Au. 

1.Ãk]ÚðefkÞ : ÃkíÚkh, Äkíkw, Mkwh{kt, Ãkhðk¤k ðøkuhu {kxeLkk Sðku. 

2.yÃkTfkÞ : ½wB{Mk,Íkf¤, ðøkuhu Ëhuf òíkLkk ÃkkýeLkk Sðku. 

3.íkuWfkÞ : íký¾k, ytøkkhk, sðk¤k, ðes¤e, ËkðkLk¤ ðøkuhu yÂøLkLkk Sðku. 

4.ðkÞwfkÞ : ÃkðLk, ðkðkÍkuzwt, ðtxkur¤Þku ðøkuhu Ëhuf òíkLkk ðkÞwLkk Sðku. 

5. ðLkMÃkríkfkÞ : ÷e÷kuíkhe, V¤-Vq÷, ð]ûk ðøkuhu Ëhuf òíkLke ðLkMÃkríkLkk Sðku. 

ðLkMÃkríkfkÞLkk Sðku çku «fkhLkk Au: 


MkkÄkhý ðLkMÃkríkfkÞ : 

su{kt þheh yuf nkuÞ Ãkhtíkw íku{kt yMktÏÞ yLku yLktík Sðku hnuíkk nkuÞ. Ëk.ík. çkxkfk-fktËk ðøkuhu ftË{q¤, 

÷e÷-Vqøk, øk¤ku ðøkuhu yk ËhufLku yLktíkfkÞ Ãký fnuðk{kt ykðu Au. 

«íÞuf ðLkMÃkríkfkÞ : 

yuf s þhehe{kt yuf s Sð nkuÞ, ð]ûk{kt, {q¤{kt, Úkz{kt, Ak÷{kt, Vq÷{kt, V¤{kt, ÃkktËzk{kt, çkes{kt yk{ 

Ëhuf{k òwËku òwËku Sð nkuÞ. 

ºkMk Sðku 

çkuErLÿÞ Sðku : MÃkþo (íð[k) yLku hMkLkk (S¼) yu{ çku ErLÿÞðk¤k Sðku. su{ fu þt¾, fkuzk, 

fhr{Þk, ðkMke yLkksLkk Sðku, Ãkkuhkt, ÷kfzktLkkt fezk, y¤rMkÞk ðøkuhu. 

íkuErLÿÞ Sðku : MÃkþo, hMkLkk yLku ½úký (Lkkf) yk ºký ErLÿÞkuðk¤k Sðku {ktfz, òw, ÷e¾, WÄE, 

feze, {tfkuzk, EÞ¤, fkLk¾sqhk ðøkuhu. 


[WrhrLÿÞ Sðku : MÃkþo, hMkLkk ½úkýk, [ûkw-yk [kh ErLÿÞkuðk¤k Sðku, su{fu ðeAe, ¼{hku-¼{he, 

íkez, {k¾e, zktMk, {åAh, ftMkkhe, fhkur¤Þk ðøkuhu. 

Ãkt[urLÿÞ Sðku : MÃkþo, hMkLkk, ½úkýk,[ûkw yLku ©ðý (fkLk) yk Ãkkt[ ErLÿðk¤k Sðku su{fu 

1.Lkkhfe (Mkkík LkhfLkk Sðku) 

2.ríkÞO[ (s÷[h, MÚk¤[h, ¾u[h ðøkuhu «kýeyku) 

3.Ëuð (rðrðÄ Ëuð÷kufLkk Ëuðku) 

4.{Lkw»Þ ({kýMk íkhefu Sðíkk Sðku) 

yk Ãkt[urLÿÞ Sðku {Lkðk¤k yLku {Lk ðøkhLkk yu{ çku «fkhLkk nkuÞ Au. {Lk yux÷u ¼qík, ¼rð»Þ yLku 

ðíko{kLkfk¤ MktçktÄe rð[khýk fhðkLke ûk{íkk ykðu Au, suLkk îkhk þçË, YÃk ykrË rð»kÞkuLku økúný fhðk{kt 



ykðu Au, íkuLku {Lk fnu Au. su{Lku ykðwt {Lk nkuÞ Au, íkuLku ‘Mk{LkMf’ yÚkðk ‘Mkt¿ke’ Sðku fnu Au. yLku su{Lku {Lk 

LkÚke íku{Lku ‘y{LkMf’ yÚkðk ‘yMkt¿ke’ fnu Au. 

Lkkhfe, Ëuðíkk, øk¼kuoíÃkÒk ríkÞO[ yLku øk¼kuoíÃkÒk {Lkw»Þ - yk çkÄkt Mk{LkMf-Mkt¿ke Ãkt[urLÿÞ Sðku Au. yk 

rMkðkÞLkk Mkt{qŠåA{ ríkÞO[ yLku Mkt{qŠåA{ {Lkw»Þ y{LkMf-yMkt¿ke Ãkt[urLÿÞ Sðku Au. 

swËe swËe rððûkkykuÚke {nkÃkwY»kkuyu ÔÞðnkhhkrþ- yÔÞðnkhhkrþ, ¼ÔÞ-y¼ÔÞ, Mkqû{-çkkËh, ÃkÞkoókyÃkÞkoók, 

øk¼os-Mk{qŠåA{, MÚkkðh-ºkMk ðøkuhu yLkuf ¼uËu SðkuLkk «fkh Ãkkzu÷k Au. Mk{ðkÞktøk Mkqºk{kt 42 

(çkutíkk÷eþ) «fkh MkwÄe ðýoLk ykÃku÷ Au yLku íÞkh çkkË SðLkk 563 (Ãkkt[Mkku ºkuMkX) «fkhu Ãký yuLkk ¼uËku 

Ãkzíkk nkuÞ Au. 



F3 3.1.4. Sð rð¿kkLk yLku ðLkMÃkrík þk†. 

Mkqû{ árü Ähkðíkk siLk Ä{o{kt su{ søkíkLke Mkðo ðMíkwyku-sz ÃkËkÚkkuoLkwt rðþË ðýoLk fhðk{kt ykÔÞwt 

Au, íku{ Sð søkíkLkwt Ãký Mkqû{íkkÚke ðýoLk fhðk{kt ykÔÞwt Au. 

AktËkuøÞku WÃkrLk»kË{kt WÆkr÷f Ér»kyu ð]ûk{k Sð Au íkuðw ïuíkfuíkwtLku MktçkkuÄLk fÞwO níkwt Ãký Ãkrù{Lkk 

ði¿kkrLkfku yk ðkíkLku Mðefkhðk íkiÞkh Lk níkk. Ãkhtíkw çktøkk¤Lkk Mkw«rMkØ ®[íkf ©e søkËeþ[tÿçkkuÍu ßÞkhu 

«ÞkuøkkuÚke Mkkrçkík fÞwO fu «íÞuf Íkz ÃkkLk{kt Ãký Sð Au. íku nMku Au, hzu Au, ¼q¾ íkhMk ÷køku Au, ðøkuhu 

ykuAkð¥kk «{ký{kt [khu Mkt¿kkyku nkuÞ Au. íÞkhu SðíðLkku Mðefkh fÞkuo yLku nðu íkku ykÄwrLkf yæÞíkLk 

Mkqû{íkk {kÃkðkLkk ÞtºkkuÚke yk ðkík Ãkqýo Ãkýu MðefkhE Au, fu yu SðkuLkk Mkw¾ - Ëw:¾Lkk MÃktËLkku hufkuzo fÞko 

Au. íkuLke {kºkk {kÃke Au yLku ¼q¾ ík]»kkLke Ãký LkkUÄ ÷uðkE Au yLku íkuðk ðLkMÃkrík SðkuLku Ãkkýe ®Mk[Þk çkkË 



Mkq¾Lke yLkw¼qríkLke ÃkuxLko Ãký LkkUÄkE Au. 

¼økðkLk {nkðehLkk Mk{Þ{kt yLÞ Ä{oLkk ËkþorLkfku yuðwt {kLkíkk níkk fu Ãkkýe, ÃkkýeLkk {q¤¼qík 

Ãkh{kýwykuÚke çkLku Au. Ãkeðk, Äkuðk, MkkV fhðkLkk fk{{kt ykðu Au. Ãkhtíkw «¼w {nkðehu yuf Ãký òíkLkk 

Ãkheûký rðLkk fÌkwt fu Ãkkýe yu ðkÞw {ktÚke çkLku Au. su H 2 O Lkk Mk{efhýÚke rð¿kkLku nðu çkíkkÔÞwt Au. çku 

¼køk nkEzÙkusLkðkÞw yLku yuf ¼køk ykuÂõMksLk ðkÞw{ktÚke Ãkkýe çkLku Au. yuf ÃkkýeLkk xeÃkk{kt 36450 

nk÷íkk [k÷íkk SðkuLkwt Vkuxku r[ºk yksLkk ði¿kkrLkfkuyu çknkh Ãkkzu÷ Au. 

siLk Ä{o Ãk]Úðe, Ãkkýe, yÂøLk, ðkÞw yLku ðLkMÃkrík{kt Ãký Sð Au, yuðwt fnuLkkh yuf {kºk Ä{o Au. 

y{urhfLk ‘xkE{’ {uøkuÍeLk{kt The earth that grows Lkk{Lkku ÷u¾ ykðu÷ku níkku íku{kt sýkÔÞwt níkw fu 

zwtøkhLkk ytËhLkk ZuVktLkw ðkhtðkh Ãkkýe ÃkeðzkððkÚke íku rËLk-«ríkrËLk {kuxwt Úkíkwt sýkÞwt Au. yÂøLk MðÞt yuf 

Sð Au. su [f{fLkk çku ÃkÚÚkh ½MkðkÚke WíÃkÒk ÚkkÞ Au fu çku yhýe fkc (÷kfzw) ½MkðkÚke fu yÚkzkððkÚke 

íku WíÃkÒk ÚkkÞ Au. yLku ½e-ðkÞw ðøkuhuÚke {kuxku Úkíkku òÞ Au. W¥kh økwshkík MkkçkhfktXkLkk yuf økk{Lkk 

½hLke Ãk]Úðe{ktÚke ÃkÚÚkhku WøkeLku LkeféÞkt fhíkk níkk. íku Ãk]ÚðeLku ÷kufkuyu ðkhtðkh fkÃkðe Ãkzu Au. yLku 

Mk{Þktíkhu Vhe QøÞkt fhu Au. 

yk Ãk]Úðe-Ãkkýe-yÂøLk ðkÞwLku ÃkkuíkÃkkuíkkLkk [ku¬Mk ykfkh-¼ð (sL{-{hý)Lke MktÏÞk ¼uË («fkh), 


ErLÿÞ yLku rðrþü ÷ûkýkuLke LkkUÄku siLk Ä{o çkíkkðu Au. 

WÃkhLkk Ãkkt[ MÚkkðh Sðku íkhefu yku¤¾kÞ Au. Ãkhtíkw ðLkMÃkríkLkk Sðku çku «fkhLkk fÌkk Au: 

MkkÄkhý ðLkMÃkríkfkÞ yLku «íÞuf ðLkMÃkríkfkÞ 

fux÷kf ðLkMÃkríkLkk Sðku yuðk Au fu ÃkkuíkkLkk yuf s þheh{kt yLktík ykí{kyku sL{-{hý fhíkk 

nkuÞ Au. ykðk yLktík ykí{kykuLkwt yuf s þheh íku MkkÄkhý ðLkMÃkríkfkÞ fnuðkÞ Au. yuLku yLktíkfkÞ Ãký 

fnuðkÞ Au. íkÚkk Ëhuf ykí{kLkwt Ëhuf þheh òwËtw nkuÞ yux÷u fu Úkz, Ak÷, ÃkkLk, V¤, Vq÷, çkes ðøkuhu{kt 

ÃkkuíkÃkkuíkkLkku Mðíktºk Sð nkuÞ íkuLku «íÞuf ðLkMÃkríkfkÞ Sð fnuðk{kt ykðu Au. Ëk.ík. V¤ íkkuzkÞ íÞkhu {q¤ 

ÚkzLkku Sð V¤{ktÚke nhe sELku zk¤e{kt ¾U[kE òÞ yLku íkkuzu÷k V¤Lkku Mk{økú Sð yfçktÄ hnu ÃkAe síkkt 

yuLke ytËh hnu÷k økkux÷e fu çkesLku Ëqh fhíkkt íku rLkSoð ÚkE òÞ Au. çkeS yuf ðkík Ëhuf ðLkMÃkrík 

s{eLk{ktÚke Vqxu íÞkhu yLktíkfkÞ nkuÞ Au, Ãký íku ðLkMÃkrík «íÞuf òríkLke nkuÞ íkku íku «íÞuf ðLkMÃkríkfkÞ 

fnuðkÞ Au. yLku fux÷kf yuðk Ãký ðLkMÃkríkLkk Sðku Au fu íkuLkk {q¤ MkkÄkhý nkuÞ yLku çkkfeLkku WÃkhLkku 

¼køk «íÞuf nkuÞ Au. 

ðLkMÃkríkLkk þhehLke h[Lkk, Mð¼kð, WíÃkr¥k, Lkkþ, WÃkÞkurøkíkk, yðÞðkuLke rðr[ºkíkk ÷kûkrýfíkk 

ðøkuhu Ãkþw-Ãkûkefu {kLkðLke fux÷ef çkkçkíkku{kt Mk{kLkíkk çkíkkðu Au. íku ½ýes ykùÞofkhf ÷køku íkuðe òý 

ði¿kkrLkfku Ãký çkíkkðíkk hnu Au. yLku ykr£fkLkk fux÷kf støk÷ku{kt ykkðkt rðr[ºk ð]ûkku Au. yknkh-¼Þ- 

{iÚkwLk-Ãkrhøkún (¼uøkwtfhe hk¾ðkLke ð]r¥k) Lke Mkt¿kk íkuyku{kt Ãký «çk¤ Ãkýu òuðk-òýðk {¤u Au.

„±ü ¿¢¢Ý¢² |¢±¼é - Mandhata Global

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?