Katarzyna Zalasińska - Gandalf

Wprowadzenie
Z tych względów współcześnie dominuje defi nicja muzeum w ujęciu instytucjonalnym,
co tym samym tworzy interesujące pole badawcze do prowadzenia
studiów administracyjnoprawnych 9 .
Motywacją do podjęcia badań nad statusem prawnym muzeów publicznych
była potrzeba odpowiedzi na pytanie, czy obecna regulacja prawna
odpowiada wyzwaniom stojącym przed tymi instytucjami 20 lat po transformacji
ustrojowej. Stało się to szczególnie aktualne wobec współczesnych
problemów polskich muzeów publicznych. Piszący o zmieniających
się uwarunkowaniach realizacji misji muzealnej A. Rottermund wskazuje:
„Dzisiaj po dwudziestu latach niepodległości obserwujemy, jak na naszych
oczach zmienia się model instytucji muzealnej, zmierzając nieubłaganie
w kierunku »miękkiej« komercjalizacji. […] Ten nowy model muzeum
okreś lany jest coraz częściej jako post-muzeum. Działa przeważnie na zasadach
przedsiębiorstwa usługowego” 10 . Nierzadko komercjalizacja muzeów
sprawia, że „coraz częściej łamie się tradycją uświęcone zasady działania
okreś lone w kodeksach zachowań, a dyrektorzy wielkich muzeów światowych
coraz rzadziej stają na czele organizacji zawodowych w rodzaju
ICOM-u, by nie być posądzeni o hipokryzję” 11 . Proces ten nie jest przy
tym domeną wyłącznie polskich muzeów, np. „na obszarze niemieckiego
kręgu kulturowego dokonuje się powolny proces odrywania muzeów i galerii
spod bezpośredniej gestii państwa. Prywatyzacja instytucji kultury
nie przebiega tu w tak bezpośredni sposób, jak w świecie anglosaskim, ale
jest faktem. Przyjmuje ona kształt autonomizacji, w ramach której »państwowe«
muzea i galerie uzyskały znaczącą samodzielność – instytucjo-
9 Zob. np. D.A. Allan, Rola muzeów, w: Organizacja muzeów. Rady praktyczne, „Biblioteka
Muzealnictwa i Ochrony Zabytków”, seria B, t. XVII, Warszawa 1967, s. 11. Autor
wskazuje, że „muzeum […] grupuje pod jednym dachem, dla wygody, przedmioty
pierwotnie rozproszone w czasie i przestrzeni. Z drugiej strony muzeum identyfi kuje
przedmioty i dołącza do nich objaśnienia, co stanowi pierwszy krok do ich zrozumienia;
kieruje myśl zwiedzającego daleko od przedmiotów, które są mu bliskie i od
bezpośredniego środowiska. Po trzecie – muzeum wystawia swoje zbiory w ten sposób,
by zwiedzający odczuwał przyjemność przy studiowaniu ich, by był szczęśliwy, że tam
chodzi, że może oglądać z bliska eksponowane przedmioty; by odczuwał pragnienie
bliższego ich poznania i powrotu do muzeum”.
10 A. Rottermund, O roli muzeów polskich w kształtowaniu świadomości narodowej i politycznej
Polaków, w: Muzea regionalne. Jaka przyszłość?, red. K. Łukawski, Pułtusk
2010, s. 30.
11 A. Rottermund, Muzeum w procesie przemian, „Spotkania z Zabytkami” 2010,
nr 11–12, s. 18.
11