Katarzyna Zalasińska - Gandalf
Katarzyna Zalasińska - Gandalf Katarzyna Zalasińska - Gandalf
Wprowadzenie Pojęcie muzeum wywodzi się od greckiego mouseion, oznaczającego świątynię muz, greckich bóstw opiekujących się poszczególnymi gałęziami sztuki 1 . S.B. Linde pisał, że muzeum jest „miejscem schadzki w celu bawienia się wzajemnego kunsztami i naukami” 2 . Geneza muzealnictwa wiąże się nierozerwalnie z dziejami kolekcjonerstwa, które rozwija się od najdawniejszych czasów 3 . Pierwsze kolekcje powstawały już za czasów Aleksandra Wielkiego, choć koncepcja tworzenia muzeów publicznych pojawiła się dopiero w dobie oświecenia. Ruch kolekcjonerski rozwijał się głównie we Włoszech, skąd oddziaływał na Francję, Niemcy i inne kraje Europy. Jego rozkwit przypada na drugą połowę XVI w., gdy „w wyniku trwającego »dyskursu o ciekawości« władców, poetów, pisarzy, uczonych, księży, urzędników, kupców i papieży ogarnia moda na kolekcjonerstwo lub wręcz szaleństwo kolekcjonowania” 4 . Tworzone w tym okresie tzw. gabinety sztuki i osobliwości w XVIII w. przekształcone zostały z kolekcji dostępnych nielicznym i wybranym gościom w kolekcje publiczne. „Gabinety osobliwości nie były muzeami, gdyż nie miały dwóch konstytutywnych dla tych instytucji cech: były tworzone bez żadnego planu i nie były przezna- 1 Zob. M. Kurzątkowski, Mały słownik ochrony zabytków, Warszawa 1989, s. 45–46. 2 S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. III, Lwów 1857, s. 186. 3 Wedle niektórych autorów pierwszym kolekcjonerem był Noe (zob. J. Elsner, R. Cardinal, Introduction, w: The Culture of Colecting, Londyn 1994, s. 2). 4 H. Schreiber, Koncepcja „sztuki prymitywnej”, Warszawa 2012, s. 101. W szczególności „wśród bogatych patrycjuszy rozpowszechnił się zwyczaj gromadzenia i wystawiania antycznych marmurów, eksponowanych w reprezentacyjnych wnętrzach pałacowych, w ogrodach i na dziedzińcach. Kolekcje te nie były otwarte dla publiczności, jakkolwiek były one odwiedzane przez artystów podejmujących studia nad spuścizną antyczną” (I. Kozina, Dialog tradycji i awangardy: ontogeneza współczesnego muzeum, w: Muzeum sztuki. Antologia, red. M. Popczyk, Kraków 2005, s. 633). 9
Wprowadzenie czone dla szerszej widowni […]. Gabinety osobliwości były ośrodkami pracy naukowej, motorem rozwoju wiedzy, podstawą kolekcji sztuki w znaczeniu jak najbardziej współczesnym. Były również inspiracją dla artystów” 5 . Przyjmuje się, że pierwsze muzeum publiczne zostało założone w 1679 r. przez Eliasza Ashmole’a w Oksfordzie. Do najstarszych muzeów w nowoczesnym tego słowa znaczeniu należy ponadto British Museum, utworzone aktem parlamentu w 1753 r., a otwarte w 1759 r. w Montague House po przejęciu przez państwo w darowiźnie prywatnych zbiorów sir Hansa Sloane’a. Choć, jak pisał T. Dobrowolski, „dopiero rewolucja francuska wytworzyła świadomość, że dzieła sztuki i wyniki nauki są wspólnym dobrem ludzkości, czemu dał wyraz dekret Zgromadzenia Narodowego w roku 1791, głoszący, że zbiory publiczne »mają stać otworem dla całej ludzkości, dla całego świata«. Na tej podstawie utworzono Muzeum Luwru po upaństwowieniu dawnych zbiorów królewskich i włączeniu do nich skonfi skowanych zbiorów prywatnych” 6 . Powstanie pierwszych muzeów w Europie środkowej przypada na koniec XVIII w. W 1796 r. utworzono w Pradze Privat-Gesellschaft Patriotischer Kunstfreunde, a w 1802 r. Ferenc Szehenyi ofi arował narodowi węgierskiemu Bibliotheca Hungarica Familiae Comitum Szechenyi Patriae Sacrata 7 . W tym też okresie powstają pierwsze polskie muzea, utworzone przez Izabelę z Flemmingów Czartoryską oraz Stanisława Kostkę