Dializa otrzewnowa - Podręcznik szkoleniowy dla pacjenta

Dializa otrzewnowa 

Podręcznik szkoleniowy dla pacjenta 

Żyj pełnią życia

Spis treści 

I. Nerki i choroba nerek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 - 6 

Prawidłowa budowa i funkcja nerek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 - 2 

Choroba nerek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 - 5 

Omów z pacjentem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 

II. Zasady dializy otrzewnowej i niezbędne umiejętności . . . . . . 7 - 25 

Zasady podstawowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 - 10 

Wymiana płynu w dializie otrzewnowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 - 12 

Płyny (roztwory) do dializy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 - 14 

Rodzaje dializy otrzewnowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 

Techniki aseptyczne w dializie otrzewnowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 - 18 

Typowy cewnik oraz pielęgnacja miejsca ujścia cewnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 

Monitorowanie dializy w domu oraz przechowywanie zapisu dializy . . . . . . . . . . . . 20 

Oznaki funkcji życiowych i ciężar ciała . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 - 23 

Omów z pacjentem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 - 25 

III. Żywność i odżywianie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 - 34 

Białko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 

Sód . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 

Potas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 

Wapń i fosfor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 

Płyny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 

Kalorie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 - 33 

Omów z pacjentem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 

IV. Leki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 - 48 

Informacje ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 

Leki wiążące fosforany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 

Wapń i witamina D . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 

Erytropoetyna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 - 40 

Żelazo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 - 41 

Witaminy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 - 42 

Składniki mineralne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 

Leki zobojętniające kwasy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 

Leki przeciwbólowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 

Leki przeciwhistaminowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 

Heparyna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 


Spis treści 

IV. Leki (ciąg dalszy) 

Leki przeczyszczające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 

Leki moczopędne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 

Szczepionki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 

Leki obniżające ciśnienie krwi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 

Insulina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 

Antybiotyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 


V. Możliwe problemy związane z dializą otrzewnową . . . . . . 49 - 59 

Zakażenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 - 52 

Zaburzenia równowagi płynów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 - 54 

Włóknik w dializacie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 

Krew w dializacie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 

Ból lub dyskomfort . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 - 55 

Przepuklina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 

Zaparcia/biegunki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 - 56 

Problemy z wpływem/wypływem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 

Zanieczyszczenie cewnika, drenów lub worka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 - 57 

Świąd skóry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 


VI. Styl życia i choroba nerek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 - 70 

Rodzina – zmiany oraz wpływ na role i odpowiedzialności . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 

Higiena osobista . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 

Ćwiczenia/rehabilitacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 

Seksualność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 - 67 

Podróże . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 - 69 

Omów z pacjentem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 

VII. Służby społeczne i źródła finansowe . . . . . . . . . . . . . . . . 71 - 74 

Służby społeczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 

Edukacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 

Środki finansowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 

Organizacje wspierające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 

Omów z pacjentem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 


Nerki i choroba nerek

Nerki i choroba nerek 

PRAWIDŁOWA BUDOWA I FUNKCJA NEREK 

Rodzimy się z dwoma nerkami. Nerki są wielkości pięści, zaś ich kształt przypomina fasolki. 

Znajdują się pośrodku pleców, po obu stronach kręgosłupa i są częściowo chronione przez żebra. 

Położenie nerek: 

Z każdej nerki odchodzi przewód wyprowadzający nazywany moczowodem. Moczowody umożliwiają 

spływanie do pęcherza moczowego moczu produkowanego w nerkach. Pęcherz moczowy gromadzi 

mocz do czasu, gdy zostaje on wydalony na zewnątrz poprzez przewód zwany cewką moczową. 

Tak więc układ moczowy składa się z nerek, moczowodów, pęcherza moczowego oraz cewki 

moczowej. 

Układ moczowy: 

Nerki 

Moczowody 

Pęcherz 

moczowy 

Cewka 

moczowa 

Żyj pełnią życia 

1

2 


Zdrowe nerki pełnią szereg funkcji. Znajomość tego, jak działają nerki, pozwala zrozumieć chorobę 

oraz jej leczenie za pomocą dializy otrzewnowej. 

Kontrola poziomu wody i sodu 

Nerki pozwalają usuwać wodę oraz sód (sól), zachowując równowagę płynową organizmu. 

Taka równowaga zapobiega powstawaniu obrzęków oraz utrzymuje odpowiednie ciśnienie krwi. 

Równowaga chemiczna organizmu 

Nerki pozwalają na utrzymanie równowagi chemicznej organizmu (elektrolity i składniki mineralne). 

Dwoma przykładowymi elektrolitami są sód i potas. 

Kontrola ciśnienia krwi 

Jednym ze sposobów kontroli ciśnienia krwi jest usuwanie dużych ilości wody i sodu. 

Nerki produkują również enzym reninę, który kontroluje ciśnienie krwi. 

Produkcja krwinek czerwonych 

Nerki stymulują produkcję nowych krwinek czerwonych. W normalnych warunkach nerki 

produkują hormon zwany erytropoetyną, który stymuluje szpik kostny do produkcji nowych 

krwinek czerwonych. Niewydolność nerek prowadzi do zmniejszonego wydzielania tego hormonu. 

Zmniejszona produkcja czerwonych krwinek może prowadzić do niedokrwistości (anemii). 

Usuwanie produktów przemiany materii 

Azot mocznika we krwi (BUN) oraz kreatynina są produktami przemiany materii. Organizm 

wytwarza je podczas spalania pokarmów w trakcie normalnych czynności życiowych. Prawidłowo 

działające nerki usuwają z krwioobiegu takie niepotrzebne produkty metabolizmu. Produkty te są 

szkodliwe, jeśli nie zostaną usunięte przez nerki lub w trakcie dializy. 

Regulacja stężeń wapnia i fosforu 

Nerki odgrywają kluczową rolę w zapewnianiu i utrzymaniu prawidłowego poziomu wapnia, fosforu 

oraz witaminy D. W wyniku prawidłowej pracy nerek ilości wapnia i fosforu w organizmie pozostają 

w równowadze. 



POSTĘP CHOROBY NEREK DO NIEWYDOLNO- 

ŚCI NEREK KOŃCOWEGO STOPNIA (ESRD) 

Początkowo choroba nerek ma powolny i utajony przebieg. Można chorować przez wiele miesięcy lub 

lat, zanim pojawią się objawy choroby, z którymi pacjent zgłasza się do lekarza. Takie objawy to 

najczęściej obrzęki, zmęczenie, nudności, wymioty, bóle głowy, niewyraźne widzenie, świąd skóry 

oraz płytki oddech. Jeśli nerki nie mogą usunąć odpowiedniej ilości wody i sodu (soli), wówczas 

dochodzi do obrzęków i spłycenia oddechu. Zmęczenie jest wynikiem nagromadzenia produktów 

przemiany materii oraz niedokrwistości wywołanej niewydolnością nerek. Nagromadzenie się 

produktów przemiany materii nazywa się mocznicą. Może ono wywoływać świąd skóry, nudności 

oraz wymioty. Bóle głowy i zaburzenia widzenia są wynikiem wysokiego ciśnienia krwi. Jednakże wiele 

z tych oznak i objawów może być spowodowanych również przez inne schorzenia. Pacjent może 

mieć niektóre z tych objawów i nie chorować na niewydolność nerek. 

Podczas niewydolności nerek zmienia się wygląd chorych oraz funkcjonowanie ich organizmu. 

Skóra 

U pacjentów z niewydolnością nerek skóra staje się blada, o żółtawym zabarwieniu. U niektórych 

pacjentów z upływem czasu skóra może stać się ciemniejsza (większa zawartość pigmentu). 

Świąd może być wywołany przez nagromadzenie się produktów przemiany materii lub z powodu 

zwiększonego poziomu fosforanów towarzyszącego niewydolności nerek. Nagłe wystąpienie uczucia 

swędzenia może być spowodowane przez reakcję alergiczną wywołaną przez stosowane leki. Taki 

objaw należy zgłosić lekarzowi, aby wdrożył odpowiednie leczenie. 

Sen 

Częstym problemem wśród pacjentów z niewydolnością nerek jest bezsenność. Nie poznano 

przyczyny tego zaburzenia. Stres emocjonalny oraz wysiłek u pacjentów leczonych dializą może być 

jednym z powodów. W takim przypadku pomocne mogą być ćwiczenia oraz środki uspokajające 

przyjmowane wieczorem z polecenia lekarza. Porozmawiajcie Państwo z pielęgniarką lub z lekarzem, 

jeśli problemy ze snem będą się utrzymywały. 


3

4 


Wysokie ciśnienie krwi (nadciśnienie tętnicze) 

Krew krąży w krwioobiegu pod pewnym ciśnieniem. Ciśnienie krwi nie jest stałe – zmienia się z dnia 

na dzień, a nawet z minuty na minutę. Ciśnienie może się podnieść w stanie podniecenia lub 

zdenerwowania, albo obniżyć podczas spoczynku lub snu. Taka zmiana jest normalna. 

Ciśnienie poniżej 140/90 milimetrów słupa rtęci (mmHg) jest uważane za prawidłowe. Ciśnienie krwi 

jest różne u różnych osób. U niektórych osób normalne ciśnienie krwi może nie przekraczać 100/60. 

Jednak jeśli u osoby z normalnym ciśnieniem na poziomie 140/90 pojawi się nagle ciśnienie 100/60, 

to takie ciśnienie uznawane jest u tej osoby za niskie i może wymagać leczenia. 

Nadciśnieniem nazywa się stan, w którym przez dłuższy czas ciśnienie utrzymuje się powyżej wartości 

prawidłowych. Większość pacjentów z niewydolnością nerek (mocznicą) cierpi z powodu 

nadciśnienia. Wszyscy pacjenci powinni monitorować ciśnienie krwi. Niekontrolowane ciśnienie krwi 

może wpływać na serce i naczynia krwionośne, powodować chorobę wieńcową lub nawet wylew krwi 

do mózgu. Jeśli nadciśnienie utrzymuje się na wysokim poziomie, może dojść do przeciążenia mięśnia 

sercowego i rozwoju zastoinowej niewydolności serca. Kontrolując ciśnienie krwi należy pamiętać o 

odpowiedniej podaży płynów i soli. Nadmierne spożycie soli wywołuje pragnienie, w wyniku czego 

pacjent przyjmuje więcej płynów, co z kolei zwiększa ciężar ciała (ciężar płynów, obrzęk) oraz podnosi 

ciśnienie krwi. Niektórzy pacjenci mogą przyjmować nieco więcej soli niż inni. Lekarz zadecyduje, jaką 

ilość soli i płynów możecie Państwo spożyć. 

Neuropatia 

Podczas niewydolności nerek wielu pacjentów doświadcza objawów ze strony układu nerwowego, 

np. mrowienia, pieczenia, drętwienia oraz bólu (neuropatia) rąk i stóp. W razie pojawienia się takich 

objawów należy poinformować lekarza. 

Skaza moczanowa (dna) 

Zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi w trakcie niewydolności nerek może prowadzić do 

skazy moczanowej. Oznakami i objawami skazy moczanowej są: ból, zaczerwienienie oraz obrzęk 

stawów. Zazwyczaj obrzęk obejmuje tylko jeden staw, najczęściej jest to staw palucha. Odpowiednio 

prowadzona dializa z reguły usuwa takie objawy, jednak lekarz może również zalecić leki doustne, 

które mogą być pomocne. 

Zakażenia 

Pacjenci z niewydolnością nerek ciężko znoszą zakażenia. W przypadku pojawienia się chrypy, kaszlu 

lub gorączki należy poinformować lekarza. Lekarz pobierze materiał na posiew, wykona odpowiednie 

badania i zleci leczenie. Ponieważ antybiotyki nie są skuteczne w infekcjach wirusowych, takich jak 

np. ,,przeziębienie’’, w tym i podobnych przypadkach lekarz nie zaleci antybiotyków. 



Zapalenie osierdzia 

U pacjentów z ciężką postacią mocznicy może rozwinąć się zapalenie osierdzia (zapalenie worka lub 

błony otaczającej serce). Taki stan objawia się ciągłym bólem w środkowej części klatki piersiowej, 

który może zmniejszać się w pozycji siedzącej i nasilać podczas głębokiego oddychania. 

Hiperkaliemia 

Hiperkaliemia to wysoki poziom (stężenie) potasu we krwi. Jest to poważny stan, który może 

powodować ciężkie, nawet prowadzące w konsekwencji do śmierci, zmiany rytmu serca. Może 

również powodować osłabienie i bóle mięśni. 

Objawy przewlekłej choroby nerek 

SKÓRA 

Kolor żółtawy lub szary 

Swędzenie (świąd) 

Suchość i łuszczenie się 

Włosy - suche 

UKŁAD POKARMOWY 

Suche i wrażliwe usta 

Metaliczny posmak 

Biegunka 

Pragnienie 

Nudności/wymioty 

Utrata apetytu 

Utrata ciężaru ciała 

Czkawka 

MIĘŚNIE 

Osłabienie mięśni 

Drżenie mięśni 

Palenie stóp 

KREW 

Zmniejszenie liczby krwinek czerwonych 

Łatwe męczenie się 

Łatwe krwawienie 

PSYCHIKA 

Senność 

Problemy z zasypianiem 

Bóle głowy 

Zaburzenia koncentracji 

Obniżenie nastroju 

SERCE 

Wysokie ciśnienie krwi 

Obrzęki 

Płyn w okolicy serca (w worku osierdziowym) 

Dolegliwości ze strony serca 

MOCZ 

Częste nocne oddawanie moczu 

Zmniejszona ogólna ilość moczu 

KOŚCI 

Bóle kostne 

Łamliwość kości 

UKŁAD ROZRODCZY 

Mniejsze zainteresowanie sprawami seksu 

Bezpłodność 

Zaburzenia erekcji/wytrysku 

Brak lub zmniejszenie się częstości menstruacji 


5

6 

OMÓW Z PACJENTEM 


A. Funkcje nerek 

- Utrzymywanie równowagi płynów ustrojowych i związków chemicznych 

- Usuwanie produktów przemiany materii 

- Kontrola ciśnienia krwi 

- Wpływ na produkcję krwinek czerwonych 

- Utrzymywanie równowagi wapnia i fosforu 


B. Należy omówić z pacjentem zmiany, jakie zaszły w jego organizmie wraz z chorobą nerek. Od jak 

dawna obserwuje te zmiany? 


Zasady dializy otrzewnowej i niezbędne umiejętności

Zasady dializy otrzewnowej i niezbędne 

umiejętności 

A. ZASADY PODSTAWOWE 

B. WYMIANA PŁYNU W DIALIZIE OTRZEWNOWEJ 

C. PŁYNY (ROZTWORY) DO DIALIZY 

D. RODZAJE DIALIZY OTRZEWNOWEJ 

E. TECHNIKI ASEPTYCZNE W DIALIZIE OTRZEWNOWEJ 

F. TYPOWY CEWNIK ORAZ PIELĘGNACJA MIEJSCA 

UJŚCIA CEWNIKA 

G. MONITOROWANIE DIALIZY W DOMU ORAZ 

PRZECHOWYWANIE ZAPISU DIALIZY 

H. OZNAKI FUNKCJI ŻYCIOWYCH I CIĘŻAR CIAŁA 

I. OMÓW Z PACJENTEM 


7

8 



ZASADY PODSTAWOWE 

Dializa jest potrzebna wówczas, gdy doszło do uszkodzenia nerek i nie mogą one dalej usuwać wody 

oraz produktów przemiany materii. Słowo ,,dializować’’ oznacza ,,oczyszczać’’. Celem dializy jest: 

• Usuwanie produktów przemiany materii 

• Usuwanie nadmiaru wody 

• Przywracanie równowagi chemicznej organizmu poprzez usuwanie nadmiaru 

niektórych substancji chemicznych oraz dodawanie do krwi innych substancji, 

których poziom może być poniżej normy. 

W celu przeprowadzenia dializy potrzebna jest błona z małymi otworami (porami), która odfiltrowuje 

produkty przemiany materii. Spotkacie się Państwo z terminem błona półprzepuszczalna. Błona 

półprzepuszczalna oznacza, że niektóre substancje mogą przenikać przez taką błonę, inne zaś nie. 

Na przykład produkty przemiany materii przenikają przez błonę półprzepuszczalną. Natomiast duże 

cząsteczki, takie jak białka i czerwone krwinki, nie mogą przez nią przenikać. 

Dializa otrzewnowa wykorzystuje błonę otrzewnową do filtrowania. Błona otrzewnowa – zwana 

otrzewną – jest cienką błoną wyściełającą jamę brzuszną i pokrywającą większość organów 

wewnętrznych, np. żołądek, wątrobę i jelita. Otrzewna działa jak błona dializacyjna umożliwiając 

przenikanie produktów przemiany materii z organizmu do płynu dializacyjnego. Błona otrzewnowa jest 

całkowicie zamknięta i utrzymuje roztwór do dializy, nie dopuszczając do żadnych przecieków. 

Otrzewna posiada wiele drobnych naczyń krwionośnych (naczynia włosowate). Jedne substancje 

przenikają poprzez takie małe naczynia krwionośne z krwi do płynu dializacyjnego, podczas gdy inne 

substancje przechodzą z płynu dializacyjnego do krwioobiegu. To przemieszczanie się zachodzi dzięki 

procesom osmozy, dyfuzji i ultrafiltracji. 




Jama 

otrzewnowa 

Otrzewna działa jak błona półprzepuszczalna – pozwala 

na przejście małych cząsteczek i wody zatrzymując 

większe cząsteczki, jak białka i komórki krwi. 

Jama otrzewnowa/błona otrzewnowa 

Błona półprzepuszczalna 

Mocznik 

Cząsteczka 

wody 

Komórki 

krwi 

Błona otrzewnowa 

Osmoza 

Osmoza to proces, w którym woda przemieszcza się poprzez błonę otrzewnową z obszaru o 

największej ilości wody do obszaru o najniższej ilości wody (strona o wyższym stężeniu). 

Dzięki osmozie organizm wyrównuje stężenia po obu stronach błony. Glukoza (cukier), sól oraz inne 

elektrolity we krwi oraz płynie dializacyjnym tworzą ,,siłę 

osmotyczną’’. Płyn (roztwór) do dializy ma dużą ,,siłę 

Osmoza z glukozą 

osmotyczną’’, która przyciąga wodę z krwi poprzez otrzewną 

i tworzy dializat. Dzięki tej ,,sile osmotycznej’’ razem z wodą 

Krew 

przez błonę otrzewnową przechodzą również produkty 

przemiany materii. 

Błona 

Dializat 

Krew 

PłYN 

DIALIZACYJNY 

Glukoza 


9

10 

przemiany Waste 

products materii we in 

thekrwi blood 



Dyfuzja 

Produkty przemiany materii oraz nadmiar substancji chemicznych są usuwane z krwi dzięki procesowi 

dyfuzji. W roztworze do dializy nie ma produktów przemiany materii, natomiast zawiera on 

odpowiednią ilość substancji chemicznych. Gdy roztwór do dializy wprowadzony zostaje do jamy 

otrzewnowej, produkty przemiany materii oraz nadmiar substancji chemicznych przenikają do niego 

przez błonę otrzewnową. 

Produkty 

Przechodzą 

Pass przezthrough błonę 

the otrzewnową peritoneal 

membrane 

Do płynu 

(roztworu) Into 

the dialysis 

solution 

dializacyjnego 

Innym przykładem tego zjawiska jest torebka herbaty, która po zanurzeniu w wodzie zabarwia ją i 

nadaje jej smak. Smak liści herbaty dyfunduje do wody. 

Ultrafiltracja 

Ultrafiltracja to zjawisko, podczas którego usuwana jest dodatkowa ilość wody. Ultrafiltracja w dializie 

otrzewnowej zachodzi dzięki zastosowaniu roztworu do dializy o podwyższonej zawartości glukozy 

(cukru). Płyny dializacyjne zawierają różne stężenia glukozy. Im wyższe stężenie glukozy, tym większa 

ilość wody zostanie usunięta z organizmu. 




WYMIANA PŁYNU W DIALIZIE OTRZEWNOWEJ 

Roztwór do dializy jest wpuszczany do jamy otrzewnej za pomocą cewnika. Cewnik to elastyczna 

rurka, którą lekarz wprowadza do brzucha (jamy otrzewnowej) pacjenta. Roztwór jest utrzymywany w 

jamie otrzewnowej przez pewien czas, zwany czasem zalegania. Podczas tego okresu nadmiar 

płynów oraz produkty przemiany materii przechodzą z krwi do roztworu w jamie otrzewnowej. 

Roztwór z dodatkowym płynem oraz produktami przemiany materii nazywany jest dializatem. Dializat 

usuwany jest po zakończeniu okresu zalegania, a na jego miejsce wprowadzany jest nowy roztwór. 

Wymiana składa się, zatem z procesów napełniania (wpływu), zalegania i usuwania (wypływu) płynu 

dializacyjnego. 

Przyjrzyjmy się bliżej procesowi wymiany płynu w trakcie dializy otrzewnowej: 

Wypełnianie 

Świeży roztwór jest wprowadzany do pustej jamy otrzewnowej za 

pomocą cewnika. Wypełnienie jamy otrzewnowej trwa z reguły od 5 

do 10 minut. 

Wypełnianie odbywa się grawitacyjnie lub dzięki pompie (jeśli używa 

się cyklera). 

Okres zalegania 

Na tym etapie dochodzi do procesu dializy. Płyn pozostaje w jamie 

otrzewnowej przez określoną liczbę godzin (zazwyczaj 4-6 godzin). 

Lekarz określi, jak długo płyn powinien znajdować się w jamie 

otrzewnowej. 

Usuwanie (drenaż) 

Po okresie zalegania płyn, zawierający produkty przemiany materii 

oraz zbyteczną wodę, zostaje usunięty. Przy wymianie CADO (Ciągła 

Ambulatoryjna Dializa Otrzewnowa) worek drenażowy umieszczony 

jest na podłodze lub innej niskiej powierzchni. Dializat (zużyty płyn) 

przepływa do worka drenażowego dzięki grawitacji. Również u 

pacjentów dializowanych przy użyciu cyklera, dializat drenowany jest 

do worka drenażowego lub do drenu usuwającego dializat 

bezpośrednio do odpływu kanalizacyjnego. Zdrenowany do worka 

dializat wylewa się, a zużyty worek wyrzuca. 

Płyn dializacyjny ma właściwości odbierania 

produktów przemiany materii z krwi. 

Podłączasz worek z płynem dializacyjnym do 

cewnika założonego do jamy otrzewnowej. 

Płyn wpływa do jamy otrzewnowej. 

Błona 

otrzewnowa 

wyściela jamę 

brzuszną. 

Produkty 

przemiany 

materii 

przenikają 

przez tę błonę 

do płynu 

dializacyjnego. 

Zużyty płyn 

dializacyjny 

(dializat) 

wypuszczany 

jest po kilku 

godzinach z 

jamy 

otrzewnowej 

(brzusznej) i 

zastępowany 

świeżym 

płynem. 

Proces wypełniania, zalegania oraz usuwania roztworu w czasie zabiegu 

dializy otrzewnowej nazywany jest Wymianą. 


11

12 



Przyjrzyjmy się bliżej procesowi wymiany płynu w trakcie dializy otrzewnowej: 

(Ciąg dalszy) 

Państwa lekarz oceni również, ile płynu będzie potrzebne podczas każdej wymiany. Jama 

otrzewnowa ma pojemność około 3 do 4 litrów. Podczas kilku pierwszych wymian, po wypełnieniu 

jamy otrzewnowej płynem, pacjenci mogą mieć wrażenie pełności w brzuchu. Po jakimś czasie 

przyzwyczajają się do takiego uczucia. 

Państwa lekarz określi konieczną codzienną liczbę wymian. Pielęgniarka może pomóc pacjentowi 

ułożyć program dnia uwzględniając jego potrzeby. Pacjent może wykonywać normalne codzienne 

czynności mając w jamie otrzewnowej płyn dializacyjny. Dializowanie metodą otrzewnową 

dostosowuje się do codziennych czynności życiowych pacjenta, a nie na odwrót. 




PŁYNY (ROZTWORY) DO DIALIZY 

Objętości i stężenia (siła) płynów do dializy 

Istnieje wiele dostępnych stężeń i pojemności worków z płynami do dializy. Lekarz zadecyduje, jaki 

rodzaj roztworu i pojemność worka powinny być zastosowane u danego pacjenta. 

Najpopularniejsze pojemności to: 

- 2 litry 

- 2,5 litra 

- 3 litry 

Siły roztworu (stężenia wyrażone w procentach) odnoszą się do zawartości glukozy (cukru) w worku. 

- 1,5% ma najmniejszą zawartość cukru i najczęściej używany jest, jeśli pacjent nieznacznie 

przybiera na wadze (0-0,5kg). 

- 2,5% używany jest zazwyczaj, jeśli pacjent przybiera od 1 do 1,5 kg płynu ponad suchą masę 

ciała. Taki roztwór pozwala usunąć nadmiar płynu. 

- 4,25% zawiera najwyższe stężenie cukru i jest stosowany, jeśli pacjent przybiera ponad 1,5 kg 

powyżej zalecanej masy ciała. Taki roztwór pozwala usunąć większą ilość płynu. 

Siła roztworu, jaki musi być użyty, zależy od ilości płynu, który należy usunąć. Im większa ilość wody 

do usunięcia, tym większe powinno być stężenie glukozy w zastosowanym roztworze. Ilość płynu 

usuniętego z organizmu zależy od długości wymiany dializy otrzewnowej oraz właściwości błony 

otrzewnowej danego pacjenta. 

Dwulitrowe worki z płynem dializacyjnym mogą usunąć: 

- 1,5% glukoza – usuwa około 100 do 300 ml wody 



Lekarz oraz pielęgniarki w stacji dializ poinformują, który roztwór do dializy jest dla Państwa najbardziej 

odpowiedni. Zależy to od ciężaru ciała, ciśnienia krwi oraz od objawów i odpowiedzi pacjenta na 

terapię dializami. 


13

14 



Objętości i stężenia (siła) płynów do dializy (Ciąg dalszy) 

Płyn dializacyjny składa się z: 

- Sterylnej wody 

- Związków chemicznych/elektrolitów 

- Glukozy 

Płyn dializacyjny zawsze powinien być przejrzysty. Należy sprawdzić datę ważności na opakowaniu i 

upewnić się, że roztwór jest zdatny do użycia. Między opakowaniem zewnętrznym, a workiem z 

roztworem mogą pojawić się kropelki wody. Takie skraplanie się pary wodnej jest zjawiskiem 

normalnym. Należy jednak zawsze sprawdzić szczelność worka. Sprawdzenie polega na lekkim 

ściśnięciu worka. Należy usunąć każdy worek, który zawiera mętny roztwór, jest przeterminowany lub 

nieszczelny. Jest również bardzo ważne sprawdzenie siły i wielkości (pojemności) worka. 

Pięć rzeczy, o których należy pamiętać 

- Siła roztworu do dializy – sprawdź, czy płyn ma odpowiednie stężenie glukozy (1,5%, 2,5% lub 

4,25%). 

- Objętość płynu – sprawdź wielkość worka, aby mieć pewność, że zawiera on objętość płynu, 

której potrzebujesz. 

- Data ważności – nigdy nie należy stosować roztworu przeterminowanego. Data ważności 

znajduje się na worku. 

- Przejrzystość płynu. 

- Szczelność worka. 




RODZAJE DIALIZY OTRZEWNOWEJ 

Istnieją trzy rodzaje dializy otrzewnowej: Ciągła Ambulatoryjna Dializa Otrzewnowa (CADO), 

Automatyczna Dializa Otrzewnowa (ADO) oraz mieszana CADO i ADO nazywana dializą PD-Plus. 

Wszystkie rodzaje dializy można wykonywać w warunkach domowych. 

Ciągła Ambulatoryjna Dializa Otrzewnowa (CADO) 

CADO to dializa, którą pacjent może wykonać samodzielnie bez wykorzystywania żadnych urządzeń. 

CADO wymaga ciągłej (24 godziny dziennie, 7 dni w tygodniu, 52 tygodnie w roku) obecności 

roztworu w jamie otrzewnowej. Leczenie CADO wymaga wykonania 4 lub 5 wymian na dobę. 

Każdy zabieg rozpoczyna się od wypuszczenia przez pacjenta dializatu z jamy otrzewnowej do worka 

drenażowego i wpuszczeniu nowego roztworu do jamy otrzewnowej. Roztwór powinien pozostać w 

jamie otrzewnowej przez 4-6 godzin podczas fazy zalegania dziennej i 8-10 godzin podczas fazy 

zlegania nocnej. 

Automatyczna Dializa Otrzewnowa (ADO) 

ADO zwana czasami CCDO (skrót od Ciągła Cykliczna Dializa Otrzewnowa) może być wykonana 

samodzielnie przez pacjenta, jak i przy pomocy opiekuna. Terapia odbywa się przy użyciu urządzenia 

zwanego cyklerem. 

Cykler wielokrotnie wprowadza, a następnie usuwa płyn dializacyjny z jamy otrzewnowej w równych 

odstępach czasu w ciągu 8 do 10 godzin w porze nocnej. Rano świeży płyn dializacyjny wpływa do 

jamy brzusznej, a pacjent lub jego opiekun odłącza przewody urządzenia pompującego od cewnika 

otrzewnowego. Płyn do dializy pozostaje w jamie brzusznej pacjenta w ciągu dnia. Lekarz określa 

rozkład dializ odpowiadający potrzebom pacjenta. 

Terapia PD Plus 

Zabieg PD-Plus jest połączeniem CADO i ADO. W tej terapii wymagany jest cykler, który zapewnia 

automatyczną wymianę w nocy podczas snu. Po ostatniej, rannej wymianie pacjent odłącza 

urządzenie i może wykonywać normalne czynności życiowe przez okres około 5-7 godzin. Następnie 

wykonywana jest dodatkowa wymiana. Wymiany dokonuje się ręcznie tak, jak w CADO lub za 

pomocą cyklera, jeśli pacjent przebywa w domu. Główną różnicą między ADO i PD-Plus jest 

dodatkowa wymiana w ciągu dnia. Taka dzienna wymiana jest istotna dla poprawy wydajności 

usuwania nadmiaru wody oraz produktów przemiany materii. Zabieg PD-Plus jest najczęściej 

stosowany wtedy, gdy wymagana jest bardziej wydajna forma dializy. 


15

16 



TECHNIKI ASEPTYCZNE W DIALIZIE OTRZEW- 

NOWEJ 

Nauczycie się Państwo, jak podłączać worki z płynem dializacyjnym do systemu drenów, stosując się 

do zasad technik aseptycznych. Pozwoli to na uniknięcie zakażenia jamy brzusznej. Każdy płyn 

wprowadzany do jamy brzusznej musi być jałowy (sterylny), to znaczy wolny od drobnoustrojów. 

Drobnoustroje występują wszędzie, również na powierzchni naszych ciał. Można je znaleźć na skórze, 

rękach, w nosie oraz w wielu innych miejscach. W dializie otrzewnowej jama otrzewnowa, wnętrze 

cewnika, dreny oraz łącznik worka z płynem dializacyjnym muszą być jałowe. Zakażenia są 

najczęstszym powikłaniem w trakcie dializy otrzewnowej. Są one wywołane wskutek przedostania się 

drobnoustrojów do któregoś elementu układu do dializy. Wystarczy jeden drobnoustrój, aby wywołać 

zapalenie otrzewnej. Pojedyncza komórka drobnoustroju może przekształcić się w milion komórek 

zaledwie w ciągu pięciu godzin! Jeśli element jałowy zetknie się z elementem niejałowym, to również 

on staje się niejałowy. Mamy wówczas do czynienia ze złamaniem zasady postępowania z materiałami 

jałowymi. Zanieczyszczenie prowadzi do zakażenia. Jeśli istnieje jakakolwiek wątpliwość, czy któryś 

element jest jałowy należy go natychmiast wyrzucić!!! Nie wolno ryzykować. 

Przykładami zanieczyszczenia są: 

- Dotykanie rękoma końcówki worka 

- Dotykanie rękoma końcówki cewnika 

,,Czystość’’ jest innym pojęciem. Nie można wyjałowić (wysterylizować) powietrza, powierzchni 

używanej do wykonania wymiany, ani rąk. Można jednak sprawić, żeby były tak czyste, jak to tylko 

możliwe, tzn. żeby zawierały jak najmniej bakterii. 

Przykładem jałowości i czystości są: 

JAŁOWE 

- Port worka z roztworem do dializy 

- Roztwór do dializy 

- Wewnętrzna część cewnika i drenu łączącego pacjenta 

CZYSTE 

- Ręce - Powierzchnia robocza 

- Zewnętrzna część worka - Zaciski portu 

Technika jałowa może być opanowana wyłącznie poprzez powtarzane ćwiczenia oraz dokładną 

obserwację. Pielęgniarka szkoleniowa przeprowadzi z Państwem odpowiednie szkolenia w tym 

zakresie. Ten element ma kluczowe znaczenie. Podczas szkolenia pacjenci powinni zadawać wszelkie 

pytania odnośnie kwestii, które są dla nich niezrozumiałe. Technika jałowa nie jest trudna, stanowi ona 

jednak najważniejszy element całego szkolenia. 




Mycie rąk 

Odpowiednie mycie rąk jest bardzo ważne dla usuwania drobnoustrojów z ich powierzchni. Zaleca się 

stosowanie płynnego mydła przeciwbakteryjnego. Podczas mycia rąk wodą i mydłem można usunąć 

widoczne zanieczyszczenia oraz wiele niewidocznych drobnoustrojów. Jednakże nigdy nie udaje się 

usunąć wszystkich drobnoustrojów, więc ręce nie są jałowe nawet po umyciu. Należy pamiętać o 

całkowitym osuszeniu rąk za pomocą papierowych ręczników. 

Procedura mycia rąk 

1. Odkręć kurek i odczekaj, aż woda będzie miała temperaturę odpowiednią do umycia rąk. 

Woda nie powinna rozpryskiwać się poza umywalkę. 

2. Nanieś na dłonie mydło i dobrze je rozprowadź. Przez co najmniej 1 minutę mocno mydl dłonie 

ruchami okrężnymi, umyj dłonie, każdy palec oraz grzbietowe powierzchnie rąk. 

Należy umyć także nadgarstki i przedramiona. 

3. Należy dokładnie opłukać przedramiona, nadgarstki oraz ręce pod bieżącą wodą. Podczas 

całego mycia i płukania ręce i przedramiona powinny znajdować się poniżej łokci. 

4. Osusz przedramiona, nadgarstki oraz ręce za pomocą papierowych ręczników. 

5. Zakręć kurek posługując się papierowym ręcznikiem. 

Myj ręce tak często jak potrzeba, szczególnie gdy znajduje się na nich krew lub wydzielina. 

Przynajmniej raz dziennie lub zawsze, kiedy dłonie są mocno zabrudzone, wyczyść paznokcie i 

przestrzenie pod paznokciami za pomocą płaskiej wykałaczki lub przyrządu do pielęgnacji paznokci. 

Czynność należy wykonywać pod bieżącą wodą. W przypadku mocno zanieczyszczonych dłoni 

należy użyć szczotki. Szczotki należy używać ostrożnie, aby nie uszkodzić skóry. 


17

18 



Istnieją pewne podstawowe zasady, których należy przestrzegać podczas wymiany płynu: 

- Należy skupić się na wykonywanych czynnościach. 

- Miejsce, w którym wykonuje się wymiany powinno być czyste i uporządkowane. Należy 

pamiętać o tym, że drobnoustroje mogą przemieszczać się z prądem powietrza. 

• Należy zamknąć wszystkie drzwi i okna. 

• Należy wyłączyć wszelkie wentylatory podsufitowe oraz okienne urządzenia klimatyzacyjne, 

a także inne wentylatory (również nagrzewnice). 

• W pokoju nie powinny znajdować się dzieci i zwierzęta domowe. 

- Należy zawsze myć ręce zgodnie z techniką mycia rąk, której nauczyliście się Państwo podczas 

szkolenia. 

- Przed przystąpieniem do wymiany należy zgromadzić wszystkie potrzebne akcesoria. 

- Pokój, w którym wykonywana jest wymiana, powinien być dobrze oświetlony. 

- Należy zawsze postępować zgodnie z procedurą wymiany, której nauczyliście się Państwo 

podczas szkolenia. NIGDY nie należy robić niczego na skróty. 

Inne zasady chroniące otrzewną przed zakażeniem drobnoustrojami: 

- W pobliżu miejsca jałowego nie należy kaszleć, kichać lub śmiać się. 

- Nigdy nie należy odchodzić lub odwracać się plecami od miejsca jałowego. Do 

zanieczyszczenia może dojść, gdy nie będziecie Państwo widzieli miejsca jałowego. Przez 

przypadek można zanieczyścić miejsce jałowe będąc odwróconym do niego tyłem. 

- Nie należy sięgać ponad obszarem jałowym. 

- W miejscu jałowym nie należy rozlewać płynów. Obszar mokry zawsze uznaje się za 

zanieczyszczony, gdyż powierzchnia poniżej nie jest jałowa. 

- Przedmiot jałowy staje się zanieczyszczony, jeśli dotknie przedmiotu niejałowego. Przedmiot 

zanieczyszczony należy wyrzucić. Nigdy nie wolno używać zanieczyszczonych przedmiotów. 

- Nigdy nie należy używać przedmiotów opakowanych, jeśli data na opakowaniu wskazuje na 

ich przeterminowanie. 

- Wszystko, co spadnie na podłogę, jest zanieczyszczone. 

- Wszystkie przedmioty, których jałowości nie są Państwo pewni, należy uznać za zanieczyszczone 

i wyrzucić. Nie należy używać czegoś, czego nie jesteście Państwo pewni. 

- Po dotknięciu końcówki cewnika podczas wymiany, cewnik należy pozostawić zaciśnięty (lub 

postępować zgodnie z procedurą Państwa ośrodka dializy). Należy natychmiast wezwać 

pielęgniarkę szkoleniową. 




TYPOWY CEWNIK ORAZ PIELĘGNACJA MIEJ- 

SCA UJŚCIA CEWNIKA 

Miejsce ujścia cewnika jest miejscem, w którym cewnik wystaje ze skóry. W większości przypadków 

pielęgniarka zmienia opatrunki i wykonuje zabiegi pielęgnacyjne po pierwszym założeniu cewnika aż 

do pełnego zagojenia (przez ok. 3 tygodnie). Ten okres nazywa się okresem hartowania. Taki okres 

wymagany jest w celu odpowiedniego zagojenia się rany i w celu zapobieżenia wyciekaniu roztworu 

do dializy. Pielęgniarka poinformuje Państwa, kiedy rana się zagoi. Wówczas można już brać prysznic. 

Od tego momentu pacjent samodzielnie opiekuje się miejscem ujścia cewnika. Miejsce ujścia NALEŻY 

pielęgnować codziennie. Należy postępować zgodnie ze wskazówkami pielęgniarki. Pielęgnowanie 

miejsca ujścia oraz kontrola wzrokowa pozwoli na uniknięcie zakażenia i utraty cewnika. 

Procedura postępowania codziennego: 

- Umyj ręce. 

- Wyrzuć stary opatrunek (w okolicy ujścia cewnika nie wolno używać nożyczek). 

- Umyj miejsce ujścia dokładnie mydłem antybakteryjnym w płynie i czystą tkaniną i dobrze 

spłucz (pielęgnacji miejsca ujścia można dokonywać pod prysznicem). 

- Osusz dokładnie miejsce ujścia. 

- Miejsce ujścia może być pozostawione bez osłonięcia lub, dla wygody, można je przykryć opatrunkiem. 

- Cewnik należy zabezpieczyć przyklejając go plastrem do skóry brzucha lub unieruchamiając 

tak, aby nie powodować napinania lub pociągania cewnika. 

Pamiętaj: 

- Sprawdzaj codziennie miejsce ujścia cewnika oraz cewnik. Zwróć uwagę, czy nie pojawiło się 

zaczerwienienie, bolesność, wysięk lub strupy. 

W razie podejrzenia zakażenia należy natychmiast wezwać pielęgniarkę. 

- Sprawdzaj cewnik oraz końcówkę cewnika. Cewnik i jego złącze powinny być wolne od 

pęknięć, rozdarć lub zanieczyszczeń. 

- Sprawdzaj codziennie dotykiem tunel (kanał) cewnika oraz mufkę. Zwróć uwagę na obrzęk lub 

tkliwość. 

- Codziennie bierz prysznic. 

- Noś czyste ubrania. 

- Na miejsce ujścia nie wolno nakładać balsamów, pudru lub wazeliny. Pielęgniarka poinformuje 

Państwa w razie potrzeby nałożenia maści na miejsce ujścia cewnika. 

- Nie odrywaj i nie usuwaj strupów z miejsca ujścia. 

Cewnik jest linią życia pacjenta. Bez cewnika nie można wykonywać wymian. Miejsce ujścia cewnika 

oraz kanał cewnika muszą być wolne od zakażeń. Zakażenie może spowodować konieczność 

usunięcia cewnika. 


19

20 



MONITOROWANIE DIALIZY W DOMU ORAZ 

PRZECHOWYWANIE ZAPISU DIALIZY 

Bardzo ważną częścią terapii za pomocą dializy w warunkach domowych jest zachowywanie 

wyników codziennych zabiegów. Pełny i dokładny zapis zabiegów jest konieczny do oceny przez 

lekarza i pielęgniarkę przebiegu wymian w warunkach domowych. Codziennie należy rejestrować 

objawy czynności życiowych, siłę oraz ilość roztworu do dializy używanego do wymian, zdrenowane 

ilości dializatu oraz leki dodawane do płynu dializacyjnego. 

Czasami po dłuższym stosowaniu zachodzą zmiany ciśnienia krwi oraz zmiana ciężaru ciała. Pacjent 

może być nieświadom tych zmian, natomiast zapis dializ wykaże lekarzowi i pielęgniarce, co się dzieje 

podczas leczenia. Pielęgniarka szkoląca poinformuje Państwa, jakie dane i w jaki sposób należy 

zachowywać. 

Należy pamiętać, aby: 

- Zapisywać wyniki dokładnie. 

- Przedstawiać wyniki lekarzowi lub pielęgniarce przy okazji każdej wizyty w ośrodku. 

- Zabrać z sobą wyniki w razie potrzeby hospitalizacji lub przyjęcia na ostrym dyżurze w 

izbie przyjęć. 




OZNAKI FUNKCJI ŻYCIOWYCH I CIĘŻAR CIAŁA 

Po powrocie do domu pacjent musi prowadzić codzienny zapis oznak funkcji życiowych oraz ciężaru 

ciała. Oznaki funkcji życiowych obejmują temperaturę, tętno oraz ciśnienie krwi. Informują one, jak 

organizm reaguje na leczenie oraz w jakim jest stanie w danej chwili. Zapisując wyniki oznak 

życiowych codziennie, zauważycie Państwo bardzo szybko, jaka jest Państwa norma. Oceniając 

oznaki życiowe można często obserwować zmiany. Pielęgniarka pokaże Państwu, jak odpowiednio 

mierzyć oznaki funkcji życiowych. 

Ciśnienie krwi 

Ciśnienie krwi to siła, jaką wywiera krew na ściany naczyń krwionośnych. Objętość krwi oraz siła 

wywołana biciem serca wytwarzają ciśnienie wewnątrz naczyń krwionośnych. Wysokie ciśnienie krwi 

to nadciśnienie. Nadmiar płynów jest częstą przyczyną wysokiego ciśnienia u pacjentów z chorobami 

nerek. Należy być wyczulonym na następujące objawy nadmiaru płynów: 

- Bóle głowy 

- Obrzęki kostek, stóp, podudzi, palców, rąk i twarzy 

- Płytki oddech 

Niskie ciśnienie krwi nazywane jest niedociśnieniem. Niskie ciśnienie krwi może być wynikiem 

odwodnienia, czyli niedoboru płynów w organizmie. Spadek ciśnienia krwi może być wywołany zbyt 

dużym usuwaniem wody i sodu. Inne oznaki odwodnienia to: 

- Zawroty głowy, szczególnie przy szybkim wstawaniu - Nudności 

- Zaburzenia widzenia - Zasłabnięcia 

Aby złagodzić te objawy, należy położyć się na płaskim podłożu z nogami uniesionymi nad poziom 

głowy, np. nogi na poduszce. W przypadku nadciśnienia lub niedociśnienia należy skontaktować się 

z ośrodkiem dializ. Wskazana może być zmiana stężenia roztworu do dializy. Jeśli przyjmujecie 

Państwo leki wpływające na ciśnienie krwi, być może będzie istniała potrzeba modyfikacji dawki. 

Nigdy nie należy zmieniać samodzielnie leków wpływających na ciśnienie krwi, ani zaprzestawać ich 

przyjmowania bez konsultacji z lekarzem. 

Do pomiaru ciśnienia krwi potrzebne są dwie rzeczy: stetoskop oraz aparat do mierzenia ciśnienia. 

Pielęgniarka poinstruuje Państwa, jak zakładać mankiet i stetoskop oraz jak dokonywać pomiaru 

ciśnienia. Dzięki praktyce pomiary stają się coraz łatwiejsze. Mierząc codziennie ciśnienie dowiecie się 

Państwo, jaka jest Państwa norma. Pomiar ciśnienia musi być wykonywany codziennie o tej samej 

porze dnia, szczególnie wtedy, gdy pacjent przyjmuje leki modyfikujące ciśnienie krwi. Zmiany 

ciśnienia krwi mogą następować w długich odstępach czasu. Pacjent może być nieświadomy tych 

powolnych zmian, mogą być one jednak widoczne w codziennych pomiarach ciśnienia. 


21

22 



Tętno 

Liczba uderzeń serca w ciągu pełnej minuty to tętno pacjenta. Normalne tętno wynosi średnio od 60 

do 90 uderzeń na minutę. Tętno powinno być wyraźnie wyczuwalne i regularne. Jeśli serce bije 

szybciej, tętno zwiększa się. Gdy serce bije wolniej, tętno spada. 

Częstość tętna zwiększa się podczas podniecenia, bólu lub zakażenia. Tętno zwiększy się również, jeśli 

podczas dializy zostanie usunięta zbyt duża ilość wody. Lekarz lub pielęgniarka może poinstruować 

pacjenta o potrzebie codziennego pomiaru tętna. Dokładny pomiar tętna ma kluczowe znaczenie. W celu 

wyczucia tętna należy przyłożyć trzy pierwsze palce do nadgarstka u podstawy kciuka ((tętnica 

promieniowa). Nie należy używać kciuka, ponieważ w kciuku również jest wyczuwalne tętno. Tętno można 

również mierzyć w łokciu (tętnica ramienna), na szyi (tętnica szyjna) lub nad sercem za pomocą stetoskopu. 

Po wyczuciu tętna należy policzyć liczbę uderzeń w ciągu pełnej minuty. Należy użyć drugiej wskazówki 

zegarka. Należy zwrócić uwagę, czy uderzenia są regularne. Tętno należy zapisać w dzienniku pomiarów. 

Jeśli tętno jest poniżej 60 lub powyżej 120, należy poinformować lekarza lub pielęgniarkę. Mierząc 

codziennie tętno dowiecie się Państwo jaka jest Państwa norma. 

Pielęgniarka poinstruuje Państwa, w jaki sposób należy mierzyć tętno i zapisywać wyniki w dzienniku 

pomiarów. Będą Państwo mogli przećwiczyć mierzenie tętna w trakcie okresu szkoleniowego. 

Temperatura 

Temperatura jest ważnym wskaźnikiem zakażenia. Lekarz lub pielęgniarka może zalecić codzienne 

mierzenie temperatury. Pomoże to rozpoznać ewentualne zakażenia. Mierząc temperaturę 

codziennie, możecie Państwo rozpoznać zakażenie, zanim pojawią się inne jego objawy. 

Normalna temperatura ciała to 36.9° C. Wkrótce przekonacie się Państwo, jaka jest Państwa 

normalna temperatura. Poza codziennym mierzeniem temperatury, należy ją również mierzyć zawsze, 

gdy jest Państwu gorąco lub odczuwacie dreszcze. Wzrost temperatury oznacza zazwyczaj 

zakażenie. Jeśli dojdzie do wzrostu temperatury, a płyn wypływający z jamy otrzewnowej będzie 

mętny, należy podejrzewać zapalenie otrzewnej i natychmiast wezwać pielęgniarkę. 

Pielęgniarka poinstruuje Państwa, jak mierzyć temperaturę. Zazwyczaj temperaturę mierzy się 

umieszczając termometr pod językiem. Palenie, jedzenie i picie mogą wpływać na temperaturę. 

Należy odczekać od 10 do 15 minut przed pomiarem temperatury, jeśli Państwo przyjmowali posiłek, 

pili, palili tytoń, a nawet żuli gumę. 




Ciężar ciała 

Ciężar ciała jest ważnym wskaźnikiem ilości płynów w organizmie. Sucha waga ciała to waga ciała bez 

obrzęków rąk, nóg lub twarzy przy normalnym ciśnieniu i dobrym samopoczuciu. Suchą wagę ciała 

określają składowe, które nie zmieniają się szybko i łatwo (kości, mięśnie,tkanka tłuszczowa). Lekarz 

określi suchą wagę ciała przed zwolnieniem pacjenta do domu. 

Przybór masy ciała jest bardzo powolny. Nie ma możliwości przybrania 1,5 kilograma tkanki 

tłuszczowej w ciągu jednej nocy. ,,Mokra’’ waga ciała obejmuje masę płynów w organizmie i może się 

szybko zmieniać. Istnieje możliwość przybrania lub utraty jednego kilograma płynu w ciągu jednej 

nocy. Jeden litr płynów jest równy jednemu kilogramowi ciężaru ciała. 

Jeśli przybieracie Państwo zbyt szybko, oznacza to nadmiar płynów i sodu w diecie lub 

niewystarczające usuwanie płynów w trakcie dializy. Utrata ,,mokrej’’ wagi ciała może być 

spowodowana wymiotami, biegunką lub zbyt dużym usuwaniem płynów w trakcie dializy. Dziennie 

ciężar ciała nie powinien zmieniać się bardziej niż o 1-1,5 kg. 

Podczas mierzenia wagi ciała pamiętaj, że: 

- Należy zawsze ważyć się o tej samej porze dnia. 

- Należy mieć na sobie podobne ubranie. 

- Należy ważyć się na tej samej wadze. 

- Waga musi stać na płaskiej powierzchni, nie na dywanie. 

- Lekarz lub pielęgniarka muszą być poinformowani, czy ważycie się Państwo z płynem 

do dializy otrzewnowej w jamie brzusznej. 

- Wyniki pomiarów należy codziennie zapisywać. 

Należy pamiętać o tym, aby w przypadku problemów z pomiarem ciężaru ciała informować lekarza 

lub pielęgniarkę. Utrzymywanie optymalnej suchej masy ciała jest jednym z kluczowych elementów 

dobrego samopoczucia. 


23

24 




Zasady i niezbędne umiejętności w dializie otrzewnowej 

A. Dializa - Zasady podstawowe 

1. Cel 

2. Błona otrzewnej - półprzepuszczalna 

3. Przejrzyj wiadomości nt. osmozy, dyfuzji i ultrafiltracji 

B. Wymiana – opisz każdy etap oraz ilość czasu potrzebnego na wypełnianie i drenaż 

1. Wypełnianie 

2. Zaleganie 

3. Drenaż – płyn wypływający (dializat) 

C. Roztwory 

1. Omów objętości 

2. Omów stężenia oraz wskazania dla każdego stężenia 

3. Pięć rzeczy, o których należy pamiętać 

Rodzaje dializy otrzewnowej 

1. CADO 

2. ADO 

3. PD Plus 

D. Technika aseptyczna 

1. Omów znaczenie techniki aseptycznej oraz utrzymania jałowości 

2. Omów różnicę między czystym i jałowym 

3. Poproś pacjenta, aby pokazał właściwą procedurę mycia rąk 

4. Omów zasady obowiązujące podczas wymiany 

I. Zawsze myj ręce! 

II. Skoncentruj się! 

III. Unikaj przeciągów w pokoju 

IV. Nie wpuszczaj zwierząt domowych 

V. Miejsce jałowe musi być w zasięgu wzroku 

VI. Miejsce jałowe nie może być mokre, nie należy na nie kichać lub kaszleć 

VII. Nigdy nie używaj niczego zanieczyszczonego lub przeterminowanego 




E. Typowy cewnik i pielęgnacja miejsca ujścia cewnika 

F. Monitorowanie i prowadzenie dziennika 

1. Pacjent powinien zademonstrować pomiar temperatury, tętna oraz ciśnienia krwi 

2. Omów wartości prawidłowe dla wszystkich oznak funkcji życiowych 

3. Omów nieprawidłowe oznaki funkcji życiowych 

I. Oznaki i objawy 

II. Możliwe przyczyny 

III. Środki, jakie należy przedsięwziąć 

4. Omów istotne elementy dotyczące ciężaru ciała 


25

Żywność i odżywianie

A. BIAŁKO 

B. SÓD 

C. POTAS 

D. WAPŃ I FOSFOR 

E. PŁYNY 

F. KALORIE 

G. OMÓW Z PACJENTEM 

Żywność i odżywianie 


26

27 


Zdrowe nerki usuwają produkty przemiany materii, których organizm nie potrzebuje. Równocześnie 

nerki są odpowiedzialne za zatrzymanie substancji potrzebnych organizmowi. Jest to przykład 

doskonałej równowagi. Gdy nerki przestają pracować, w organizmie gromadzi się woda i produkty 

przemiany materii. Wraz ze wzrostem ilości tych produktów pacjent może odczuwać coraz silniejsze 

nudności. Może stać się słaby i zmęczony, odczuwa brak energii oraz brak łaknienia. Mogą pojawić 

się trudności w oddychaniu oraz obrzęki stóp i rąk. 

Choroba nerek wywołuje uczucie zmęczenia. 

Dializa usuwa niektóre produkty przemiany materii oraz nagromadzoną w organizmie wodę. Dializa nie 

może jednak zastąpić poprawnie funkcjonujących nerek. Aby zabiegi dializy lepiej zastępowały pracę 

nerek, pacjent musi zwracać uwagę na to, co je i pije. Po rozpoczęciu leczenia dializami powraca 

apetyt. 

Dializa przywraca łaknienie. 

Nefrolodzy i pielęgniarki pomogą skomponować dietę, która odpowiada potrzebom pacjenta, stylowi 

życia oraz potrzebom dializy. Istnieją pewne podstawowe informacje, które musicie Państwo znać. 

Informacje te dotyczą pokarmów i płynów, które pacjent przyjmuje w trakcie dializ. 

Dowiecie się Państwo o: 

- Białkach - Kaloriach 

- Składnikach mineralnych – soli, potasie, wapniu, fosforze - Wodzie 

BIAŁKO 

Organizm używa białek do budowy tkanek oraz w procesie gojenia. Organizm jest ciągle naprawiany, 

tkanki organizmu są wymieniane tak, aby były zdrowe. Podczas każdorazowej wymiany płynu 

usuwacie Państwo ze swojego organizmu niepotrzebne produkty przemiany materii, tracicie jednak 

również białka potrzebne organizmowi dla zachowania zdrowia i siły. W przypadku zapalenia 

otrzewnej organizm traci jeszcze więcej białek. Aby uzupełnić utratę białek, należy zatem przyjmować 

odpowiednią ich ilość podczas każdego posiłku. 

Białka dzielą się na dwie kategorie: białka pełnowartościowe oraz białka niepełnowartościowe. Białka 

pełnowartościowe można znaleźć w pokarmach zwierzęcych, np. jajkach, drobiu, mięsie i rybach. 

Białka niepełnowartościowe pochodzą z pokarmów roślinnych, np. warzyw, owoców, zbóż, orzechów 

oraz suchych nasion fasoli. 

Korzystne jest spożywanie różnych białek, np.: 

- Jajka na toście na śniadanie 

- Grillowana ryba z ryżem na parze na obiad 

- Naleśnik z twarogiem na kolację 



SÓD 

Sód jest pierwiastkiem, który odgrywa istotną rolę w równowadze płynów ustrojowych oraz w 

regulowaniu ciśnienia krwi. Sód stanowi 40% składu soli kuchennej. 

Gdy nerki nie pracują prawidłowo, nadmiar soli może spowodować: 

- wysokie ciśnienie krwi 

- zwiększone obciążenie serca 

- trudności w oddychaniu 

- obrzęk stóp, rąk i twarzy 

Sól w dużych ilościach znajduje się w tzw. ,,fast-foodach’’ oraz żywności wstępnie przetworzonej i 

zapakowanej. ,,Fast food’’ to np. kurczak lub parówki, żywność przetworzona to np. boczek, hot-dogi 

i szynka. Znaczne ilości soli zawierają nawet zupy w puszkach oraz pakowany ser. Dużo soli zawiera 

oczywiście żywność o słonym smaku; należy jej unikać (np. przekąski typu orzeszki solone, chipsy i 

krakersy). Sól w dużych ilościach znajduje się również w wielu przetwarzanych sosach, np. sojowym, 

ostrygowym i pomidorowym. 

Spożywanie słonych pokarmów wywołuje pragnienie, co pociąga za sobą przyjmowanie zbyt dużej 

ilości płynów. Jeśli organizm utraci równowagę płynową, zaistnieje potrzeba użycia worków o 

wyższych stężeniach glukozy (2,5% i 4,25%). Stosowanie przez dłuższy czas takich worków 

powoduje dostarczenie nadmiaru kalorii i może być przyczyną niepotrzebnego przyrostu ciężaru ciała. 

Smak pokarmów znacznie poprawiają specjalne przyprawy lub świeże i suszone zioła, np. czosnek, 

imbir, bazylia lub mięta. Przyprawiana oliwa oraz ocet vinegrette dodają smaku i zapachu potrawom 

mięsnym i sałatkom. Należy używać poprawiających smak przypraw i świeżych ziół zamiast soli. Do 

ryby i frytek, warzyw i sałatek polecana jest wyciskana świeża cytryna. 

Unikanie soli oraz żywności zawierającej sól umożliwi: 

- opanowanie pragnienia 

- lepszą kontrolę ciśnienia krwi 

- stosowanie worków o niższych stężeniach 

- lepsze odczuwanie naturalnego smaku potraw 


28

29 


POTAS 

Potas obecny w pokarmach jest pierwiastkiem, który może być groźny dla pacjentów dializowanych. 

Potas jest potrzebny dla pracy mięśni. Znajduje się on głównie w świeżych owocach i warzywach. 

Gdy nerki pracują prawidłowo, nadmierna ilość potasu pochodząca z pokarmów jest natychmiast 

usuwana z organizmu. W niewydolności nerek za pomocą dializy nie zawsze można usunąć cały 

zbędny potas i wówczas zaczyna się on gromadzić w organizmie. Wysoki poziom potasu może 

doprowadzić do problemów z sercem, włącznie z zatrzymaniem pracy serca. 

Potas usuwany jest w każdym worku ze zdrenowanym dializatem. Niektórzy dializowani pacjenci mają 

niski poziom potasu i są zachęcani do spożywania żywności zawierającej dużo potasu. 

Najlepiej jednak spożywać pokarmy zawierające mało potasu, na przykład chrupiące, soczyste jabłka. 

Powinno się unikać czekolady, czerwonego wina, niektórych owoców, np. bananów lub owoców 

durian (durio zibethinus) i innych pokarmów zawierających bardzo duże ilości potasu. Należy 

spożywać mniej owoców bogatych w potas, a więcej owoców ubogich w potas, np. jabłek. Nie należy 

używać produktów zastępujących sól; zawierają one bardzo dużo potasu. 

Problem stężenia potasu we krwi powinien być tematem Państwa rozmów z lekarzem i pielęgniarką. 

WAPŃ I FOSFOR 

Organizm potrzebuje wapnia i fosforu do budowy mocnych zębów i kości. Fosfor znajduje się w wielu 

artykułach żywnościowych i z reguły człowiek spożywa więcej fosforu niż potrzebuje. Zdrowe nerki 

usuwają nadmiar fosforu. U pacjentów dializowanych nerki nie pracują, a fosfor gromadzi się we krwi. 

Wysoki poziom fosforu we krwi powoduje uwalnianie wapnia z kości. Gdy tak się dzieje, kości stają 

się słabsze, kruche i łamliwe. Znajdujące się we krwi wapń i fosfor ostatecznie są odkładane w 

tkankach miękkich, stawach i skórze. Powoduje to bóle stawów oraz świąd skóry. 

Aby utrzymać wapń i fosfor we krwi na poziomie prawidłowym, należy przyjmować związki wiążące 

fosforany. Związki wiążące fosforany są lekami, które łączą się z fosforem w jelitach i powodują jego 

usunięcie z organizmu zanim dostanie się do krwioobiegu. Związki wiążące fosforany muszą być 

przyjmowane razem z posiłkami. Przyjmujcie Państwo związki wiążące fosforany w czasie jedzenia. 

Związki wiążące fosforany mogą wywoływać zaparcia. Należy wówczas zapytać lekarza lub 

pielęgniarkę, jak radzić sobie z tym problemem. Lekarz może zapisać leki ułatwiające wypróżnianie. 

Niestety związki wiążące fosfor nie mogą obniżyć poziomu fosforu na tyle, aby zapobiegać 

uszkodzeniom kości. Dlatego należy spożywać mniej pokarmów bogatych w fosfor. Produkty bogate 

w fosfor to produkty mleczne, np. mleko i ser, a ponadto sucha fasola, groszek i orzechy. 



PŁYNY 

Jak wspominano wcześniej, dializa usuwa nagromadzoną w organizmie wodę. Dializa nie może 

jednak zastąpić poprawnie funkcjonujących nerek. Może istnieć potrzeba kontroli ilości 

przyjmowanych płynów. Pacjenci mogą być ograniczeni ilością 1000 ml przyjętych płynów dziennie. 

Płynami są wszystkie substancje płynne w temperaturze pokojowej, a więc nie tylko woda, herbata, 

kawa i inne napoje, ale również zupy, sosy i desery (np. lody, galaretki i budyń). 

W przypadku szybkiego przyrostu masy ciała, wysokiego ciśnienia, obrzęków rąk, twarzy lub stóp, 

potrzeby spania wyżej niż na jednej poduszce, oddawania mniejszej ilości moczu lub płytkiego 

oddechu, istnieje prawdopodobieństwo przewodnienia (zbyt dużej ilości płynów w organizmie). Jeśli 

zaobserwujecie Państwo któryś z tych objawów, należy zmniejszyć przyjmowanie soli oraz płynów, 

zacząć stosowanie worków z wyższym stężeniem glukozy i skontaktować się z ośrodkiem dializ. 

Jeden kilogram przyrostu masy ciała odpowiada jednemu litrowi przyjętego płynu. 

Płyny mogą zawierać składniki odżywcze i mineralne, które należy uwzględnić przy planowaniu diety. 

Na przykład: mleko zawiera białko, napoje typu coca-cola zawierają fosfor, a zupy często są bogate 

w sól. 

Pacjenci dializowani otrzewnowo mogą spożywać pokarmy bardzo zróżnicowane, przyprawione 

wszelkiego rodzaju smacznymi przyprawami i ziołami, a także świeże warzywa i owoce. 

Umiarkowanie, jak zawsze w życiu, jest zatem najważniejszym elementem dobrego samopoczucia 

pacjenta dializowanego. Poprzez utrzymywanie równowagi sodu, potasu, wapnia i fosforu oraz 

spożywanie odpowiednich ilości białek i kalorii pacjenci czują się lepiej i mają więcej energii. 

KALORIE 

Jedzenie jest nie tylko smaczne, ale dostarcza również energii. Kaloryczność potrawy oznacza ilość 

zawartej w niej energii. Energia potrzebna jest do tego, aby siedzieć na krześle, chodzić, wykonywać 

ciężką pracę, np. biegać czy jeździć na rowerze. Im cięższe ćwiczenia pacjent wykonuje, tym więcej 

spala kalorii. Im mniej wysiłku, tym mniejsze potrzeby energetyczne. Jeśli człowiek przyjmuje więcej 

kalorii niż potrzebuje, wówczas wzrasta zbędna masa ciała. Jeśli pacjent przyjmuje niewystarczającą 

ilość energii, organizm zużywa białko jako materiał energetyczny, zamiast wykorzystywać je jako 

surowiec budulcowy oraz do naprawy tkanek. 

Zbyt dużo kalorii może spowodować wzrost masy ciała. 


30

31 


KALORIE (Ciąg dalszy) 

Kalorie znajdują się w większości pokarmów. Istnieją trzy rodzaje pokarmów zawierających kalorie: 

węglowodany, białka oraz tłuszcze. 

- Węglowodany to cukry oraz żywność zawierająca skrobię. Cukry znajdują się w słodkim 

pożywieniu, które smakuje jak ciastka lub cukierki, a także w roztworze do dializy otrzewnowej. 

Skrobia znajduje się w ryżu, makaronie, kluskach, ziemniakach, kukurydzy, chlebie. 

- Białka również zawierają kalorie. Znajdują się one w żywności pochodzenia zwierzęcego, np. 

jajkach, drobiu, mięsie i rybach. 

- Tłuszcze są wysokokaloryczne. Tłuszcze to tłusta żywność, np. śmietana, masło, majonez 

oraz zawiesiste sosy na śmietanie. 

Większość kalorii znajduje się w tłuszczach. Jeśli chcecie Państwo zmniejszyć ilość przyjmowanych 

kalorii, należy zmniejszyć ilość spożywanych tłuszczów. 

Jeśli wzrasta zbędna masa ciała, należy zmniejszyć ilość spożywanych cukrów i tłuszczów. 

Pielęgniarka i lekarz zaproponują Państwu najlepsze rozwiązanie. 

Żywność, która zawiera dużo soli 

Fast food - Kurczak z rożna lub grillowany, hot dogi, pizza 

Mięso przetwarzane - Parówki, salami, szynka, boczek, wołowina peklowana, wyroby 

garmażeryjne 

Mięso konserwowe i ryby - Tuńczyk, mielonka wieprzowa, wołowina peklowana, anchovies 

Zupy w puszkach - Wszystkie rodzaje z wyjątkiem takich, gdzie zaznaczono 

obniżoną zawartość soli 

Warzywa w puszce - Wszystkie warzywa konserwowe z wyjątkiem takich, gdzie zaznaczono 

obniżoną zawartość soli 

Sery 

Przetwarzane sosy - Sos chilli, sos sojowy, sos Worcestershire 

sos pomidorowy, sos do barbecue 

Pikle i oliwki 

Solone przekąski - Solone orzechy, precelki, chipsy ziemniaczane 

Sole - Sól cebulowa, sól czosnkowa 


Żywność zawierająca duże ilości potasu 

Pomidory - Sok pomidorowy, sos pomidorowy 

Soki warzywne 

Suszone owoce - Śliwki, figi, daktyle 

Owoce z pestką - Brzoskwinie, nektarynki, śliwki, morele 

Banany 

Soki - Sok pomarańczowy 

Orzechy i nasiona - Orzeszki ziemne, masło orzechowe 

Czekolada 

Zamienniki soli 

Kawa rozpuszczalna 

Awokado 

Ziemniaki - Frytki, ziemniaki pieczone, gotowane, tłuczone 

Słodkie ziemniaki 

Grzyby - Przyrządzane 

Suszona fasola i groszek 

Żywność, która zawiera dużo fosforu 

Produkty mleczne 

Mleko - Twaróg 

Lody - Budynie 

Koktajle mleczne - Zupy na śmietanie 

Drinki na jajkach - Jogurt 

Ser - Kakao 

Owoce i warzywa 

Szparagi - Suszona fasola i groszek 

Groch - Daktyle, śliwki i suszone owoce 

Grzyby - Szpinak 

Kukurydza - Słodkie ziemniaki 

Chleb i zboża 

Ciastka otrębowe, owsianki 

Naleśniki i wafle 

Chleb razowy 

Chleb kukurydziany 

Herbatniki 



32

33 

Żywność, która zawiera dużo fosforu (Ciąg dalszy) 


Inne 

Czekolada i karmel 

Pizza 

Orzechy (ziemne, migdały, pekanowe) 

Masła i kremy orzechowe 

Sardynki 

Podroby 

Piwo oraz napoje gazowane (typu cola, pieprzowe, korzenne oraz owocowe) 

Tabela zamiany płynów 

Płyn to każda substancja płynna lub substancja rozpuszczająca się w temperaturze pokojowej. 

Poniżej znajdują się przykłady płynów. 

Alkohol (można spożywać wyłącznie za zgodą lekarza) 

Kawa i herbata 

Galaretka (Jello TM ) (1/2 filiżanki płynu = 120 ml) 

Sosy mięsne 

Lody i sorbety (1/2 filiżanki = 1/2 filiżanki płynu = 120 ml) 

Kostki lodu oraz lód kruszony (1 filiżanka lodu = 1/2 filiżanki płynu = 120 ml) 

Mleko lub śmietanka 

Dodatki żywieniowe 

Lizaki lodowe (jeden lizak = 1/4 filiżanki płynu = 60 ml) 

Warzywa i soki owocowe 

Napoje, lemoniada i napój z limonki 

Zupy 

Syropy 

Woda do picia i popijania lekarstw 




A. Białka 

1. Potrzebne do budowy i naprawy tkanek 

2. Źródła pokarmu 

B. Sód 

1. Zbyt dużo soli sprzyja zatrzymaniu płynów 

2. Omów żywność bogatą w sól 

C. Potas 

1. Wysoki poziom potasu może wywołać problemy kardiologiczne 

2. Omów żywność bogatą w potas 

D. Płyny 

1.Omów znaki i objawy nadmiaru płynów 

2.Omów źródła płynów inne od tych najbardziej oczywistych 

E. Kalorie 

1. Związek pomiędzy kaloriami a masą ciała 

2. Większość kalorii pochodzi z tłuszczów 



34

Leki

A. INFORMACJE OGÓLNE 

B. LEKI WIĄŻĄCE FOSFORANY 

C. WAPŃ I WITAMINA D 

D. ERYTROPOETYNA 

E. ŻELAZO 

F. WITAMINY 

G. SKŁADNIKI MINERALNE 

H. LEKI ZOBOJĘTNIAJĄCE KWASY 

I. LEKI PRZECIWBÓLOWE 

J. LEKI ANTYHISTAMINOWE 

K. HEPARYNA 

L. LEKI PRZECZYSZCZAJĄCE/UŁATWIAJĄCE 

WYPRÓŻNIANIE 

M. LEKI MOCZOPĘDNE 

N. SZCZEPIONKI 

O. LEKI OBNIŻAJĄCE CIŚNIENIE KRWI 

P. INSULINA 

Q. ANTYBIOTYKI 

R. OMÓW Z PACJENTEM 

Leki 


35

36 

Leki 

INFORMACJE OGÓLNE 

Lekarz decyduje o wyborze i potrzebie stosowania leków. Może również zalecić przyjmowanie 

witamin, aby wyrównać ich utratę podczas dializy. W celu leczenia innych chorób, np. cukrzycy czy 

nadciśnienia, potrzebne mogą być także inne leki. Czasami leki można dodawać do płynu 

dializacyjnego. Jeśli ma to miejsce w Państwa przypadku, zostaniecie Państwo poinstruowani o tym, 

jak podawać lek razem z roztworem do dializy bez skażenia roztworu drobnoustrojami. Nigdy nie 

należy przyjmować innych leków niż zalecone przez lekarza. Nawet ,,popularne leki’’ dostępne w 

innych miejscach niż apteka, np. środki przeczyszczające, leki na nadkwasotę lub preparaty 

zastępujące sól, mogą zakłócić równowagę mineralną. Nie należy również nigdy stosować ziół i leków 

ziołowych bez konsultacji z lekarzem. 

Jedną z funkcji nerek jest usuwanie przyjętych leków. U pacjentów z chorobą nerek leki nie są 

usuwane tak wydajnie. Mogą się kumulować we krwi i osiągać toksyczne (niebezpieczne) stężenia. 

Leki mają zazwyczaj dwie nazwy, nazwę generyczną oraz nazwę handlową. Nazwa handlowa zależy 

od producenta leku. 

Jest ważne, aby: 

1. Znać swoje leki i powód, dla których są przyjmowane. 

2. Wiedzieć, kiedy należy przyjmować leki i w jaki sposób. 

3. Wiedzieć, jaką dawkę każdego leku i jak często należy przyjmować. 

4. Znać możliwe działania niepożądane oraz objawy nadwrażliwości na lek. 

Poniżej opisujemy leki najczęściej stosowane u pacjentów dializowanych otrzewnowo. Leki są 

wymienione wg. nazw generycznych, ale pielęgniarka może podać nazwę handlową leku, który 

musicie Państwo przyjmować. 


Leki 

LEKI WIĄŻĄCE FOSFORANY 

Fosfor to minerał, który w połączeniu z wapniem wpływa na wytrzymałość kości i zębów. Fosfor i 

wapń umożliwiają również właściwą pracę nerwów i mięśni. U osoby ze zdrowymi nerkami te dwa 

składniki mineralne występują w równowadze. Jeśli wzrasta poziom jednego, obniża się poziom 

drugiego. Pacjenci z chorobą nerek nie mogą usuwać nadmiaru fosforu z organizmu. Jeśli poziom 

fosforu jest zbyt wysoki, wówczas poziom wapnia we krwi jest zbyt niski i powoduje uwalnianie 

wapnia z kości. Kości stają się przez to słabsze i łamliwe. 

Fosfor znajduje się w wielu pokarmach. Żywność bogata w fosfor to: 

- Mięso - Mleko 

- Ser - Lody 

- Masło - Ryby 

Jakie są najczęstsze oznaki/objawy zbyt dużego poziomu fosforu? 

Zbyt wysokie stężenie fosforu we krwi nazywane jest hiperfosfatemią. 

Stan ten charakteryzuje się: 

- swędzeniem skóry 

- zaczerwienieniem i podrażnieniem spojówek (cienkiej błony 

pokrywającej od wewnątrz powieki) 

- bolesnością stawów 

Czy można kontrolować hiperfosfatemię? 

Aby kontrolować poziom fosforu we krwi, należy: 

- utrzymywać dietę ubogą w fosfor 

- przyjmować związki wiążące fosforany 

O czym należy pamiętać w przypadku związków wiążących fosforany: 

- związki wiążące fosforany muszą być przyjmowane 30 min. przed lub w czasie posiłków 

- związki te mogą wywoływać zaparcia 


37

38 

Leki 

WAPŃ I WITAMINA D 

Pacjenci dializowani otrzewnowo mają mniej witaminy D w organizmie, ponieważ nerki nie są w stanie 

przekształcać substancji potrzebnych do produkcji tej witaminy. Witamina D jest niezbędna do 

wchłaniania wapnia w jelitach. 

Czym jest wapń i witamina D 

Wapń to minerał znajdujący się w kościach i zębach. Odpowiedni poziom wapnia w organizmie jest 

niezbędny dla mocnych kości i zębów. Witamina D umożliwia regularne wchłanianie wapnia w jelitach 

i utrzymanie prawidłowego poziomu wapnia we krwi. 

Przy istniejącej chorobie nerek poziom witaminy D jest niewystarczający, aby wchłaniać wapń w 

jelitach. Istnieją leki, które mogą dostarczyć dodatkowej witaminy D tak, aby poziom wapnia w 

organizmie był utrzymywany w pożądanym zakresie. 

Następstwa niedoboru wapnia i witaminy D 

- Hipokalcemia (niski poziom wapnia we krwi) 

- Nadczynność przytarczyc (gruczoły przytarczycowe uruchamiają 

proces uwalniania wapnia z kości) 

- Osteoporoza (ubytek wapnia z kości) 

- Depozyty wapnia i fosforu (zwapnienia) w: 

- naczyniach krwionośnych 

- skórze 

- spojówkach 

- stawach 

Wapń, fosfor i witamina D muszą występować w odpowiednich, zrównoważonych ilościach. Należy 

pamiętać, aby przyjmować zalecone przez lekarza preparaty wapnia, związki wiążące fosforany i 

witaminę D. 


ERYTROPEOTYNA (EPO) 

Leki 

Co to jest erytropoetyna? 

ERYTROPOETYNA to hormon produkowany w nerkach. EPO nasila produkcję czerwonych krwinek. 

Pacjenci z zaawansowaną niewydolnością nerek (ESRD) wytwarzają za mało EPO, co prowadzi do 

przewlekłej niedokrwistości. 

Niedokrwistość (anemia) pojawia się wówczas, gdy we krwi znajduje się za mało krwinek czerwonych. 

Czerwone krwinki przenoszą tlen do wszystkich narządów i tkanek. 

Stężenie krwinek czerwonych można określać przez: 

- ich liczbę 

- stężenie hemoglobiny (substancja przenosząca tlen zawarta w czerwonych krwinkach) 

- hematokryt (stosunek objętości krwinek czerwonych do objętości całej krwi) 

Krwinki czerwone są produkowane w szpiku. Aby wytworzyć czerwone krwinki organizm potrzebuje 

żelaza, witaminy B12, B6 i C. 

Jakie są objawy niedokrwistości? 

Najczęstszym objawem niedokrwistości jest zmęczenie. 

Inne objawy to: 

- bladość skóry 

- zawroty głowy 

- problemy z oddychaniem 

- zaburzenia koncentracji 

- płytki sen 

- utrata ciężaru ciała 

- zmniejszenie zdolności do wysiłku fizycznego 

Lekarz lub wyspecjalizowana pielęgniarka może wykryć niedokrwistość za pomocą prostego badania 

krwi. 

Jakie leki stosuje się w anemii? 

Lek stosowany w leczeniu niedokrwistości u pacjentów z ESRD to erytropoetyna (jest to nazwa 

generyczna). 

Jak się podaje erytropoetynę? 

Erytropoetynę (EPO) podaje się w postaci iniekcji podskórnych. 


39

40 

Leki 

Jak długo trwa leczenie EPO? 

Nie określono, jak długo podaje się EPO. Lekarz zdecyduje, w jaki sposób należy przyjmować ten lek, 

kiedy zrobić przerwę w jego przyjmowaniu i na jak długo. Lekarz określi także dawkę i częstość 

podawania EPO. Częstość zależy od wyników badań krwi. 

Rzeczy do zapamiętania na temat EPO: 

- Należy codziennie mierzyć ciśnienie krwi. 

- Należy często badać hematokryt. 

- Zwiększenie liczby czerwonych krwinek wymaga kilku tygodni. 

- EPO jest zazwyczaj podawana w postaci iniekcji (zastrzyku) 3 razy w tygodniu. 

- Zapasy żelaza muszą wynosić co najmniej 20% – może to wymagać uzupełniania żelaza. 

ŻELAZO 

Jak już wspomniano w poprzednim rozdziale, żelazo jest absolutnie niezbędnym składnikiem do 

produkcji czerwonych krwinek. Pacjenci z przewlekłą chorobą nerek mają trudności z wchłanianiem 

żelaza z pokarmów. Powoduje to obniżony poziom żelaza we krwi. Bez żelaza organizm nie może 

wyprodukować odpowiedniej liczby czerwonych krwinek, co prowadzi do niedokrwistości. 

Jakie są oznaki i objawy braku żelaza? 

Oznaki i objawy braku żelaza są takie same jak w przypadku niedokrwistości. 

Jak się podaje żelazo? 

Leki zawierające żelazo podaje się w następujący sposób: 

- doustnie 

- zastrzyki dożylne wykonywane pod nadzorem personelu medycznego 

Personel medyczny zdecyduje, jaka droga podania jest w Państwa przypadku najbardziej odpowiednia. 

Większość pacjentów dializowanych otrzewnowo utrzymuje dobry poziom żelaza tylko dzięki 

podawaniu doustnemu. Jest to możliwe, ponieważ poziom niedokrwistości oraz utrata krwinek nie są 

tak duże, jak w przypadku pacjentów na hemodializie. 


Leki 

ŻELAZO (Ciąg dalszy) 

Czasami suplementację żelaza należy poszerzyć o podawanie kwasu foliowego, witaminy, która 

zwiększa wydajność leczenia. 

Jak długo należy przyjmować żelazo? 

Podobnie jak w przypadku EPO, czas leczenia nie jest określony. Lekarz zadecyduje, jak długo należy 

podawać żelazo, w jakiej dawce, czy należy przerwać podawanie i na jak długo. 

Rzeczy do zapamiętania na temat żelaza: 

- Żelazo należy przyjmować z posiłkami, aby nie podrażniać żołądka. 

- Przyjmując żelazo w płynie, należy je wymieszać z sokiem, aby nie zabarwić szkliwa zębów. 

- Żelazo może powodować zaparcia. 

- Żelazo może zabarwić stolec na ciemno lub czarno. 

WITAMINY 

Witaminy są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Pacjenci z chorobą nerek nie 

wchłaniają z pokarmów wszystkich potrzebnych im witamin. 

Co to są witaminy rozpuszczalne w wodzie? 

Witaminy te mają zdolność rozpuszczania się w wodzie. Witaminy rozpuszczalne w wodzie 

przechodzą do dializatu w czasie zabiegów dializy otrzewnowej i zostają wraz z nim usunięte. Do tych 

witamin należy grupa witaminy B i witamina C. Lekarz może zalecić ich przyjmowanie, aby utrzymać 

odpowiednią równowagę w organizmie. 

Co to są witaminy rozpuszczalne w tłuszczach? 

Witaminy A, D i E są rozpuszczalne w tłuszczach i nie ulegają wypłukiwaniu z organizmu w trakcie 

dializy otrzewnowej. Nie ma więc potrzeby ich uzupełniania, chyba że lekarz zdecyduje inaczej. 

Witaminy z tej grupy w nadmiarze mogą być toksyczne, szczególnie u ludzi z niewydolnością nerek. 

Czy witaminy mogą korzystnie wpłynąć na niedokrwistość? 

Osoby z chorobami nerek mają zazwyczaj niedokrwistość. Jest ona wynikiem zmniejszonego 

wytwarzania krwinek czerwonych i ich krótszego, niż u ludzi zdrowych, czasu przeżycia. Witamina B, 

kwas foliowy oraz żelazo pomagają organizmowi wytwarzać czerwone krwinki, utrzymywać je przy 

życiu, przez co korzystnie wpływają na niedokrwistość. Kwas foliowy poprawia również apetyt. 


41

42 

Leki 

WITAMINY(Ciąg dalszy) 

Rzeczy do zapamiętania na temat witamin: 

- Witaminy nie zastępują posiłków. 

- Należy przyjmować jedynie witaminy zalecone przez lekarza. 

- Wysokie dawki witaminy C (kwasu askorbinowego) mogą prowadzić do nagromadzenia jej 

metabolitu, szczawianu, który może wywołać kamicę nerkową i/lub złogi wapnia w tkankach 

miękkich, stawach i naczyniach krwionośnych. 

SKŁADNIKI MINERALNE 

Aby leczyć niedobory cynku prowadzące do zaburzeń seksualnych, zalecone może być jego 

uzupełnianie. 

Rzeczy do zapamiętania na temat składników mineralnych: 

- Przekroczenie zalecanych dawek cynku prowadzi do wysokich poziomów we krwi, ponieważ nerki 

nie mogą usunąć jego nadmiaru. 

LEKI STOSOWANE W CELU ZMNIEJSZENIA 

ILOŚCI KWASU ŻOŁĄDKOWEGO 

Leki te mogą być przepisane jako leczenie zapalenia żołądka. 

Rzeczy do zapamiętania na temat leków zmniejszających ilość kwasu 

żołądkowego: 

Bóle głowy oraz zaparcia są objawami niepożądanymi niektórych z tych leków. Nie należy przyjmować 

tych leków bez konsultacji lekarza. 

LEKI PRZECIWBÓLOWE 

Leki inne niż z grupy aspiryn, np. paracetamol, można stosować w bólach głowy, innych bólach o 

niewielkim nasileniu oraz jako środki przeciwgorączkowe. Paracetamol, inaczej acetaminophen, w 

przeciwieństwie do aspiryny, nie podrażnia żołądka. Podrażnienia żołądka nie powoduje również 

dojelitowa (,,enteric-coated’’) postać aspiryny. 


Leki 

LEKI ANTYHISTAMINOWE (PRZECIWHISTAMI- 

NOWE) 

Pacjenci z chorobą nerek mogą odczuwać swędzenie skóry. Może to być wywołane suchością skóry, 

reakcjami nadwrażliwości lub wysokim poziomem fosforu we krwi. 

Rzeczy do zapamiętania na temat leków antyhistaminowych: 

-Mogą one powodować senność, suchość w jamie ustnej, nosie i gardle. 

- Leki te nie likwidują problemu, jedynie zmniejszają/znoszą swędzenie. 

HEPARYNA 

Heparynę stosuje się u pacjentów dializowanych otrzewnowo, aby uniknąć tworzenia się włóknika. 

Co to jest włóknik? 

Pojawienie się włóknika to normalna reakcja organizmu na ciało obce, jakim jest cewnik. Włóknik 

składa się z białek, które łączą się razem tworząc drobne pasma. W zdrenowanym dializacie włóknik 

może wyglądać jak surowe białko jaja lub anielskie włosy. 

Kiedy tworzy się włóknik? 

Tworzenie włóknika może mieć szereg przyczyn: 

- bezpośredni kontakt roztworu otrzewnowego z błoną otrzewnową (podrażnienie) 

- rozpoczynające się zapalenie otrzewnej 

- przebyte zapalenie otrzewnej (włóknik resztkowy) 

Jak postępuje się przy pojawieniu się włóknika? 

Podaje się leki przeciwzakrzepowe, np. heparynę, którą można wstrzykiwać do worków z płynem 

dializacyjnym, aby zapobiec zamykaniu światła cewnika przez włóknik. Heparyna zapobiega łączeniu 

się tych białek. Jeśli nie przeciwdziała się włóknieniu, może ono spowolnić drenaż dializatu, a nawet 

doprowadzić do całkowitej niedrożności cewnika. Jeśli zauważycie Państwo, że zdrenowanie dializatu 

wymaga dłuższego czasu niż zazwyczaj, należy natychmiast poinformować o tym ośrodek dializy. 

Pielęgniarka nauczy Państwa procedury podawania heparyny do worków z płynem dializacyjnym. 

Rzeczy do zapamiętania na temat heparyny: 

Heparyna ma za duże cząsteczki, aby przejść przez błonę otrzewnej do krwioobiegu. Pozostaje w 

jamie otrzewnowej i jest usuwana podczas następnej wymiany, więc nie ma powodu, aby martwić się 

,,rozrzedzeniem’’ krwi. 


43

44 

Leki 

LEKI UŁATWIAJĄCE WYPRÓŻNIANIE I PRZE- 

CZYSZCZAJĄCE 

Zaparcia mogą stanowić okresowo problem spowodowany przez związki wiążące fosforany, 

preparaty żelaza lub inne przyjmowane leki. Choroba nerek może spowalniać pracę jelit, co może 

również prowadzić do zaparć. 

Jak zapobiegać zaparciu? 

Żywność bogata we włóknik, np. otręby, chleb razowy, makarony, dziki ryż, może pomóc utrzymać 

odpowiednią pracę jelit. Jeśli zaparcia nadal się zdarzają, wówczas lekarz może zapisać do 

regularnego stosowania leki ułatwiające wypróżnianie. 

Leczenie zaparć: 

Ciężkie zaparcia należy leczyć środkami przeczyszczającymi. 

Środki przeczyszczające pomagają w zaparciach zwiększając perystaltykę jelit. Takie leki dostępne są 

pod postacią tabletek, płynów i zawiesin. Środki przeczyszczające należy stosować zgodnie z 

zaleceniami pielęgniarki lub lekarza. 

O czym należy pamiętać w przypadku leków ułatwiających oddawanie 

stolca: 

- Należy je przyjmować codziennie (nie dotyczy to leków przeczyszczających). 

- W przypadku biegunki należy zaprzestać ich stosowania. 

LEKI MOCZOPĘDNE 

Leki moczopędne powodują zwiększoną produkcję moczu przez nerki. Podaje się je, jeśli funkcja 

nerek jest jeszcze częściowo zachowana, w celu zwiększenia ilości wydalanego moczu. 

Leków moczopędnych nie podaje się, jeśli nerki utraciły całkowicie zdolność wytwarzania moczu. 


Leki 

SZCZEPIONKI 

Szczepionki podaje się zazwyczaj w formie zastrzyków, aby wytworzyć odporność na zakażenia, np. 

wirusowe zapalenie wątroby typu B. Szczepionki stymulują organizm do produkcji przeciwciał 

zwalczających niektóre wirusy. Aby zabezpieczyć pacjenta przed wirusowym zapaleniem wątroby 

typu B (żółtaczką wszczepienną), wymagana jest seria trzech szczepień. Po przyjęciu szczepionki 

przeciwko żółtaczce, należy zbadać, czy poziom przeciwciał we krwi jest wystarczający. 

Rzeczy do zapamiętania na temat szczepień: 

- Należy przyjąć pełną serię trzech szczepień, aby uzyskać odporność przeciwko żółtaczce wirusowej 

typu B. 

- W przypadku spadku poziomu przeciwciał, należy przyjąć dodatkową dawkę szczepionki. 

Popularne rodzaje szczepionek: 

- przeciwko zapaleniu wątroby typu B, szczególnie dla pacjentów na hemodializie. 

- przeciwko grypie – należy zapytać lekarza, czy takie szczepienie jest dla Państwa wskazane. 

- szczepienie w przypadku podróży, np. przeciwko żółtej febrze i cholerze. 

LEKI OBNIŻAJĄCE CIŚNIENIE KRWI 

Leki obniżające ciśnienie krwi (przeciwnadciśnieniowe) pomagają regulować wysokie ciśnienie krwi. 

Lekarz może zlecić więcej niż jeden lek zamiast stosowania dużych dawek tylko jednego leku. Różne 

leki przeciwnadciśnieniowe obniżają ciśnienie krwi działając na różne mechanizmy. Nie należy 

zaprzestawać, ani zmieniać leczenia bez konsultacji z lekarzem. 

Leki przeciwnadciśnieniowe mogą powodować zawroty głowy podczas 

wstawania. Aby tego uniknąć, należy: 

- Zawsze wstawać powoli. 

- Po leżeniu najpierw posiedzieć chwilę na krawędzi łóżka i dopiero wówczas wstać. 

- Zawsze usiąść w przypadku uczucia omdlewania. 

- W przypadku przedłużającego się zasłabnięcia wezwać lekarza. 

- Należy zawsze prowadzić dziennik z wynikami pomiarów ciśnienia krwi i ciężaru ciała. 

Rzeczy, o których trzeba pamiętać stosując leki przeciwnadciśnieniowe: 

- Leki przeciwnadciśnieniowe należy stosować zgodnie z zaleceniami. 

- Przed zaprzestaniem stosowania lub zmianą dawki należy zawsze konsultować się z lekarzem. 

- Należy prowadzić dziennik z wynikami pomiarów ciśnienia krwi i ciężaru ciała. 

- Jeśli ciśnienie krwi spada, należy skonsultować się z lekarzem przed przyjęciem kolejnej dawki leku 

przeciwnadciśnieniowego. 

- Jeśli ciśnienie krwi pozostaje wysokie, należy również skonsultować się z lekarzem. 


45

46 

INSULINA 

Nie wszyscy chorzy na cukrzycę wymagają stosowania insuliny. 

Leki 

Jak się podaje insulinę? 

Insulinę zazwyczaj podaje się w iniekcjach podskórnych, ale można ją również podawać do jamy 

otrzewnowej. Insulinę można podawać razem z płynem do dializy otrzewnowej. Lekarz zadecyduje, 

który sposób podawania jest dla Państwa odpowiedni. 

Jak często podaje się insulinę? 

Lekarz decyduje o częstości oraz wielkości dawki podawanej insuliny. Częstość podawania zależy od 

poziomów cukru we krwi. 

Rzeczy do zapamiętania na temat insuliny: 

- Insulinę można podawać z roztworem do dializy, aby wyeliminować konieczność iniekcji 

podskórnych. 

ANTYBIOTYKI 

Antybiotyki stosuje się w celu zniszczenia bakterii wywołujących zakażenia. Każdy antybiotyk działa 

na pewne szczepy bakterii. Antybiotyki muszą być obecne w krwioobiegu przez pewien okres czasu, 

aby były skuteczne. Jeśli pacjent zbyt wcześnie zaprzestanie stosowania antybiotyków, wówczas 

bakterie nie zostaną zabite. Zakażenie może nawrócić i być trudniejsze do zwalczenia. 

Jak przyjmuje się antybiotyki? 

Antybiotyki podaje się doustnie, dożylnie (I.V.), domięśniowo (I.M.) lub jako dodatek do roztworu do 

dializy (I.P. - w czasie wymiany). Z miejsca zakażenia lub z krwi pobiera się materiał na posiew, aby 

rozpoznać rodzaj bakterii. Posiewu dokonuje się przed antybiotykoterapią. 

Rzeczy do zapamiętania na temat antybiotyków: 

- Należy przyjąć wszystkie zalecone dawki antybiotyku. 

- W celu podania antybiotyków I.V., I.M. lub czasami I.P. należy zgłosić się do ambulatorium. 

- W razie pojawienia się wysypki, nudności, płytkiego oddechu lub biegunki należy natychmiast 

zaprzestać stosowania antybiotyku i skontaktować się z lekarzem. 

- Stężenie antybiotyków musi być utrzymywane na określonym poziomie, aby zniszczyć szczepy 

bakterii – może istnieć potrzeba odwiedzania kliniki 2-3 razy w tygodniu w celu sprawdzenia 

poziomu antybiotyku. 

- Czasami może istnieć potrzeba przyjmowania antybiotyków dla zpobieżenia zakażeniom. Należy 

poinformować pielęgniarkę, jeśli macie Państwo umówioną wizytę u dentysty lub inny zabieg 

zalecony przez lekarza. 



Leki 

Omów następujące aspekty każdego rodzaju leków 

A. Związki wiążące fosforany 

1. Działanie związków wiążących fosforany 

2. Dlaczego osoby z chorobą nerek muszą je przyjmować? 

a. Hipokalcemia 

b. Nerki nie mogą pozbyć się nadmiaru fosforu z krwi 

3. Omów ważne aspekty związane ze stosowaniem tych leków 

a. Zaparcia 

b. Przyjmowanie 30 minut przed lub z posiłkami 

4. Omów rodzaje żywności o dużej zawartości fosforu 

Leki 

B. Wapń i witamina D 

1. Funkcja wapnia w organizmie; dlaczego potrzebna jest witamina D? 

a. Wapń jest potrzebny do budowy kośćca i zębów 

b. Witamina D odgrywa dużą rolę we wchłanianiu wapnia z jelita cienkiego 

2. W jaki sposób choroba nerek powoduje hipokalcemię? Nerki produkują substancje potrzebne 

do wytwarzania witaminy D 

3. Co się dzieje, gdy poziom wapnia we krwi jest za niski? 

a. Nadczynność przytarczyc - osteoporoza 

b. Hiperfosfatemia 

C. EPO i żelazo 

1. EPO i żelazo są niezbędne w produkcji czerwonych krwinek 

2. Powody występowania niedokrwistości u pacjentów z chorobą nerek 

3. Objawy niedokrwistości 

a. bladość 

b. zawroty głowy 

c. zmęczenie i mała tolerancja wysiłku 

4. Omów ważne punkty dotyczące stosowania EPO 

5. Omów sposoby podawania żelaza oraz inne ważne aspekty leczenia preparatami żelaza 


47

48 

Leki 

D. Witaminy i składniki mineralne 

1. Witaminy rozpuszczalne w wodzie są usuwane razem z wymianami płynu; rozpuszczalne w 

tłuszczach nie są tracone razem z dializatem 

2. Można uzupełniać utracone witaminy rozpuszczalne w wodzie za pomocą preparatów witaminowych 

3. W przypadku niedoboru cynku może zostać przepisana suplementacja tego pierwiastka 

4. Witaminy i składniki mineralne powinny być przyjmowane wyłącznie zgodnie z zaleceniami 

lekarza. Nerki nie mogą wydalić nadmiaru witamin i składników mineralnych 

E. Leki antyhistaminowe 

1. Mogą być używane w celu łagodzenia świądu 

2. Mogą powodować suchość w nosie i jamie ustnej oraz senność 

F. Heparyna – stosowana w roztworach do dializy, aby zapobiegać 

tworzeniu się włóknika 

G. Omów powody zapisywania następujących leków oraz związane z nimi 

środki ostrożności 

1. Leki ułatwiające wypróżnianie 

2. Diuretyki 

3. Leki przeciwnadciśnieniowe 

4. Insulina 

5. Antybiotyki 


Możliwe problemy związane z dializą otrzewnową

A. ZAKAŻENIA 

Możliwe problemy związane z dializą 

otrzewnową 

B. ZABURZENIA RÓWNOWAGI PŁYNÓW 

C. WŁÓKNIK W DIALIZACIE 

D. KREW W DIALIZACIE 

E. BÓL LUB DYSKOMFORT 

F. PRZEPUKLINA 

G. ZAPARCIA/BIEGUNKI 

H. PROBLEMY Z WPŁYWEM/WYPŁYWEM 

I. ZANIECZYSZCZENIE CEWNIKA, DRENÓW LUB 

WORKA 

J. ŚWIĄD SKÓRY 

K. OMÓW Z PACJENTEM 


49

50 


otrzewnową 

Jak w przypadku każdego sposobu leczenia, również w dializie otrzewnowej istnieje ryzyko 

wystąpienia powikłań. W tym rozdziale dowiecie się Państwo, jakie problemy mogą się pojawić, jak im 

zapobiegać, jak je leczyć lub korygować. 

ZAKAŻENIA 

Cewnik może wywołać zakażenie, ponieważ utrzymuje komunikację z jamą otrzewnową. Istnieją trzy 

rodzaje możliwych zakażeń: 

- zapalenie otrzewnej 

- zakażenie miejsca ujścia cewnika 

- zakażenie tunelu cewnika 

Zapalenie otrzewnej 

Zapalenie otrzewnej występuje, jeśli bakterie lub inne drobnoustroje dostaną się do jamy otrzewnowej. 

Istnieje kilka możliwości powstania takiego zakażenia. Wszystkie przedmioty wchodzące w kontakt z 

jamą otrzewnową muszą być jałowe (bez drobnoustrojów). Należą do nich: roztwory do dializy, 

cewnik, dreny, strzykawki, leki, igły do dodawania leków do roztworu do dializy. Jeśli nie są one 

jałowe, wówczas drobnoustroje mogą dostać się do jamy otrzewnowej i wywołać zapalenie otrzewnej. 

Po dotknięciu, nawet czystymi rękoma, jałowej części końcówki cewnika/drenu podczas wymiany 

mogą przedostać się do nich drobnoustroje. Sprzęt niejałowy nie może być używany. Jeśli jakiś 

przedmiot spadnie na podłogę, nie wolno go używać – taki przedmiot należy wyrzucić. 

Czasami, nawet jeśli wszystkie czynności zostały przeprowadzone zgodnie z instrukcjami, 

drobnoustroje mogą dostać się do jamy otrzewnowej i wywołać jej zapalenie. Bardzo ważne jest, aby 

pacjent potrafił rozpoznać oznaki i objawy zapalenia otrzewnej tak, aby natychmiast móc rozpocząć 

leczenie. 

Jakie są oznaki i objawy zapalenia otrzewnej? 

Mętny dializat 

Płyn wypływający podczas wymiany (dializat) staje się mętny. Podczas każdej wymiany należy 

zwracać uwagę, czy płyn wypływający jest przejrzysty (klarowny). ,,Przejrzysty’’ oznacza taki, przez 

który widać przeciwną ściankę worka. Najłatwiejszym sposobem sprawdzenia, czy płyn jest 

przejrzysty jest położenie zapisanej kartki pod workiem z płynem. Pacjent powinien wyraźnie widzieć 

pismo. Jeśli roztwór nie jest przezroczysty, uważa się go za mętny. Roztwór, nawet jeśli jest mętny, 

zachowuje prawidłowy kolor żółty lub bursztynowy. 



otrzewnową 

Mętny dializat (ciąg dalszy) 

W płynie mogą znajdować się również grudki lub pasma włóknika. Włóknik to białko, które może 

wyglądać jak pasma włókien lub kulki waty. 

Przejrzystość dializatu należy sprawdzać w każdym worku. Zmętnienie jest z reguły pierwszym 

objawem zapalenia otrzewnej. Po zauważeniu mętnego płynu należy natychmiast powiadomić 

ośrodek dializy!! 

Ból brzucha 

Każdy nietypowy ból brzucha (żołądka) może być objawem zapalenia otrzewnej. Ból może być 

umiarkowany lub silny. Może być to ból tępy, umiarkowane kurcze lub ból ostry. Nie dotyczy on 

zazwyczaj jednego tylko miejsca. Ból może się zwiększyć po zdrenowaniu całego płynu z jamy 

otrzewnowej. 

Nudności i wymioty 

Pacjent może również mieć nudności i wymioty. Chociaż takie objawy czasem przypominają grypę, 

mogą to być wczesne objawy zapalenia otrzewnej. W razie nudności i wymiotów należy skontaktować 

się z ośrodkiem dializ. 

Na podrażnienie otrzewna z reguły odpowiada produkcją włóknika. Włóknik może zatkać cewnik, co 

prowadzi do gorszego odpływu płynu z jamy otrzewnowej. Jeśli doświadczycie Państwo, któregoś z 

tych objawów należy natychmiast poinformować lekarza lub pielęgniarkę ze stacji dializ. Im dłużej 

pacjent zwleka ze zgłoszeniem takich objawów, tym gorzej może się czuć i tym cięższe może być 

zakażenie. Zapalenie otrzewnej nie mija bez leczenia. 

Jak leczy się zapalenie otrzewnej? 

Podaje się antybiotyki. Antybiotyki można podawać albo jako zastrzyk do roztworu do dializy, wlew 

dożylny albo w postaci tabletek. Antybiotykoterapia zazwyczaj trwa od 10 do 14 dni, nawet jeśli 

objawy ustąpią wcześniej. Antybiotyki należy przyjmować przez cały ten okres. 

Zapalenie otrzewnej i proces dializy 

Podczas zapalenia otrzewnej może się zdarzyć wiele rzeczy. Po pierwsze otrzewna staje się bardziej 

porowata i nieszczelna. Nieszczelna otrzewna ułatwia przenikanie cukru z roztworu dializacyjnego do 

krwi. Białka z organizmu mogą łatwiej przez nią przechodzić. Błona nie jest w stanie właściwie 

filtrować wody i produktów przemiany materii. Powtarzające się infekcje prowadzą do powstawania 

blizn. Dializy nie mogą się odbywać poprzez otrzewną o dużej powierzchni blizn. 


51

52 


otrzewnową 

Zakażenie miejsca ujścia 

Miejsce ujścia to obszar, w którym cewnik wystaje ze skóry. Każdego dnia należy kontrolować 

wzrokiem miejsce ujścia oraz cewnik. Miejsce ujścia należy myć przynajmniej raz dziennie zgodnie z 

instrukcją pielęgniarki. Codzienna ocena wzrokowa tego miejsca pozwoli zaobserwować wszelkie 

zmiany i uchwycić ewentualne problemy w ich początkowym stadium. 

Jakie są oznaki i objawy zakażenia miejsca ujścia? 

- zaczerwienienie wokół miejsca ujścia 

- obrzęk wokół miejsca ujścia 

- tkliwość lub ból wokół miejsca ujścia 

- wyciek z miejsca ujścia - może być szary, brązowy, żółty, biały lub zielony 

Codziennie sprawdzaj, czy na cewniku nie znajdują się pęknięcia, lub czy cewnik się nie wysunął. 

Części garderoby lub paski nie powinny uciskać okolicy wokół miejsca ujścia. Należy natychmiast 

skontaktować się ze stacją dializ w razie podejrzenia problemów z miejscem ujścia. Jeśli toczy się tam 

zakażenie, i nie jest leczone, może przenieść się wzdłuż cewnika pod skórę i spowodować zakażenie 

tunelu. Na koniec takie zakażenie może dotrzeć do jamy otrzewnowej i wywołać zapalenie otrzewnej. 

Zakażenie tunelu 

Zakażenie tunelu to zakażenie podskórnej drogi cewnika prowadzącej do jamy otrzewnowej. Lekarz 

lub pielęgniarka pokaże Państwu, jak sprawdzać okolice tunelu. Pacjent nie powinien odczuwać bólu 

w tej okolicy, a w miejscu ujścia nie powinno się stwierdzać żadnego wycieku. 

Jakie są oznaki i objawy zakażenia tunelu? 

- ból lub tkliwość wzdłuż przebiegu tunelu 

- gorączka 

- zwiększone ucieplenie, zgrubienie, obrzęk i/lub czerwona pręga wzdłuż przebiegu tunelu 

ZAWSZE PAMIĘTAJ O PRZYJMOWANIU ANTYBIOTYKU PRZEZ CAŁY OKRES ZALECONY PRZEZ 

LEKARZA, ABY CAŁKOWICIE WYLECZYĆ ZAKAŻENIE. 



otrzewnową 

ZABURZENIA RÓWNOWAGI PŁYNÓW 

Nadmiar płynów 

Przed rozpoczęciem dializy otrzewnowej w warunkach domowych lekarz lub pielęgniarka poinformuje 

Państwa o prawidłowej ,,suchej wadze’’. Sucha waga to ciężar ciała, w którym nie ma zbędnych 

płynów. Nie powinni Państwo nigdy ważyć więcej niż 2 kilogramy ponad suchą wagę. Istnieje szereg 

oznak i objawów mówiących o tym, że w organizmie znajduje się zbyt dużo płynu. 

Jakie są oznaki i objawy nadmiaru wody? 

- przyrost ciężaru ciała 

- wysokie ciśnienie krwi 

- trudności w oddychaniu (płytki oddech), szczególnie podczas leżenia 

- obrzęk stóp, rąk i twarzy 

Dobrym sposobem sprawdzania, czy nie ma nadmiaru wody, jest szukanie obecności obrzęku w 

okolicy kostek i na stopach. Należy nacisnąć na okolicę kostek lub na stopę palcem, aż do wyczucia 

kości i wolno policzyć do dziesięciu. W przypadku istnienia obrzęku po usunięciu palca pozostaje 

wgłębienie. Można zaobserwować również obrzęk w okolicach oczu, a biżuteria na palcach może 

wydawać się ciasna. 

Jeśli nie przekroczyliście Państwo swojej suchej wagi, a poniższe objawy występują, należy 

powiadomić stację dializ. Istnieje możliwość, że obniżyła się Państwa sucha waga. 

Jak skorygować nadmiar płynów? 

Należy stosować wyższe stężenia roztworu do dializy (4,25%), aby usunąć nadmiar wody. Należy 

obniżyć ilość przyjmowanych płynów i sodu aż do powrotu do suchej wagi. 

Odwodnienie 

Czasami poprzez dializę można usunąć zbyt dużo płynów z organizmu. