Twój osobisty przewodnik po dializie otrzewnowej (DO)
Twój osobisty przewodnik po dializie otrzewnowej (DO)
Twój osobisty przewodnik po dializie otrzewnowej (DO)
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Twój</strong> <strong>osobisty</strong> <strong>przewodnik</strong><br />
<strong>po</strong> <strong>dializie</strong> <strong>otrzewnowej</strong> (<strong>DO</strong>)<br />
Informacje o terapii
Spis treści<br />
Wprowadzenie 7<br />
O nerkach 8<br />
Zdrowe nerki 8<br />
Chore nerki 10<br />
Częste przyczyny niewydolności nerek 12<br />
O terapii dializacyjnej 14<br />
Zrozumieć dializę 15<br />
Zasady dializy 16<br />
Inne terapie nerkozastępcze 18<br />
Zabieg dializy <strong>otrzewnowej</strong> 21<br />
W jaki s<strong>po</strong>sób działa dializa otrzewnowa 21<br />
Rodzaje <strong>DO</strong> 22<br />
CA<strong>DO</strong> – wymiana ręczna 23<br />
A<strong>DO</strong> – wymiana automatyczna 26<br />
Co jest <strong>po</strong>trzebne do przeprowadzenia<br />
zabiegu dializy <strong>otrzewnowej</strong> ?<br />
27<br />
Cewnik otrzewnowy 27<br />
Płyn do dializy <strong>otrzewnowej</strong> 28<br />
Podgrzewacz płynu do <strong>DO</strong> 31<br />
Cykler 32<br />
3
4<br />
Twoje codzienne obowiązki 33<br />
Monitorowanie funkcji życiowych 33<br />
Ciśnienie krwi 34<br />
Tętno 37<br />
Temperatura 38<br />
Masa ciała 39<br />
Prowadzenie zapisów 40<br />
Higiena w <strong>dializie</strong> <strong>otrzewnowej</strong> 41<br />
Techniki higieny 42<br />
Mycie rąk 43<br />
Dezynfekcja rąk 47<br />
Twoje miejsce do pracy 50<br />
Pielęgnacja cewnika do <strong>DO</strong> 52<br />
Zarządzanie suchą wagą 56<br />
Żywienie 58<br />
Leki 64<br />
Kontynuacja opieki 75<br />
Wizyty w ośrodku dializ 75<br />
Ty<strong>po</strong>we badania laboratoryjne 77<br />
Stężenia elektrolitów we krwi 78<br />
Markery we krwi 78<br />
Adekwatność dializy 79<br />
Marker choroby kości 80<br />
Funkcja nerek 80<br />
Inne testy związane z <strong>DO</strong> 80<br />
Testy ogólnozdrowotne 81
Potencjalne problemy związane z dializą<br />
otrzewnową<br />
W jaki s<strong>po</strong>sób za<strong>po</strong>biegać <strong>po</strong>wikłaniom,<br />
związanym z dializą otrzewnową<br />
83<br />
Potencjalne problemy 84<br />
Życie z dializą 92<br />
Służby socjalne 93<br />
Praca 94<br />
Seksualność, a choroba nerek 94<br />
Kontakty s<strong>po</strong>łeczne 95<br />
Ćwiczenia i s<strong>po</strong>rt 96<br />
Zamawianie i przechowywanie swoich<br />
materiałów dializacyjnych<br />
Twoje pierwsze zamówienie 97<br />
W dniu dostawy 98<br />
Stan zapasów<br />
O czym należy <strong>po</strong>rozmawiać <strong>po</strong>dczas<br />
99<br />
szkolenia z zakresu <strong>DO</strong><br />
100<br />
Postę<strong>po</strong>wanie z odpadami 101<br />
Urlop i <strong>po</strong>dróż 103<br />
Serwis urlopu i <strong>po</strong>dróży firmy<br />
Fresenius Medical Care<br />
104<br />
Lista kontrolna zanim wyjedziesz 105<br />
Ubezpieczenie 107<br />
Płatność za terapię dializacyjną <strong>po</strong>dczas urlopu 108<br />
Pasz<strong>po</strong>rt leków 110<br />
Uzgodnienie urlopu i <strong>po</strong>dróży 111<br />
Słownik 112<br />
Wyłączenie od<strong>po</strong>wiedzialności 124<br />
82<br />
97<br />
5
Wprowadzenie<br />
Niniejszy <strong>przewodnik</strong> pacjenta ma na celu<br />
dostarczenie informacji na temat dializy<br />
<strong>otrzewnowej</strong> (<strong>DO</strong>).<br />
Firma Fresenius Medical Care przygotowała<br />
ten <strong>przewodnik</strong> dla Ciebie i Twojej rodziny<br />
jako uzupełnienie doskonałej opieki oferowanej<br />
przez zespół dializacyjny, który obejmuje<br />
lekarza, pielęgniarkę, dietetyka i pracownika<br />
socjalnego.<br />
Przyjęcie od<strong>po</strong>wiedzialności za wykonywanie<br />
zaleconego planu leczenia, zgodnie z tym,<br />
czego Cię nauczono, będzie wymagało<br />
zaangażowania. Nie tylko dowiesz się, w jaki<br />
s<strong>po</strong>sób przeprowadzać dializę otrzewnową,<br />
ale także nauczysz się rozwiązywać <strong>po</strong>tencjalne<br />
problemy.<br />
Do Twoich obowiązków będzie także<br />
należało przyjmowanie swoich leków oraz<br />
przestrzeganie zaleconej diety.<br />
<strong>DO</strong> daje ci wiele swobody, co oznacza<br />
możliwość wzięcia życia we własne ręce.<br />
Im więcej wiesz na temat terapii, tym więcej<br />
masz swobody. Niniejszy <strong>przewodnik</strong> stanowi<br />
część Twojego szkolenia. Jeżeli chcesz,<br />
wykonuj notatki <strong>po</strong>dczas uzyskiwania wiedzy<br />
na temat dializy <strong>otrzewnowej</strong>. Przewodnik<br />
ten będzie także <strong>po</strong>mocnym źródłem informacji<br />
<strong>po</strong> <strong>po</strong>wrocie do domu. Jeżeli masz<br />
jakiekolwiek pytania dotyczące informacji,<br />
znajdujących się w niniejszym <strong>przewodnik</strong>u<br />
pacjenta, zapytaj lekarza lub pielęgniarkę.<br />
Na końcu niniejszego <strong>przewodnik</strong>a pacjenta<br />
dołączyliśmy słownik zawierający definicje<br />
specjalistycznych <strong>po</strong>jęć z zakresu dializy.<br />
7<br />
Wprowadzenie
O nerkach<br />
8<br />
O nerkach<br />
Zdrowe nerki<br />
Zdrową równowagę biochemiczną naszego<br />
ciała, a tym samym funkcjonowanie wszystkich<br />
narządów, zawdzięczamy w dużej<br />
części pracy nerek. Te narządy w kształcie<br />
fasoli znajdują się tuż nad pasem <strong>po</strong> stronie<br />
grzbietowej i są częściowo chronione przez<br />
żebra. Prawidłowa nerka ma rozmiar zbliżony<br />
do pięści.<br />
Organizm człowieka zawiera od 4 do 5<br />
litrów krwi, która przenosi tlen oraz składniki<br />
odżywcze do komórek całego ciała. Krew<br />
trans<strong>po</strong>rtuje także produkty przemiany<br />
materii z komórek do nerek. Są to substancje<br />
wytwarzane ze składników odżywczych<br />
oraz <strong>po</strong>wstające w wyniku prawidłowego<br />
działania organizmu. Co dwie minuty przez<br />
nerki przepływa objętość krwi całego ciała.<br />
Zdrowe nerki usuwają nadmiar wody i<br />
produktów przemiany materii 24 godziny<br />
na dobę, przez 7 dni w tygodniu.<br />
Każda nerka zawiera około miliona maleńkich<br />
filtrów zwanych nefronami. Nefrony<br />
filtrują i usuwają z krwi nadmiar wody oraz<br />
produktów przemiany materii. Odfiltrowany<br />
przez nerki nadmiar wody i produktów<br />
przemiany materii jest wydalany jako mocz,<br />
który przepływa przez przewody zwane<br />
„moczowodami” do pęcherza. Pęcherz jest<br />
workiem przechowującym mocz.<br />
Mocz jest ostatecznie usuwany z organizmu<br />
przez cewkę moczową, rurkowatą strukturę<br />
prowadzącą do ujścia cewki (otworu ciała).<br />
Zdrowe nerki wydalają około dwa litry moczu<br />
na dobę.<br />
Oprócz usuwania z organizmu nadmiaru<br />
wody i produktów przemiany materii, nerki<br />
pełnią także kilka innych ważnych funkcji.<br />
Równoważą one w organizmie stężenie<br />
elektrolitów, takich jak <strong>po</strong>tas i sód. Nerki<br />
wytwarzają także hormony, które służą do<br />
kontrolowania ciśnienia krwi, wytwarzania<br />
krwinek czerwonych oraz utrzymania<br />
silnych kości.
Gdy nerki są niewydolne, nie usuwają już<br />
skutecznie z organizmu produktów przemiany<br />
materii oraz nadmiaru wody. Produkty<br />
przemiany materii gromadzą się w organizmie<br />
i pacjent zaczyna się odczuwać objawy<br />
zatrucia. Ponadto wytwarzanie hormonów<br />
nerkowych staje się nieprawidłowe, co<br />
<strong>po</strong>woduje niedokrwistość, chorobę kości<br />
oraz wysokie ciśnienie krwi.<br />
Pamiętaj<br />
Nerki od<strong>po</strong>wiadają<br />
• za regulację równowagi płynów<br />
• za usuwanie z krwi produktów<br />
przemiany materii<br />
• za utrzymywanie równowagi<br />
elektrolitów, takich jak sód i <strong>po</strong>tas<br />
• za wydzielanie hormonów<br />
regulujących ciśnienie krwi<br />
• za ws<strong>po</strong>maganie wytwarzania<br />
nowych krwinek czerwonych<br />
• za regulację mineralizacji kości<br />
9<br />
O nerkach
O nerkach<br />
10<br />
Chore nerki<br />
Niekiedy nerki nie mogą pełnić swoich funkcji<br />
<strong>po</strong>dtrzymujących życie.<br />
Zależnie od przyczyny choroby nerek ich<br />
możliwości funkcjonalne mogą zmniejszać<br />
się <strong>po</strong>woli w miarę upływu lat.<br />
Gdy nerki zaczynają być niewydolne, nie<br />
mogą w wystarczającym stopniu usuwać<br />
z krwi produktów przemiany materii i od<strong>po</strong>wiedniej<br />
ilości wody. Ponadto wytwarzanie<br />
hormonów nerkowych staje się nieprawidłowe,<br />
co <strong>po</strong>woduje niedokrwistość, chorobę<br />
kości oraz wysokie ciśnienie krwi. Choroba<br />
ta jest określana jako „niewydolność nerek”.<br />
Gdy leki i ograniczenia diety przestają wystarczać,<br />
konieczna staje się terapia nerkozastępcza,<br />
taka jak dializa lub transplantacja nerki.<br />
Nefrolog – lekarz specjalizujący się w chorobach<br />
nerek – odróżnia niewydolność nerek<br />
ostrą od przewlekłej.<br />
Ostra niewydolność nerek to nagła, ciężka<br />
utrata czynności nerek, która może być<br />
s<strong>po</strong>wodowana urazem, <strong>po</strong>ważną infekcją,<br />
zatruciem lub innymi stanami. W wielu,<br />
ale nie wszystkich, przypadkach ostra niewydolność<br />
nerek jest przejściowa. Pacjenci<br />
z ostrą niewydolnością nerek muszą być<br />
leczeni za <strong>po</strong>mocą dializy do czasu wyleczenia<br />
ich nerek.<br />
Przewlekła niewydolność nerek lub końcowe<br />
stadium choroby nerek (KSCN) oznacza, że<br />
utrata funkcji nerek jest trwała. Istnieją różne<br />
stadia przewlekłej niewydolności nerek.<br />
<strong>Twój</strong> lekarz monitoruje stopień niewydolności<br />
nerek obserwując Twoje objawy kliniczne<br />
oraz <strong>po</strong>bierając próbki krwi i moczu.<br />
Zależnie od stadium choroby nerek <strong>Twój</strong><br />
organizm może reagować różnymi objawami<br />
lub dolegliwościami i możesz doświadczać<br />
wielu lub tylko niektórych z następujących<br />
objawów.<br />
Istotne jest, że objawy te występują wyłącznie<br />
wówczas, gdy czynność nerek została już<br />
<strong>po</strong>ważnie ograniczona. Zanim <strong>po</strong>jawiły się<br />
objawy, miało już miejsce wiele ukrytych<br />
uszkodzeń.
Częste objawy zaawansowanej<br />
niewydolności nerek<br />
• nudności i wymioty<br />
• utrata apetytu<br />
• obrzęk stawów skokowych (kostek)<br />
• obrzęk wokół oczu<br />
• zmęczenie<br />
• problemy z koncentracją uwagi<br />
• świąd skóry<br />
• wysokie ciśnienie krwi<br />
• spłycenie oddechu<br />
• bezsenność<br />
• nieprzyjemny oddech lub nieprzyjemny<br />
<strong>po</strong>smak w ustach<br />
• zdrętwienie oraz bolesne uczucie<br />
mrowienia w stopach i rękach<br />
<strong>Twój</strong> lekarz może zaobserwować brak<br />
równowagi we krwi, np. wzrost stężenia<br />
mocznika lub kreatyniny, bądź dowody<br />
niedokrwistości.<br />
Czym jest mocznica?<br />
Mocznica to <strong>po</strong>jęcie stosowane na określenie<br />
objawów <strong>po</strong>jawiających się przy <strong>po</strong>gorszeniu<br />
się czynności nerek. Mocznica cechuje się<br />
nagromadzeniem produktów przemiany<br />
materii oraz zakłóceniem równowagi elektrolitów<br />
i wody.<br />
W istocie większość nefrologów roz<strong>po</strong>czyna<br />
dializowanie, nie czekając na objawy. Tak<br />
więc obecnie nie obserwujemy ich już bardzo<br />
często. Jednak w przypadku, gdy niektóre<br />
z nich się <strong>po</strong>jawią, w większości znikają <strong>po</strong><br />
roz<strong>po</strong>częciu regularnych dializ.<br />
11<br />
O nerkach
O nerkach<br />
12<br />
Częste przyczyny<br />
niewydolności nerek<br />
Istnieje wiele przyczyn niewydolności nerek;<br />
pięć najczęstszych to:<br />
• Cukrzyca<br />
• Nadciśnienie<br />
• Zapalenie kłębuszków nerkowych<br />
• Choroba naczyń<br />
• Zwyrodnienie wielotorbielowate nerek<br />
Czy istnieją różne rodzaje cukrzycy?<br />
Istnieją dwa typy:<br />
Cukrzyca typu 1<br />
występuje częściej u osób młodych.<br />
Jest także nazywana cukrzycą typu<br />
młodzieńczego. W tym typie trzustka,<br />
narząd leżący w tylnej części ciała<br />
między nerkami, nie wytwarza już<br />
insuliny i pacjent musi ją sobie wstrzykiwać<br />
przez resztę swojego życia.<br />
Cukrzyca<br />
Cukrzyca to stan, w którym organizm<br />
nie wytwarza wystarczającej ilości insuliny<br />
lub nie może od<strong>po</strong>wiednio wykorzystać<br />
prawidłowych ilości insuliny. Insulina to<br />
hormon, który reguluje ilość cukru we krwi.<br />
Wysoki <strong>po</strong>ziom cukru we krwi może <strong>po</strong>wodować<br />
problemy w różnych częściach ciała.<br />
Może dla przykładu uszkadzać drobne<br />
naczynia krwionośne oraz nefrony w nerkach.<br />
Cukrzyca typu 2,<br />
która jest <strong>po</strong>wszechniejsza, zwykle<br />
dotyka osób z nadwagą. Niekiedy jest<br />
nieprawidłowo nazywana „cukrzycą typu<br />
dorosłych”. Trzustka chorych z cukrzycą<br />
typu 2 wytwarza insulinę, ale ich organizm<br />
nie korzysta z niej prawidłowo.<br />
Wysoki <strong>po</strong>ziom cukru często można kontrolować<br />
przestrzegając diety, zwiększając<br />
ćwiczenia fizyczne i / lub przyjmując<br />
leki, ale niektórzy pacjenci muszą także<br />
wstrzykiwać sobie insulinę.
Nadciśnienie<br />
Nadciśnienie jest definiowane jako stale<br />
<strong>po</strong>dwyższone ciśnienie krwi.<br />
Z czasem wysokie ciśnienie krwi może<br />
uszkodzić naczynia krwionośne w całym<br />
organizmie. Może to ograniczyć dopływ krwi<br />
do głównych narządów, takich jak nerki.<br />
Wysokie ciśnienie krwi może także uszkodzić<br />
maleńkie jednostki filtracyjne w nerkach.<br />
W wyniku tego nerki mogą przestać usuwać<br />
z krwi produkty przemiany materii oraz<br />
nadmiar płynu. W naczyniach krwionośnych<br />
może się gromadzić nadmiar płynu, co może<br />
jeszcze bardziej <strong>po</strong>dnosić ciśnienie krwi.<br />
Ponadto przewlekła choroba nerek może<br />
s<strong>po</strong>wodować nadciśnienie, które ją <strong>po</strong>gorszy.<br />
Nadciśnienie może być zarówno przyczyną<br />
jak i konsekwencją niewydolności nerek.<br />
To błędne koło, w przypadku braku prawidłowego<br />
leczenia, może s<strong>po</strong>wodować<br />
końcowe stadium choroby nerek.<br />
Zapalenie kłębuszków nerkowych<br />
Kłębuszki nerkowe są pęczkami bardzo<br />
małych naczyń krwionośnych i stanowią<br />
część nefronu filtrującego krew. Z czasem<br />
zapalenie <strong>po</strong>woduje uszkodzenie kłębuszków<br />
nerkowych. W przypadku uszkodzenia<br />
nerek z organizmu nie mogą być skutecznie<br />
usuwane produkty przemiany materii<br />
oraz nadmiar płynu. Jeżeli ten proces trwa,<br />
nerki mogą całkowicie przestać pracować.<br />
Co <strong>po</strong>woduje zapalenie kłębuszków<br />
nerkowych ?<br />
W małej liczbie przypadków, choroba jest<br />
wynikiem zaburzenia genetycznego.<br />
Niektóre formy są wywoływane przez zmiany<br />
w układzie od<strong>po</strong>rnościowym lub infekcję.<br />
Jednak w wielu przypadkach przyczyna jest<br />
nieznana.<br />
13<br />
O nerkach
O terapii dializacyjnej<br />
14<br />
O terapii dializacyjnej<br />
Gdy choroba osiągnie stadium, kiedy nerki<br />
nie mogą już <strong>po</strong>dtrzymywać <strong>po</strong>dstawowych<br />
czynności życiowych, konieczne jest zastąpienie<br />
utraconej funkcji nerek w celu utrzymania<br />
organizmu w od<strong>po</strong>wiedniej równowadze.<br />
Istnieją trzy s<strong>po</strong>soby leczenia końcowego<br />
stadium choroby nerek :<br />
• Dializa otrzewnowa<br />
• Hemodializa<br />
• Transplantacja<br />
Hemodializa<br />
W tym rozdziale znajdziesz ogólne wprowadzenie<br />
do dializy oraz jej zasady fizyczne.<br />
Aby <strong>po</strong>informować o innych opcjach leczenia<br />
końcowego stadium choroby nerek, <strong>po</strong>krótce<br />
omówiono także alternatywę dla dializy<br />
<strong>otrzewnowej</strong>, tj. hemodializę i transplantację<br />
nerki.<br />
Kolejne rozdziały koncentrują się wyłącznie<br />
na <strong>dializie</strong> <strong>otrzewnowej</strong> i innych sprawach<br />
istotnych dla bezpiecznego i niezależnego<br />
wykonywania dializy <strong>otrzewnowej</strong> w domu.<br />
Dializa otrzewnowa<br />
Transplantacja nerki
Zrozumieć dializę<br />
Dializa to rodzaj terapii nerkozastępczej,<br />
która jest stosowana w przypadkach niewydolności<br />
nerek w celu sztucznego zastąpienia<br />
ich funkcji.<br />
Dializa <strong>po</strong>chodzi od greckiego słowa<br />
„dialusis”, oznaczającego oddzielanie<br />
i rozpuszczanie.<br />
Podczas dializy pewne cząsteczki są oddzielane<br />
od krwi. Trans<strong>po</strong>rt cząsteczek<br />
odbywa się na zasadzie dyfuzji, osmozy<br />
oraz ultrafiltracji.<br />
Dializa zastępuje część funkcji uszkodzonych<br />
nerek, <strong>po</strong>legającą na usuwaniu produktów<br />
przemiany materii z krwi, regulowaniu równowagi<br />
elektrolitów i wody oraz korygowaniu<br />
kwasicy w organizmie.<br />
Ponieważ nerki pełnią także inne funkcje,<br />
w celu ich zastąpienia terapia dializacyjna jest<br />
zwykle uzupełniana lekami oraz zaleceniami<br />
dietetycznymi.<br />
15<br />
O terapii dializacyjnej
O terapii dializacyjnej<br />
16<br />
Zasady dializy<br />
Dyfuzja<br />
Dyfuzja to ruch substancji rozpuszczonych,<br />
z roztworu o wyższym stężeniu do roztworu<br />
o niższym stężeniu, do czasu osiągnięcia<br />
stanu równowagi.<br />
W <strong>dializie</strong> <strong>otrzewnowej</strong> przemieszczać<br />
mogą się wyłącznie cząsteczki mniejsze od<br />
roz miarów <strong>po</strong>rów. W zależności od różnicy<br />
stężeń trans<strong>po</strong>rt cząsteczek odbywa się<br />
w obu kierunkach.<br />
Zarówno dializa otrzewnowa, jak i hemodializa<br />
opierają się na zasadzie dyfuzji. Produkty<br />
przemiany materii i elektrolity są usuwane<br />
w określonej ilości z krwi w wyniku przechodzenia<br />
przez błonę do dializatu. Dzięki dyfuzji<br />
usuwane są głównie małe cząsteczki.<br />
Strona krwi Błona<br />
Strona krwi Błona<br />
Strona krwi Błona<br />
Dializat<br />
Dializat<br />
Dializat<br />
Schematyczne przedstawienie dyfuzji w <strong>dializie</strong> <strong>otrzewnowej</strong>
Osmoza<br />
Osmoza to ruch wody przez błonę półprze<br />
puszczalną z obszaru o niskim stężeniu<br />
substancji rozpuszczonej do obszaru o<br />
wysokim stężeniu substancji rozpuszczonej.<br />
W <strong>dializie</strong> <strong>otrzewnowej</strong> substancją rozpuszczoną,<br />
zwaną czynnikiem osmotycznym, jest<br />
z reguły glukoza.<br />
Jeżeli stężenie w roztworze substancji rozpuszczonych<br />
(dyfuzja) lub czynników osmotycznych<br />
(osmoza) stanie się równe <strong>po</strong> obu<br />
stronach, mówimy o stanie równowagi lub<br />
nasycenia. W tym stanie nie zachodzi już<br />
dalszy trans<strong>po</strong>rt netto substancji rozpuszczonych,<br />
ani wody.<br />
Ultrafiltracja<br />
Ultrafiltracja oznacza usuwanie z organizmu<br />
nadmiaru wody. W <strong>DO</strong> jest to na ogół uzyskiwane<br />
dzięki użyciu płynu dializacyjnego<br />
o <strong>po</strong>dwyższonym stężeniu glukozy. Płyny<br />
dializacyjne zawierają różne stężenia glukozy.<br />
Im wyższa zawartość glukozy, tym więcej<br />
nadmiaru płynu zostanie usunięte.<br />
Konwekcja<br />
Konwekcja przebiega równolegle do ultrafiltracji.<br />
Przepływający <strong>po</strong>d ciśnieniem płyn<br />
<strong>po</strong>ciąga ze sobą przez błonę substancje<br />
rozpuszczone.<br />
wysokie stężenie<br />
substancji<br />
rozpuszczonej<br />
Schematyczne przedstawienie osmozy<br />
niskie stężenie<br />
substancji<br />
rozpuszczonej O<br />
Woda<br />
terapii dializacyjnej<br />
Woda<br />
17
O terapii dializacyjnej<br />
18<br />
Inne terapie nerkozastępcze<br />
Hemodializa (HD)<br />
Zabieg hemodializy trwa kilka godzin;<br />
przeprowadzany jest kilka razy w tygodniu.<br />
dializat<br />
wypływający<br />
płyn dializacyjny<br />
wpływający<br />
dializator<br />
Hemodializa <strong>po</strong>lega na usuwaniu z organizmu<br />
nadmiaru płynu oraz produktów przemiany<br />
materii w trakcie przepływu krwi przez filtr.<br />
Filtr, nazywany także dializatorem lub sztuczną<br />
nerką, jest umieszczony w aparacie do hemodializy.<br />
Podczas zabiegu część krwi jest<br />
<strong>po</strong>m<strong>po</strong>wana do dializatora przez specjalnie<br />
przygotowany zestaw drenów, zwany<br />
drenami krwi.<br />
<strong>po</strong>mpa krwi<br />
krew<br />
żylna<br />
krew<br />
tętnicza
Dializator zawiera półprzepuszczalną błonę<br />
w <strong>po</strong>staci włókien kanalikowych, która<br />
przepuszcza wyłącznie cząsteczki o określo<br />
nym rozmiarze. Ważne składniki krwi, jak<br />
krwinki i białka, są zatrzymywane <strong>po</strong>dczas<br />
dializy, <strong>po</strong>nieważ rozmiar ich cząsteczek jest<br />
zbyt duży, aby mogły przejść przez błonę.<br />
Z drugiej strony produkty przemiany materii,<br />
takie jak mocznik, <strong>po</strong>tas i nadmiar płynów<br />
mogą przechodzić przez błonę i być usuwane<br />
(informacje na ten temat możesz sobie<br />
przy<strong>po</strong>mnieć na stronie 16 – „Zasady<br />
dializy”).<br />
Roztwór zwany „dializatem” płynie na<br />
zewnątrz włókien, a krew wewnątrz nich.<br />
Dializat składa się z wysoce oczyszczonej<br />
wody i różnych elektrolitów.<br />
Oczyszczona krew wraca następnie do<br />
organizmu przez dren krwi. Podczas zabiegu<br />
w każdym momencie <strong>po</strong>za organizmem<br />
znajduje się jednocześnie tylko 350 ml krwi.<br />
Chirurg lub nefrolog utworzy dostęp do<br />
krwiobiegu, zwykle na przedramieniu. Przed<br />
roz<strong>po</strong>częciem zabiegu, w dostępie naczyniowym<br />
umieszczane są dwie igły przetokowe.<br />
Umożliwi to <strong>po</strong>dczas zabiegu przechodzenie<br />
krwi z i do organizmu przez obieg hemodializacyjny<br />
(przez dreny krwi i dializator).<br />
Igły przetokowe są usuwane <strong>po</strong> zakończeniu<br />
zabiegu.<br />
19<br />
O terapii dializacyjnej
O terapii dializacyjnej<br />
20<br />
Transplantacja<br />
Transplantacja (przeszczep) nerki to wszcze<br />
pienie zdrowej nerki, <strong>po</strong>branej od innej osoby,<br />
pacjentowi w końcowym stadium choroby<br />
nerek. Wymaga to <strong>po</strong>ważnego zabiegu chirur<br />
gicznego. Nowa nerka jest umieszczana<br />
w dolnej części brzucha, natomiast własne<br />
nerki pacjenta zwykle nie są usuwane.<br />
Transplantowana nerka będzie pełnić funkcje<br />
zdrowej nerki.<br />
Transplantacja jest formą leczenia, a nie<br />
trwałym wyleczeniem. Podobnie jak inne<br />
zabiegi ma wady i zalety. Dla pacjentów <strong>po</strong><br />
transplantacji niezwykle istotna jest pełna<br />
informacja o przeszczepie.<br />
Pacjentowi nie można wszczepić każdej<br />
nerki. Musi być zachowana zgodność<br />
w zakresie grupy krwi i rodzaju tkanek między<br />
dawcą i biorcą. Jeżeli zgodność nie jest<br />
zachowana, organizm pacjenta odrzuci<br />
nerkę jako ciało obce. Aby zapewnić<br />
zgodność przeprowadza się wiele badań<br />
laboratoryjnych.<br />
Nawet <strong>po</strong> latach bezproblemowego życia<br />
z transplantowaną nerką możliwe jest, że<br />
zostanie ona odrzucona.<br />
Pacjenci z przeszczepem muszą przez<br />
resztę życia przyjmować leki hamujące ich<br />
układ od<strong>po</strong>rnościowy i za<strong>po</strong>biegające<br />
odrzuceniu narządu. Leki te są nazywane<br />
lekami immunosupresyjnymi.<br />
Nerka może <strong>po</strong>chodzić od żywego krewnego,<br />
takiego jak rodzic lub rodzeństwo, bądź<br />
żywej osoby nies<strong>po</strong>krewnionej, takiej jak<br />
małżonek lub bliski przyjaciel. Można przeszczepić<br />
nerkę także od zmarłego dawcy.<br />
Dawcy zmarli wyrazili przed śmiercią zgodę<br />
na oddanie narządu.<br />
Jeżeli nie ma dawcy żywego, pacjent wymagający<br />
nerki od dawcy zmarłego może zostać<br />
umieszczony na narodowej liście osób<br />
oczekujących na przeszczep. Czas oczekiwania<br />
na nerkę od dawcy zmarłego zależy<br />
od tego, jak szybko będzie dostępna<br />
„zgodna” nerka. Niektórzy pacjenci czekają<br />
tylko tygodnie, ale większość latami.<br />
Czas oczekiwania bardzo różni się w różnych<br />
krajach. O dodatkowe informacje należy<br />
zapytać lekarza. Pomyślna transplantacja<br />
może wystarczyć na wiele lat, ale może<br />
nie wystarczyć na zawsze. Jeżeli transplantacja<br />
się nie <strong>po</strong>wiedzie, nadal można<br />
stosować leczenie dializami.
Zabieg dializy <strong>otrzewnowej</strong><br />
W jaki s<strong>po</strong>sób działa dializa<br />
otrzewnowa<br />
W <strong>dializie</strong> <strong>otrzewnowej</strong> jako dializator służy<br />
część otrzewnej. Woda i substancje rozpuszczone<br />
mogą przemieszczać się ze strony<br />
krwi na stronę dializatu przez błonę otrzewnową,<br />
która bardzo cienką warstwą <strong>po</strong>krywa<br />
jelita i wątrobę.<br />
Około dwa litry płynu dializacyjnego jest<br />
<strong>po</strong>woli <strong>po</strong>dawane do jamy brzusznej przez<br />
elastyczną rurkę silikonową zwaną cewnikiem.<br />
Cewnik zostaje na miejscu przez cały czas,<br />
gdy pacjent jest <strong>po</strong>ddawany leczeniu dializą<br />
otrzewnową.<br />
Gdy płyn dializacyjny znajduje się w jamie<br />
<strong>otrzewnowej</strong>, ma miejsce usuwanie produktów<br />
przemiany materii oraz nadmiaru wody,<br />
aż do wyrównania stężeń substancji rozpuszczonych<br />
<strong>po</strong> stronie krwi oraz <strong>po</strong> stronie<br />
dializatu. To przemieszczanie się wody<br />
i produktów przemiany materii odbywa się<br />
<strong>po</strong>dczas okresu zalegania. Po określonym<br />
czasie zale gania dializat jest usuwany przez<br />
cewnik.<br />
Dializa otrzewnowa jest kontynuowana, gdy<br />
usunięty płyn do <strong>DO</strong> jest zastę<strong>po</strong>wany<br />
świeżym płynem. Ten proces zastę<strong>po</strong>wania<br />
zużytego płynu do <strong>DO</strong> świeżym płynem jest<br />
nazywany wymianą. Wymiana jest <strong>po</strong>wtarzana<br />
kilka razy dziennie, zwykle 4–5 razy.<br />
Zaletą dializy <strong>otrzewnowej</strong> jest to, że pacjent<br />
<strong>po</strong>dczas jej trwania może <strong>po</strong>zostawać<br />
aktywny, a proces oczyszczania krwi jest<br />
kontynuowany. Podobnie jest w przypadku<br />
prawidłowo funkcjonujących nerek.<br />
Schematyczne przedstawienie błony <strong>otrzewnowej</strong> oraz zabiegu dializy <strong>otrzewnowej</strong><br />
21<br />
Zabieg dializy <strong>otrzewnowej</strong>
Zabieg dializy <strong>otrzewnowej</strong><br />
22<br />
Rodzaje <strong>DO</strong><br />
Dializa otrzewnowa może być przeprowa<br />
dzana na dwa s<strong>po</strong>soby:<br />
• Ręcznie: CA<strong>DO</strong> – Ciągła Ambulatoryjna<br />
Dializa Otrzewnowa<br />
• Automatycznie: A<strong>DO</strong> – Automatyczna<br />
Dializa Otrzewnowa<br />
W normalnych warunkach oba rodzaje<br />
terapii wykonywane są w domu. Wybór<br />
<strong>po</strong>między nimi zależy od stanu zdrowia,<br />
stylu życia i <strong>osobisty</strong>ch preferencji pacjenta.<br />
Można zacząć od jednego rodzaju <strong>DO</strong> i<br />
zmienić go na inny. Najlepszy dla Ciebie tryb<br />
terapii omów ze swoim lekarzem i pielęgniarką<br />
<strong>DO</strong>.<br />
Będą oni wiedzieć, jaki rodzaj najlepiej<br />
pasuje do Twojego stylu życia.
CA<strong>DO</strong> (Ciągła Ambulatoryjna Dializa<br />
Otrzewnowa) – wymiana ręczna<br />
W CA<strong>DO</strong> większość wymian ma miejsce<br />
w ciągu dnia. Z reguły wykonuje się cztery<br />
do pięciu wymian dziennie.<br />
<strong>Twój</strong> lekarz zaleci liczbę wymian na dzień,<br />
która jest niezbędna do zapewnienia adekwatnego<br />
leczenia dializami. Każda wymiana<br />
trwa około 20–30 minut.<br />
Czasy wymian mogą różnić się nieco, aby<br />
pasowały do Twojego planu dnia (zwłaszcza<br />
jeżeli uczysz się lub pracujesz). Opiekujący<br />
się Tobą zespół <strong>po</strong>może zaplanować najlepiej<br />
dopasowany schemat. Zwykle harmonogram<br />
obejmuje godziny 7, 12, 17 i 22.<br />
23<br />
Zabieg dializy <strong>otrzewnowej</strong>
Zabieg dializy <strong>otrzewnowej</strong><br />
24<br />
Trzy kroki ręcznej wymiany w <strong>DO</strong>:<br />
Wpływ<br />
Świeży, ogrzany płyn do <strong>DO</strong> wpływa dzięki<br />
sile ciężkości przez cewnik do pustej jamy<br />
<strong>otrzewnowej</strong>. Ten etap trwa około 10 minut.<br />
Zaleganie<br />
Gdy płyn dializacyjny znajdzie się w jamie<br />
<strong>otrzewnowej</strong>, zachodzi proces dializy.<br />
Podczas zalegania produkty przemiany<br />
materii i nadmiar wody w organizmie są<br />
usuwane z krwi, przechodząc przez błonę<br />
otrzewnową. Płyn do <strong>DO</strong> <strong>po</strong>zostaje w jamie<br />
<strong>otrzewnowej</strong> do czasu kolejnej wymiany.<br />
W czasie zalegania można kontynuować<br />
swoje zwykłe codzienne zajęcia, takie jak<br />
praca lub szkoła.<br />
Pacjent nie jest <strong>po</strong>dłączony do worków czy<br />
urządzenia i może swobodnie przemieszczać<br />
się. Czas zalegania różni się u <strong>po</strong>szczególnych<br />
pacjentów. Należy przestrzegać<br />
zaleceń lekarza.
Drenaż lub Wypływ<br />
Pod koniec czasu zalegania zużyty płyn do<br />
<strong>DO</strong> jest usuwany z jamy <strong>otrzewnowej</strong> przez<br />
cewnik do worka drenażowego systemu<br />
wymiany.<br />
Usunięty płyn do <strong>DO</strong> jest nazywany dializatem.<br />
Zawiera on produkty przemiany materii<br />
i nadmiar wody, które nagromadziły się<br />
w organizmie. Drenaż trwa około 20 minut.<br />
Proces drenażu i napełniania jest nazywany<br />
„wymianą worka <strong>DO</strong>”.<br />
25<br />
Zabieg dializy <strong>otrzewnowej</strong>
Zabieg dializy <strong>otrzewnowej</strong><br />
26<br />
A<strong>DO</strong> (Automatyczna Dializa<br />
Otrzewnowa) – wymiana automatyczna<br />
W A<strong>DO</strong> większość wymian odbywa się<br />
w nocy za <strong>po</strong>mocą urządzenia zwanego<br />
cyklerem. Pacjent jest <strong>po</strong>dłączony do cyklera<br />
przez około 8–10 godzin. Płyn do <strong>DO</strong> jest<br />
<strong>po</strong>dawany przez specjalny zestaw drenów<br />
z cyklera do pacjenta. Cykler opróżnia i<br />
<strong>po</strong>nownie napełnia jamę otrzewnową automatycznie<br />
<strong>po</strong>dczas snu pacjenta.<br />
Rano pacjent odłącza się od cyklera i może<br />
swobodnie wykonywać swoje dzienne<br />
zajęcia.<br />
Istnieją różne przepisy zabiegu A<strong>DO</strong><br />
w zależności od stylu życia i stanu zdrowia.
Co jest <strong>po</strong>trzebne do<br />
przeprowadzenia zabiegu<br />
dializy <strong>otrzewnowej</strong> ?<br />
Cewnik otrzewnowy<br />
Jeżeli wybierzesz <strong>DO</strong>, konieczne będzie<br />
wszczepienie cewnika do jamy <strong>otrzewnowej</strong><br />
(do brzucha). Cewnik przenosi płyn dializacyjny<br />
z i do brzucha. Jest to miękka rurka<br />
silikonowa o długości 30 cm i szerokości<br />
ołówka. Część cewnika znajduje się wewnątrz<br />
brzucha, natomiast reszta <strong>po</strong>za organizmem.<br />
Miejsce, gdzie cewnik opuszcza skórę, to<br />
zwykle niewielki otwór określany jako miejsce<br />
ujścia. Nie musisz się martwić, że wszczepiony<br />
cewnik może wypaść. Cewnik ma<br />
specjalne mufki, które utrzymują go we<br />
właściwym miejscu – nie widać ich, gdyż są<br />
umieszczone <strong>po</strong>d skórą. Po pewnym czasie<br />
mufki obrastają własne tkanki. Daje to<br />
cewnikowi wymaganą stabilność. Oprócz<br />
tego istotne jest, że cewnik jest przyszyty<br />
do skóry, aby za<strong>po</strong>biec jego wyciągnięciu.<br />
Możesz stopniowo roz<strong>po</strong>cząć napełnianie<br />
brzucha płynem do <strong>DO</strong> <strong>po</strong> około dwóch<br />
tygodniach od wszczepienia cewnika.<br />
Dren łączący pacjenta<br />
Do cewnika zawsze <strong>po</strong>dłącza się dren łączący<br />
pacjenta, co daje Ci większą swobodę ruchu<br />
<strong>po</strong>dczas <strong>po</strong>dłączania się za jego <strong>po</strong>średnictwem<br />
do systemu <strong>DO</strong>.<br />
Jeden koniec drenu łączącego pacjenta<br />
zawsze jest <strong>po</strong>dłączony do cewnika. Na<br />
drugim końcu znajduje się łącznik, którym<br />
<strong>po</strong>dłącza się dren łączący do systemu <strong>DO</strong>.<br />
Na końcu drenu łączącego pacjenta nakręcona<br />
jest zakrętka dezynfekująca, która<br />
zapewnia szczelne zamknięcie oraz jałowość,<br />
zapewniając kontakt drenu łączącego<br />
pacjenta ze środkiem dezynfekującym do<br />
czasu kolejnej wymiany. Za <strong>po</strong>mocą zacisku<br />
na drenie łączącym pacjenta można umożliwić<br />
przepływ płynu z lub do jamy <strong>otrzewnowej</strong>.<br />
27<br />
Zabieg dializy <strong>otrzewnowej</strong>
Zabieg dializy <strong>otrzewnowej</strong><br />
28<br />
Płyn do dializy <strong>otrzewnowej</strong><br />
Większość płynów do <strong>DO</strong> ma następujący<br />
skład :<br />
• Jałowa woda<br />
• Elektrolity (takie, jak wapń, sód)<br />
• Bufor (mleczan lub wodorowęglan)<br />
• Glukoza<br />
Dostępne są dwa <strong>po</strong>pularne rozmiary<br />
worków, trzy różne stężenia glukozy oraz<br />
dwa różne stężenia wapnia. Lekarz zaleci<br />
od<strong>po</strong>wiedni rodzaj i objętość płynu.<br />
Popularne wielkości worków<br />
CA<strong>DO</strong> A<strong>DO</strong><br />
2 litry 3 litry<br />
2,5 litra 5 litrów<br />
Schematyczna ilustracja worka do CA<strong>DO</strong><br />
Schematyczna ilustracja worka do A<strong>DO</strong>
Różne stężenia glukozy<br />
Wyrażone procentowo stężenie glukozy<br />
(cukru) w płynie odnosi się do ilości glukozy<br />
w worku płynu do <strong>DO</strong>.<br />
Worek 1,5 % zawiera najmniejszą ilość<br />
glukozy i zwykle jest stosowany, gdy<br />
pacjent ma niewielką nadwagę s<strong>po</strong>wodowaną<br />
nadmiarem płynu w organizmie.<br />
Worek 2,3 % zawiera nieco więcej<br />
glukozy i jest w stanie usunąć więcej<br />
wody niż worek z mniejszym stężeniem<br />
glukozy.<br />
Worek 4,25 % ma najwyższe stężenie<br />
glukozy i jest stosowany, gdy trzeba<br />
usunąć większą ilość nadmiaru wody.<br />
Siła (stężenie) glukozy stosowanego płynu<br />
do <strong>DO</strong> będzie uzależniona od ilości nadmiaru<br />
wody, którą trzeba usunąć. Im większy<br />
nadmiar wody, tym większego stężenia<br />
glukozy (zawartości cukru) trzeba użyć.<br />
Wartość ta zależy od wagi pacjenta, ciśnienia<br />
krwi, objawów oraz od<strong>po</strong>wiedzi na leczenie<br />
dializami.<br />
Różne stężenia wapnia<br />
Stężenie wapnia w płynie odnosi się do ilości<br />
wapnia w worku płynu do <strong>DO</strong> :<br />
1,75 mmol/l<br />
1,25 mmol/l<br />
Lekarz zaleci stężenie wapnia w zależności<br />
od wyników badań krwi oraz ilości wapnia<br />
przyjmowanego w diecie lub lekach.<br />
29<br />
Zabieg dializy <strong>otrzewnowej</strong>
Zabieg dializy <strong>otrzewnowej</strong><br />
30<br />
Pamiętaj<br />
Ważne kontrole worka <strong>DO</strong>:<br />
• Przezroczystość: Zawsze upewnij się,<br />
że płyn do <strong>DO</strong> jest przezroczysty !<br />
Oznacza to, że można s<strong>po</strong>jrzeć przez<br />
worek i odczytać napisy wydrukowane<br />
<strong>po</strong> jego drugiej stronie. W płynie nie<br />
<strong>po</strong>winno być żadnych cząstek.<br />
• Termin ważności: Sprawdź termin<br />
ważności na worku. Nie stosuj worków<br />
przeterminowanych !<br />
• Prawidłowe stężenie: Sprawdź stężenie<br />
glukozy i wapnia na worku płynu<br />
do <strong>DO</strong>. Są one dla Twojej wygody<br />
oznakowane kolorami.<br />
– Glukoza: żółty, zielony, czerwony<br />
– Wapń: szary – czarny<br />
• Wielkość worka: Sprawdź wielkość<br />
worka, aby upewnić się, że otrzymasz<br />
ilość płynu zaleconą przez lekarza.<br />
• Przecieki: Wyjmij worek płynu do <strong>DO</strong><br />
z opakowania zewnętrznego. Między<br />
workiem płynu do <strong>DO</strong> i opakowaniem<br />
zewnętrznym mogą być widoczne<br />
kropelki wilgoci. Taka kondensacja jest<br />
normalna, ale zawsze należy sprawdzić,<br />
czy worek nie przecieka. Delikatnie<br />
ściśnij worek, aby sprawdzić go<br />
<strong>po</strong>d kątem nieszczelności. Jeżeli jest<br />
przeciek, nie używaj worka, gdyż grozi<br />
to infekcją.
Podgrzewacz płynu do <strong>DO</strong><br />
Każdy worek płynu do <strong>DO</strong> przed <strong>po</strong>daniem<br />
do jamy <strong>otrzewnowej</strong> <strong>po</strong>winien zostać<br />
ogrzany do temperatury ciała. Ponadto<br />
usuwanie produktów przemiany materii oraz<br />
nadmiaru wody przebiega szybciej, gdy<br />
płyn do dializy przed <strong>po</strong>daniem jest ogrzany<br />
do temperatury ciała.<br />
Najbezpieczniejszym i najskuteczniejszym<br />
s<strong>po</strong>sobem ogrzania płynu do <strong>DO</strong> jest zastosowanie<br />
specjalnego urządzenia do ogrzewania<br />
worków z płynem do <strong>DO</strong>. Twoja<br />
pielęgniarka <strong>po</strong>instruuje Cię, w jaki s<strong>po</strong>sób<br />
go używać.<br />
Pamiętaj<br />
• Nie ogrzewaj worka płynu do<br />
<strong>DO</strong> w gorącej wodzie, <strong>po</strong>nieważ<br />
mogą w niej być bakterie. Kropla<br />
wody w jednym ze złączy może<br />
s<strong>po</strong>wodować zapalenie otrzewnej.<br />
• Nie należy stosować kuchenek mikrofalowych,<br />
<strong>po</strong>nieważ mogą one ogrzewać<br />
nierównomiernie i s<strong>po</strong>wodować<br />
przegrzanie płynu do <strong>DO</strong>. Przegrzany<br />
płyn do <strong>DO</strong> może <strong>po</strong>parzyć i uszkodzić<br />
Twoją błonę otrzewnową.<br />
31<br />
Zabieg dializy <strong>otrzewnowej</strong>
Zabieg dializy <strong>otrzewnowej</strong><br />
32<br />
Cykler<br />
Do zabiegu automatycznej dializy <strong>otrzewnowej</strong><br />
(A<strong>DO</strong>) <strong>po</strong>trzebny jest cykler. Cykler automatycznie<br />
przeprowadza wszystkie wymagane<br />
etapy wymiany dializatu – procesu,<br />
który zwykle przebiega nocą, gdy śpisz.<br />
Ponadto ogrzewa on płyn dializacyjny do<br />
temperatury ciała.<br />
Dla każdego zabiegu niezbędny jest nowy<br />
zestaw sleep•safe. Jest to system przewodów,<br />
który łączy worki A<strong>DO</strong> z Twoim drenem<br />
łączącym pacjenta. Jest on umieszczany<br />
na tacy ładowania cyklera sleep•safe.<br />
Karta pacjenta zawiera wszystkie rodzaje<br />
zabiegów zalecone przez ośrodek dializy. Po<br />
włożeniu karty do czytnika aparatu można<br />
wybrać właściwy zabieg. Ponadto wszystkie<br />
wyniki zabiegów są automatycznie zachowywane<br />
na karcie i ośrodek <strong>DO</strong> może analizować<br />
wyniki oraz monitorować leczenie<br />
dializami.<br />
Schematyczna ilustracja zestawu sleep•safe Schematyczna ilustracja cyklera sleep•safe
Twoje codzienne obowiązki<br />
W domu, oprócz dializ, możesz mieć do<br />
regularnego wykonania kilka zadań. Są to:<br />
kontrola objawów czynności życiowych<br />
(ciśnienie krwi, tętno, waga i temperatura),<br />
pielęgnacja miejsca ujścia cewnika oraz<br />
prowadzenie notatek.<br />
Monitorowanie funkcji<br />
życiowych<br />
Objawy funkcji życiowych mówią, w jaki<br />
s<strong>po</strong>sób <strong>Twój</strong> organizm reaguje na leczenie<br />
w określonym czasie. Notując codziennie<br />
objawy swoich funkcji życiowych szybko<br />
dowiesz się, co jest dla Ciebie normą.<br />
Twoja pielęgniarka <strong>po</strong>każe, w jaki s<strong>po</strong>sób<br />
prawidłowo mierzyć objawy funkcji życiowych.<br />
Monitorując i notując te informacje<br />
możesz wcześnie korygować problemy lub<br />
całkowicie ich unikać.<br />
33<br />
Twoje codzienne obowiązki
Twoje codzienne obowiązki<br />
34<br />
Ciśnienie krwi<br />
Nerki odgrywają centralną rolę w regulowaniu<br />
ciśnienia krwi organizmu. Na ciśnienie krwi<br />
może mieć wpływ równowaga płynów oraz<br />
czynniki hormonalne. W niektórych przypadkach<br />
przyczyna wysokiego ciśnienia krwi<br />
jest nieznana.<br />
Choroba nerek niemal zawsze <strong>po</strong>woduje<br />
wzrost ciśnienia krwi, <strong>po</strong>nieważ <strong>po</strong>garsza<br />
się kontrola hormonalna i w organizmie<br />
zachowywany jest nadmiar płynów i sodu.<br />
Podwyższone ciśnienie krwi nie jest korzystne<br />
dla zdrowia. Ściany naczyń krwionośnych<br />
stają się grubsze i sztywniejsze.<br />
Serce jest przeciążone <strong>po</strong>mpując krew<br />
przez naczynia krwionośne o dużym o<strong>po</strong>rze<br />
i mniejszym świetle, co może zwiększyć<br />
ryzyko wystąpienia chorób serca i <strong>po</strong>gorszenia<br />
choroby nerek. Znacznie <strong>po</strong>dwyższone<br />
ciśnienie krwi jest leczone lekami obniżającymi<br />
ciśnienie krwi (hi<strong>po</strong>tensyjnymi) i usuwaniem<br />
płynów za <strong>po</strong>mocą leków i dializ.<br />
Częstą przyczyną wysokiego ciśnienia<br />
krwi u pacjentów <strong>po</strong>ddawanych dializom<br />
jest nadmiar płynu w organizmie.
Ciśnienie krwi to ciśnienie krążącej krwi<br />
wywierane na ściany naczyń krwionośnych.<br />
Wartość jest <strong>po</strong>dawana jako dwie liczby np.<br />
120/80 mmHg.<br />
Skurczowe ciśnienie krwi (pierwsza liczba)<br />
to ciśnienie krwi <strong>po</strong>dczas fazy skurczu serca<br />
(systole).<br />
Rozkurczowe ciśnienie krwi (druga liczba)<br />
to ciśnienie krwi <strong>po</strong>dczas s<strong>po</strong>czynkowej fazy<br />
rozkurczu serca (diastole).<br />
2–3 cm<br />
Schematyczna ilustracja <strong>po</strong>kazująca, gdzie należy umieścić mankiet do <strong>po</strong>miaru ciśnienia krwi.<br />
Ciśnienie krwi można zmierzyć za <strong>po</strong>mocą<br />
stetoskopu oraz ciśnieniomierza. Nauczysz<br />
się mierzyć swoje ciśnienie krwi <strong>po</strong>dczas<br />
szkolenia z dializy domowej.<br />
Pielęgniarka nauczy Cię, w jaki s<strong>po</strong>sób<br />
prawidłowo zakładać mankiet i stetoskop lub<br />
monitor cyfrowy i udzieli pełnych instrukcji,<br />
dotyczących monitorowania i rejestrowania<br />
ciśnienia krwi. Dzięki praktyce będzie to<br />
coraz łatwiejsze.<br />
35<br />
Twoje codzienne obowiązki
Twoje codzienne obowiązki<br />
36<br />
Pamiętaj<br />
Podczas mierzenia ciśnienia krwi należy<br />
pamiętać o kilku sprawach:<br />
• Zdejmij ubranie z ramienia.<br />
• Wykonuj <strong>po</strong>miar za każdym razem<br />
w <strong>po</strong>dobnej <strong>po</strong>zycji (siedząc w <strong>po</strong>zycji<br />
wyprostowanej lub leżąc).<br />
• Jeżeli przyjmujesz leki wpływające na<br />
ciśnienie krwi, wykonuj <strong>po</strong>miar o tej<br />
samej <strong>po</strong>rze dnia (lub częściej, jeżeli<br />
źle się czujesz).<br />
• Podczas umieszczania mankietu na<br />
ramieniu dolna część mankietu <strong>po</strong>winna<br />
znajdować się 2–3 cm nad łokciem.<br />
• Po założeniu mankietu między<br />
ramieniem a mankietem <strong>po</strong>winny<br />
się zmieścić 2 palce.<br />
• Jeżeli Twoje ciśnienie krwi jest znacznie<br />
niższe w <strong>po</strong>zycji stojącej niż leżącej,<br />
ważne jest jego mierzenie za każdym<br />
razem w obu <strong>po</strong>zycjach.<br />
Niekiedy ciśnienie krwi może zmieniać się<br />
stopniowo w dłuższym czasie. Możesz<br />
nie odczuć tak <strong>po</strong>wolnych zmian ciśnienia<br />
krwi, ale będą one widoczne w zapiskach<br />
jego <strong>po</strong>miarów. Wysokiego i niskiego<br />
ciśnienia krwi nie wolno ignorować. Dlatego<br />
bardzo ważne jest rejestrowanie ciśnienia<br />
krwi, zgodnie z zaleceniami lekarza i / lub<br />
pielęgniarki.
Tętno<br />
Liczba uderzeń serca w ciągu minuty jest<br />
określana jako tętno. Prawidłowe tętno<br />
to 60–90 uderzeń na minutę. W warunkach<br />
prawidłowych tętno <strong>po</strong>winno być mocne<br />
i regularne, ale niektórzy pacjenci mają tętno<br />
nieregularne.<br />
Gdy serce bije szybciej – tętno rośnie, gdy<br />
serce bije wolniej – tętno spada. Twoje tętno<br />
wzrośnie w przypadku <strong>po</strong>dniecenia, bólu lub<br />
infekcji. Wzrośnie także, gdy <strong>po</strong>dczas dializy<br />
z organizmu zostanie usunięte zbyt wiele<br />
płynu (szybki spadek objętości krwi) lub<br />
w organizmie będzie zbyt dużo płynu.<br />
Lekarz lub pielęgniarka mogą <strong>po</strong>instruować<br />
Cię, w jaki s<strong>po</strong>sób regularnie mierzyć tętno.<br />
Dokładny <strong>po</strong>miar tętna jest ważny.<br />
Aby znaleźć tętno, <strong>po</strong>łóż dwa palce (wskazujący<br />
i środkowy) na nadgarstku u <strong>po</strong>dstawy<br />
kciuka (nie używaj do tego kciuka, <strong>po</strong>nieważ<br />
ma on swoje własne tętno).<br />
Gdy wyczujesz tętno, <strong>po</strong>licz liczbę uderzeń<br />
w ciągu pełnej minuty. Zwróć uwagę, czy<br />
uderzenia są regularne bądź nieregularne.<br />
Codziennie notuj swoje tętno.<br />
37<br />
Twoje codzienne obowiązki
Twoje codzienne obowiązki<br />
38<br />
Temperatura<br />
Twoja temperatura może być ważną oznaką<br />
infekcji. Lekarz lub pielęgniarka mogą<br />
wymagać regularnego mierzenia temperatury.<br />
Prawidłowa temperatura organizmu to<br />
37 stopni Celsjusza. Warto wiedzieć, co jest<br />
dla Ciebie normalne. Temperaturę należy<br />
mierzyć zawsze w przypadku odczuwania<br />
gorączki lub dreszczy. Temperatura wyższa<br />
od prawidłowej może być wskaźnikiem<br />
infekcji lub przeziębienia.<br />
U kobiet niewielkie wahania temperatury<br />
mogą wystę<strong>po</strong>wać <strong>po</strong>dczas cyklu menstruacyjnego.<br />
Pamiętaj<br />
Przed <strong>po</strong>miarem temperatury należy<br />
odczekać dziesięć minut <strong>po</strong> paleniu<br />
tytoniu, jedzeniu lub piciu (na<strong>po</strong>jów<br />
zimnych lub ciepłych).<br />
Temperaturę można mierzyć w ustach lub<br />
odbycie, w zależności od procedury obowiązującej<br />
w danym ośrodku dializacyjnym.<br />
Przestrzegaj zaleceń <strong>po</strong>danych przez pielęgniarkę.<br />
Zapisuj swoją temperaturę na arkuszu.
Masa ciała<br />
Usłyszysz s<strong>po</strong>ro na temat „suchej wagi”.<br />
Sucha waga to ciężar ciała bez nadmiaru<br />
płynów lub odwodnienia. Jest to waga<br />
uważana za „idealną” dla Twojej płci, wieku<br />
i figury. <strong>Twój</strong> lekarz określi suchą wagę na<br />
<strong>po</strong>dstawie badania fizykalnego, tego jak<br />
się czujesz przed i <strong>po</strong> wymianie <strong>DO</strong> oraz<br />
zmian apetytu.<br />
Niekiedy pacjenci mylą wzrost wagi ciała<br />
z <strong>po</strong>wodu nadmiaru płynów z rzeczywistym<br />
wzrostem ciężaru ciała. Wzrost ciężaru ciała<br />
z <strong>po</strong>wodu zwiększenia masy mięśniowej<br />
lub tłuszczowej wymaga czasu. Nie możesz<br />
przybrać na wadze 1,5 kg w ciągu jednej<br />
nocy. Szybkie zmiany ciężaru ciała (w ciągu<br />
dni) najczęściej są s<strong>po</strong>wodowane zmianą<br />
równowagi płynów.<br />
Jeżeli przybierzesz na wadze zbyt dużo,<br />
może to być s<strong>po</strong>wodowane s<strong>po</strong>żywaniem<br />
zbyt dużych ilości sodu (soli) lub piciem zbyt<br />
dużej ilości płynów. Sód sprawia, że <strong>Twój</strong><br />
organizm zatrzymuje płyny i czujesz większe<br />
pragnienie. Przyczyną może być niewystarczające<br />
usuwanie płynów lub sodu <strong>po</strong>dczas<br />
dializy. Szybkie zwiększenie ciężaru ciała<br />
często jest oznaką nadmiaru płynu. Możesz<br />
zaobserwować wzrost ciśnienia krwi, wagi i<br />
obrzęki (opuchnięcie twarzy, stóp i rąk).<br />
Nadmiar płynu może także <strong>po</strong>wodować<br />
kaszel lub spłycenie oddechu, zwłaszcza<br />
w <strong>po</strong>zycji leżącej.<br />
Utrata płynów może być s<strong>po</strong>wodowana<br />
wymiotami, biegunką lub nadmiernym<br />
usuwaniem płynu <strong>po</strong>dczas leczenia dializami.<br />
Znaczna utrata płynu może s<strong>po</strong>wodować<br />
odwodnienie (zbyt mało wody w organizmie).<br />
Jeżeli nastąpi nadmierna utrata płynów,<br />
mogą wystąpić skurcze nóg, zawroty głowy,<br />
ogólne osłabienie oraz niskie ciśnienie krwi.<br />
Więcej informacji na temat zarządzania<br />
suchą wagą znajduje się na stronie 56<br />
(„Zarządzanie suchą wagą”).<br />
Pamiętaj<br />
Podczas mierzenia ciężaru ciała należy<br />
pamiętać o kilku sprawach:<br />
• Waż się o tej samej <strong>po</strong>rze dnia.<br />
• Notuj, czy jama otrzewnowa jest<br />
wypełniona czy pusta.<br />
• Każdorazowo waż się w <strong>po</strong>dobnym<br />
ubraniu.<br />
• Używaj tej samej wagi ustawionej na<br />
płaskiej <strong>po</strong>wierzchni (nie na dywanie).<br />
• Rejestruj swoją wagę codziennie.<br />
39<br />
Twoje codzienne obowiązki
Twoje codzienne obowiązki<br />
40<br />
Prowadzenie zapisów<br />
Jednym z najważniejszych zadań pacjenta<br />
<strong>po</strong>ddawanego dializom w warunkach<br />
domowych jest prowadzenie zapisów.<br />
Pełne i sumienne zapisy dotyczące terapii<br />
są niezbędne lekarzowi i pielęgniarce do<br />
oceny <strong>po</strong>stępu leczenia w domu. Pielęgniarka<br />
szkoląca <strong>po</strong>wie, jakie informacje i w jaki<br />
s<strong>po</strong>sób należy rejestrować.<br />
Ważne jest rejestrowanie objawów czynności<br />
życiowych oraz parametrów terapii <strong>DO</strong>,<br />
np. użytego stężenia glukozy oraz objętości<br />
wpływu i wszelkich przyjętych leków.<br />
Pamiętaj<br />
Bardzo ważne jest:<br />
• Prowadzenie prawidłowych zapisów.<br />
• Przynoszenie ze sobą zapisów<br />
na każde s<strong>po</strong>tkanie z lekarzem lub<br />
pielęgniarką w ośrodku dializy.<br />
• Zabieranie ze sobą zapisów w przypadku<br />
hospitalizacji lub <strong>po</strong>bytu<br />
w izbie przyjęć. Potrzebnymi informacjami<br />
mogą być ciśnienie krwi, tętno,<br />
temperatura lub ciężar ciała.<br />
• Codziennie monitoruj swój cewnik<br />
oraz miejsce ujścia.
Higiena w <strong>dializie</strong> <strong>otrzewnowej</strong><br />
Mikroorganizmy żyjące wewnątrz lub na<br />
<strong>po</strong>wierzchni naszych ciał są w większości<br />
<strong>po</strong>mocne ludziom. Istnieją także mikroorganizmy<br />
szkodliwe, które mogą <strong>po</strong>wodować<br />
infekcje lub choroby, jeżeli nie <strong>po</strong>dejmiemy<br />
od<strong>po</strong>wiednich kroków, aby temu za<strong>po</strong>biec.<br />
Skóra stanowi naturalną barierę dla mikroorganizmów.<br />
Jeżeli skóra ma niewielkie ranki,<br />
szkodliwe mikroorganizmy mogą wnikać do<br />
organizmu i krwiobiegu i <strong>po</strong>wodować infekcję.<br />
Dlatego dobre mocowanie cewnika jest<br />
niezwykle istotne. Inaczej ruchy cewnika<br />
s<strong>po</strong>wodują uszkodzenie skóry w miejscu<br />
ujścia, co może wywołać infekcję.<br />
W <strong>DO</strong> niezbędne jest ścisłe przestrzeganie<br />
technik higienicznych, aby uniemożliwić<br />
mikroorganizmom wnikanie do jamy <strong>otrzewnowej</strong><br />
przez cewnik, dren łączący pacjenta<br />
lub <strong>po</strong>dczas procedury <strong>po</strong>dłączania worka.<br />
Stosowanie zasad higieny w ramach codziennych<br />
obowiązków to najlepszy s<strong>po</strong>sób<br />
ochrony przed zakażeniem jamy otrzewnej,<br />
tj. zapaleniem otrzewnej.<br />
Te środki „higieniczne” <strong>po</strong>winny stać się<br />
Twoją drugą naturą, a nie czymś o czym<br />
aktywnie myślisz. Podobnie jak utrzymywanie<br />
równowagi <strong>po</strong>dczas jazdy rowerem – nie<br />
musisz o tym myśleć, <strong>po</strong> prostu to robisz.<br />
Dlatego bardzo ważne jest jak najbardziej<br />
jednolite wykonywanie tych procedur od<br />
samego <strong>po</strong>czątku.<br />
41<br />
Twoje codzienne obowiązki
Twoje codzienne obowiązki<br />
42<br />
Techniki higieny<br />
Jałowość<br />
Jałowość oznacza, że sprzęt i produkty są<br />
całkowicie <strong>po</strong>zbawione wszelkich mikroorganizmów<br />
/ zarazków. Jeżeli na przedmiocie<br />
znajduje się chociaż jeden mikroorganizm,<br />
to uważamy go za zanieczyszczony.<br />
Przestrzeganie procedur jałowych <strong>po</strong>maga<br />
za<strong>po</strong>biec wnikaniu do ciała pacjenta wszelkich<br />
szkodliwych mikroorganizmów.<br />
<strong>Twój</strong> ośrodek dializ może wymagać noszenia<br />
maski <strong>po</strong>dczas wykonywania wymian worka<br />
lub pielęgnacji miejsca ujścia, co może<br />
<strong>po</strong>móc uniknąć skażenia obszarów jałowych<br />
mikroorganizmami <strong>po</strong>chodzącymi z nosa<br />
i ust.<br />
Czystość<br />
Mycie rąk mydłem w płynie przez 60 sekund<br />
przed roz<strong>po</strong>częciem każdego zabiegu to<br />
ważny i pierwszy krok za<strong>po</strong>biegania infekcjom.<br />
Jednak mycie rąk nie <strong>po</strong>woduje ich jałowości.<br />
Mikroorganizmy <strong>po</strong>zostają na nich. Po<br />
prawidłowym umyciu ręce uznawane są<br />
za „czyste”.<br />
Stosowanie środków dezynfekujących<br />
<strong>po</strong>maga hamować wzrost bakterii lub niszczyć<br />
je. Pielęgniarka <strong>po</strong>instruuje Cię, w jaki<br />
s<strong>po</strong>sób stosować środki dezynfekujące. Jest<br />
to ważna procedura za<strong>po</strong>biegania infekcjom<br />
i <strong>po</strong>wikłaniom.<br />
Istotne jest uświadomienie sobie, że większość<br />
środków dezynfekujących wymaga<br />
do skutecznego działania długiego czasu<br />
kontaktu (2–3 minuty).<br />
Obszary jałowe to:<br />
• worki z płynem do <strong>DO</strong> wewnątrz<br />
opakowania<br />
• system kasety A<strong>DO</strong> wewnątrz<br />
opakowania<br />
• wnętrze cewnika i drenu łączącego<br />
pacjenta<br />
Obszary czyste to:<br />
• umyte ręce<br />
• <strong>po</strong>wierzchnia robocza<br />
• zewnętrzne <strong>po</strong>wierzchnie opakowań<br />
wy<strong>po</strong>sażenia do dializy<br />
Techniki jałowe można opanować tylko<br />
dzięki praktyce i ścisłemu przestrzeganiu<br />
procedur. Pielęgniarka dokładnie przećwiczy<br />
ten aspekt <strong>po</strong>dczas szkolenia. Jest to<br />
bardzo ważny temat.
Mycie rąk<br />
Mycie rąk to pierwsza bariera chroniąca<br />
przed zakażeniem. Prawidłowe mycie rąk<br />
może <strong>po</strong>móc <strong>po</strong>wstrzymać rozprzestrzenianie<br />
się zarazków. Noszone akcesoria,<br />
takie jak zegarek, krawat, pierścionki, bransoletki<br />
są dobrym miejscem ukrycia i<br />
wzrostu zarazków. Pielęgniarka nauczy<br />
Cię dobrej techniki mycia rąk.<br />
Pamiętaj<br />
Myj ręce<br />
• <strong>po</strong> skorzystaniu z łazienki<br />
• <strong>po</strong> kontakcie z pieniędzmi<br />
• <strong>po</strong> kichaniu, kaszlu,<br />
wydmuchiwaniu nosa<br />
• przed i <strong>po</strong> jedzeniu<br />
• <strong>po</strong> zabawie ze zwierzętami<br />
• <strong>po</strong> wynoszeniu śmieci<br />
Mycie rąk przed zabiegiem dializy<br />
<strong>otrzewnowej</strong><br />
Prawidłowe mycie rąk jest bardzo ważne<br />
dla ograniczania liczby zarazków na rękach.<br />
Zalecane jest mydło w płynie.<br />
Myjąc ręce wodą i mydłem możesz usunąć<br />
widoczny brud oraz niewidoczne zarazki.<br />
Jednak nigdy nie usuniesz wszystkich<br />
zarazków, więc ręce nawet <strong>po</strong> umyciu, nie<br />
są jałowe. Należy pamiętać o całkowitym<br />
osuszeniu rąk za <strong>po</strong>mocą suchych ręczników<br />
papierowych.<br />
43<br />
Twoje codzienne obowiązki
Twoje codzienne obowiązki<br />
44<br />
Procedura mycia rąk<br />
Czas trwania całej procedury: > 90 sekund<br />
1<br />
Zwilż ręce wodą …<br />
3<br />
Pocieraj ręce, dłoń o dłoń …<br />
5<br />
… dłoń o dłoń z przeplecionymi palcami …<br />
2<br />
… i zastosuj tyle mydła, aby <strong>po</strong>kryć<br />
wszystkie <strong>po</strong>wierzchnie rąk.<br />
4<br />
… prawą dłonią grzbiet lewej ręki<br />
z przeplecionymi palcami i na odwrót …<br />
6<br />
… grzbiety palców o przeciwne dłonie<br />
z palcami złożonymi w koszyczek …<br />
+
7<br />
… obrotowe <strong>po</strong>cieranie prawego kciuka<br />
objętego lewą dłonią i na odwrót …<br />
9<br />
Spłucz ręce wodą …<br />
11<br />
… użyj ręcznika do zakręcenia wody …<br />
8<br />
… <strong>po</strong>cieranie obrotowe, w przód i w tył<br />
z palcami prawej dłoni umieszczonymi<br />
w lewej dłoni i na odwrót.<br />
10<br />
… dokładnie osusz <strong>po</strong>jedynczym ręcznikiem<br />
papierowym …<br />
12<br />
… <strong>po</strong> wyschnięciu Twoje ręce są<br />
bezpieczne.<br />
45<br />
Twoje codzienne obowiązki
Twoje codzienne obowiązki<br />
46<br />
Pamiętaj<br />
• Myj i dezynfekuj ręce przed<br />
dotknięciem swojego cewnika,<br />
miejsca ujścia lub złącz <strong>DO</strong> !<br />
• Zawsze <strong>po</strong> <strong>po</strong>ważnym zanieczyszczeniu<br />
rąk, przed roz<strong>po</strong>częciem<br />
procedury mycia rąk, starannie oczyść<br />
paznokcie za <strong>po</strong>mocą płaskiej<br />
wykałaczki, przyborów do paznokci<br />
lub szczoteczki <strong>po</strong>d bieżącą wodą.<br />
• Zdejmij biżuterię.<br />
• Podczas całej procedury mycia i<br />
płukania utrzymuj dłonie i przedramiona<br />
wyżej niż łokcie, aby uniknąć<br />
spływania „zużytej” wody z <strong>po</strong>wrotem<br />
na miejsca umyte i spłukane.
Dezynfekcja rąk<br />
Przed dezynfekcją rąk należy je dokładnie<br />
umyć w celu usunięcia brudu. Zdecydowanie<br />
zaleca się dezynfekowanie rąk przed proce<br />
durą dializy, np. przed <strong>po</strong>dłączeniem drenu<br />
łączącego pacjenta do zestawu drenów <strong>DO</strong><br />
lub przed pielęgnacją miejsca ujścia.<br />
Aby przeprowadzić dezynfekcję rąk, należy<br />
rozetrzeć środek dezynfekujący dokładnie<br />
<strong>po</strong>krywając ręce, które <strong>po</strong>winny <strong>po</strong>zostać<br />
nim zwilżone <strong>po</strong>dczas całego procesu.<br />
Upewnij się, że dezynfekcją objęte zostały<br />
nadgarstki. Rozcieraj, aż ręce będą całkowicie<br />
suche. Proces dezynfekcji rąk trwa<br />
zwykle 30 do 60 sekund, w zależności od<br />
wytycznych producenta.<br />
W przypadku dozownika środka dezynfekującego<br />
użyj łokci do naniesienia środka, aby<br />
uniknąć zanieczyszczenia rąk.<br />
47<br />
Twoje codzienne obowiązki
Twoje codzienne obowiązki<br />
48<br />
Procedura dezynfekcji rąk<br />
Czas trwania całej procedury: 20–30 sekund<br />
1<br />
Wypełnij środkiem do dezynfekcji dłoń<br />
złożoną w koszyczek i <strong>po</strong>kryj nim wszystkie<br />
<strong>po</strong>wierzchnie.<br />
3<br />
… prawą dłonią grzbiet lewej ręki<br />
z przeplecionymi palcami i na odwrót …<br />
2<br />
Pocieraj ręce, dłoń o dłoń …<br />
4<br />
… dłoń o dłoń z przeplecionymi palcami …
5<br />
… grzbiety palców o przeciwne dłonie<br />
z palcami złożonymi w koszyczek …<br />
7<br />
… <strong>po</strong>cieranie obrotowe, w przód i w tył<br />
z palcami prawej dłoni umieszczonymi<br />
w lewej dłoni i na odwrót.<br />
6<br />
… obrotowe <strong>po</strong>cieranie prawego kciuka<br />
objętego lewą dłonią i na odwrót …<br />
8<br />
Twoje ręce są bezpieczne.<br />
49<br />
Twoje codzienne obowiązki
Twoje codzienne obowiązki<br />
50<br />
Twoje miejsce do pracy<br />
Obszar wybrany na wymianę worków <strong>po</strong>winien<br />
być na tyle duży, aby zmieścić wymagane<br />
zapasy <strong>po</strong>dczas procedury wymiany<br />
worka. Musi być on utrzymywany w czystości,<br />
<strong>po</strong>rządku i dobrze oświetlony.<br />
Dodatkowe elementy <strong>po</strong>winny być łatwo<br />
dostępne. Podczas procedury wymiany<br />
worka nie <strong>po</strong>winny być otwarte żadne okna.<br />
Wyłącz klimatyzatory lub wentylatory. Nie<br />
przeprowadzaj wymian worka w miejscu,<br />
gdzie panuje duży ruch. Ruch <strong>po</strong>wietrza<br />
przenosi razem z cząstkami pyłu zarazki, co<br />
może być przyczyną infekcji. Podczas<br />
wymiany worka w <strong>po</strong>mieszczeniu nie <strong>po</strong>winno<br />
być zwierząt domowych.<br />
Ważne jest nierozpraszanie uwagi. Podczas<br />
rozproszenia uwagi możesz <strong>po</strong>pełnić błąd i<br />
zanieczyścić swój system <strong>DO</strong>. Wykonywanie<br />
kolejnych czynności wymiany worka zgodnie<br />
z instruktażem pielęgniarki <strong>po</strong>może uniknąć<br />
błędów.<br />
Pamiętaj<br />
Podczas przeprowadzania <strong>DO</strong> należy<br />
pamiętać o kilku sprawach:<br />
• Skoncentruj się na tym, co robisz.<br />
Nie rozpraszaj uwagi.<br />
• Pomieszczenie, gdzie wykonujesz<br />
zmianę worka, należy utrzymywać<br />
w czystości i <strong>po</strong>rządku.<br />
• Miej świadomość, że zarazki mogą<br />
się przemieszczać z prądem <strong>po</strong>wietrza<br />
– <strong>po</strong>zamykaj wszystkie drzwi<br />
i okna. Wyłącz klimatyzację, wentylatory<br />
i nawiewy grzejne.<br />
• W <strong>po</strong>mieszczeniu nie <strong>po</strong>winno być<br />
dzieci i zwierząt domowych.<br />
• Pomieszczenie <strong>po</strong>winno mieć dobre<br />
oświetlenie.<br />
• Przed roz<strong>po</strong>częciem zabiegu zgromadź<br />
wszystkie <strong>po</strong>trzebne elementy.<br />
Elementy zapasowe miej w zasięgu.<br />
• Zawsze myj i dezynfekuj ręce zgodnie<br />
z procedurą, której nauczyła Cię<br />
pielęgniarka.<br />
• Upewnij się, że zawsze ściśle przestrzegasz<br />
procedury, której nauczono<br />
Cię <strong>po</strong>dczas szkolenia.<br />
• NIE RÓB żadnych „skrótów”.
Inne reguły <strong>po</strong>magające<br />
za<strong>po</strong>biegać wnikaniu zarazków<br />
do jamy <strong>otrzewnowej</strong>.<br />
• Nad obszarem jałowym nie wolno<br />
kaszleć, kichać lub śmiać się!<br />
• Na obszarze jałowym nie wolno rozlewać<br />
płynów ! Obszar wilgotny jest<br />
zawsze uważany za zanieczyszczony,<br />
<strong>po</strong>nieważ <strong>po</strong>wierzchnia <strong>po</strong>d nim nie<br />
jest jałowa.<br />
• Nie zanieczyszczaj przedmiotu<br />
jałowego, dotykając go niejałowym !<br />
• Nie używaj żadnych opakowanych<br />
elementów, jeżeli minął ich termin<br />
ważności !<br />
• Wszystko, co spadnie na <strong>po</strong>dłogę,<br />
jest zanieczyszczone.<br />
• Nigdy nie używaj zanieczyszczonego<br />
przedmiotu ! Zawsze wyrzucaj<br />
zanieczyszczone przedmioty !<br />
Dodawanie leku do płynu do <strong>DO</strong><br />
Niekiedy do płynu dializacyjnego może być<br />
dodany lek. Do najczęściej dodawanych<br />
leków należą antybiotyki leczące infekcje,<br />
heparyna za<strong>po</strong>biegająca <strong>po</strong>wstawaniu<br />
włóknika i regularnie insulina w celu kontroli<br />
cukru we krwi u cukrzyków.<br />
Dodawanie leków do płynu dializacyjnego<br />
jest procedurą jałową. Pielęgniarka <strong>po</strong>instruuje<br />
Cię, w jaki s<strong>po</strong>sób przeprowadzić tę<br />
procedurę.<br />
O czym należy pamiętać <strong>po</strong>dczas<br />
dodawania leku do płynu dializacyjnego:<br />
• Umyj i zdezynfekuj ręce. Podczas<br />
procedury noś maskę.<br />
• Port leków worka płynu do <strong>DO</strong> oraz<br />
szyjka butelki muszą zostać zdezynfekowane<br />
przed <strong>po</strong>braniem i wstrzyknięciem<br />
leku.<br />
• Po wstrzyknięciu delikatnie wstrząśnij<br />
workiem płynu do <strong>DO</strong>, aby wymieszać<br />
lek.<br />
• Płyn do <strong>DO</strong> z reguły musi <strong>po</strong>zostawać<br />
w jamie <strong>otrzewnowej</strong> przez co najmniej<br />
4 do 6 godzin, aby nastąpiło wchłonięcie<br />
leku.<br />
Pamiętaj<br />
Jeżeli <strong>po</strong>dczas dodawania leku do płynu<br />
dializacyjnego nie przestrzegasz technik<br />
jałowych, możesz wstrzyknąć do<br />
worka bakterie i s<strong>po</strong>wodować zapalenie<br />
otrzewnej!<br />
51<br />
Twoje codzienne obowiązki
Twoje codzienne obowiązki<br />
52<br />
Pielęgnacja cewnika do <strong>DO</strong><br />
Aby uzyskać dostęp do otrzewnej, w dolnej<br />
części brzucha wszczepiany jest cewnik –<br />
elastyczna rurka silikonowa. Założenie cewnika<br />
zwykle ma miejsce na sali operacyjnej,<br />
często w znieczuleniu miejscowym.<br />
W pierwszym tygodniu <strong>po</strong> założeniu cewnika<br />
do dializy <strong>otrzewnowej</strong> pacjent nosi w miejscu<br />
nacięcia opatrunek. Opatrunek musi <strong>po</strong>zostać<br />
na miejscu przez 3–4 dni, chyba że zaobserwujesz<br />
pewne zmiany barwy (np. krew).<br />
Pierwszą zmianę opatrunku wykona <strong>Twój</strong><br />
lekarz lub pielęgniarka. Założy on(a) mniejszy<br />
opatrunek. Opatrunek będzie zmieniany<br />
raz w tygodniu przez 2–4 tygodnie, chyba<br />
że zostanie zaobserwowany wyciek przez<br />
opatrunek.<br />
Gdy miejsce ujścia (gdzie cewnik opuszcza<br />
skórę) będzie dojrzałe, zmiany opatrunku<br />
będą wykonywane codziennie. Nauczysz<br />
się, jak to robić i jak oceniać miejsce ujścia,<br />
aby zauważyć ewentualne problemy.<br />
Przez pierwsze 1–2 tygodnie możesz doświadczyć<br />
pewnego dyskomfortu i zasinienia<br />
na brzuchu.<br />
Dzieje się tak, <strong>po</strong>nieważ <strong>po</strong>czątkowo cewnik<br />
ociera się o jelita, gdyż jama otrzewnowa<br />
jest pusta. Ten dyskomfort zniknie <strong>po</strong> roz<strong>po</strong>częciu<br />
<strong>DO</strong>. Gdy cewnik jest dojrzały i gotowy<br />
do użycia, zaczniesz samodzielnie dbać<br />
o miejsce ujścia.
Wskazówka<br />
Aby utrzymać dostęp do dializy w od<strong>po</strong><br />
wiednim stanie, przestrzegaj następują<br />
cych <strong>po</strong>mocnych wskazówek :<br />
• Czyść i monitoruj regularnie swój<br />
dostęp do dializy zgodnie z zaleceniami.<br />
• Zwracaj uwagę na skórę wokół miejsca<br />
ujścia. Nie może być zaczerwieniona<br />
lub obrzmiała. Może być to objaw<br />
zapalenia lub infekcji.<br />
• Sączenie w miejscu ujścia może<br />
oznaczać infekcję i natychmiast musi<br />
zostać zgłoszone pielęgniarce.<br />
• Niekiedy w miejscu ujścia mogą<br />
<strong>po</strong>wstać niewielkie strupy. NIGDY nie<br />
należy ich usuwać. Pielęgniarka<br />
nauczy Cię, w jaki s<strong>po</strong>sób dbać o te<br />
miejsca.<br />
• Sprawdź czystymi rękoma tunel cewnika<br />
(miejsce, gdzie cewnik znajduje się<br />
<strong>po</strong>d skórą). Nie <strong>po</strong>winno być objawów<br />
obrzęku lub tkliwości uciskowej.<br />
• Miejsce ujścia nie <strong>po</strong>winno boleć.<br />
Jeżeli doświadczasz bólu, zgłoś to<br />
swojemu lekarzowi lub pielęgniarce.<br />
• Regularnie sprawdzaj cewnik i łącznik<br />
<strong>po</strong>d kątem pęknięć (mogą przez nie<br />
wniknąć bakterie, <strong>po</strong>wodując infekcję).<br />
Ponieważ jako pacjent <strong>po</strong>ddawany <strong>dializie</strong><br />
<strong>otrzewnowej</strong> przychodzisz do ośrodka dializ<br />
zaledwie raz na 4–6 tygodni, dobra pielęgnacja<br />
miejsca ujścia odgrywa ważną rolę dla<br />
• Zawsze mocuj koniec cewnika do<br />
skóry lub opatrunku, aby za<strong>po</strong>biec<br />
jego napinaniu i <strong>po</strong>ciąganiu.<br />
• Codziennie bierz natrysk zgodnie<br />
z instrukcjami pielęgniarki i noś czyste<br />
ubrania.<br />
• W miejscu ujścia nie stosuj bez<br />
konsultacji z lekarzem lub pielęgniarką<br />
żadnych środków, takich jak olejki,<br />
pudry czy kremy.<br />
• Jeżeli chcesz <strong>po</strong>pływać, najpierw<br />
<strong>po</strong>radź się lekarza lub pielęgniarki.<br />
Zapamiętaj następujące punkty:<br />
– Twoje miejsce ujścia przed pływaniem<br />
musi być całkowicie zagojone.<br />
– Gdy tylko zakończysz pływanie,<br />
załóż suche ubranie i <strong>po</strong>wtórz<br />
pielęgnację miejsca ujścia.<br />
– Nigdy nie pływaj w jeziorze, stawie,<br />
rzece lub niechlorowanym basenie.<br />
• NIE KORZYSTAJ z gorących kąpieli<br />
w wannach. Miejsca wypełnione ciepłą<br />
wodą zawierają mikroorganizmy, które<br />
mogą <strong>po</strong>wodować infekcje.<br />
• Zdrowe miejsce ujścia jest suche,<br />
czyste i nie ma objawów zaczerwienienia<br />
lub bólu.<br />
utrzymania dobrego stanu zdrowia. Monitoruj<br />
swój dostęp do dializy i zgłaszaj wszelkie<br />
zmiany lub problemy, gdy tylko je zauważysz.<br />
53<br />
Twoje codzienne obowiązki
Twoje codzienne obowiązki<br />
54<br />
Procedura codziennej pielęgnacji<br />
miejsca ujścia<br />
1. Umyj i zdezynfekuj ręce, przygotuj<br />
<strong>po</strong>trzebne przedmioty : gaziki, opatrunek,<br />
unieruchomienie, maskę i wszelkie inne<br />
przedmioty zalecone do procedury.<br />
2. Zdejmij stary opatrunek, sprawdź miejsce<br />
ujścia <strong>po</strong>d kątem objawów infekcji.<br />
W przypadku jakichkolwiek objawów<br />
skontaktuj się z ośrodkiem <strong>DO</strong>. Ponow <br />
nie umyj ręce przed oczyszczeniem<br />
miejsca ujścia.<br />
3. Oczyść miejsce ujścia roztworem fizjologicznym<br />
soli (lub innym przepisanym), weź<br />
natrysk i osusz miejsce ujścia gazikiem.<br />
4. Włóż maskę przed założeniem opatrunku<br />
na miejscu ujścia. Miejsce ujścia może<br />
<strong>po</strong>zostać bez opatrunku lub można<br />
założyć suchy opatrunek. Przymocuj<br />
cewnik do skóry brzucha unieruchamiaczem<br />
lub plastrem.
Pamiętaj<br />
• Sprawdź miejsce ujścia i cewnik.<br />
Zwróć uwagę na ewentualne<br />
zaczerwienienie, tkliwość przy ucisku,<br />
sączenie lub strupy.<br />
• Jeżeli <strong>po</strong>dejrzewasz infekcję, zadzwoń<br />
do swojego ośrodka <strong>DO</strong>.<br />
• Sprawdź cewnik i jego końcówkę<br />
(łącznik). Nie <strong>po</strong>winny wykazywać<br />
żadnych pęknięć, rozdarć lub<br />
zabrudzeń.<br />
• Codziennie sprawdzaj dotykiem tunel<br />
cewnika i mufkę. Zwróć uwagę na<br />
ewentualne obrzmienie lub tkliwość.<br />
• Codziennie bierz natrysk.<br />
• Noś czyste ubrania.<br />
• Nigdy nie nakładaj na miejsce ujścia<br />
żadnych substancji, np. balsamu do<br />
ciała, pudru lub wazeliny. Twoja<br />
pielęgniarka <strong>DO</strong> <strong>po</strong>instruuje Cię, jeżeli<br />
lekarz przepisze jakiekolwiek maści<br />
do pielęgnacji miejsca ujścia.<br />
• Nie zdrapuj i nie usuwaj strupów<br />
z miejsca ujścia.<br />
Cewnik to Twoja linia życia. Bez niego nie<br />
można przeprowadzać zabiegów <strong>DO</strong>.<br />
Miejsce ujścia i tunel cewnika muszą być<br />
wolne od infekcji. Infekcja może s<strong>po</strong>wodować<br />
konieczność usunięcia cewnika.<br />
55<br />
Twoje codzienne obowiązki
Twoje codzienne obowiązki<br />
56<br />
Zarządzanie suchą wagą<br />
Waga, którą należy osiągnąć <strong>po</strong> wymianie<br />
<strong>DO</strong> jest określana jako waga docelowa<br />
lub sucha. Sucha waga to ciężar ciała, przy<br />
którym nie występuje odwodnienie lub<br />
nadmiar płynów, bądź objawy obrzęków.<br />
Waga ta jest określana na <strong>po</strong>dstawie badania<br />
fizykalnego, ciśnienia krwi, samo<strong>po</strong>czucia<br />
pacjenta przed i <strong>po</strong> wymianie <strong>DO</strong><br />
oraz zmian apetytu.<br />
Twoja sucha waga nie jest wartością stałą.<br />
Może się zmieniać, <strong>po</strong>nieważ możesz stracić<br />
na wadze z <strong>po</strong>wodu słabego apetytu lub<br />
przybrać z <strong>po</strong>wodu wzrostu masy mięśniowej.<br />
Suchą wagę nie jest łatwo ocenić (są<br />
jednak dostępne metody służące do jej<br />
oszacowania). Pomocna lekarzowi i pielęgniarce<br />
jest informacja o zmianach apetytu,<br />
problemach ze spaniem na wznak lub o<br />
obrzęku twarzy, stóp, bądź rąk. Zmiana<br />
przyjętej wartości Twojej suchej wagi <strong>po</strong>winna<br />
zawsze być konsultowana z lekarzem<br />
zajmującym się dializami.
Nadmiar płynów<br />
Aktualny ciężar ciała wyższy od suchej wagi<br />
może być oznaką nadmiaru płynów. Musisz<br />
zwracać uwagę na następujące objawy i<br />
informować o nich lekarza lub pielęgniarkę:<br />
• Wzrost ciśnienia krwi<br />
• Obrzęki tkanki <strong>po</strong>dskórnej<br />
• Każdy przyrost wagi<br />
• Kaszel<br />
• Spłycenie oddechu<br />
Nadmiar płynów musi zostać usunięty<br />
<strong>po</strong>dczas zabiegu dializy. Jeżeli do usunięcia<br />
jest dużo płynu, zawsze należy skonsultować<br />
się z lekarzem lub pielęgniarką. Właściwą<br />
<strong>po</strong>stawą jest ws<strong>po</strong>maganie leczenia przez<br />
dodatkowe ograniczenia i próbę zmniejszenia<br />
s<strong>po</strong>życia sodu oraz płynów.<br />
Przewlekły nadmiar płynów może s<strong>po</strong>wodować<br />
nadciśnienie i niewydolność serca.<br />
Dlatego ważne jest osiągnięcie i utrzymanie<br />
swojej suchej wagi.<br />
Niedobór płynów<br />
Jeżeli ważysz mniej od zaleconej suchej<br />
wagi, może to być oznaką odwodnienia,<br />
tj. niedoboru płynów lub utraty masy tłuszczowej,<br />
bądź mięśniowej. Odwodnienie<br />
można roz<strong>po</strong>znać na <strong>po</strong>dstawie następujących<br />
objawów:<br />
• Niskie ciśnienie krwi<br />
• Możliwa utrata ciężaru ciała<br />
• Zmęczenie<br />
• Zawroty głowy<br />
W takim przypadku płyny nie <strong>po</strong>winny być<br />
usuwane <strong>po</strong>dczas dializy. Po konsultacji<br />
lekarz może zalecić picie nieco większej<br />
ilości płynów i s<strong>po</strong>żywanie dodatkowej ilości<br />
soli. Przyczyna utraty wagi <strong>po</strong>winna zostać<br />
zbadana bardziej szczegółowo.<br />
57<br />
Twoje codzienne obowiązki
Twoje codzienne obowiązki<br />
58<br />
Żywienie<br />
Dobre żywienie stanowi ważną część Twojej<br />
terapii. Istnieją zalecenia odnośnie rodzaju<br />
i ilości składników odżywczych, jakie należy<br />
s<strong>po</strong>żywać. Zwykle, przy częstym dializowaniu,<br />
masz więcej swobody w wyborze jedzenia<br />
i na<strong>po</strong>jów. Dobry stan odżywienia oznacza<br />
dobre samo<strong>po</strong>czucie. Niedożywienie lub<br />
nieprawidłowe odżywianie zwiększa ryzyko<br />
chorób.<br />
Dieta osoby z niewydolnością nerek może<br />
stanowić wyzwanie. <strong>Twój</strong> dietetyk opracuje<br />
indywidualną dietę. Wspólnie wybierzecie,<br />
co lubisz jeść i upewnicie się, że Twoje jedzenie<br />
zawiera wszystkie niezbędne składniki<br />
odżywcze, których <strong>po</strong>trzebuje organizm.<br />
Przestrzeganie zaleceń dietetycznych <strong>po</strong>może<br />
ograniczyć <strong>po</strong>wikłania związane z niezrów<br />
noważonym żywieniem.<br />
Ponieważ nerki utraciły zdolność utrzymywania<br />
równowagi elektrolitów, usuwania<br />
produktów przemiany materii oraz nadmiaru<br />
płynów, niezbędne jest zwracanie uwagi na<br />
zawartość płynów w s<strong>po</strong>żywanych produktach<br />
żywnościowych.<br />
Dieta osoby z niewydolnością nerek jest<br />
bardzo złożona i <strong>po</strong>winna zostać dopasowana<br />
indywidualnie. Nigdy nie stosuj „ogólnych<br />
wytycznych”, jakie możesz znaleźć w czasopismach<br />
lub internecie. Mogą one dotyczyć<br />
większości zdrowych ludzi, ale prawdo<strong>po</strong>dobnie<br />
nie dotyczą Ciebie. Zawsze należy<br />
spróbować uzyskać <strong>po</strong>radę od dietetyka<br />
zajmującego się chorobami nerek.
Płyny<br />
Płyny <strong>po</strong>magają utrzymać strukturę naszego<br />
ciała, aktywność komórek i temperaturę<br />
organizmu. Gdy nerki są niewydolne, nadmiar<br />
płynów nie może być usuwany z organizmu.<br />
Ponieważ <strong>po</strong> roz<strong>po</strong>częciu dializ wytwarzanie<br />
moczu jest zwykle zmniejszone, musisz<br />
ograniczyć dzienne s<strong>po</strong>życie płynów.<br />
Najczęściej s<strong>po</strong>żyte płyny <strong>po</strong>zostają<br />
w organizmie razem z solą. S<strong>po</strong>życie soli<br />
zwiększa także pragnienie i przyjmowanie<br />
płynów. Dlatego ograniczenie soli jest<br />
bezwzględnie konieczne do utrzymania<br />
dobrego stanu zdrowia.<br />
Nie za<strong>po</strong>minaj, że większość s<strong>po</strong>żywanej<br />
przez nas soli jest „ukryta”, najczęściej<br />
w przetworzonej żywności (kiełbasy, żywność<br />
konserwowa, mrożona pizza), ale<br />
sól zawierają także chleb, ser i szynka.<br />
Ograniczone s<strong>po</strong>życie soli ułatwi zmniejszenie<br />
dziennego s<strong>po</strong>życia płynów. Sól zwiększa<br />
pragnienie.<br />
Zbyt wiele wody w organizmie <strong>po</strong>woduje<br />
obrzęki, wysokie ciśnienie krwi i / lub spłycenie<br />
oddechu. Im więcej wody trzeba usunąć<br />
<strong>po</strong>dczas dializy <strong>otrzewnowej</strong>, tym większy<br />
może się z tym wiązać dyskomfort.<br />
Płyny występują we wszystkich na<strong>po</strong>jach,<br />
ale także w żywności, takiej jak ziemniaki,<br />
owoce, lody, sosy i zupy.<br />
<strong>Twój</strong> lekarz może prosić o regularne notowanie<br />
dziennej objętości moczu – może to<br />
<strong>po</strong>móc w ustaleniu ilości płynów, które<br />
możesz wypić w ciągu doby. <strong>Twój</strong> dietetyk<br />
omówi z Tobą, ile płynów możesz przyjąć<br />
w ciągu doby.<br />
Ograniczenie płynów nie jest łatwe, ale<br />
spytaj dietetyka lub innych pacjentów, co<br />
robią – może nie jest to aż takie trudne,<br />
jak myślałeś.<br />
59<br />
Twoje codzienne obowiązki
Twoje codzienne obowiązki<br />
60<br />
Wskazówka<br />
Wskazówki, które mogą <strong>po</strong>móc<br />
ograniczyć s<strong>po</strong>życie płynów:<br />
• Używaj mniejszych filiżanek i szklanek<br />
i pij na<strong>po</strong>je małymi łykami.<br />
• Ponieważ suchość w ustach może<br />
sprawiać dyskomfort, zwalczaj ją.<br />
Zamiast pić, aby odświeżyć usta,<br />
spróbuj użyć płynu do płukania ust<br />
lub umyć zęby. Ssij twarde słodycze<br />
(dropsy cytrynowe). Pomocna jest<br />
także cytryna lub limonka.<br />
• Wielu pacjentów uważa, że lód zas<strong>po</strong>kaja<br />
pragnienie lepiej niż płyny. Spróbuj<br />
zamrozić swoją <strong>po</strong>rcję wody w formie<br />
kostek lodu. Pamiętaj, aby uwzględnić<br />
s<strong>po</strong>żywany lód w swoim bilansie<br />
dziennego s<strong>po</strong>życia płynów.<br />
• Aby lepiej kontrolować pragnienie,<br />
s<strong>po</strong>wodowane s<strong>po</strong>żywaniem słonej<br />
żywności, dietetyk zaleci jej ograniczenie<br />
w codziennej diecie.<br />
• Chłód <strong>po</strong>może ograniczyć pragnienie,<br />
zwłaszcza <strong>po</strong>dczas upałów. Spróbuj<br />
pić zimne na<strong>po</strong>je zamiast gorących.<br />
Jeżeli czujesz pragnienie między<br />
<strong>po</strong>siłkami, spróbuj jako przekąski<br />
zaakceptowanych przez dietetyka<br />
zimnych warzyw i owoców.<br />
• W miarę możliwości przyjmuj leki<br />
z <strong>po</strong>siłkami. Spróbuj <strong>po</strong>łykać tabletki<br />
z musem jabłkowym. Przed zmianą<br />
godzin przyjmowania leków skonsultuj<br />
się z lekarzem.<br />
• Jeżeli chorujesz na cukrzycę, utrzymuj<br />
zalecony <strong>po</strong>ziom glukozy we krwi.<br />
Wysokie <strong>po</strong>ziomy glukozy zwiększają<br />
pragnienie. Kontrolowanie cukrzycy<br />
zgodnie z zaleceniami lekarza i dietetyka<br />
<strong>po</strong>może kontrolować pragnienie.
Chlorek sodu (NaCl)<br />
Chlorek sodu (sól) jest niezbędny w regulo<br />
waniu zawartości wody, przekazywaniu<br />
impulsów nerwowych i funkcjonowaniu<br />
mięśni. Kiedy jesz słoną żywność, zwiększa<br />
się pragnienie. Zbyt dużo sodu może s<strong>po</strong>wodować<br />
zatrzymanie płynów w organizmie.<br />
Może to doprowadzić do obrzęków i <strong>po</strong>dwyższonego<br />
ciśnienia krwi. Sód występuje<br />
głównie w soli kuchennej i daniach gotowych,<br />
w których sól jest często nadużywana.<br />
Wskazówka<br />
• Nie dodawaj soli do swoich <strong>po</strong>traw.<br />
• Unikaj żywności, zawierającej duże<br />
ilości sodu (dania gotowe, ser, salami).<br />
• Gotując, stosuj zamiast soli zioła i<br />
przyprawy.<br />
• Nie stosuj substytutów soli. Mogą one<br />
zawierać zamiast sodu <strong>po</strong>tas.<br />
• Unikaj żywności z sodem wymienionym<br />
na etykiecie wśród pierwszych pięciu<br />
składników.<br />
Możesz także zapytać dietetyka o przepisy<br />
i tytuły książek kucharskich dla pacjentów<br />
z chorobami nerek. Przestrzeganie ograniczeń<br />
diety dla osób z chorobami nerek może być<br />
<strong>po</strong>czątkowo trudne, ale nieco kreatywności<br />
<strong>po</strong>zwoli Ci przygotowywać smaczne i<br />
<strong>po</strong>żywne <strong>po</strong>siłki.<br />
Białko<br />
Dzienna dawka białka jest <strong>po</strong>trzebna do<br />
budowy mięśni, naprawy tkanek, zwalczania<br />
infekcji i uzupełniania białek utraconych<br />
<strong>po</strong>dczas dializ. Jedzenie zbyt małej ilości<br />
białka może prowadzić do niedożywienia,<br />
utraty wagi, osłabienia mięśni i słabego<br />
stanu zdrowia. Niedożywienie stanowi<br />
<strong>po</strong>ważne ryzyko u pacjentów dializowanych.<br />
Przed roz<strong>po</strong>częciem dializ <strong>Twój</strong> lekarz mógł<br />
prosić Cię o przestrzeganie diety niskobiałkowej<br />
w celu zachowania funkcji nerek.<br />
Teraz jednak masz inne priorytety żywieniowe.<br />
Większość osób dializowanych jest zachęcana<br />
do jedzenia w miarę możliwości dużych ilości<br />
białek „wysokiej jakości”, zawartych w drobiu,<br />
rybach, wołowinie itd. Zalecana dawka<br />
białek dla pacjenta dializowanego to około<br />
1,2 g na kg ciężaru ciała na dobę.<br />
Suplementy białkowe: Codzienne jedzenie<br />
wystarczających ilości białka może być<br />
trudne. Dostępnych jest szereg suplementów<br />
białkowych. Proszę mieć świadomość, że<br />
suplementy te zwykle zawierają sód, <strong>po</strong>tas<br />
i fosfor. Kwestię suplementów białkowych<br />
należy skonsultować z dietetykiem.<br />
61<br />
Twoje codzienne obowiązki
Twoje codzienne obowiązki<br />
62<br />
Energia<br />
Energia jest uzyskiwana z węglowodanów<br />
i tłuszczów. Jeżeli nie jesz wystarczających<br />
ilości węglowodanów i tłuszczów, magazynowane<br />
w mięśniach białko jest wykorzystywane<br />
jako źródło energii. Może to s<strong>po</strong>wodować<br />
niedobór białka z ryzykiem rozpadu<br />
tkanki mięśniowej w celu uwolnienia białka.<br />
Energia jest mierzona w kaloriach /<br />
kilodżulach.<br />
Kalorie są niezbędne do uzupełnienia energii<br />
i utrzymania wagi. Kalorie stanowią problem,<br />
jeżeli Twoja waga jest zbyt niska lub zbyt<br />
wysoka.<br />
Ponieważ pacjenci z niewydolnością nerek<br />
mają większe ryzyko <strong>po</strong>dwyższonego stężenia<br />
cholesterolu, możesz otrzymać zalecenie<br />
unikania żywności bogatej w tłuszcze nasycone<br />
lub cholesterol. Czytaj uważnie etykiety<br />
żywności, aby określić zawartość tłuszczu<br />
i cholesterolu.<br />
Słodycze gotowane, cukier, miód, dżem i<br />
galaretka także dostarczają kalorii i energii.<br />
Jeżeli jednak masz cukrzycę, s<strong>po</strong>żywając<br />
<strong>po</strong>karmy słodkie, musisz zachować dużą<br />
ostrożność. W przypadku osób z cukrzycą<br />
wytyczne dietetyka są szczególnie istotne.<br />
Fosfor (P)<br />
Poniżej przedstawiono krótkie wyjaśnienie<br />
różnicy między fosforem i fosforanem:<br />
• Związek chemiczny fosforu i tlenu<br />
nazywany jest fosforanem.<br />
• Pewne rodzaje żywności zawierają<br />
związki chemiczne, których składnikiem<br />
jest fosfor. Z organizmu są one<br />
wydalane przez nerki z moczem.<br />
Fosfor to minerał, który razem z wapniem<br />
utrzymuje twardość kości i zębów. Gdy nerki<br />
są niewydolne, nie mogą usuwać nadmiaru<br />
fosforanu i jego stężenie we krwi rośnie.<br />
Nawet dializa nie może usunąć nadmiaru<br />
fosforanu, <strong>po</strong>nieważ jest on magazynowany<br />
głównie w kościach.<br />
Podwyższone stężenie fosforanu <strong>po</strong>woduje<br />
usuwanie z kości wapnia, przez co są<br />
one słabsze i bardziej kruche. Nazywa się<br />
to nerkową chorobą kości.<br />
Aby nie dopuścić do tego, lekarz może<br />
przepisać środki wiążące fosforan. Leki te<br />
są przyjmowane z jedzeniem i wiążą fosforan<br />
zawarty w żywności, zanim przeniknie do<br />
krwiobiegu. Jest on następnie usuwany ze<br />
stolcem.
Ograniczaj żywność bogatą w fosfor, taką<br />
jak produkty mleczne, orzechy i fasola,<br />
chociaż są bogate w białko. Dietetyk <strong>po</strong>radzi<br />
Ci, w jaki s<strong>po</strong>sób obniżyć s<strong>po</strong>życie fosforu,<br />
nie zmniejszając jednocześnie s<strong>po</strong>życia<br />
białka.<br />
Wapń (Ca)<br />
Wapń to minerał niezbędny do utrzymania<br />
mocnych kości i zębów. Wapń <strong>po</strong>maga<br />
także utrzymać prawidłową pracę nerwów<br />
i mięśni.<br />
Potas (K)<br />
Potas jest minerałem ważnym dla funkcjonowania<br />
nerwów i mięśni oraz metabolizmu<br />
białek. Gdy nerki są niewydolne, nadmiar<br />
<strong>po</strong>tasu nie może być usuwany z organizmu.<br />
Zbyt wysokie stężenie <strong>po</strong>tasu jest przyczyną<br />
osłabienia mięśni i nieregularnego bicia<br />
serca, co może być niebezpieczne.<br />
Potas występuje głównie w owocach i<br />
warzywach, takich jak banany, morele<br />
i <strong>po</strong>midory oraz produktach mlecznych<br />
i czekoladzie.<br />
Lekarz może przepisać leki wiążące <strong>po</strong>tas,<br />
aby za<strong>po</strong>biec nadmiernemu <strong>po</strong>dwyższeniu<br />
jego stężenia we krwi.<br />
Wskazówka<br />
• Możesz usunąć część <strong>po</strong>tasu<br />
z ziemniaków i innych warzyw obierając<br />
je i mocząc przez kilka godzin<br />
w dużym naczyniu z wodą. Przed<br />
gotowaniem zmień wodę.<br />
• Na<strong>po</strong>je izotoniczne zwykle są bogate<br />
w <strong>po</strong>tas. Przed ich wypiciem sprawdź<br />
etykietę i skonsultuj się z dietetykiem.<br />
Suplementy diety<br />
Dostępnych jest wiele różnych suplementów<br />
diety, które mogą z <strong>po</strong>wodzeniem <strong>po</strong>móc<br />
za<strong>po</strong>biec niedożywieniu i zaburzeniom<br />
składu organizmu. Jeżeli <strong>po</strong>trzebujesz suplementu<br />
diety, dietetyk <strong>po</strong>może Ci znaleźć<br />
taki, który najbardziej od<strong>po</strong>wiada Twoim<br />
<strong>po</strong>trzebom.<br />
63<br />
Twoje codzienne obowiązki
Twoje codzienne obowiązki<br />
64<br />
Leki<br />
Lekarz może przepisać witaminy, w celu<br />
uzupełnienia ich strat <strong>po</strong>dczas dializy. Inne<br />
leki mogą być niezbędne do leczenia<br />
schorzeń, takich jak cukrzyca lub wysokie<br />
ciśnienie krwi.<br />
Pamiętaj<br />
• Nigdy nie przyjmuj żadnych leków,<br />
które nie są przepisane. Nawet<br />
„proste” produkty z apteki, takie jak<br />
środki na przeczyszczenie, środki<br />
zobojętniające kwas solny lub substytuty<br />
soli mogą naruszyć Twoją równowagę<br />
mineralną. Zawsze najpierw<br />
zapytaj lekarza!<br />
• Nigdy nie stosuj leków ziołowych<br />
i naturalnych bez ich wcześniejszego<br />
omówienia ze swoim lekarzem.<br />
<strong>Twój</strong> lekarz zdecyduje, jakiego leku<br />
<strong>po</strong>trzebujesz.<br />
Pamiętaj<br />
Powiadom swojego lekarza rodzinnego,<br />
dentystę i innych lekarzy przepisujących<br />
leki, że stosujesz leczenie dializami.<br />
Na kolejnych stronach opiszemy <strong>po</strong>pularne<br />
leki, których mogą <strong>po</strong>trzebować pacjenci<br />
dializowani. Poniższe informacje o lekach to<br />
wyłącznie ogólne wytyczne.<br />
Wymieniono leki wyłącznie z ich nazwami<br />
rodzajowymi. Poproś lekarza lub pielęgniarkę,<br />
aby opisała je od<strong>po</strong>wiednimi nazwami<br />
handlowymi leków, które przyjmujesz.
Pamiętaj<br />
Ważne:<br />
• <strong>Twój</strong> lek i <strong>po</strong>wód jego przyjmowania<br />
• Kiedy i jak przyjmować lek<br />
• Jaką dawkę każdego z leków i jak<br />
często należy przyjmować<br />
• Możliwe działanie nie<strong>po</strong>żądane<br />
i objawy uczulenia na lek<br />
65<br />
Twoje codzienne obowiązki
Twoje codzienne obowiązki<br />
66<br />
Środki wiążące fosforan<br />
U osoby ze zdrowymi nerkami fosfor i wapń<br />
<strong>po</strong>zostają w stanie równowagi. Gdy nerki są<br />
niewydolne, nadmiaru fosforanu nie można<br />
usunąć i jego stężenie we krwi rośnie.<br />
Środki wiążące fosforan łączą się z nim<br />
w przewodzie <strong>po</strong>karmowym i ograniczają<br />
jego wchłanianie. Leki te <strong>po</strong>wodują usu <br />
wanie nadmiaru fosforanu wraz ze stolcem.<br />
Objawy nadmiaru fosforu w organizmie to:<br />
• Swędząca skóra<br />
• Zaczerwienienie i <strong>po</strong>drażnienie s<strong>po</strong>jówek<br />
• Bóle stawów (na przykład ból barku)<br />
• Choroba kości<br />
Aby osiągnąć dobrą kontrolę stężeń fosforanu<br />
konieczne jest s<strong>po</strong>żywanie jedzenia ubogiego<br />
w fosfor i przyjmowanie przepisanych środków<br />
wiążących fosforan !<br />
Pamiętaj<br />
Co warto pamiętać na temat środków<br />
wiążących fosforan :<br />
• Przeprowadzaj swoje leczenie dializą<br />
zgodnie z zaleceniami.<br />
• Niektóre środki wiążące fosforan<br />
musisz przyjmować 10–15 minut<br />
przed <strong>po</strong>siłkiem, inne <strong>po</strong>dczas <strong>po</strong>siłku,<br />
tylko jeżeli jedzenie zawiera fosforan<br />
(serek śmietankowy, kiełbaski, smażona<br />
wątróbka – sprawdź etykietę żywności<br />
<strong>po</strong>d kątem zawartości E450). Skonsultuj<br />
się z farmaceutą.<br />
• Środki wiążące fosforan mogą<br />
<strong>po</strong>wodować zaparcia i bóle brzucha.
Wapń i witamina D<br />
Pacjenci dializowani mają w swych organi<br />
zmach mniej witaminy D, gdyż ich nerki nie<br />
są w stanie jej wytwarzać. Witamina D jest<br />
niezbędna do wchłaniania wapnia w jelitach.<br />
Właściwe stężenie wapnia we krwi jest<br />
niezbędne do utrzymywania mocnych kości<br />
i zębów. W chorobie nerek organizm ma<br />
zbyt mało witaminy D, aby wchłaniać wapń<br />
w jelitach. W celu utrzymania prawidłowych<br />
<strong>po</strong>ziomów wapnia, lekarz może przepisać<br />
witaminę D.<br />
Co się dzieje, gdy zaburzona jest<br />
równowaga wapnia i witaminy D ?<br />
• Stężenie wapnia we krwi jest zbyt niskie<br />
(hi<strong>po</strong>kalcemia).<br />
• Przytarczyce <strong>po</strong>wodują usuwanie wapnia<br />
z kości (nadczynność przytarczyc).<br />
Skutek:<br />
• Może wystąpić osteo<strong>po</strong>roza (utrata<br />
wapnia z kości), kości staną się kruche.<br />
• Następuje odkładanie wapnia i fosforu w :<br />
– naczyniach krwionośnych<br />
(wapnienie naczyń)<br />
– skórze (swędząca skóra)<br />
– stawach (bóle stawów)<br />
– s<strong>po</strong>jówce (zespół czerwonych oczu)<br />
Wapń, fosfor i witamina D każdego dnia<br />
muszą być we wzajemnej równowadze.<br />
Bardzo ważne jest przyjmowanie przepisanych<br />
przez lekarza wapnia, witaminy D i<br />
środków wiążących fosforan.<br />
67<br />
Twoje codzienne obowiązki
Twoje codzienne obowiązki<br />
68<br />
Erytro<strong>po</strong>etyna (EPO)<br />
Erytro<strong>po</strong>etyna to hormon wytwarzany przez<br />
nerki, który stymuluje szpik kostny do wytwa<br />
rzania krwinek czerwonych (erytrocytów).<br />
Krwinki czerwone przenoszą tlen do wszystkich<br />
narządów i tkanek organizmu. Pacjenci<br />
z chorobą nerek wytwarzają mało erytro<strong>po</strong>etyny,<br />
co może prowadzić do niedoboru<br />
krwinek czerwonych (zwanego niedokrwistością).<br />
Jeżeli liczba krwinek czerwonych jest zbyt<br />
niska (wskaźnikiem jest stężenie hemo <br />
globiny – Hb), mogą wystąpić niektóre<br />
s<strong>po</strong>śród następujących objawów:<br />
• Zmęczenie<br />
• Blada skóra<br />
• Zawroty głowy<br />
• Utrata energii i zdolności do aktywności<br />
fizycznej<br />
EPO może być <strong>po</strong>dawana w formie iniekcji<br />
<strong>po</strong>dskórnej. <strong>Twój</strong> lekarz określi ilość, częstotliwość<br />
i drogę <strong>po</strong>dawania EPO. Częstotliwość<br />
zależy od Twoich wyników badań krwi.<br />
Jeżeli wartość Hb jest zbyt wysoka, lekarz<br />
zmniejszy dawkę EPO, gdyż może ona<br />
<strong>po</strong>wodować wysokie ciśnienie krwi.<br />
Żelazo (Fe)<br />
Żelazo jest składnikiem niezbędnym do<br />
wytwarzania krwinek czerwonych. Pacjenci<br />
w końcowym stadium choroby nerek mają<br />
problemy z wchłanianiem żelaza z <strong>po</strong>karmów.<br />
Powoduje to niskie stężenie żelaza we krwi.<br />
Pacjenci dializowani <strong>po</strong>nadto tracą znaczne<br />
ilości żelaza <strong>po</strong>dczas dializy, badań krwi<br />
oraz zabiegów chirurgicznych. Bez wystarczającej<br />
ilości żelaza organizm nie może<br />
produkować od<strong>po</strong>wiedniej liczby krwinek<br />
czerwonych, co <strong>po</strong>woduje niedokrwistość.<br />
Żelazo można <strong>po</strong>dać jako krótkotrwałą<br />
infuzję dożylną lub suplement doustny.<br />
Pamiętaj<br />
Co warto pamiętać na temat żelaza:<br />
• Stosuj swoją dawkę żelaza zgodnie<br />
z ulotką dołączoną do tego<br />
leku. Wszelkie wątpliwości omów<br />
z lekarzem.<br />
• W przypadku doustnego stosowania<br />
płynnego żelaza, zmieszaj je z sokiem,<br />
aby za<strong>po</strong>biec zabarwieniu zębów.<br />
• Żelazo stosowane doustnie może<br />
<strong>po</strong>wodować zaparcia.<br />
• Żelazo stosowane doustnie może<br />
<strong>po</strong>wodować czarne zabarwienie<br />
stolca.
Witaminy<br />
Organizm <strong>po</strong>trzebuje witamin do prawidło<br />
wego funkcjonowania. Ze względu na<br />
ograniczenia diety, pacjenci dializowani zwykle<br />
nie jedzą wystarczającej ilości owoców<br />
i warzyw bogatych w witaminy.<br />
Niektóre witaminy są rozpuszczalne w<br />
wodzie, inne w tłuszczach. Witaminy rozpuszczalne<br />
w wodzie (kompleks B oraz C) są<br />
usuwane <strong>po</strong>dczas dializy. Witaminy rozpuszczalne<br />
w tłuszczach (A, D, E, K) nie są<br />
usuwane <strong>po</strong>dczas dializ i nie wymagają<br />
uzupełniania, chyba że zaleci to lekarz.<br />
Pamiętaj<br />
Co warto pamiętać na temat witamin:<br />
• Witaminy nie zastępują <strong>po</strong>siłków.<br />
• Stosuj wyłącznie witaminy przepisane<br />
przez lekarza.<br />
Minerały<br />
Suplementy cynku mogą być przepisane<br />
w celu leczenia niedoboru cynku i zwalczania<br />
zaburzeń seksualnych.<br />
Pamiętaj<br />
Co warto pamiętać na temat minerałów:<br />
• Zwiększenie zalecanej dawki<br />
s<strong>po</strong>woduje wysokie ciśnienie krwi.<br />
69<br />
Twoje codzienne obowiązki
Twoje codzienne obowiązki<br />
70<br />
Leki hi<strong>po</strong>tensyjne (obniżające<br />
ciśnienie krwi)<br />
Jedną z funkcji nerek jest regulacja ciśnienia<br />
krwi. Pacjenci z chorobą nerek mają ciśnienie<br />
krwi wyższe od prawidłowego. Leki regulujące<br />
ciśnienie krwi <strong>po</strong>magają je utrzymać<br />
w zakresie prawidłowym. Nieleczone wysokie<br />
ciśnienie krwi może zwiększać ryzyko<br />
choroby serca i udarów mózgu.<br />
<strong>Twój</strong> lekarz może przepisać kilka z tych<br />
leków, zamiast wysokiej dawki <strong>po</strong>jedynczego<br />
leku.<br />
Różne leki regulujące ciśnienie krwi współdziałają<br />
ze sobą w różny s<strong>po</strong>sób. Spytaj<br />
lekarza przed zmianą lub odstawieniem<br />
każdego z tych leków.<br />
Przed przepisaniem lub zwiększeniem dawki<br />
leków hi<strong>po</strong>tensyjnych lekarz sprawdzi Twoją<br />
suchą wagę, <strong>po</strong>nieważ nadmiar płynów może<br />
s<strong>po</strong>wodować lub <strong>po</strong>gorszyć nadciśnienie.<br />
Pamiętaj<br />
Co warto pamiętać na temat leków<br />
hi<strong>po</strong>tensyjnych:<br />
• Leki regulujące ciśnienie krwi muszą<br />
być przyjmowane zgodnie z zaleceniami.<br />
• Przed zmianą lub odstawieniem<br />
leków regulujących ciśnienie krwi<br />
należy zasięgnąć <strong>po</strong>rady lekarza.<br />
• Prowadź regularne zapiski swojego<br />
ciśnienia krwi i wagi.<br />
• Jeżeli Twoje ciśnienie krwi spada –<br />
przed przyjęciem kolejnej dawki leku,<br />
regulującego ciśnienie krwi, zadzwoń<br />
do swojego lekarza lub pielęgniarki.<br />
• Jeżeli Twoje ciśnienie krwi <strong>po</strong>zostaje<br />
wysokie – zadzwoń do lekarza.