Potockiego. Jak przyjmuje K. Pomian, nie były to muzea w ścisłym tego słowa znaczeniu. „Były to zbiory prywatne udostępniane wprawdzie publiczności, ale pozostające nadal własnością swych twórców. Za muzea bowiem można uznać dowolny zbiór przedmiotów wtedy dopiero, gdy zapewnione są warunki, które czynią możliwym trwanie tego zbioru jako regularnie otwartego dla publiczności po śmierci założyciela, w nieograniczonym z założenia przedziale czasowym. Gdy, innymi słowy, jego właścicielem zostaje osoba prawna: stowarzyszenie, korporacja, rada powiernicza, instytucja publiczna, gmina czy państwo” 8 . 5 M. Krawczyk, Osobliwe gabinety epoki ciekawości, „Mówią Wieki. Magazyn Historyczny” 2012, nr 1, s. 23. 6 Zob. T. Dobrowolski, w: Muzealnictwo, red. S. Komornicki, T. Dobrowolski, Kraków 1947, s. 19. 7 K. Pomian, Winckelmann Polski, w: 200 lat muzealnictwa warszawskiego. Dzieje i perspektywy. Materiały sesji naukowej, red. A. Rottermund, A. Sołtan, M. Wrede, Warszawa 2006, s. 16–17. 8 Tamże, s. 17. 10 www.lexisnexis.pl
- Page 2 and 3: Muzea publiczne Studium administrac
- Page 4 and 5: Spis treści Wykaz skrótów . . .
- Page 6 and 7: Wykaz skrótów Publikatory Dz.Pr.
- Page 10 and 11: Wprowadzenie Z tych względów wsp
- Page 12 and 13: Wprowadzenie nurtu działalności p
- Page 14 and 15: Wprowadzenie wości muzeum w tradyc
Wprowadzenie<br />
Pojęcie muzeum wywodzi się od greckiego mouseion, oznaczającego świątynię<br />
muz, greckich bóstw opiekujących się poszczególnymi gałęziami<br />
sztuki 1 . S.B. Linde pisał, że muzeum jest „miejscem schadzki w celu bawienia<br />
się wzajemnego kunsztami i naukami” 2 . Geneza muzealnictwa<br />
wiąże się nierozerwalnie z dziejami kolekcjonerstwa, które rozwija się od<br />
najdawniejszych czasów 3 . Pierwsze kolekcje powstawały już za czasów<br />
Aleksandra Wielkiego, choć koncepcja tworzenia muzeów publicznych<br />
pojawiła się dopiero w dobie oświecenia. Ruch kolekcjonerski rozwijał się<br />
głównie we Włoszech, skąd oddziaływał na Francję, Niemcy i inne kraje<br />
Europy. Jego rozkwit przypada na drugą połowę XVI w., gdy „w wyniku<br />
trwającego »dyskursu o ciekawości« władców, poetów, pisarzy, uczonych,<br />
księży, urzędników, kupców i papieży ogarnia moda na kolekcjonerstwo lub<br />
wręcz szaleństwo kolekcjonowania” 4 . Tworzone w tym okresie tzw. gabinety<br />
sztuki i osobliwości w XVIII w. przekształcone zostały z kolekcji dostępnych<br />
nielicznym i wybranym gościom w kolekcje publiczne. „Gabinety<br />
osobliwości nie były muzeami, gdyż nie miały dwóch konstytutywnych dla<br />
tych instytucji cech: były tworzone bez żadnego planu i nie były przezna-<br />
1 Zob. M. Kurzątkowski, Mały słownik ochrony zabytków, Warszawa 1989, s. 45–46.<br />
2 S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. III, Lwów 1857, s. 186.<br />
3 Wedle niektórych autorów pierwszym kolekcjonerem był Noe (zob. J. Elsner, R. Cardinal,<br />
Introduction, w: The Culture of Colecting, Londyn 1994, s. 2).<br />
4 H. Schreiber, Koncepcja „sztuki prymitywnej”, Warszawa 2012, s. 101. W szczególności<br />
„wśród bogatych patrycjuszy rozpowszechnił się zwyczaj gromadzenia i wystawiania<br />
antycznych marmurów, eksponowanych w reprezentacyjnych wnętrzach pałacowych,<br />
w ogrodach i na dziedzińcach. Kolekcje te nie były otwarte dla publiczności,<br />
jakkolwiek były one odwiedzane przez artystów podejmujących studia nad spuścizną<br />
antyczną” (I. Kozina, Dialog tradycji i awangardy: ontogeneza współczesnego muzeum,<br />
w: Muzeum sztuki. Antologia, red. M. Popczyk, Kraków 2005, s. 633).<br />
9
Change language