Środki zobojętniające kwas<br />
(neutralizujące kwasotę żołądka)<br />
Środki zobojętniające kwas zmniejszają<br />
kwasotę żołądka i mogą być przepisane<br />
w celu leczenia nieżytu (zapalenia) żołądka.<br />
Nie należy przyjmować żadnych środków<br />
zobojętniających kwas bez konsultacji<br />
z lekarzem. Mogą one zakłócać wchłanianie<br />
innych leków i zmniejszać ich skuteczność.<br />
Środki zobojętniające kwas, które zawierają<br />
glin (aluminium), nie <strong>po</strong>winny być stosowane<br />
u pacjentów dializowanych.<br />
Środki przeciwbólowe<br />
Leki przeciwbólowe to leki łagodzące objawy<br />
bólu. Dostępnych jest wiele leków przeciwbólowych.<br />
Każdy z nich może mieć działania<br />
nie<strong>po</strong>żądane. Niektóre działania nie<strong>po</strong>żądane<br />
mogą być <strong>po</strong>ważne, takie jak krwotok<br />
z żołądka lub u<strong>po</strong>śledzenie resztkowej funkcji<br />
nerek.<br />
Z pytaniami dotyczącymi leków przeciwbólowych<br />
należy się zwracać do lekarza lub<br />
farmaceuty. Nigdy nie zaczynaj przyjmować<br />
leków przeciwbólowych bez konsultacji.<br />
Antybiotyki<br />
Antybiotyki to leki zabijające bakterie lub<br />
hamujące ich wzrost. Każdy rodzaj antybiotyków<br />
atakuje określone bakterie. Antybiotyki,<br />
aby były skuteczne, muszą znajdować się<br />
we krwi przez określony czas. Jeżeli lek<br />
zostanie odstawiony zbyt wcześnie, bakterie<br />
nie zostaną zabite. Infekcja może <strong>po</strong>wrócić<br />
i będzie trudniejsza w leczeniu.<br />
Z miejsca infekcji lub krwi <strong>po</strong>bierana jest próbka<br />
w celu identyfikacji bakterii. Zwykle odbywa<br />
się to przed przepisaniem antybiotyków.<br />
Infekcje, takie jak zapalenie otrzewnej i infekcja<br />
miejsca ujścia, wymagają natychmiastowego<br />
roz<strong>po</strong>częcia leczenia antybiotykami. Infekcja,<br />
która <strong>po</strong>zostawiona będzie w okresie <strong>po</strong>czątkowym<br />
bez leczenia, będzie trudniejsza do<br />
wyleczenia w okresie <strong>po</strong>źniejszym. To dlatego<br />
ważne jest szybkie skontaktowanie się<br />
z lekarzem lub pielęgniarką w przypadku<br />
<strong>po</strong>dejrzenia dowolnego rodzaju infekcji.<br />
Pamiętaj<br />
Co warto pamiętać na temat<br />
antybiotyków:<br />
• Należy przyjąć wszystkie dawki<br />
antybiotyków zgodnie z zaleceniami.<br />
• W razie <strong>po</strong>trzeby udaj się do przychodni,<br />
aby przyjąć antybiotyki.<br />
• Jeżeli <strong>po</strong>jawi się wysypka, nudności,<br />
spłycenie oddechu lub biegunka –<br />
zadzwoń do lekarza.<br />
• Nie przyjmuj antybiotyków z mlekiem,<br />
<strong>po</strong>nieważ wapń może blokować<br />
wchłanianie aktywnych składników<br />
określonych antybiotyków.<br />
71<br />
Twoje codzienne obowiązki
Twoje codzienne obowiązki<br />
72<br />
Insulina<br />
Insulina to hormon, który kontroluje stężenie<br />
cukru (zwanego także glukozą) we krwi.<br />
Osoby z cukrzycą mogą nie wytwarzać<br />
wystarczających ilości insuliny lub może nie<br />
działać ona u nich prawidłowo. Wskutek<br />
tego cukier gromadzi się we krwi. Podwyższone<br />
stężenia cukru uszkadzają naczynia<br />
krwionośne i nerki.<br />
Insulinę można <strong>po</strong>dawać jako iniekcję <strong>po</strong>dskórną<br />
lub dodawać do płynu do <strong>DO</strong>.<br />
Dawkę i częstość <strong>po</strong>dawania insuliny ustali<br />
lekarz. Jest to uzależnione od stężenia<br />
„cukru” we krwi i zaplanowanego <strong>po</strong>siłku.<br />
Leki przeciwhistaminowe<br />
(antyalergiczne)<br />
Leki przeciwhistaminowe to leki, które<br />
<strong>po</strong>magają zwalczać objawy alergii, takie jak<br />
swędzenie oczu, kichanie i katar. Niekiedy<br />
swędzące wysypki także mogą być leczone<br />
lekami przeciwhistaminowymi.<br />
Pacjenci z chorobami nerek mogą odczuwać<br />
świąd skóry. Może to być s<strong>po</strong>wodowane<br />
suchością skóry, reakcją alergiczną, wysokim<br />
stężeniem fosforu we krwi lub nieadekwatną<br />
(tzn. niewystarczającą) dawką dializy. Niekiedy<br />
mogą <strong>po</strong>móc leki przeciwhistaminowe.<br />
Pamiętaj<br />
Co warto pamiętać na temat leków<br />
przeciwhistaminowych:<br />
• Częste działania nie<strong>po</strong>żądane to<br />
ospałość, suchość w ustach, nosie<br />
i gardle.<br />
• Leki przeciwhistaminowe nie leczą<br />
problemu, ale <strong>po</strong>magają kontrolować<br />
uczucie swędzenia.
Antykoagulanty (środki zmniejszające<br />
krzepliwość krwi)<br />
Antykoagulanty za<strong>po</strong>biegają krzepnięciu krwi.<br />
W czasie leczenia dializą otrzewnową lekarz<br />
może przepisać antykoagulant, np. heparynę,<br />
aby za<strong>po</strong>biegać <strong>po</strong>wstawaniu włóknika<br />
(fibryny).<br />
Powstawanie fibryny to prawidłowa od<strong>po</strong>wiedź<br />
na ciała obce w organizmie, takie jak cewnik<br />
otrzewnowy. Fibryna jest białkiem, które<br />
wytrąca się, tworząc maleńkie włókna. Może<br />
wyglądać w płynie usuwanym (diali zacie) jak<br />
białko surowego jajka.<br />
Aby za<strong>po</strong>biec blokowaniu przepływu przez<br />
fibrynę, konieczne może być <strong>po</strong>dawanie heparyny<br />
do worka z płynem do <strong>DO</strong>. Heparyna<br />
uniemożliwia sieciowanie włóknika. Jeśli nie<br />
za<strong>po</strong>biega się <strong>po</strong>wstawaniu fibryny, s<strong>po</strong>walnia<br />
ona drenaż dializatu i może nawet całkowicie<br />
zatkać cewnik lub dren odpływowy.<br />
Pamiętaj<br />
Co warto pamiętać o fibrynie:<br />
• Obserwuj, czy w płynie odprowadzanym<br />
nie <strong>po</strong>wstaje fibryna.<br />
• Jeżeli czas drenażu wydłuża się, <strong>po</strong>informuj<br />
o tym swoją pielęgniarkę z <strong>DO</strong>.<br />
• Ponieważ cząsteczka heparyny jest<br />
zbyt duża, aby przejść przez błonę<br />
otrzewnową do krwiobiegu, nie s<strong>po</strong>woduje<br />
zmniejszenia krzepliwości krwi.<br />
Środki przeczyszczające i<br />
zmiękczające stolec<br />
W zdrowym układzie trawiennym jelito<br />
usuwa wodę z produktów przemiany materii,<br />
a następnie wydala je ze stolcem. Usunięcie<br />
zbyt dużej ilości wody <strong>po</strong>woduje, że stolec<br />
staje się twardy. Może to być przyczyną<br />
zaparć.<br />
Środki zmiękczające stolec absorbują wodę<br />
w jelicie grubym, zwiększając masę stolca.<br />
Pamiętaj<br />
Co warto pamiętać na temat środków<br />
zmiękczających stolec:<br />
• Środki zmiękczające stolec należy<br />
przyjmować regularnie.<br />
• Jeżeli wystąpi biegunka, należy<br />
przerwać stosowanie środków<br />
zmiękczających stolec.<br />
Środki przeczyszczające zwiększają ruchy<br />
jelit, nasilając skurcze ich mięśni. Środki<br />
przeczyszczające są skuteczne w przypadku<br />
stosowania krótkotrwałego.<br />
Środki zmiękczające stolec są bezpieczniejsze<br />
i skuteczniejsze w dłuższym okresie czasu.<br />
Zaparcia mogą stanowić problem okazjonalny,<br />
wywołany czynnikami wiążącymi fosforan,<br />
suplementami żelaza lub innymi stosowanymi<br />
lekami.<br />
73<br />
Twoje codzienne obowiązki
Twoje codzienne obowiązki<br />
74<br />
Diuretyki<br />
Diuretyki sprawiają, że nerki produkują<br />
więcej moczu. Jeżeli nadal utrzymana jest<br />
częściowo funkcja nerek, mogą być one<br />
przepisane w celu zwiększenia ilości wytwarzanego<br />
moczu. Nie są one stosowane,<br />
jeżeli nerki ostatecznie przestały wytwarzać<br />
mocz.<br />
Szczepienia<br />
Szczepionki są zwykle <strong>po</strong>dawane w formie<br />
iniekcji. Są one przepisywane w celu wzmocnienia<br />
układu od<strong>po</strong>rnościowego, który<br />
zwalcza infekcje, takie jak wirusowe zapalenie<br />
wątroby. Szczepionki stymulują organizm<br />
do wytwarzania przeciwciał skierowanych<br />
przeciwko wirusom. W przypadku szczepienia<br />
przeciwko wirusowemu zapaleniu<br />
wątroby wymagane jest kilkukrotne <strong>po</strong>danie<br />
szczepionki. Po szczepieniu przeciwko wirusowemu<br />
zapaleniu wątroby zostanie przeprowadzone<br />
badanie krwi oceniające, czy<br />
masz wystarczający <strong>po</strong>ziom przeciwciał.<br />
Pamiętaj<br />
Co warto pamiętać na temat<br />
szczepienia przeciwko wirusowemu<br />
zapaleniu wątroby :<br />
• Aby szczepionka była skuteczna,<br />
muszą być <strong>po</strong>dane wszystkie jej<br />
zalecane dawki.<br />
• Jeżeli z czasem <strong>po</strong>ziom przeciwciał<br />
spadnie, wymagana jest dawka<br />
przy<strong>po</strong>minająca szczepionki.<br />
• Wszystkie szczepienia muszą być<br />
rejestrowane w Twojej dokumentacji<br />
medycznej.<br />
• Poinformuj swojego lekarza z ośrodka<br />
<strong>DO</strong> przed przyjęciem jakichkolwiek<br />
szczepień.
Kontynuacja opieki<br />
Wizyty w ośrodku dializ<br />
Będziesz <strong>po</strong>proszony o wizyty w ośrodku<br />
dializ co 4–12 tygodni. Podczas wizyty<br />
zostaną <strong>po</strong>brane próbki krwi w celu ustalenia,<br />
czy od ostatniej wizyty wystąpiły jakieś<br />
zmiany w stanie zdrowia i czy terapia nie<br />
wymaga modyfikacji. Lekarz wspólnie<br />
z Tobą przeanalizuje wyniki badań laboratoryjnych,<br />
aktualnie zalecone leki oraz dietę.<br />
Zostaną również sprawdzone Twoje notatki<br />
domowe, dotyczące czynności życiowych,<br />
takich jak ciśnienie krwi, tętno, temperatura<br />
i waga. Zostanie także zbadany cewnik<br />
otrzewnowy i miejsce ujścia.<br />
Lekarz wykona pełne badanie fizykalne<br />
w celu sprawdzenia, czy nie masz obrzęków.<br />
Zapyta również o ogólne samo<strong>po</strong>czucie,<br />
apetyt itd. W rozmowie mogą brać<br />
udział dietetyk i pracownik socjalny.<br />
<strong>DO</strong> to praca zes<strong>po</strong>łowa. <strong>Twój</strong> wkład jest<br />
równie ważny jak wkład profesjonalistów.<br />
Dlatego dobrze przygotuj się do każdej wizyty.<br />
Staraj się odbyć wszystkie wizyty zaplanowane<br />
w ośrodku <strong>DO</strong>. Zabierz swoje notatki<br />
(gdzie codziennie notujesz swoje ciśnienie<br />
krwi i wagę), listę aktualnych leków. Pamiętaj<br />
o wszelkich pytaniach, problemach i sugestiach,<br />
jakie Ci się nasunęły.<br />
75<br />
Kontynuacja opieki
Kontynuacja opieki<br />
76<br />
Aby zoptymalizować leczenie, mogą zostać<br />
sprawdzone następujące parametry:<br />
• Resztkowa funkcja nerek – będzie sprawdzana,<br />
dopóki wytwarzasz mocz, aby<br />
zwiększyć dawkę dializ, gdy funkcja nerek<br />
zmniejszy się.<br />
• Adekwatność dializ – Kt/V oraz klirens<br />
kreatyniny to dwa testy czynnościowe,<br />
które mówią o skuteczności dializowania.<br />
• Zostanie sprawdzony tunel, miejsce ujścia<br />
i dren łączący pacjenta.<br />
• Stan odżywienia – współczynnik katabolizmu<br />
białka (PCR), zwany także białkowym<br />
równoważnikiem katabolizmu azotu (PNA),<br />
to parametr stosowany w więk szości<br />
ośrodków dializacyjnych do oceny, czy<br />
pacjent przyjmuje w diecie wystar czające<br />
ilości białka.<br />
Skorzystaj, jeśli masz możliwość, z regular<br />
nych konsultacji dietetyka. Jeżeli tracisz<br />
apetyt, <strong>po</strong>wiedz o tym pielęgniarce i spróbuj<br />
umówić się na dodatkowe s<strong>po</strong>tkanie<br />
z dietetykiem, który <strong>po</strong>radzi jak za<strong>po</strong>biec<br />
dalszej utracie wagi i zmniejszeniu masy<br />
mięśniowej.<br />
Warto utrzymywać kontakt z terapeutą<br />
zajęciowym lub fizjoterapeutą, nawet jeżeli<br />
nie masz żadnych problemów z <strong>po</strong>ruszaniem<br />
się i ćwiczeniami. Omów z nimi program<br />
dostosowany do Twoich <strong>osobisty</strong>ch<br />
<strong>po</strong>trzeb i zmierz siłę i równowagę swoich<br />
mięśni. Jeżeli nie zostanie to sprawdzone,<br />
w okresie dobrego stanu zdrowia, może być<br />
trudno ustalić w jakim miejscu skali znajdujesz<br />
się <strong>po</strong>dczas choroby.<br />
Pamiętaj<br />
Nie wahaj się kontaktować z lekarzem<br />
lub pielęgniarką między wizytami, jeśli<br />
masz jakiekolwiek pytania lub problemy.<br />
Dobra zasada ogólna to:<br />
Jeśli kiedykolwiek zastanawiasz się „Czy<br />
trzeba zadzwonić do ośrodka dializ?”<br />
od<strong>po</strong>wiedź brzmi zawsze: „Tak – trzeba<br />
zadzwonić”.
Ty<strong>po</strong>we badania laboratoryjne<br />
Pacjent dializowany <strong>po</strong>winien mieć pewną<br />
wiedzę o określonych badaniach laboratoryjnych,<br />
<strong>po</strong>nieważ są one wiarygodnymi<br />
wskaźnikami dobrego leczenia dializami.<br />
Próbki krwi będą <strong>po</strong>bierane <strong>po</strong>dczas wizyty<br />
w ośrodku dializ. Wyniki będą oceniane<br />
przez lekarza i omawiane z Tobą. Możesz<br />
zwrócić się do lekarza lub pielęgniarki, jeśli<br />
chcesz otrzymać listę „standardowych”<br />
wartości parametrów oznaczanych we krwi.<br />
Nie chcemy, aby odstraszały Cię informacje<br />
dotyczące interpretacji wyników badań labora<br />
toryjnych, chociaż z <strong>po</strong>czątku wyglądają one<br />
na bardzo skomplikowane.<br />
Przedstawimy naj<strong>po</strong>pularniejsze badania<br />
laboratoryjne i <strong>po</strong>damy <strong>po</strong>dstawowe informacje<br />
na ich temat. Dla lepszego zrozumienia<br />
<strong>po</strong>gru<strong>po</strong>waliśmy je w <strong>po</strong>drozdziały. Dzięki<br />
temu lepiej zrozumiesz kolejny ra<strong>po</strong>rt laboratoryjny<br />
i będziesz wiedzieć, co on oznacza<br />
dla Ciebie.<br />
77<br />
Kontynuacja opieki
Kontynuacja opieki<br />
78<br />
Stężenia elektrolitów we krwi<br />
Sód (Na + ), <strong>po</strong>tas (K + ), wapń (Ca ++ ) i fosforan<br />
(PO) to elektrolity ważne dla prawidłowego<br />
funkcjonowania organizmu. Jeżeli stężenia<br />
tych elektrolitów nie będą w równowadze,<br />
mogą <strong>po</strong>wodować problemy zdrowotne.<br />
Pomiar elektrolitów we krwi <strong>po</strong>wie lekarzowi<br />
i dietetykowi, czy znajdują się one w zalecanym<br />
zakresie. Lekarz lub dietetyk omówią<br />
z Tobą niezbędne korekty diety lub leczenia<br />
dializami.<br />
Magnez (Mg + )<br />
Magnez to naturalny antagonista wapnia.<br />
2/3 magnezu w organizmie występuje<br />
w kościach, 1/3 w mięśniach i tylko 1 %<br />
w osoczu. Magnez od<strong>po</strong>wiada za aktywację<br />
szeregu enzymów i odgrywa ważną rolę<br />
w dystrybucji <strong>po</strong>tasu w organizmie.<br />
Chlorek (Cl – )<br />
Stężenie chlorku w organizmie często jest<br />
równoległe do stężenia sodu. Jest to ważny<br />
marker równowagi kwasowozasadowej<br />
(wartość pH) organizmu.<br />
Markery we krwi<br />
Rozmaz pełnej krwi<br />
W rozmazie pełnej krwi badane są komórki<br />
krwi. Oczywiście rozmaz pełnej krwi określa<br />
liczbę różnych rodzajów krwinek. Tutaj,<br />
ze względu na ich znaczenie w chorobach<br />
nerek, skupimy się na krwinkach białych<br />
i czerwonych, hematokrycie i hemoglobinie.<br />
a) Krwinki białe/leukocyty<br />
Krwinki białe <strong>po</strong>wstają w szpiku kostnym<br />
jako część układu od<strong>po</strong>rnościowego i <strong>po</strong>magają<br />
bronić organizmu przed chorobami<br />
infekcyjnymi oraz ciałami obcymi.<br />
Wysoka liczba krwinek białych w próbce<br />
krwi może być markerem infekcji bakteryjnej,<br />
którą należy zdiagnozować.<br />
b) Krwinki czerwone / erytrocyty<br />
Krwinki czerwone, których jest najwięcej,<br />
przenoszą we krwi tlen z płuc do tkanek<br />
ciała.<br />
c) Hematokryt<br />
Hematokryt to odsetek krwinek czerwonych<br />
w krwi pełnej. Krwinki czerwone przenoszą<br />
tlen do wszystkich komórek organizmu.<br />
Pacjenci z chorobą nerek mają obniżony<br />
hematokryt z <strong>po</strong>wodu niskiego <strong>po</strong>ziomu<br />
erytro<strong>po</strong>etyny. Spadek hematokrytu jest<br />
określany jako niedokrwistość. Lekarz dla<br />
<strong>po</strong>dwyższenia hematokrytu może przepisać<br />
erytro<strong>po</strong>etynę lub transfuzje krwi.
d) Hemoglobina<br />
Hemoglobina to przenoszące tlen białko,<br />
które nadaje krwi kolor czerwony. Gdy stężenie<br />
hemoglobiny jest prawidłowe, organizm<br />
jest zaopatrywany w tlen zgodnie z za<strong>po</strong>trzebowaniem.<br />
Niedobór hemoglobiny może<br />
być także oznaką niedokrwistości.<br />
Ferrytyna<br />
Test ferrytyny mierzy ilość żelaza w organizmie.<br />
Żelazo jest niezbędne dla produkcji krwinek<br />
czerwonych. W razie <strong>po</strong>trzeby <strong>Twój</strong> lekarz<br />
przepisze suplementację żelaza. Wysokie<br />
stężenie ferrytyny we krwi może być s<strong>po</strong>wodowane<br />
reakcją zapalną.<br />
Adekwatność dializy<br />
Azot mocznika<br />
(Blood urea nitrogen – BUN)<br />
Badanie azotu mocznika określa stężenie<br />
we krwi mocznika, jednego z produktów<br />
przemiany materii. Mocznik jest produktem<br />
rozpadu białka. Im więcej jesz białka, tym<br />
wyższa jest wartość mocznika we krwi. Azot<br />
mocznika we krwi <strong>po</strong>kazuje, czy dializa jest<br />
wystarczająca oraz, czy nie masz zbyt mało<br />
lub zbyt dużo białka w diecie.<br />
Kt/V<br />
(wymowa: katenafał)<br />
Kt/V to wzór matematyczny: klirens „K” (ilość<br />
usuniętego mocznika w mililitrach / minutę)<br />
<strong>po</strong>mnożony przez czas „t” (czas trwania<br />
zabiegu w minutach) <strong>po</strong>dzielony przez<br />
objętość „V” (objętość płynów organizmu<br />
w mililitrach). Kt/V to test mówiący, w jakim<br />
stopniu zabieg dializy oczyścił krew pacjenta.<br />
Osiągnięcie zakresu docelowego Kt/V jest<br />
oznaką dobrej, skutecznej dializy. Jeżeli<br />
wskaźnik spadnie <strong>po</strong>niżej wartości docelowych,<br />
lekarz <strong>po</strong>winien zmienić parametry<br />
zabiegów dializy.<br />
79<br />
Kontynuacja opieki
Kontynuacja opieki<br />
80<br />
Marker choroby kości<br />
Stężenie hormonu przytarczyc<br />
(Parathyroid hormone – PTH)<br />
Stężenie hormonu przytarczyc jest miarą<br />
aktywności przytarczyc. Hormon przytarczyc<br />
(parathormon, PTH) ws<strong>po</strong>maga <strong>po</strong>wstawanie<br />
witaminy D oraz uwalnia wapń z kości, zwiększając<br />
jego stężenie we krwi.<br />
Funkcja nerek<br />
Klirens kreatyniny<br />
Kreatynina w surowicy to produkt przemiany<br />
materii, który w warunkach prawidłowych<br />
usuwany jest przez nerki. Jest to produkt<br />
uboczny skurczu mięśni. Kreatynina <strong>po</strong>chodzi<br />
także ze s<strong>po</strong>żytego białka. Klirens kreatyniny<br />
mierzy ilość krwi oczyszczonej z kreatyniny<br />
w ciągu minuty. Jest najczęściej stosowanym<br />
wskaźnikiem funkcji nerek.<br />
Do obliczenia klirensu kreatyniny <strong>po</strong>trzebne<br />
jest badanie moczu oraz próbki krwi. Próbka<br />
moczu <strong>po</strong>wie lekarzowi, ile kreatyniny usuwają<br />
nerki. Próbka krwi jest <strong>po</strong>bierana przed<br />
lub <strong>po</strong> <strong>po</strong>braniu próbki moczu dla oznaczenia<br />
stężenia kreatyniny w surowicy. Oba <strong>po</strong>miary<br />
służą do obliczenia łącznej skuteczności<br />
czynności nerek i zabiegów dializy.<br />
Inne testy związane z <strong>DO</strong><br />
24-godzinna zbiórka dializatu<br />
Ten test mierzy ilość mocznika i kreatyniny<br />
usuniętych z organizmu.<br />
Test równoważenia otrzewnowego (PET)<br />
lub test funkcji otrzewnej (PFT)<br />
Testy te mierzą, jak szybko Twoja błona<br />
otrzewnowa usuwa produkty przemiany<br />
materii i płyny. Pomagają one dokonać<br />
oceny ilościowej terapii oraz ocenić stan<br />
odżywienia.<br />
Liczba komórek<br />
Liczba krwinek białych w płynie odprowadzanym<br />
(dializacie) zostanie zbadana<br />
w przypadku <strong>po</strong>dejrzenia zapalenia otrzewnej<br />
(mętny dializat w worku). Liczba krwinek<br />
białych rośnie, gdy organizm walczy z infekcją.<br />
Prawidłowa liczba komórek w płynie odprowadzanym<br />
wynosi <strong>po</strong>niżej 20. Podczas<br />
zapalenia otrzewnej wartość ta może przekroczyć<br />
100.<br />
Posiewy i barwienie metodą Grama<br />
Posiewy i barwienie metodą Grama wykonuje<br />
się z mętnego worka w przypadku <strong>po</strong>dejrzenia<br />
zapalenia otrzewnej. Próbka ta zostanie<br />
wysłana do laboratorium w celu identyfikacji<br />
rodzaju bakterii <strong>po</strong>wodujących infekcję.
Testy ogólnozdrowotne<br />
Albumina w surowicy<br />
Stężenie albuminy we krwi jest bardzo<br />
ważne. Za <strong>po</strong>mocą tego testu można ocenić<br />
ogólne odżywienie.<br />
Cholesterol<br />
Podwyższone stężenie cholesterolu wiąże<br />
się ze zwiększonym ryzykiem choroby serca.<br />
Jeżeli stężenie cholesterolu w surowicy jest<br />
zbyt wysokie, <strong>Twój</strong> dietetyk <strong>po</strong>może ci<br />
zaplanować dietę ograniczającą <strong>po</strong>karmy<br />
bogate w tłuszcze nasycone i cholesterol.<br />
Niektórzy pacjenci mogą wymagać leków<br />
obniżających stężenie lipidów.<br />
Cukier we krwi<br />
Pojęcie „cukier we krwi” odnosi się do stężenia<br />
glukozy we krwi. Stężenie cukru we krwi jest<br />
ściśle regulowane w organizmie człowieka<br />
za <strong>po</strong>mocą insuliny.<br />
Cukrzyca to najważniejsza choroba związana<br />
z niewydolnością regulacji stężenia cukru<br />
we krwi. Jest ona często przyczyną niewydolności<br />
nerek.<br />
Hiperglikemia (<strong>po</strong>dwyższone stężenia glukozy<br />
we krwi) wiąże się z chorobą naczyń<br />
i <strong>po</strong>winna być leczona.<br />
Zestaw badań wirusowego zapalenia<br />
wątroby<br />
Zestaw badań wirusowego zapalenia wątroby<br />
mówi o wcześniejszym kontakcie z wirusem<br />
zapalenia wątroby. Jak najszybciej <strong>po</strong>informuj<br />
lekarza lub pielęgniarkę o przebytym<br />
w przeszłości wirusowym zapaleniu wątroby.<br />
Elektrokardiogram (EKG)<br />
EKG to wykres generowany przez urządzenie<br />
rejestrujące zmiany napięcia elektrycznego<br />
w sercu w formie ciągłego wykresu na taśmie<br />
papierowej. Jego główną funkcją jest wykrywanie<br />
i roz<strong>po</strong>znawanie zaburzeń rytmu<br />
serca.<br />
Zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej<br />
Regularne zdjęcia rentgenowskie klatki<br />
piersiowej <strong>po</strong>magają ocenić wagę suchą<br />
i za<strong>po</strong>biegać niezauważonemu nadmiarowi<br />
płynów.<br />
81<br />
Kontynuacja opieki
Potencjalne problemy związane z dializą otrzewnową<br />
82<br />
Potencjalne problemy związane<br />
z dializą otrzewnową<br />
Dializa otrzewnowa, <strong>po</strong>dobnie jak każdy<br />
zabieg medyczny, może <strong>po</strong>wodować <strong>po</strong>wikłania.<br />
Nie każdy pacjent doświadczy tych<br />
<strong>po</strong>wikłań. Chcemy Ci dostarczyć informacji<br />
o mogących wystąpić problemach, związanych<br />
z dializą otrzewnową oraz o s<strong>po</strong>sobach<br />
ich rozwiązywania.<br />
Podczas szkolenia pielęgniarka wyjaśni<br />
szczegółowo, co musisz zrobić w przypadku<br />
wystąpienia określonych problemów przed,<br />
w trakcie lub <strong>po</strong> zabiegu <strong>DO</strong>.<br />
Kolejny rozdział stanowi wyłącznie ogólny<br />
<strong>przewodnik</strong>. Nie ma on na celu zastąpienia<br />
procedur i zaleceń lekarza lub pielęgniarki.
W jaki s<strong>po</strong>sób za<strong>po</strong>biegać<br />
<strong>po</strong>wikłaniom, związanym<br />
z dializą otrzewnową<br />
Jako najważniejszy członek swojego zes<strong>po</strong>łu<br />
medycznego odgrywasz kluczową rolę<br />
w za<strong>po</strong>bieganiu i korygowaniu problemów,<br />
które mogą prowadzić do długoterminowych<br />
lub nawet zagrażających życiu <strong>po</strong>wikłań.<br />
Możesz <strong>po</strong>móc za<strong>po</strong>biegać <strong>po</strong>wikłaniom:<br />
• Podejmując kroki za<strong>po</strong>biegające infekcjom,<br />
takie jak praktykowanie od<strong>po</strong>wiednich<br />
procedur higieny <strong>po</strong>dczas wykonywania<br />
wymiany <strong>DO</strong> oraz pielęgnacji ujścia<br />
cewnika.<br />
• Przestrzegając diety zaleconej przez<br />
lekarza i dietetyka.<br />
• Przestrzegając zaleceń lekarza dotyczących<br />
dziennego s<strong>po</strong>życia płynów.<br />
• Przyjmując leki zgodnie z zaleceniami.<br />
Zgłaszając lekarzowi wszelkie działania<br />
nie<strong>po</strong>żądane.<br />
• Starannie wykonując swoje dializy. Pomijanie<br />
dializ lub ich prowadzenie niezgodnie<br />
z zaleceniami może prowadzić do <strong>po</strong>wikłań.<br />
• Zgłaszając lekarzowi lub pielęgniarce<br />
<strong>po</strong>wikłania oraz wystąpienie niety<strong>po</strong>wych<br />
objawów i dolegliwości.<br />
• Pozostając w kontakcie ze swoim lekarzem<br />
i pielęgniarką. Przestrzegając terminów<br />
wizyt w ośrodku dializ i telefonując do<br />
ośrodka w przypadku pytań lub <strong>po</strong>wikłań.<br />
Powikłania mogą być związane z dializą lub<br />
samą zasadniczą chorobą nerek.<br />
W kolejnym rozdziale wyjaśnimy najczęstsze<br />
<strong>po</strong>tencjalne problemy. Podczas szkolenia<br />
pielęgniarka udzieli Ci bardziej szczegółowych<br />
wyjaśnień.<br />
83<br />
Potencjalne problemy związane z dializą otrzewnową
Potencjalne problemy związane z dializą otrzewnową<br />
84<br />
Potencjalne problemy<br />
Podzieliliśmy <strong>po</strong>tencjalne problemy na dwie<br />
kategorie:<br />
• Powikłania infekcyjne<br />
• Powikłania nieinfekcyjne<br />
W <strong>dializie</strong> <strong>otrzewnowej</strong> występują trzy<br />
rodzaje infekcji. Są to:<br />
• Zapalenie otrzewnej – infekcja jamy<br />
<strong>otrzewnowej</strong><br />
• Infekcja miejsca ujścia – zakażenie<br />
w skórze wokół miejsca ujścia cewnika<br />
otrzewnowego<br />
• Infekcja tunelu – zakażenie miejsca<br />
przebiegu cewnika <strong>po</strong>d skórą<br />
W większości przypadków infekcje te można<br />
wyleczyć za <strong>po</strong>mocą terapii antybiotykowej.<br />
Jednak niektóre rodzaje zakażenia mogą być<br />
bardzo <strong>po</strong>ważne i s<strong>po</strong>wodować konieczność<br />
usunięcia cewnika lub nawet przerwania<br />
zabiegów dializy <strong>otrzewnowej</strong>. Dlatego<br />
bezwzględnie konieczne jest wczesne roz<strong>po</strong>znanie<br />
i leczenie od<strong>po</strong>wiednią dawką<br />
antybiotyków. Większość szkolenia obejmuje<br />
metody za<strong>po</strong>biegania i roz<strong>po</strong>znawania tych<br />
trzech rodzajów infekcji.
Powikłania infekcyjne<br />
Zapalenie otrzewnej<br />
Zapalenie otrzewnej to zapalenie jamy<br />
<strong>otrzewnowej</strong>.<br />
Wszystko, co styka się z otrzewną musi<br />
być jałowe (<strong>po</strong>zbawione zarazków). Niektóre<br />
przedmioty, które przez cały czas muszą<br />
być wolne od zarazków to płyn do <strong>DO</strong> oraz<br />
system drenów, cewnik otrzewnowy i dren<br />
łączący pacjenta, leki, strzykawki i wszelkie<br />
igły stosowane w celu dodawania leków<br />
do płynu do <strong>DO</strong>. Jeżeli elementy te nie będą<br />
jałowe, zarazki mogą przeniknąć do jamy<br />
<strong>otrzewnowej</strong> i s<strong>po</strong>wodować jej zapalenie.<br />
Jeżeli Twoje ręce nie są dokładnie umyte,<br />
zarazki mogą przeniknąć do systemu drenów<br />
i dostać się do jamy <strong>otrzewnowej</strong> <strong>po</strong>dczas<br />
wymiany. Jeżeli dotykasz jałowej części złączy<br />
drenów <strong>po</strong>dczas wymiany (nawet czystymi<br />
rękoma), zarazki mogą przedostać się do<br />
drenów. Nie należy stosować akcesoriów,<br />
które nie są jałowe. Jeżeli jakiś element spadnie<br />
na <strong>po</strong>dłogę, nie używaj go i wyrzuć.<br />
Niekiedy zapalenie otrzewnej może wystąpić<br />
nawet wówczas, gdy wszystko zrobisz ściśle<br />
według zaleceń.<br />
Niezwykle istotna jest umiejętność roz<strong>po</strong>znawania<br />
oznak i objawów zapalenia otrzewnej,<br />
aby można było natychmiast roz<strong>po</strong>cząć<br />
leczenie.<br />
Ważne jest uświadomienie sobie, że infekcje<br />
mogą wystę<strong>po</strong>wać także u pacjentów hemodializowanych.<br />
Dlatego, chociaż <strong>po</strong>dczas<br />
szkolenia w zakresie <strong>DO</strong> kładziemy nacisk<br />
na ryzyko zakażenia oraz metody jego<br />
unikania, obawa infekcji nie <strong>po</strong>winna Cię<br />
<strong>po</strong>wstrzymać przed wykonywaniem <strong>DO</strong>.<br />
85<br />
Potencjalne problemy związane z dializą otrzewnową
Potencjalne problemy związane z dializą otrzewnową<br />
86<br />
Objawy zapalenia otrzewnej<br />
Objawy zapalenia otrzewnej to z reguły<br />
mętny płyn drenowany (odprowadzany), ból<br />
brzucha i / lub gorączka. Podczas każdego<br />
drenażu należy sprawdzić, czy dializat jest<br />
klarowny (przezroczysty). „Klarowny” oznacza,<br />
że możesz widzieć przez worek na<br />
wylot. Na przykład możesz przeczytać tekst<br />
wydrukowanej strony opakowania drenów,<br />
umieszczonego <strong>po</strong>d workiem płynu odprowadzonego.<br />
Jeżeli płyn odprowadzony nie<br />
jest klarowny, jest uważany za mętny i może<br />
wskazywać na zapalenie otrzewnej.<br />
Objawem zapalenia otrzewnej może być<br />
niety<strong>po</strong>wy ból brzucha. Ból może być minimalny<br />
lub nasilony. Ból może narastać <strong>po</strong><br />
usunięciu z jamy <strong>otrzewnowej</strong> całego płynu.<br />
Możesz mieć także nudności i / lub wymioty.<br />
Jeżeli masz te objawy i <strong>po</strong>dejrzewasz zapalenie<br />
otrzewnej, odprowadź płyn z jamy<br />
<strong>otrzewnowej</strong>, sprawdzając, czy jest klarowny<br />
lub mętny i <strong>po</strong>stępuj zgodnie z procedurą<br />
przekazaną na szkoleniu <strong>DO</strong> przez pielęgniarkę.<br />
Im większe opóźnienie w zgłoszeniu<br />
tych objawów, tym gorsze może być Twoje<br />
samo<strong>po</strong>czucie. Zapalenie otrzewnej bez<br />
leczenia antybiotykami nie ustąpi, a nawet<br />
może się <strong>po</strong>gorszyć.
Leczenie zapalenia otrzewnej<br />
W celu leczenia zapalenia otrzewnej <strong>po</strong>daje<br />
się antybiotyki. Antybiotyki można <strong>po</strong>dawać<br />
w formie iniekcji do worka z płynem do <strong>DO</strong>,<br />
jako infuzję dożylną lub doustnie w formie<br />
tabletek. Należy ściśle przestrzegać instrukcji.<br />
Leczenie antybiotykami zwykle trwa 10–14<br />
dni, nawet jeżeli objawy ustąpiły przed nim<br />
lub w jego trakcie.<br />
Pamiętaj<br />
Co warto pamiętać na temat oznak<br />
i objawów zapalenia otrzewnej :<br />
• Mętny płyn odprowadzany<br />
• Ból brzucha (żołądka)<br />
• Nudności i / lub wymioty<br />
• Gorączka<br />
• Słaby drenaż<br />
• Aby zapewnić całkowite wyleczenie,<br />
antybiotyki należy stosować przez<br />
cały przepisany okres.<br />
87<br />
Potencjalne problemy związane z dializą otrzewnową
Potencjalne problemy związane z dializą otrzewnową<br />
88<br />
Infekcja miejsca ujścia lub tunelu<br />
Miejsce ujścia cewnika, jeżeli nie będzie<br />
czyste, suche i wolne od <strong>po</strong>drażnień, może<br />
być źródłem infekcji. Do Twoich codziennych<br />
obowiązków należy sprawdzanie cewnika,<br />
okolicy miejsca ujścia i tunelu. Sprawdzając<br />
codziennie te wszystkie trzy miejsca możesz<br />
zauważyć wszelkie zmiany, które mogłyby<br />
doprowadzić do <strong>po</strong>wikłania. Jeżeli w miejscu<br />
ujścia lub wzdłuż tunelu występują jakiekolwiek<br />
oznaki zaczerwienienia, obrzęku,<br />
sączenia lub tkliwość uciskowa, należy o tym<br />
natychmiast <strong>po</strong>informować lekarza lub<br />
pielęgniarkę <strong>DO</strong>. W przypadku obecności<br />
sączenia, zostanie wykonany <strong>po</strong>siew z tego<br />
miejsca. Zawsze w przypadku <strong>po</strong>dejrzenia<br />
infekcji zostaną <strong>po</strong>dane antybiotyki. Czas<br />
leczenia różni się w zależności od rodzaju<br />
stwierdzonych bakterii oraz ciężkości infekcji.<br />
Objawy infekcji miejsca ujścia lub tunelu to:<br />
• Zaczerwienienie<br />
• Obrzęk<br />
• Sączenie<br />
• Tkliwość uciskowa<br />
W przypadku wystąpienia któregokolwiek<br />
z tych objawów należy natychmiast <strong>po</strong>wiadomić<br />
lekarza lub pielęgniarkę!<br />
Z miejsca infekcji zostanie wykonany <strong>po</strong>siew<br />
i zaczniesz przyjmować antybiotyki. Stosuj<br />
antybiotyki przez cały okres zalecony przez<br />
lekarza.<br />
Niektóre możliwe przyczyny infekcji miejsca<br />
ujścia lub tunelu to:<br />
• Nieprawidłowe mycie rąk przed przeprowadzeniem<br />
rutynowej pielęgnacji miejsca<br />
ujścia<br />
• Pociąganie lub szarpanie cewnika<br />
w miejscu ujścia<br />
• Obcisłe ubrania<br />
• Nieprzeprowadzanie pielęgnacji miejsca<br />
ujścia zgodnie z instrukcjami pielęgniarki
Powikłania nieinfekcyjne<br />
Niektóre inne <strong>po</strong>wikłania mogą obejmować :<br />
Problemy związane z wpływem płynu<br />
Napełnianie jamy <strong>otrzewnowej</strong> płynem do<br />
<strong>DO</strong> nie <strong>po</strong>winno <strong>po</strong>wodować bólu lub dyskomfortu.<br />
Czynność ta <strong>po</strong>winna zająć około<br />
5–15 minut. W razie na<strong>po</strong>tkania problemów,<br />
ich przyczyny mogą być następujące :<br />
• Roztwór płynie zbyt szybko. Obróć DYSK<br />
z <strong>po</strong>wrotem w <strong>po</strong>łożenie „pół kropki”.<br />
Można także obniżyć statyw do infuzji (im<br />
wyżej umieszczony worek na statywie<br />
do infuzji, tym większa siła, z jaką płyn do<br />
<strong>DO</strong> wpływa do jamy <strong>otrzewnowej</strong>) lub<br />
częściowo zacisnąć zacisk dopływu (np.<br />
za <strong>po</strong>mocą zacisku nożycowego), aby<br />
zwolnić przepływ płynu do <strong>DO</strong>.<br />
• Jeżeli <strong>po</strong>dczas dopływu <strong>po</strong>czujesz, że<br />
płyn jest zbyt ciepły lub gorący, zatrzymaj<br />
wpływ.<br />
• Zapalenie otrzewnej. Podczas każdej<br />
wymiany sprawdzaj oznaki i objawy zapalenia<br />
otrzewnej.<br />
Problemy związane z wypływem<br />
płynu<br />
Każdy drenaż trwa około 20–30 minut. Jeżeli<br />
trwa dłużej, może to świadczyć o następujących<br />
problemach:<br />
• Cewnik otrzewnowy mógł się przyssać do<br />
ściany jamy <strong>otrzewnowej</strong>. Niekiedy może<br />
<strong>po</strong>móc zmiana <strong>po</strong>zycji pacjenta. Zagięcia<br />
drenów – na drenach odpływu lub cewniku<br />
mogą być zagięcia lub zaciski.<br />
• Fibryna (włóknik) – sprawdź, czy w worku<br />
drenażowym lub cewniku nie ma fibryny.<br />
Może ona zatkać cewnik.<br />
• Cewnik mógł przemieścić się w jamie<br />
<strong>otrzewnowej</strong> do miejsca, gdzie nie można<br />
łatwo drenować płynu. Może <strong>po</strong>móc<br />
zmiana Twojego <strong>po</strong>łożenia.<br />
• Zaparcie może s<strong>po</strong>wodować uwięzienie<br />
płynu. Jeżeli w ciągu ostatnich dwóch dni<br />
nie wystę<strong>po</strong>wały u Ciebie ruchy jelit, zadzwoń<br />
do lekarza lub pielęgniarki. Problemowi<br />
może za<strong>po</strong>biegać regularne stosowanie<br />
środka zmiękczającego stolec.<br />
• Zapalenie otrzewnej może s<strong>po</strong>wodować<br />
niepełny drenaż. W przypadku problemów<br />
z drenażem sprawdź, czy nie masz objawów<br />
zapalenia otrzewnej.<br />
89<br />
Potencjalne problemy związane z dializą otrzewnową
Potencjalne problemy związane z dializą otrzewnową<br />
90<br />
Zaparcia<br />
Zaparcia są z reguły s<strong>po</strong>wodowane <strong>po</strong>wolnym<br />
ruchem stolca przez jelito grube (okrężnicę),<br />
co <strong>po</strong>woduje twardy stolec i trudności z jego<br />
wydaleniem. Zaparcia mogą stanowić problem<br />
dla pacjentów dializowanych otrzewnowo.<br />
Mogą s<strong>po</strong>wodować problemy z drenażem,<br />
a w <strong>po</strong>ważniejszych przypadkach zapalenie<br />
otrzewnej.<br />
Niektóre leki, takie jak środki wiążące fosforan<br />
lub doustne suplementy żelaza, mogą <strong>po</strong>wodować<br />
zaparcia. Zaparcia mogą być także<br />
s<strong>po</strong>wodowane ograniczeniami diety i brakiem<br />
ćwiczeń fizycznych.<br />
Aby zaparcia nie stanowiły problemów, jedz,<br />
zgodnie z zaleceniem, świeże owoce i warzywa<br />
oraz dużo żywności bogatej w błonnik,<br />
takiej jak otręby, chleb pełnoziarnisty oraz<br />
makaron. W razie <strong>po</strong>trzeby <strong>Twój</strong> lekarz może<br />
także przepisać środki zmiękczające stolec<br />
lub przeczyszczające. Ważne jest, aby bez<br />
konsultacji z lekarzem nie przyjmować ich<br />
więcej niż przepisano.<br />
Płyn odprowadzany zabarwiony krwią<br />
Czynności, takie jak dźwiganie ciężarów,<br />
intensywne ćwiczenia lub nasilony kaszel<br />
mogą <strong>po</strong>wodować pęknięcie niektórych<br />
niewielkich naczyń krwionośnych w błonie<br />
<strong>otrzewnowej</strong>. W takim przypadku <strong>Twój</strong><br />
płyn odprowadzany może być zabarwiony<br />
na różowo. Ponadto kobiety mogą zauważyć<br />
różowy płyn odprowadzany <strong>po</strong>dczas cyklu<br />
menstruacyjnego. Chociaż zabarwiony krwią<br />
dializat zwykle nie jest <strong>po</strong>ważnym problemem,<br />
zawsze zadzwoń w tej sprawie do lekarza lub<br />
pielęgniarki.<br />
Nadmiar / niedobór płynów<br />
Zanim roz<strong>po</strong>czniesz w domu dializy otrzew<br />
nowe, lekarz lub pielęgniarka <strong>DO</strong> <strong>po</strong>wie, jaka<br />
<strong>po</strong>winna być Twoja „sucha waga”. Jest to<br />
ciężar ciała bez nadmiaru płynów w organizmie.<br />
Twoja aktualna waga nigdy nie <strong>po</strong>winna<br />
przekraczać przepisanej suchej wagi o więcej<br />
niż dwa kilogramy.<br />
Istnieje szereg oznak i objawów, które wskazują,<br />
że <strong>Twój</strong> organizm ma nadmiar płynów.<br />
Zauważysz, że Twoja codzienna waga<br />
wzrosła. Może wystąpić spłycenie oddechu,<br />
a ciśnienie krwi może być wyższe niż zazwyczaj.<br />
Kostki, stopy i ręce lub obszar wokół<br />
oczu mogą być obrzmiałe. Twoja pielęgniarka<br />
<strong>DO</strong> <strong>po</strong>instruuje Cię, w jaki s<strong>po</strong>sób roz<strong>po</strong>znać<br />
u siebie nadmiar płynów (obrzęk), jaką ilość<br />
płynów możesz pić oraz jakie stężenie glukozy<br />
(od<strong>po</strong>wiednia siła roztworu) należy stosować<br />
<strong>po</strong>dczas wymian, aby utrzymać suchą wagę.<br />
Jeżeli masz nadmiar płynów, prawdo<strong>po</strong>dobnie<br />
musisz ograniczyć s<strong>po</strong>życie płynów i, do<br />
czasu jego usunięcia, stosować płyn do dializy<br />
o wyższym stężeniu glukozy.<br />
Jeżeli nie przekraczasz swojej suchej wagi<br />
i masz objawy nadmiaru płynów, skontaktuj<br />
się z pielęgniarką <strong>DO</strong>. Możliwe, że obniżył<br />
się <strong>Twój</strong> rzeczywisty ciężar ciała, przez co<br />
aktualna sucha waga jest niższa i wymaga<br />
określenia na nowo.
Ból barku<br />
Niekiedy <strong>po</strong>dczas wymiany do jamy <strong>otrzewnowej</strong><br />
może dostać się <strong>po</strong>wietrze. Powietrze<br />
unosi i uciska prze<strong>po</strong>nę, <strong>po</strong>wodując ból,<br />
który jest przenoszony do barku. Ból może<br />
być dokuczliwy, ale zwykle nie trwa długo.<br />
Czasami <strong>po</strong>wietrze zostanie usunięte <strong>po</strong>dczas<br />
drenażu. Leżenie na boku z kolanami <strong>po</strong>dciągniętymi<br />
do klatki piersiowej może niekiedy<br />
s<strong>po</strong>wodować przemieszczenie <strong>po</strong>wietrza.<br />
Jeżeli ból utrzymuje się przez <strong>po</strong>nad 24<br />
godziny, zadzwoń do lekarza lub pielęgniarki.<br />
Aby uniknąć wnikania <strong>po</strong>wietrza do jamy<br />
<strong>otrzewnowej</strong> upewnij się, że wszystkie dreny<br />
przed roz<strong>po</strong>częciem wpływu są od<strong>po</strong>wiednio<br />
przepłukane.<br />
Ból <strong>po</strong>dczas wpływu<br />
Jeżeli odczuwasz ból <strong>po</strong>dczas wpływu lub<br />
wypływu, skontaktuj się z lekarzem lub<br />
pielęgniarką. Ból <strong>po</strong>dczas wpływu może być<br />
s<strong>po</strong>wodowany zbyt niską lub zbyt wysoką<br />
temperaturą, albo za niskim pH płynu do <strong>DO</strong>.<br />
Ból w dolnej części pleców<br />
Ból w dolnej części pleców może wystę<strong>po</strong>wać<br />
z <strong>po</strong>wodu zwiększonego ciśnienia oraz ciężaru<br />
płynu do <strong>DO</strong> w brzuchu. Zwykle zanika on,<br />
gdy mięśnie pleców wzmocnią się i <strong>po</strong>prawi<br />
się <strong>po</strong>stawa ciała. Spytaj pielęgniarkę <strong>DO</strong><br />
o ćwiczenia wzmacniające mięśnie pleców<br />
lub lekki stabilizator kręgosłupa.<br />
Ból odbytnicy lub okolicy nadłonowej<br />
Występuje, gdy końcówka cewnika opadnie<br />
<strong>po</strong>dczas drenażu na dno miednicy. Jeżeli<br />
odczuwasz taki ból, <strong>po</strong>móc może <strong>po</strong>zosta<br />
wienie w jamie <strong>otrzewnowej</strong> niewielkiej<br />
ilości płynu do <strong>DO</strong>.<br />
Przepuklina<br />
Przepuklina występuje, gdy na osłabiony<br />
obszar mięśni ściany brzucha lub pachwiny<br />
wywierany jest nacisk. Płyn do <strong>DO</strong> zwiększa<br />
ciśnienie w jamie brzusznej. Możesz nie<br />
wiedzieć o osłabionych mięśniach ściany<br />
brzucha do czasu roz<strong>po</strong>częcia dializy <strong>otrzewnowej</strong>.<br />
Jeżeli zauważysz na brzuchu lub<br />
w pachwinie uwypuklony obszar, natychmiast<br />
zadzwoń do lekarza lub pielęgniarki <strong>DO</strong>.<br />
Przepuklina zazwyczaj wymaga operacji chirurgicznej.<br />
Zwykle <strong>po</strong> jej wyleczeniu można<br />
wznowić dializę otrzewnową.<br />
91<br />
Potencjalne problemy związane z dializą otrzewnową
Życie z dializą<br />
92<br />
Życie z dializą<br />
Życie z przewlekłą niewydolnością nerek ozna<br />
cza pewne zmiany dla Ciebie i Twojej rodziny.<br />
Zmiany te, często zależnie od Twojego stanu<br />
zdrowia, będą istotne lub niewielkie. Jeżeli<br />
czujesz się dobrze i możesz wrócić do wszystkich<br />
lub większości zajęć z okresu przed<br />
dializami, wówczas prawdo<strong>po</strong>dobnie będą to<br />
niewielkie zmiany. Z drugiej strony, jeżeli nie<br />
czujesz się dobrze i nie możesz wrócić do<br />
wcześniejszych zajęć, mogą to być <strong>po</strong>ważne<br />
zmiany Twoich codziennych obowiązków.<br />
Gdy dowiadujesz się o niewydolności nerek<br />
swojej lub bliskiej osoby, na myśl przychodzi<br />
wiele pytań i wątpliwości. Aby wesprzeć Ciebie<br />
i Twoją rodzinę w nowej sytuacji, pracownik<br />
socjalny / pielęgniarka <strong>po</strong>może rozwiązywać<br />
problemy, będzie udzielać informacji, edukować<br />
i współpracować z całym zes<strong>po</strong>łem<br />
medycznym.<br />
Możesz zapytać pielęgniarkę o adresy<br />
lub kon takt internetowy do stowarzyszeń<br />
pacjentów.<br />
Jednak trzeba pamiętać, że przewlekła niewy<br />
dolność nerek i jej leczenie stanowi część<br />
Twojego życia. Utrzymanie jak najbardziej<br />
normalnego stylu życia i udział w aktywno<br />
ściach s<strong>po</strong>łecznych (wychodzenie do teatru,<br />
s<strong>po</strong>tkania z przyjaciółmi, wychodzenie na<br />
kolację itp.) stanowi ważną część ogólnego<br />
dobrego samo<strong>po</strong>czucia i jakości życia. Dializujesz<br />
się, aby żyć, a nie żyjesz, aby się<br />
dializować!<br />
S<strong>po</strong>sób, w jaki radzisz sobie ze zmianami<br />
i odczucia, związane z przewlekłą niewydolnością<br />
nerek oraz dializą, to ważne czynniki<br />
Twojego leczenia. S<strong>po</strong>tkanie z pracownikiem<br />
socjalnym stanowi ważny krok w zadbaniu<br />
o siebie samego.
Służby socjalne<br />
[Uwaga: wielokrotnie w tym <strong>przewodnik</strong>u<br />
ws<strong>po</strong>mina się rolę pracowników socjalnych<br />
w procesie adaptacji pacjentów do nowych<br />
warunków życia <strong>po</strong> roz<strong>po</strong>częciu leczenia <strong>DO</strong>.<br />
Obecnie w Polsce ta kategoria pracowników<br />
występuje tylko w nielicznych szpitalach.<br />
Niektóre ich funkcje stara się w naszych warunkach<br />
częściowo spełniać personel medyczny<br />
ośrodków dializ.]*<br />
Pracownicy socjalni, wyspecjalizowani we<br />
wspieraniu pacjentów z przewlekłą niewydolnością<br />
nerek, mają wykształcenie i doświadczenie<br />
w <strong>po</strong>maganiu pacjentom oraz ich<br />
rodzinom w <strong>po</strong>konywaniu trudności, związanych<br />
z przewlekłą chorobą i jej leczeniem. Są<br />
oni wykwalifikowani w doradztwie, wsparciu<br />
emocjonalnym oraz metodach rozwiązywania<br />
problemów.<br />
Pracownik socjalny <strong>po</strong>może Ci rozwiązać<br />
specyficzne problemy, związane z pieniędzmi,<br />
pracą, trans<strong>po</strong>rtem i ubezpieczeniem. Niekiedy<br />
skieruje Cię do organizacji s<strong>po</strong>łecznych i<br />
<strong>po</strong>może korzystać z ich zasobów.<br />
* przypis tłumacza<br />
Pacjenci często proszą o <strong>po</strong>moc w zakresie<br />
następujących problemów:<br />
• Akceptacja dializ<br />
• Problemy osobiste<br />
• Podania o <strong>po</strong>moc finansową<br />
i ubezpieczenie<br />
• Problemy finansowe<br />
• Praca lub rehabilitacja zawodowa<br />
• Organizacja <strong>po</strong>dróży<br />
• Roszczenia ubezpieczeniowe i rachunki<br />
medyczne<br />
• Potrzeby związane z opieką domową<br />
Choroba nerek i jej leczenie będzie stałą<br />
częścią życia Twojego i Twojej rodziny. Niech<br />
stanowią one część, a nie całe Twoje życie.<br />
Utrzymanie jak najbardziej normalnego stylu<br />
życia i udział w aktywnościach s<strong>po</strong>łecznych<br />
(wychodzenie do teatru, s<strong>po</strong>tkania z przyjaciółmi<br />
itp.) stanowi ważną część ogólnego<br />
dobrego samo<strong>po</strong>czucia.<br />
93<br />
Życie z dializą
Życie z dializą<br />
94<br />
Praca<br />
Zachęcamy Cię do <strong>po</strong>wrotu do pracy lub<br />
edukacji w pełnym, bądź częściowym,<br />
wymiarze godzin. Możesz chcieć zmienić<br />
pracę na mniej stresującą lub mniej obciąża<br />
jącą fizycznie, niż obecna. Zrobimy wszystko,<br />
aby ustalać terminy dializ zgodnie z Twoim<br />
harmonogramem pracy lub szkoły.<br />
Jeżeli nie możesz wrócić do pracy, pracownik<br />
socjalny może <strong>po</strong>móc znaleźć informacje na<br />
temat kwalifikacji do renty.<br />
Seksualność, a choroba nerek<br />
Z <strong>po</strong>wodu zmian zdrowia fizycznego i emo<br />
cjonalnego w pewnym momencie niektórzy<br />
ludzie doświadczają zmiany <strong>po</strong>trzeb, doty<br />
czących aktywności seksualnej. Takie trud<br />
ności często występują u pacjentów z cho<br />
robami nerek obojga płci. Może wystę<strong>po</strong>wać<br />
im<strong>po</strong>tencja, czyli niezdolność mężczyzn do<br />
osiągnięcia lub utrzymania erekcji. U kobiet<br />
cykl menstruacyjny może stać się nieregularny.<br />
Nie jest znana <strong>po</strong>jedyncza przyczyna takich<br />
zmian i uważa się, że składają się na nią<br />
różne czynniki fizyczne i psychologiczne.<br />
Stres i lęk związane z chorobą nerek oraz jej<br />
leczeniem mogą wpłynąć na <strong>po</strong>żądanie seksualne<br />
oraz możliwość cieszenia się seksem.<br />
Inne czynniki, mogące wpływać na zainteresowanie<br />
seksem, obejmują leki, dietę, niedokrwistość,<br />
nieadekwatną dializę oraz zmiany<br />
równowagi hormonalnej. Jeżeli doświadczasz<br />
problemów seksualnych lub masz związane<br />
z tym wątpliwości, możesz je omówić<br />
z pracownikiem socjalnym. Doradztwo może<br />
być <strong>po</strong>mocne dla obu partnerów. Ponieważ<br />
niektóre problemy seksualne mogą wynikać<br />
z problemów fizycznych, które można leczyć,<br />
możesz także <strong>po</strong>rozmawiać na ten temat<br />
z lekarzem.<br />
Rozmowy między pacjentem lub rodziną<br />
i pracownikiem socjalnym są <strong>po</strong>ufne. Problemy<br />
często omawiane w ramach doradztwa<br />
obejmują depresję, lęki, stres rodzinny, strach<br />
przed śmiercią oraz umieraniem i problemy<br />
seksualne.
Kontakty s<strong>po</strong>łeczne<br />
Żyj swoim życiem: s<strong>po</strong>tykaj się z przyjaciółmi,<br />
np. w restauracji. Nie martw się,<br />
nadal możesz jadać <strong>po</strong>za domem. Możesz<br />
jeść <strong>po</strong>za domem, nawet jeżeli jesteś na<br />
diecie dla osób z chorobami nerek. Przestrzegając<br />
swojego planu diety możesz<br />
wybierać <strong>po</strong>trawy z niemal każdego menu.<br />
Ponadto większość restauracji może realizować<br />
zamówienia specjalne.<br />
Jeżeli świętujesz szczególną okazję, możesz<br />
zjeść skromniejsze niż zazwyczaj śniadanie<br />
i obiad, aby móc zjeść nieco obfitszą kolację.<br />
Jednak przed zmianą schematu żywienia<br />
skonsultuj to z dietetykiem.<br />
95<br />
Życie z dializą
Życie z dializą<br />
96<br />
Ćwiczenia i s<strong>po</strong>rt<br />
Program regularnych ćwiczeń może dać<br />
pacjentom dializowanym wiele korzyści.<br />
Pod względem fizycznym ćwiczenia mogą<br />
zwalczać objawy niedokrwistości i <strong>po</strong>prawiać<br />
<strong>Twój</strong> zasób energii. Mogą także <strong>po</strong>prawić<br />
ciśnienie krwi, wzmocnić mięśnie i<br />
kości, <strong>po</strong>prawić kontrolę nad wagą oraz<br />
ułatwić zasypianie.<br />
Ćwiczenia mają także wiele innych korzystnych<br />
oddziaływań na organizm, wzmacniając<br />
go zarówno fizycznie jak i mentalnie. Pozwalają<br />
łatwiej radzić sobie ze stresem, chorobą<br />
i nieoczekiwanymi napięciami. Fizjoterapeuta<br />
może bardzo <strong>po</strong>móc, udzielając zindywidualizowanych<br />
<strong>po</strong>rad oraz opracowując specjalny<br />
program ćwiczeń.<br />
Pacjenci <strong>po</strong>ddawani <strong>DO</strong> mają skłonności do<br />
bardzo łatwego tycia. Istnieje szereg przyczyn,<br />
takich jak jedzenie zbyt dużej ilości słodyczy,<br />
tłuszczów lub nadmierne s<strong>po</strong>życie płynów.<br />
Nadmierne s<strong>po</strong>życie płynów wymaga stoso<br />
wania worków z wyższymi stężeniami glukozy,<br />
które dostarczają organizmowi dodatkowe<br />
kalorie.<br />
Gdy zaczniesz odnosić korzyści z <strong>DO</strong> i <strong>po</strong>czujesz<br />
się fizycznie lepiej, przypuszczalnie<br />
nabierzesz chęci do zwiększenia aktywności<br />
fizycznej.<br />
Intensywność ćwiczeń należy zwiększać<br />
<strong>po</strong>woli. Zacznij od prac domowych i spacerów,<br />
a gdy <strong>po</strong>czujesz się lepiej, dodaj inną aktywność,<br />
np. grę w tenisa. Zawsze pytaj swojego<br />
lekarza / pielęgniarkę lub fizjoterapeutę, jakie<br />
ćwiczenia są dla Ciebie najlepsze. Ćwiczenia<br />
zależą od Twojego wieku i stanu zdrowia.<br />
Pływanie<br />
Pływanie jest dopuszczalne <strong>po</strong>d pewnymi<br />
warunkami. Ogólnie nie jest zalecane pływanie<br />
w basenach publicznych, rzekach i jeziorach.<br />
Zanim zaczniesz to robić, skonsultuj się<br />
z lekarzem lub pielęgniarką <strong>DO</strong>. Po pływaniu<br />
lub uprawianiu aktywnych s<strong>po</strong>rtów jak najszybciej<br />
weź natrysk i oczyść ujście cewnika.
Zamawianie i przechowywanie swoich<br />
materiałów dializacyjnych<br />
Zalecenia dializacyjne są dopasowane do<br />
Twoich <strong>po</strong>trzeb. <strong>Twój</strong> lekarz oraz pielęgniarka<br />
wypełniają druki za<strong>po</strong>trzebowania, opisując<br />
<strong>po</strong>trzebne ilości od<strong>po</strong>wiednich płynów i innych<br />
składników na określony czas terapii.<br />
Proszę pamiętać: zmian na liście za<strong>po</strong>trzebowania<br />
zawsze musi dokonywać lekarz!<br />
Twoje pierwsze zamówienie<br />
Twoim pierwszym zamówieniem zajmie się<br />
pielęgniarka <strong>DO</strong>. Skontaktuje się ona z przedstawicielem<br />
obsługi klienta i zamówi zapasy,<br />
których <strong>po</strong>trzebujesz na <strong>po</strong>czątek. Obejmują<br />
one worki z płynem do <strong>DO</strong>, nakrętki dezynfekujące<br />
oraz <strong>po</strong>dgrzewacz płynu*.<br />
Przedstawiciel obsługi klienta skontaktuje się<br />
z Tobą i omówi harmonogram dostaw. Przedyskutuj<br />
z przedstawicielem wszelkie ewentualne<br />
wątpliwości i Twoje wymagania dotyczące<br />
dostaw, takie jak adres, gdzie mają być<br />
dostarczone oraz w jakim miejscu domu mają<br />
zostać złożone. Pierwsza dostawa zawiera<br />
zapasy wystarczające na pięć tygodni.<br />
Następne dostawy będą obejmowały zapas<br />
przeznaczony na cztery tygodnie.<br />
Wszystkie zapasy zostaną dostarczone do<br />
Twojego miejsca przechowywania. Termin<br />
trans<strong>po</strong>rtu dostosowany będzie do Twoich<br />
możliwości. Pacjent otrzymuje płyny zawsze<br />
przed upływem 4 tygodni od <strong>po</strong>przedniej<br />
* Podgrzewacz płynu zostaje wy<strong>po</strong>życzony pacjentowi.<br />
dostawy. Pracownik działu dystrybucji uzgodni<br />
z Tobą każdą dostawę na kilka dni przed<br />
trans<strong>po</strong>rtem. Przedstawiciel obsługi klienta<br />
kontaktuje się z pacjentem dwa tygodnie <strong>po</strong><br />
pierwszej dostawie, aby określić stan zapasów<br />
i <strong>po</strong>móc w zamówieniu zapasów kolejnej<br />
dostawy. Wszystkie opisane w za<strong>po</strong>trzebowaniu<br />
płyny oraz inne elementy, zgodnie<br />
z za<strong>po</strong>trzebowaniem, zostaną dostarczone<br />
do Twojego miejsca zamieszkania lub innego,<br />
uzgodnionego z Tobą, miejsca (miejsce terapii).<br />
97<br />
Zamawianie i przechowywanie swoich materiałów dializacyjnych
Zamawianie i przechowywanie swoich materiałów dializacyjnych<br />
98<br />
W dniu dostawy<br />
W dniu dostawy bądź w domu lub <strong>po</strong>proś,<br />
aby ktoś odebrał Twoje zapasy. Jeżeli masz<br />
jakieś szczególne życzenia związane z dostawą,<br />
<strong>po</strong>wiedz o nich przedstawicielowi obsługi<br />
klienta, gdy zadzwoni w sprawie zamówienia.<br />
Jeżeli w ostatniej chwili okaże się, że w dniu<br />
dostawy będziesz <strong>po</strong>za domem i nikt nie<br />
będzie mógł odebrać Twoich zapasów, zostaw<br />
na drzwiach wejściowych <strong>po</strong>dpisaną notatkę.<br />
Daj kierowcy pełne instrukcje, np. aby zostawił<br />
zapasy w garażu, u sąsiada, na osłoniętym<br />
ganku lub w innym wskazanym miejscu.<br />
Kierowca uzna Twoją <strong>po</strong>dpisaną notatkę jako<br />
u<strong>po</strong>ważnienie do <strong>po</strong>zostawienia zapasów.<br />
Kierowca doceni to, <strong>po</strong>nieważ oszczędzisz<br />
mu drugiego kursu do Twojego domu. Poza<br />
tym unikniesz ryzyka, że skończą Ci się zapasy,<br />
zanim przyjedzie <strong>po</strong>nownie.<br />
Kierowca zostawi zapasy w uzgodnionym<br />
miejscu. Nie może on wejść do Twojego<br />
domu, dopóki nie będzie w nim kogoś u<strong>po</strong>ważnionego<br />
do <strong>po</strong>dpisania odbioru zapasów.<br />
Kierowca <strong>po</strong>prosi o <strong>po</strong>dpisanie <strong>po</strong>twierdzenia<br />
dostawy.<br />
Zanim je <strong>po</strong>dpiszesz upewnij się, że:<br />
• Kartony zostały umieszczone wewnątrz<br />
domu w wybranym przez Ciebie miejscu.<br />
• Kartony nie mają uszkodzeń i przecieków.<br />
• Liczba dostarczonych kartonów jest taka<br />
sama, jak na <strong>po</strong>twierdzeniu odbioru.<br />
• Oznakowanie kartonów z płynem do<br />
<strong>DO</strong> od<strong>po</strong>wiada zamówionym rodzajom<br />
roztworów.<br />
Pamiętaj<br />
Worki z płynem do <strong>DO</strong> i akcesoria muszą<br />
być przechowywane suche i zabezpieczone<br />
przed mrozem oraz przegrzaniem.<br />
Jeżeli masz uwagi, <strong>po</strong>dpisz dokument<br />
opisując na nim w jasny s<strong>po</strong>sób problem.<br />
Natychmiast <strong>po</strong>wiadom o problemie<br />
przedstawiciela obsługi klienta, najlepiej<br />
zanim kierowca odjedzie.
Stan zapasów<br />
Ważne jest monitorowanie stanu zapasów.<br />
Comiesięczne dostawy są uzależnione od<br />
tego, czym dys<strong>po</strong>nujesz. Prowadzenie<br />
dokładnego stanu zapasów <strong>po</strong>może uniknąć<br />
nadmiaru jednego i niedoboru innego asortymentu.<br />
Braki lub nadmiar danego asortymentu<br />
pacjent zgłasza pielęgniarce lub<br />
w dziale obsługi klienta. Pacjent nie składa<br />
żadnych zamówień bez<strong>po</strong>średnio do firmy<br />
dostarczającej płyn do <strong>DO</strong>. Odbywa się<br />
to za <strong>po</strong>średnictwem pielęgniarki z ośrodka<br />
<strong>DO</strong>. Każdy trans<strong>po</strong>rt jest zatwierdzany<br />
przez pielęgniarkę lub lekarza z ośrodka <strong>DO</strong>.<br />
Pamiętaj<br />
Twoje obowiązki to :<br />
• Sprawdzanie, czy dostawa jest<br />
zgodna z zamówieniem.<br />
• Upewnienie się, że najpierw zużywasz<br />
najstarsze dostępne zapasy.<br />
• Prowadzenie wykazu zapasów i zamawianie<br />
ich z wyprzedzeniem, aby<br />
dys<strong>po</strong>nować nimi w razie <strong>po</strong>trzeby.<br />
• Powiadamianie dostawcy, gdy opuszczasz<br />
dom na określony czas, np.<br />
wyjazd na wakacje, hospitalizacja itd.<br />
99<br />
Zamawianie i przechowywanie swoich materiałów dializacyjnych
Zamawianie i przechowywanie swoich materiałów dializacyjnych<br />
100<br />
O czym należy <strong>po</strong>rozmawiać <strong>po</strong>dczas<br />
szkolenia z zakresu <strong>DO</strong><br />
• W jaki s<strong>po</strong>sób zamawiać zapasy :<br />
• Jak często będziesz otrzymywać zapasy :<br />
• Co zrobić, gdy nie możesz być w domu o umówionej godzinie :<br />
• Co zrobić, gdy za<strong>po</strong>mnisz złożyć zamówienie :<br />
• W jaki s<strong>po</strong>sób przechowywać zapasy :<br />
• Zwracanie zapasów :<br />
Chociaż obsługa klienta i dostawcy będą się wywiązywać ze swych obowiązków jak<br />
najlepiej, zawsze mogą <strong>po</strong>jawić się problemy. Przestrzegaj instrukcji dotyczących:<br />
• Uszkodzonych zapasów :<br />
• Niekompletnych dostaw :<br />
• Nieprawidłowych dostaw :<br />
• Opóźnionych dostaw :
Postę<strong>po</strong>wanie z odpadami<br />
Podczas sortowania odpadów ważne jest<br />
upewnienie się, że nie zetkną się z nimi inne<br />
osoby, <strong>po</strong>nieważ stanowiłoby to ryzyko infekcji.<br />
Przestrzegaj udzielonych przez pielęgniarkę<br />
wskazówek dotyczących sortowania, przechowywania<br />
i usuwania odpadów dializacyjnych.<br />
Wylewaj zbędny płyn do <strong>DO</strong> oraz zdrenowany<br />
dializat do toalety! Nie wyrzucaj wypełnionych<br />
płynem worków do śmieci !<br />
Twoje odpady <strong>po</strong> <strong>dializie</strong> <strong>otrzewnowej</strong> można<br />
<strong>po</strong>dzielić na następujące kategorie :<br />
Odpady gos<strong>po</strong>darstwa domowego<br />
Inne odpady, takie jak puste worki <strong>po</strong><br />
płynie do <strong>DO</strong>, opakowania zewnętrzne,<br />
karton, papier i plastik.<br />
Postę<strong>po</strong>wanie<br />
Ze względów higienicznych <strong>po</strong>dczas przechowywania<br />
i zbierania odpadów przed<br />
ich dodaniem do odpadów gos<strong>po</strong>darstwa<br />
domowego zaleca się ich zapakowanie<br />
w szczelny worek plastikowy.<br />
Kliniczne odpady wysokiego<br />
ryzyka – „materiały ostre”<br />
Strzykawki i igły stosowane do leków.<br />
Dotyczy również niezużytych strzykawek.<br />
Postę<strong>po</strong>wanie<br />
Natychmiast <strong>po</strong> użyciu umieść je w od<strong>po</strong>wied<br />
nim twardościennym <strong>po</strong>jemniku na ostre<br />
narzędzia. Pojemnik usuń zgodnie z zaleceniami.<br />
Pamiętaj<br />
• Utrzymuj czystość i <strong>po</strong>rządek. Unikaj<br />
niehigienicznych warunków. Pamiętaj<br />
o higienie osobistej ; myj ręce <strong>po</strong> pracy<br />
z odpadami dializacyjnymi.<br />
• Używaj wyłącznie opakowań przeznaczonych<br />
na określone odpady.<br />
• Wylewaj zbędny płyn dializacyjny oraz<br />
zdrenowany dializat do toalety.<br />
• Wilgotne, płynne lub cieknące odpady<br />
pakuj do plastikowych worków.<br />
• Nie przepełniaj opakowania.<br />
• Nie ściskaj odpadów.<br />
• W razie rozlania natychmiast<br />
<strong>po</strong>sprzątaj.<br />
• W przypadku uszkodzenia opakowania,<br />
zapakuj <strong>po</strong>nownie, nie otwierając<br />
uszkodzonego opakowania.<br />
101<br />
Zamawianie i przechowywanie swoich materiałów dializacyjnych
Urlop i <strong>po</strong>dróż<br />
Firma Fresenius Medical Care oferuje szeroki<br />
zakres miejsc docelowych, do których może<br />
dostarczyć materiały. Zapewniamy wyczerpujący<br />
serwis obejmujący trans<strong>po</strong>rt płynów<br />
do <strong>DO</strong> oraz wy<strong>po</strong>sażenia do uzgodnionego<br />
miejsca docelowego.<br />
Przeczytaj uważnie niniejsze instrukcje, aby<br />
zapamiętać czas <strong>po</strong>trzebny do zrealizowania<br />
Twojego zamówienia wakacyjnego oraz<br />
sprawdzenia, czy niezbędne specyficzne<br />
produkty są dostępne w kraju, będącym<br />
celem <strong>po</strong>dróży.<br />
W niniejszej części <strong>po</strong>dajemy pewne ważne<br />
informacje dotyczące karty ubezpieczenia<br />
zdrowotnego, którą należy zabrać na wypadek<br />
nagłego zachorowania w miejscu docelowym,<br />
dzięki czemu koszty ewentualnej wizyty lekarskiej<br />
zostaną <strong>po</strong>kryte przez firmę ubezpieczeniową.<br />
Poniżej znajdziesz listę kontrolną dokumentów,<br />
które należy ze sobą zabrać oraz kilka wskazówek<br />
dotyczących pakowania walizek na<br />
wyjazd wakacyjny.<br />
Życzymy przyjemnych i dających radość<br />
wakacji !<br />
103<br />
Urlop i <strong>po</strong>dróż
Urlop i <strong>po</strong>dróż<br />
104<br />
Serwis urlopu i <strong>po</strong>dróży firmy<br />
Fresenius Medical Care<br />
Poniższe procedury <strong>po</strong>mogą Ci zorganizować<br />
<strong>po</strong>dróż. Dzięki temu <strong>po</strong>dróż może być łatwa<br />
i przyjemna.<br />
• Skontaktuj się z ośrodkiem <strong>DO</strong> i sprawdź,<br />
czy możesz <strong>po</strong>dróżować.<br />
• Wybierz miejsce docelowe <strong>po</strong>dróży.<br />
• Skontaktuj się z ośrodkiem <strong>DO</strong> na<br />
miesiąc przed planowanym wyjazdem<br />
i omów swoje wymagania.<br />
• Następnie <strong>Twój</strong> ośrodek <strong>DO</strong> skontaktuje<br />
się z koordynatorem firmy Fresenius<br />
Medical Care, aby przeprowadzić niezbędne<br />
przygotowania.<br />
• Zorganizujemy dostawę płynów do <strong>DO</strong><br />
w Twoim miejscu docelowym w wymaganym<br />
terminie.<br />
• Aby zorganizować trans<strong>po</strong>rt do określonych<br />
krajów możemy <strong>po</strong>trzebować kopii<br />
Twojego pasz<strong>po</strong>rtu i / lub wizy, aby uzyskać<br />
zgodę służb celnych na przewóz Twoich<br />
zapasów. W razie <strong>po</strong>trzeby <strong>po</strong>informujemy<br />
Pamiętaj<br />
Jeżeli dokonasz jakichkolwiek zmian<br />
planu <strong>po</strong>dróży, musisz <strong>po</strong>wiadomić<br />
o tym ośrodek <strong>DO</strong>, który skontaktuje<br />
się z nami i omówi niezbędne zmiany<br />
Twoich planów.<br />
o tym Ciebie i <strong>Twój</strong> ośrodek <strong>DO</strong>. Po otrzy<br />
maniu tych dokumentów <strong>po</strong>twierdzimy<br />
rezerwację. Proszę przesłać te dokumenty<br />
jak najszybciej, <strong>po</strong>nieważ opóźnienie może<br />
uniemożliwić nam zrealizowanie Twojego<br />
zlecenia wakacyjnego na czas.<br />
• Przed <strong>po</strong>dróżą otrzymasz <strong>po</strong>twierdzenie,<br />
że Twoja dostawa została przygotowana.<br />
• Arkusz <strong>po</strong>twierdzenia będzie zawierał<br />
następujące informacje. Bardzo ważne<br />
jest dokładne sprawdzenie tych danych!<br />
– daty <strong>po</strong>dróży / wakacji<br />
– rodzaj płynów do <strong>DO</strong>, które mają<br />
być dostarczone oraz miejsce, czas<br />
i wielkość dostawy<br />
– numer telefonu lokalnego ośrodka <strong>DO</strong>,<br />
jeżeli ma to zastosowanie<br />
– numer telefonu Twojego ośrodka <strong>DO</strong><br />
– numer telefonu Twojego koordynatora<br />
w firmie Fresenius Medical Care<br />
• Jeżeli jakiekolwiek dane są nieprawidłowe,<br />
prosimy o niezwłoczny kontakt z koordynatorem<br />
firmy Fresenius Medical Care.<br />
• Zanim wyjedziesz otrzymasz telefon od<br />
koordynatora firmy Fresenius Medical<br />
Care, który <strong>po</strong>twierdzi, że płyny do <strong>DO</strong><br />
zostały dostarczone. Jeżeli z jakiegokolwiek<br />
<strong>po</strong>wodu nie otrzymasz tego telefonu,<br />
zadzwoń do koordynatora na ws<strong>po</strong>mniany<br />
wyżej numer. Nie należy <strong>po</strong>dróżować<br />
bez otrzymania tego ostatecznego <strong>po</strong>twierdzenia.<br />
• Uważnie przeczytaj listę kontrolną, aby<br />
niczego nie za<strong>po</strong>mnieć.<br />
• Życzymy miłej i dającej radość <strong>po</strong>dróży!
Lista kontrolna zanim wyjedziesz<br />
Zanim <strong>po</strong>jedziesz na wakacje upewnij się, że<br />
dys<strong>po</strong>nujesz następującymi elementami:<br />
• Środek do dezynfekcji rąk.<br />
• Akcesoria do pielęgnacji miejsca ujścia.<br />
• Niewielki zapas płynów do CA<strong>DO</strong>, aby<br />
przeprowadzić wymianę w <strong>po</strong>dróży lub na<br />
wypadek nieprzewidzianych opóźnień<br />
<strong>po</strong>dróży.<br />
• Dobrym <strong>po</strong>mysłem jest zabranie „dawki<br />
awaryjnej” leków i materiałów dializacyjnych<br />
w bagażu <strong>po</strong>dręcznym na wypadek<br />
zgubienia bagażu głównego. Nie za<strong>po</strong>mnij<br />
zabrać listu od lekarza, aby uniknąć problemów<br />
ze służbami celnymi oraz liniami<br />
lotniczymi.<br />
• Podróżując <strong>po</strong>za krajem wewnątrz lub <strong>po</strong>za<br />
Unią Europejską upewnij się, że zawsze<br />
masz od<strong>po</strong>wiednie ubezpieczenie medyczne.<br />
• Dla służb celnych musisz mieć kopię listu<br />
<strong>po</strong>świadczającego, że korzystasz z terapii<br />
<strong>DO</strong> i wymagasz <strong>po</strong>dtrzymujących życie<br />
produktów medycznych. Sprawdź w<br />
ośrodku <strong>DO</strong>, czy nie <strong>po</strong>trzebujesz dodatkowej<br />
dokumentacji.<br />
• Adres ośrodka <strong>DO</strong> najbliższego miejsca<br />
docelowego Twoich wakacji.<br />
• Wypełniony formularz uzgodnień urlopu<br />
i <strong>po</strong>dróży.<br />
• Jeżeli jakiekolwiek dane są nieprawidłowe,<br />
proszę jak najszybciej <strong>po</strong>wiadomić koor<br />
dynatora firmy Fresenius Medical Care.<br />
Nie czekaj do dnia <strong>po</strong>dróży.<br />
• Potrzebne leki.<br />
• Numer telefonu do Twojego macierzystego<br />
ośrodka <strong>DO</strong>.<br />
• Przed wyjazdem koordynator firmy<br />
Fresenius Medical Care skontaktuje się<br />
z Tobą w celu <strong>po</strong>twierdzenia, że zapasy<br />
dotarły do miejsca docelowego.<br />
• Omów z pielęgniarką lub dietetykiem różne<br />
dostępne diety. Ciesz się wakacjami, ale<br />
nie przesadzaj !<br />
• Jeżeli <strong>po</strong>dróżujesz do strefy ciepłego<br />
klimatu, wpłynie on na Twoją równowagę<br />
płynów. Zapytaj pielęgniarkę, jak sobie<br />
z tym radzić.<br />
• Jeżeli jesteś na liście oczekujących na<br />
przeszczep, nie za<strong>po</strong>mnij zostawić<br />
wiadomości, że jesteś w długiej <strong>po</strong>dróży.<br />
• Nie za<strong>po</strong>mnij <strong>po</strong>wiadomić dostawcy<br />
zapasów dializacyjnych, że jesteś na<br />
wakacjach.<br />
105<br />
Urlop i <strong>po</strong>dróż
Urlop i <strong>po</strong>dróż<br />
106<br />
Co zrobić, jeśli …<br />
… trzeba dokonać wymiany płynu <strong>po</strong>dczas<br />
<strong>po</strong>dróży, a nie ma pewności, że<br />
przeznaczona do tego <strong>po</strong>wierzchnia jest<br />
czysta ?<br />
Otwórz nowy worek na śmieci i <strong>po</strong>łóż go tak,<br />
żeby <strong>po</strong>wierzchnia i strona czołowa miejsca<br />
wymiany zostały całkowicie przykryte.<br />
… udajesz się do kraju, gdzie jakość<br />
wody może być zła ?<br />
Umyj ręce i dodatkowo zdezynfekuj je<br />
używając środka do dezynfekcji rąk.<br />
… kończą się zapasy.<br />
Niezwłocznie skontaktuj się z macierzystym<br />
ośrodkiem <strong>DO</strong>. Szczegóły na ten temat<br />
można znaleźć w formularzu uzgodnień urlopu<br />
i <strong>po</strong>dróży. Jeżeli nie możesz uzyskać stamtąd<br />
<strong>po</strong>mocy, lub w nagłym przypadku, zadzwoń<br />
do najbliższego ośrodka <strong>DO</strong> w miejscu doce<br />
lowym Twoich wakacji.<br />
Jak należy i jak nie należy<br />
<strong>po</strong>stę<strong>po</strong>wać w czasie <strong>po</strong>dróży ?<br />
Należy<br />
• Przy wykonywaniu wymiany zawsze<br />
upewnić się, że ręce są zdezynfekowane.<br />
• Pamiętać o unikaniu nadmiernego<br />
„<strong>po</strong>ciągania’’ cewnika.<br />
• W przypadkach nagłych kontaktować<br />
się z najbliższym lub macierzystym<br />
ośrodkiem <strong>DO</strong>.<br />
• Cieszyć się wakacjami !<br />
Nie należy<br />
• Ogrzewać worka z płynem do <strong>DO</strong><br />
w wodzie.<br />
• Nigdy wykonywać wymiany, gdy nie<br />
ma pewności, że miejsce jest czyste.
Ubezpieczenie<br />
W razie nagłego zachorowania<br />
Jeżeli planujesz <strong>po</strong>dróż, omów to z lekarzem.<br />
Skontaktuj się z uznanym towarzystwem<br />
ubezpieczeniowym zajmującym się ubezpieczeniami<br />
turystycznymi i, zamawiając ubezpieczenie<br />
turystyczne, prześlij mu wydruk<br />
swojej dokumentacji medycznej. Towarzystwo<br />
ubezpieczeniowe <strong>po</strong>dczas obliczania składki<br />
uwzględni <strong>po</strong>dwyższone ryzyko. Dzięki temu<br />
uzyskasz pełne ubezpieczenie, niezależnie<br />
od choroby, która może wystąpić.<br />
107<br />
Urlop i <strong>po</strong>dróż
Urlop i <strong>po</strong>dróż<br />
108<br />
Płatność za terapię dializacyjną<br />
<strong>po</strong>dczas urlopu<br />
Niebieski certyfikat ubezpieczenia<br />
zdrowotnego UE (zastępuje<br />
wcześniejszy certyfikat E111)<br />
Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego<br />
(European Health Insurance Card, EHIC)<br />
Jest to plastikowa karta wielkości karty<br />
kredytowej. Można ją zamówić osobiście<br />
w placówce NFZ w miejscu zamieszkania<br />
lub za <strong>po</strong>średnictwem <strong>po</strong>czty. Karta jest<br />
bezpłatna. Zabierz tę kartę na wakacje<br />
i okaż w ośrodku dializ.<br />
Do czego u<strong>po</strong>ważnia niebieski certyfikat<br />
ubezpieczenia zdrowotnego UE ?<br />
Okaziciele niebieskiej karty ubezpieczenia<br />
zdrowotnego UE są u<strong>po</strong>ważnieni do leczenia<br />
na takich samych warunkach, jakie oferuje<br />
publiczna opieka zdrowotna w danym kraju.
W jaki s<strong>po</strong>sób korzystać z certyfikatu ?<br />
Niebieski certyfikat ubezpieczenia zdrowot<br />
nego UE należy okazywać lekarzom,<br />
w szpitalach, aptekach itp. za granicą.<br />
Możliwość refundacji<br />
w przypadku leczenia dializami <strong>po</strong>za UE oraz<br />
w ośrodkach w UE, których kosztów nie<br />
<strong>po</strong>krywa niebieski certyfikat ubezpieczenia<br />
zdrowotnego UE. Jeżeli nie można użyć<br />
niebieskiego certyfikatu ubezpieczenia<br />
zdrowotnego UE, proszę zapytać lekarza<br />
lub pielęgniarkę, zajmujących się dializami,<br />
o możliwość refundacji. W regionach lub<br />
miastach gwarantujących refundację lekarz<br />
lub pielęgniarka zajmą się formalnościami.<br />
Po otrzymaniu refundacji można wybrać<br />
płatność za leczenie dializami w formie<br />
czeku bankowego w walucie danego kraju<br />
lub zapłacić samodzielnie z góry i otrzymać<br />
zwrot kosztów za leczenie dializami <strong>po</strong><br />
<strong>po</strong>wrocie do domu. Zawsze należy prosić<br />
o rachunek, <strong>po</strong>nieważ dany region lub<br />
miasto może go wymagać jako dowodu,<br />
że terapia odbyła się.<br />
109<br />
Urlop i <strong>po</strong>dróż
Urlop i <strong>po</strong>dróż<br />
110<br />
Pasz<strong>po</strong>rt leków<br />
Jest to zaświadczenie lekarskie, które należy<br />
okazywać na żądanie władzom, <strong>po</strong>twierdzające,<br />
że <strong>po</strong>siadane leki są przeznaczone na<br />
własny użytek.<br />
Jakiego rodzaju leków to dotyczy ?<br />
Leki objęte pasz<strong>po</strong>rtem medycznym wymagają<br />
zalecenia lekarskiego, nawet jeżeli są to<br />
leki dostępne bez recepty, takie jak aspiryna.<br />
W razie wątpliwości należy zapytać swojego<br />
lekarza w ośrodku <strong>DO</strong>.<br />
W jaki s<strong>po</strong>sób uzyskać pasz<strong>po</strong>rt leków ?<br />
Zaświadczenie takie otrzymasz od swojego<br />
lekarza z ośrodka <strong>DO</strong>.
Uzgodnienie urlopu i <strong>po</strong>dróży<br />
Informacje o szpitalu<br />
Nazwa szpitala<br />
Adres<br />
Telefon<br />
Osoba kontaktowa w szpitalu<br />
Adres email szpitala<br />
Dane dotyczące zamówienia<br />
Nr ref.<br />
Nr zamówienia FME<br />
S<strong>po</strong>sób dostawy<br />
Data<br />
Szczegóły dotyczące pacjenta<br />
Nazwisko pacjenta Nr klienta FME<br />
Adres domowy Telefon<br />
Faks<br />
email Telefon komórkowy<br />
Szczegóły <strong>po</strong>dróży<br />
Adres w miejscu docelowym<br />
Kontakt Telefon Faks email<br />
Organizator <strong>po</strong>dróży Telefon organizatora <strong>po</strong>dróży Nr rezerwacji<br />
Nazwisko osoby, która zarezerwowała <strong>po</strong>dróż (jeśli inna niż pacjent) Telefon<br />
Płyny mają być dostarczone do (jeśli adres inny niż adres <strong>po</strong>bytu na czas wyjazdu)<br />
Kontakt<br />
Telefon<br />
Data urlopu od do czas trwania: tygodnie / dni<br />
System pacjenta (proszę zaznaczyć) CA<strong>DO</strong> A<strong>DO</strong> proszę wymienić :<br />
Zamówione materiały<br />
Nr artykułu Opis produktu Wielkość worka Liczba w kartonach<br />
Kopia listu ze szpitala w załączeniu jeśli nie załączone, dane szpitalne zostaną przysłane<br />
Inne informacje<br />
Zamówienie zatwierdzone / sprawdzone<br />
Zamówienie zatwierdzone i sprawdzone przez Data<br />
111<br />
Urlop i <strong>po</strong>dróż
Słownik<br />
112<br />
Słownik<br />
Ta część stanowi słownik, objaśniający <strong>po</strong>jęcia<br />
związane z leczeniem. Każde <strong>po</strong>jęcie jest<br />
opisane bardziej szczegółowo, aby objaśnić<br />
informacje, instrukcje i ilustracje, które możesz<br />
na<strong>po</strong>tkać w ciągu najbliższych kilku tygodni<br />
szkolenia i w okresie późniejszym. Jeżeli<br />
masz jakiekolwiek pytania, dotyczące określonych<br />
słów, zapytaj o nie pielęgniarkę.<br />
A<br />
Adekwatność<br />
Termin odnoszący się do skuteczności<br />
leczenia dializacyjnego. Aby zmierzyć<br />
adekwatność, przeprowadza się testy<br />
sprawdzające, czy z Twojej krwi usuwana<br />
jest wystarczająca ilość płynów i produktów<br />
przemiany materii.<br />
Albumina<br />
Białko występujące we krwi. Wskaźnik<br />
stanu odżywienia.<br />
Antybiotyk<br />
Lek, który zabija bakterie lub s<strong>po</strong>walnia<br />
ich wzrost. Nie działa na wirusy, grzyby<br />
lub pasożyty. Antybiotyk stosuje się do<br />
leczenia infekcji.<br />
Antygen<br />
Ciało obce <strong>po</strong>wodujące, że organizm<br />
wytwarza przeciwciała zwalczające je<br />
(np. wirus, bakteria).<br />
Antykoagulant<br />
Lek opóźniający lub hamujący krzepnięcie<br />
krwi. Przykładem jest heparyna.<br />
Anuria (bezmocz)<br />
Brak wytwarzania moczu.<br />
Automatyczna dializa otrzewnowa (A<strong>DO</strong>)<br />
Ws<strong>po</strong>magana przez cykler metoda <strong>DO</strong>,<br />
która z reguły prowadzona jest w nocy.
B<br />
Bakterie<br />
Organizmy jednokomórkowe zdolne<br />
do szybkiego namnażania się. Są one<br />
obecne wszędzie. Niektóre są nieszkodliwe,<br />
inne <strong>po</strong>wodują infekcje.<br />
Białka<br />
Zawierające azot związki, które składają<br />
się z aminokwasów. Białka są niezbędne<br />
do budowy i naprawy tkanek organizmu.<br />
Biozgodność<br />
Cecha oznaczająca brak toksyczności<br />
i wywoływania uszkodzeń tkanek organizmu.<br />
Błona półprzepuszczalna<br />
Błona, której <strong>po</strong>ry (otwory) umożliwiają<br />
przenikanie określonych substancji<br />
rozpuszczonych, zależnie od rozmiarów<br />
cząsteczki.<br />
Bufor<br />
Substancja utrzymująca we krwi prawidłowe<br />
pH, np. wodorowęglan, mleczan.<br />
Bufor wodorowęglanowy<br />
Bufor fizjologiczny utrzymujący prawidłowe<br />
pH krwi.<br />
BUN (azot mocznika krwi)<br />
Badanie krwi mierzące ilość mocznika<br />
we krwi.<br />
C<br />
CA<strong>DO</strong><br />
Skrót od: ciągła ambulatoryjna dializa<br />
otrzewnowa. Rodzaj dziennej dializy<br />
<strong>otrzewnowej</strong>.<br />
CC<strong>DO</strong><br />
Skrót od: ciągła cykliczna dializa otrzewnowa.<br />
Odnosi się z do dializy <strong>otrzewnowej</strong><br />
z użyciem aparatu.<br />
Cewnik<br />
Giętka rurka, przez którą płyny mogą<br />
dostawać się lub być usuwane z organizmu.<br />
W <strong>DO</strong> cewnik jest wszczepiany<br />
do jamy brzusznej.<br />
Ciągła ambulatoryjna dializa<br />
otrzewnowa (CA<strong>DO</strong>)<br />
Metoda <strong>DO</strong>. Płyn do <strong>DO</strong> jest wymieniany<br />
ręcznie, bez udziału urządzenia, zwykle<br />
cztery razy dziennie.<br />
Ciśnienie rozkurczowe<br />
Ciśnienie tętnicze krwi mierzone w momencie<br />
rozkurczu serca między dwoma<br />
kolejnymi skurczami. Jest to druga liczba<br />
w odczycie ciśnienia krwi.<br />
113<br />
Słownik
Słownik<br />
114<br />
Ciśnienie skurczowe<br />
Występuje, gdy serce kurczy się i wypycha<br />
krew przez naczynia krwionośne. Jest<br />
to pierwszy dźwięk słyszany przez stetoskop.<br />
Od<strong>po</strong>wiada mu pierwsza liczba<br />
odczytu ciśnienia.<br />
Ciśnienie (tętnicze) krwi<br />
Ciśnienie krwi jest wywierane na ściany<br />
naczyń krwionośnych. Wyrażone jest jako<br />
dwie liczby np. 120/80 mmHg. Skurczowe<br />
(pierwsza liczba) to ciśnienie skurczu<br />
serca. Rozkurczowe (druga liczba) to<br />
ciśnienie, gdy serce jest w rozkurczu.<br />
Cukrzyca<br />
Choroba <strong>po</strong>legająca na tym, że organizm<br />
nie może metabolizować węglowodanów,<br />
co <strong>po</strong>woduje wysokie stężenia glukozy<br />
we krwi.<br />
Cykl<br />
Wymiana lub cykl otrzewnowy to infuzja,<br />
zaleganie i drenaż określonej objętości<br />
roztworu do <strong>DO</strong> (płynu dializacyjnego),<br />
zgodnego z zaleceniem <strong>DO</strong>.<br />
Cykler<br />
Urządzenie służące do infuzji płynu dializacyjnego<br />
i drenażu dializatu z jamy<br />
<strong>otrzewnowej</strong>. Służy głównie do prowadzenia<br />
wymian nocnych.<br />
Czas zalegania<br />
Okres <strong>po</strong>zostawania płynu do <strong>DO</strong> w jamie<br />
<strong>otrzewnowej</strong>. W tym czasie ma miejsce<br />
proces dializy.<br />
D<br />
Dializa<br />
Oczyszczanie krwi z nie<strong>po</strong>żądanych<br />
toksyn, produktów przemiany materii oraz<br />
usuwanie nadmiaru wody z organizmu.<br />
Ponadto dializa koryguje kwasicę metaboliczną.<br />
Rodzaje dializy to hemodializa<br />
oraz dializa otrzewnowa.<br />
Dializa otrzewnowa (<strong>DO</strong>)<br />
Rodzaj dializy, w którym błona wyścielająca<br />
jamę brzuszną (błona otrzewnowa)<br />
działa jak naturalny filtr, usuwając nadmiar<br />
płynów i substancji toksycznych oraz<br />
korygując kwasicę metaboliczną.<br />
Dializat<br />
Roztwór zawierający wodę, elektrolity<br />
i wodorowęglan lub mleczan, który przechodzi<br />
przez błonę półprzepuszczalną<br />
(w <strong>DO</strong>: błonę otrzewnową). Powoduje on<br />
usuwanie z krwi nadmiaru płynów i produktów<br />
przemiany materii oraz skorygowanie<br />
niedoborów.
Diureza<br />
Wydalanie moczu przez nerki.<br />
Dożylnie<br />
Podawanie substancji płynnych bez<strong>po</strong>średnio<br />
do żyły.<br />
Drenaż<br />
Etap dializy <strong>otrzewnowej</strong>, w czasie którego<br />
jama otrzewnowa jest opróżniana z płynu.<br />
Dyfuzja<br />
Przechodzenie substancji rozpuszczonych<br />
przez błonę półprzepuszczalną z roztworu<br />
o wysokim do roztworu o niskim ich<br />
stężeniu, co <strong>po</strong>woduje równomierny<br />
rozkład cząsteczek <strong>po</strong> obu stronach<br />
błony.<br />
E<br />
Elektrolity<br />
Jony zdolne do przewodzenia elektryczności.<br />
W organizmie elektrolitami są sód,<br />
<strong>po</strong>tas, wodorowęglan, magnez i chlorek.<br />
Erytro<strong>po</strong>etyna (EPO)<br />
Naturalny hormon wytwarzany przez<br />
nerki, który stymuluje <strong>po</strong>wstawanie<br />
krwinek czerwonych w szpiku kostnym.<br />
F<br />
Fibryna<br />
Białe, błonowate białko, które niekiedy<br />
jest widoczne w drenażu otrzewnowym<br />
(płynie odprowadzanym) i może bloko <br />
wać przepływ roztworu. Fibryna to białko<br />
biorące udział w krzepnięciu krwi.<br />
Fosfor<br />
Minerał niezbędny do prawidłowego<br />
funkcjonowania organizmu, zwłaszcza<br />
tworzenia kości.<br />
Fosforan<br />
Związek chemiczny fosforu i tlenu.<br />
W warunkach prawidłowych fosfor<br />
s<strong>po</strong>żywany w diecie jest wchłaniany<br />
przez jelita do organizmu i wydalany<br />
przez nerki do moczu jako fosforan.<br />
G<br />
Glukoza<br />
Rodzaj cukru występującego we krwi<br />
oraz płynie do <strong>DO</strong>. Glukoza, jako składnik<br />
płynu do <strong>DO</strong>, stosowana jest w celu<br />
usuwania z organizmu nadmiaru płynu<br />
na drodze osmozy.<br />
115<br />
Słownik
Słownik<br />
116<br />
H<br />
Hematokryt<br />
Frakcja krwinek czerwonych w krwi<br />
pełnej.<br />
Hemodializa<br />
Oczyszczanie krwi z nie<strong>po</strong>żądanych<br />
toksyn, produktów przemiany materii oraz<br />
nadmiaru płynów dzięki przepływowi<br />
krwi przez dializator.<br />
Hemoglobina<br />
Składnik krwinek czerwonych, który<br />
przenosi tlen z płuc do całego organizmu.<br />
Heparyna<br />
Antykoagulant, który s<strong>po</strong>walnia krzepnięcie<br />
krwi oraz za<strong>po</strong>biega <strong>po</strong>wstawaniu fibryny<br />
<strong>po</strong>dczas dializy <strong>otrzewnowej</strong>.<br />
Hormon<br />
Białko wytwarzane przez dany narząd<br />
(np. nerkę, tarczycę) i krążące we krwi<br />
w celu wykonywania określonej funkcji,<br />
np. erytro<strong>po</strong>etyna.<br />
Hormon przytarczyc (parathormon, PTH)<br />
Hormon, który reguluje stężenia wapnia<br />
i fosforu we krwi. Zwany także parathormonem.<br />
I<br />
Ikodekstryna<br />
Ikodekstryna to duża cząsteczka, będąca<br />
<strong>po</strong>chodną skrobi, która może być stosowana<br />
zamiast glukozy w płynach do <strong>DO</strong><br />
w celu usuwania nadmiaru wody <strong>po</strong>dczas<br />
długiego zalegania.<br />
Infekcja (zakażenie)<br />
Inwazja i namnażanie mikroorganizmów<br />
w tkankach ciała. Od<strong>po</strong>wiedzią na zakażenie<br />
jest z reguły zapalenie.<br />
Infuzja (kroplówka)<br />
Stopniowe wprowadzanie (wkraplanie)<br />
płynu dializacyjnego do jamy <strong>otrzewnowej</strong>.<br />
Insulina<br />
Hormon wytwarzany w trzustce, który<br />
reguluje metabolizm węglowodanów. Oprócz<br />
tego, że jest <strong>po</strong>dstawowym efektorem<br />
w homeostazie węglowodanów, oddziałuje<br />
również na metabolizm tłuszczów<br />
i może zmienić zdolność wątroby do<br />
uwalniania zapasów tłuszczu.
J<br />
Jałowy<br />
Niezawierający żadnych żywych mikroorganizmów.<br />
Jama otrzewnowa<br />
Przestrzeń wokół narządów jamy brzusznej,<br />
która znajduje się <strong>po</strong>d mięśniami brzucha.<br />
Wapń<br />
Elektrolit występujący we krwi. Ważny<br />
w tworzeniu i wzroście kości, krzepnięciu<br />
krwi, funkcjach nerwów i kości oraz aktywacji<br />
określonych enzymów.<br />
K<br />
Kardio-<br />
Termin medyczny odnoszący się do<br />
serca.<br />
Klirens<br />
Szybkość, z jaką produkty przemiany<br />
materii są usuwane z krwi przez nerki<br />
i / lub dializę.<br />
Koagulacja<br />
Proces tworzenia skrzepu krwi.<br />
Końcowe stadium choroby nerek (KSCN)<br />
Stadium choroby nerek, kiedy do <strong>po</strong>d<br />
trzymania życia wymagana jest dializa lub<br />
transplantacja.<br />
Kreatynina<br />
Produkt uboczny metabolizmu, który<br />
w warunkach prawidłowych jest usuwany<br />
przez nerki lub w trakcie dializy pacjentów<br />
z niewydolnością nerek.<br />
Krwinki białe<br />
Rodzaj komórek krwi (krwinek), które<br />
zwalczają infekcje w organizmie. Zwane<br />
także leukocytami.<br />
Krwinki czerwone (erytrocyty)<br />
Komórki krwi (krwinki) zawierające<br />
Kt/V<br />
hemoglobinę.<br />
Częsta miara dawki dializy, gdzie K<br />
oznacza klirens mocznika, t – czas dializy,<br />
a V – objętość dystrybucji mocznika<br />
w organizmie pacjenta.<br />
L<br />
Lek immunosupresyjny<br />
Rodzaj leku, który tłumi od<strong>po</strong>wiedź od<strong>po</strong>rnościową<br />
organizmu. Podawany<br />
biorcy w celu za<strong>po</strong>biegania odrzuceniu<br />
przeszczepionej nerki.<br />
117<br />
Słownik
Słownik<br />
118<br />
M<br />
Magnez<br />
Elektrolit biorący udział w regulacji funkcji<br />
serca i układu nerwowego.<br />
Miejsce ujścia<br />
Miejsce na skórze, w którym wyprowadzony<br />
jest cewnik otrzewnowy.<br />
Mocz<br />
Płyn wytwarzany w nerkach. Składa się<br />
z ultrafiltrowanej wody oraz produk <br />
tów przemiany materii, <strong>po</strong>chodzących<br />
z <strong>po</strong>żywienia.<br />
Mocznica<br />
Nagromadzenie się produktów przemiany<br />
materii z <strong>po</strong>wodu braku możliwości ich<br />
usunięcia przez nerki.<br />
Mocznik<br />
Produkt przemiany materii we krwi, <strong>po</strong>wstały<br />
wskutek rozkładu białek <strong>po</strong>chodzących<br />
z żywności i tkanek mięśniowych,<br />
który w warunkach prawidłowych jest<br />
usuwany przez nerki. Często wyrażany<br />
jako „azot mocznika krwi”.<br />
N<br />
Naczynie włosowate<br />
Najmniejsze naczynie krwionośne<br />
w organizmie.<br />
Naczyniowy<br />
Dotyczący naczyń krwionośnych.<br />
Nadciśnienie / nadciśnieniowy<br />
Wysokie ciśnienie krwi / odnoszący się<br />
do wysokiego ciśnienia krwi.<br />
Nadmiar płynu<br />
Stan, w którym zbyt duża ilość płynu<br />
w organizmie <strong>po</strong>woduje obrzęk, spłycenie<br />
oddechu, nadciśnienie lub obciążenie<br />
serca.<br />
Napełnianie<br />
Etap dializy <strong>otrzewnowej</strong>, <strong>po</strong>dczas którego<br />
jama otrzewnowa jest napełniana płynem<br />
do <strong>DO</strong>.<br />
Nefrektomia<br />
Chirurgiczne usunięcie nerki.<br />
Nefrolog<br />
Lekarz specjalizujący się w chorobach<br />
nerek.
Nefrologia<br />
Dziedzina medycyny, która zajmuje się<br />
chorobami nerek.<br />
Nefron<br />
Jednostka filtracyjna nerki. W każdej<br />
nerce znajduje się około miliona nefronów.<br />
Nerki<br />
Dwa narządy w kształcie fasoli znajdu <br />
jące się z tyłu jamy brzusznej, <strong>po</strong> jednym<br />
z każdej strony kręgosłupa.<br />
Nerko<strong>po</strong>chodna choroba kości<br />
Zmiany w kościach s<strong>po</strong>wodowane brakiem<br />
równowagi wapnia, fosforanu i PTH.<br />
Niedociśnienie / niedociśnieniowy<br />
Niskie ciśnienie krwi / odnoszący się do<br />
niskiego ciśnienia krwi.<br />
Niedożywienie<br />
Stan nieprawidłowego funkcjonowania<br />
organizmu będący skutkiem niedoboru<br />
składników <strong>po</strong>karmowych.<br />
Nudności<br />
Nieprzyjemne odczucie zlokalizowane<br />
w okolicy gardła lub / i żołądka. Często<br />
<strong>po</strong>przedzają wystąpienie wymiotów.<br />
O<br />
Obrzęk<br />
Opuchlizna s<strong>po</strong>wodowana nagromadze<br />
niem się płynu w tkankach. Obrzęk jest<br />
najwyraźniejszy w okolicy stawów skokowych,<br />
dłoni i na twarzy. Występuje on<br />
u pacjentów dializowanych w wyniku<br />
nadmiernego przyjmowania płynów lub<br />
ich niewystarczającego usuwania <strong>po</strong>dczas<br />
dializy.<br />
Odwodnienie<br />
Niewystarczająca ilość płynu w organizmie.<br />
Może być s<strong>po</strong>wodowana nadmiernym<br />
usuwaniem płynu <strong>po</strong>dczas dializy.<br />
Osmoza<br />
Przemieszczanie się płynu przez błony<br />
półprzepuszczalne w celu osiągnięcia<br />
równego stężenia <strong>po</strong> obu stronach błony.<br />
Otrzewna<br />
Półprzepuszczalna błona wyścielająca<br />
jamę brzuszną i częściowo <strong>po</strong>krywająca<br />
narządy jamy brzusznej.<br />
Oznaki czynności życiowych<br />
Podstawowe oznaki życia: ciśnienie krwi,<br />
tętno i temperatura ciała.<br />
119<br />
Słownik
Słownik<br />
120<br />
P<br />
Paratyreoidektomia<br />
(wycięcie przytarczyc)<br />
Chirurgiczne usunięcie całości lub części<br />
przytarczyc.<br />
PD Plus<br />
Połączenie CC<strong>DO</strong> i CA<strong>DO</strong>, które jest<br />
stosowane najczęściej u pacjentów<br />
dializowanych otrzewnowo, wymagają<br />
cych większej dawki dializowania.<br />
Peritonitis<br />
Zapalenie otrzewnej.<br />
Płukanie<br />
Płukanie drenu infuzyjnego przed wypeł<br />
nieniem jamy <strong>otrzewnowej</strong> płynem do<br />
<strong>DO</strong>. Ma ono na celu usunięcie <strong>po</strong>wietrza<br />
z drenu infuzyjnego do worka drenażowego.<br />
Płyn odprowadzany<br />
Inne określenie roztworu drenowanego<br />
z jamy <strong>otrzewnowej</strong>.<br />
Posiew<br />
Próbka <strong>po</strong>brana z określonego miejsca<br />
w celu identyfikacji organizmu <strong>po</strong>wodującego<br />
infekcję.<br />
Potas<br />
Elektrolit niezbędny w organizmie dla<br />
właściwego funkcjonowania mięśni,<br />
nerwów i utrzymywania prawidłowej<br />
czynności serca.<br />
Pozaustrojowo<br />
Poza organizmem.<br />
Produkty przemiany materii<br />
Substancje, które są zbędne w organizmie<br />
i w warunkach prawidłowych<br />
są wydalane z moczem lub stolcem.<br />
Przepis (zlecenie)<br />
S<strong>po</strong>sób wykonania <strong>DO</strong> oraz stosowania<br />
leków określone na <strong>po</strong>dstawie indywidualnych<br />
<strong>po</strong>trzeb pacjenta z niewydolnością<br />
nerek.<br />
Przepis (zlecenie) dializy<br />
S<strong>po</strong>sób przeprowadzania dializy zalecony<br />
przez lekarza na <strong>po</strong>dstawie indywidualnych<br />
<strong>po</strong>trzeb, w celu osiągnięcia i utrzymania<br />
dobrego stanu fizycznego.<br />
Przewlekła niewydolność nerek<br />
Uszkodzenie nerek, którego nie można<br />
odwrócić, zwykle ma charakter <strong>po</strong>stępujący.
Przewlekły<br />
Długotrwały lub często nawracający.<br />
Przetoka<br />
Przetoka to rodzaj dostępu naczyniowego<br />
w hemo<strong>dializie</strong>. Znana także jako „przetoka<br />
tętniczożylna” lub „przetoka AV”.<br />
Przytarczyce<br />
Niewielkie gruczoły znajdujące się na szyi,<br />
które wytwarzają hormon przytarczyc.<br />
R<br />
Roztwór<br />
Płyn zawierający określoną ilość substancji.<br />
Płyn dializacyjny to roztwór zawierający<br />
glukozę, elektrolity i bufor.<br />
S<br />
Siła ciężkości<br />
Naturalna skłonność płynów i ciał stałych<br />
do spadania w kierunku środka Ziemi.<br />
W <strong>dializie</strong> <strong>otrzewnowej</strong> płyny przemieszczają<br />
się drenami dzięki sile ciężkości.<br />
Sód<br />
Elektrolit, który <strong>po</strong>maga regulować<br />
zawartość płynów w organizmie. Chlorek<br />
sodu jest znany jako sól kuchenna.<br />
Stężenie<br />
Siła roztworu. W <strong>dializie</strong> <strong>otrzewnowej</strong> jest<br />
to ilość glukozy w płynie do <strong>DO</strong> wyrażona<br />
procentowo (1,5 %, 2,3 % i 4,25 %).<br />
Substancja rozpuszczona<br />
Substancja, która jest rozpuszczona<br />
w cieczy, tworząc roztwór.<br />
Sucha waga<br />
Prawidłowa lub idealna waga pacjenta<br />
bez nadmiaru płynu.<br />
Sztuczna przetoka (graft)<br />
W <strong>dializie</strong>: chirurgiczne umieszczenie<br />
materiału syntetycznego łączącego tętnicę<br />
i żyłę w celu wytworzenia dostępu dla<br />
hemodializy.<br />
Ś<br />
Środek dezynfekujący<br />
Środek, który zabija bakterie i wirusy<br />
<strong>po</strong> zetknięciu się z nimi.<br />
Środki wiążące fosforan<br />
Leki stosowane do zmniejszenia absorpcji<br />
fosforanów przez organizm. Są przyjmowane<br />
razem z <strong>po</strong>siłkami.<br />
Świąd<br />
Swędzenie.<br />
121<br />
Słownik
Słownik<br />
122<br />
T<br />
Technika jałowa<br />
Czynności mające na celu uniknięcie<br />
zanieczyszczenia. Procedura stosowana<br />
dla zachowania obszaru w stanie wolnym<br />
od zarazków.<br />
Tętno<br />
Uczucie tętnienia w tętnicach zgodne<br />
z uderzeniami serca.<br />
Toksyna<br />
Każda substancja trująca.<br />
Transplantacja (przeszczep nerki)<br />
Zabieg chirurgiczny mający na celu wszczepienie<br />
nerki <strong>po</strong>chodzącej od dawcy.<br />
Tunel<br />
Droga cewnika otrzewnowego przez<br />
ścianę jamy brzusznej.<br />
Ty<strong>po</strong>wanie tkanek<br />
Dopasowanie komórek krwi i tkanek<br />
<strong>po</strong>tencjalnego dawcy i biorcy przeszczepu.<br />
U<br />
Ultrafiltracja (UF)<br />
Usuwanie nadmiaru płynu z krwi <strong>po</strong>dczas<br />
dializy.<br />
W<br />
Węglowodany<br />
Jeden z głównych składników <strong>po</strong>żywienia.<br />
Kategoria żywności, która jest łatwo<br />
przyswajana przez organizm w celu<br />
produkcji energii. Do węglowodanów<br />
należą skrobia i cukry.<br />
Witamina D<br />
Witamina niezbędna do wchłaniania<br />
wapnia. Choroba nerek u<strong>po</strong>śledza<br />
przemianę witaminy D w jej aktywną<br />
<strong>po</strong>stać.<br />
Współczynnik redukcji mocznika<br />
Odsetek mocznika, który został usunięty<br />
dzięki <strong>dializie</strong>. Miara adekwatności dializy.<br />
Wymiana<br />
Jedna wymiana lub cykl otrzewnowy to<br />
proces infuzji, zalegania i drenażu płynu<br />
do <strong>DO</strong>.<br />
Z<br />
Zanieczyszczenie<br />
Narażenie na zarazki. Umożliwienie<br />
kontaktu bakterii z obszarem jałowym,<br />
co czyni go niejałowym i stwarza<br />
możliwość infekcji.
Zapalenie<br />
Wstępna od<strong>po</strong>wiedź układu od<strong>po</strong>rnościowego<br />
na zakażenie lub <strong>po</strong>drażnienie.<br />
Cechuje się miejscowym zwiększeniem<br />
ucieplenia, zaczerwienieniem, obrzękiem<br />
lub bólem.<br />
Zapalenie kłębuszków nerkowych<br />
Zapalenie jednostek filtracyjnych nerek.<br />
Zastoinowa niewydolność serca<br />
Stan, w którym serce nieskutecznie<br />
przemieszcza krew do innych części<br />
ciała, <strong>po</strong>wodując nagromadzenie<br />
nadmiaru płynu w płucach.<br />
Zjonizowany wapń<br />
Niezwiązana część wapnia we krwi, która<br />
może zostać wykorzystana przez organizm.<br />
Zwyrodnienie wielotorbielowate nerek<br />
Dziedziczna choroba <strong>po</strong>legająca na<br />
rozwoju torbieli w nerkach. Torbiele<br />
<strong>po</strong>większają się i uszkadzają nerki.<br />
Ż<br />
Żyła<br />
Naczynie, które przenosi krew z innych<br />
części ciała z <strong>po</strong>wrotem do serca.<br />
123<br />
Słownik
Wyłączenie od<strong>po</strong>wiedzialności<br />
124<br />
Wyłączenie od<strong>po</strong>wiedzialności<br />
Niniejszy <strong>przewodnik</strong> został stworzony jako<br />
<strong>po</strong>moc uzupełniająca szkolenie i edukację<br />
nowych pacjentów <strong>po</strong>ddawanych <strong>dializie</strong><br />
<strong>otrzewnowej</strong> (<strong>DO</strong>). Jego zadaniem jest wsparcie<br />
pacjentów i personelu medycznego, a nie<br />
zastę<strong>po</strong>wanie ocen klinicznych lub zaleceń<br />
lekarza leczącego i pielęgniarki. Za terapię<br />
<strong>DO</strong> oraz decyzje, dotyczące leczenia określonego<br />
pacjenta, wyłączną od<strong>po</strong>wiedzialność<br />
<strong>po</strong>noszą lekarz leczący oraz pielęgniarka.<br />
Firma Fresenius Medical Care i niniejszy<br />
<strong>przewodnik</strong> dla pacjentów <strong>po</strong>ddawanych<br />
<strong>dializie</strong> <strong>otrzewnowej</strong> nie komentują i nie<br />
doradzają w sprawie refundacji, zalecania,<br />
możliwości zastosowania żadnych proce <br />
dur, leków ani urządzeń.<br />
Niniejszy <strong>przewodnik</strong> dla pacjentów leczonych<br />
dializą otrzewnową nie ma na celu naruszenia<br />
lub zastąpienia określonych zasad lub procedur<br />
programów <strong>DO</strong> <strong>po</strong>szczególnych <strong>po</strong>dmiotów<br />
świadczących usługi dializacyjne. Firma<br />
Fresenius Medical Care i jej <strong>po</strong>dmioty zależne<br />
nie udzielają żadnych zaleceń i nie biorą<br />
od<strong>po</strong>wiedzialności za zasady i procedury<br />
ustalone w klinikach <strong>po</strong>dmiotów świadczących<br />
usługi dializacyjne lub ośrodkach<br />
dializ.<br />
Copyright © by Fresenius Medical Care<br />
Deutschland GmbH, Bad Homburg,<br />
Niemcy 2009.<br />
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część<br />
niniejszej publikacji nie może być reprodukowana,<br />
przechowywana w systemie wyszukiwania,<br />
kopiowana, rejestrowana lub przesyłana<br />
w żadnej formie i żadnymi środkami,<br />
elektronicznie, mechanicznie, ani w żaden<br />
inny s<strong>po</strong>sób bez uprzedniego uzyskania<br />
pisemnej zgody właściciela praw autorskich.
Uwagi
Uwagi
Uwagi
Uwagi
Uwagi
Uwagi
Uwagi
Centrala: Fresenius Medical Care Deutschland GmbH · 61346 Bad Homburg v. d. H. · Niemcy · Telefon: +49 (0) 6172-609-0 · Faks: +49 (0) 6172-609-2191<br />
Polska: Fresenius Medical Care Polska S.A. · Ul. Krzywa 13 · 60-118 Poznań · Telefon: +48 (61) 8392 600 · Faks: +48 (61) 8392 601 · E-mail: sekretariat@fresenius.com.pl<br />
www.fresenius.com.pl · www.fmc-ag.com<br />
F00002158 PL (1.0 BGVCM 12.10) © Copyright 2009 Fresenius Medical Care Deutschland GmbH certified, PEFC/04311056
Change language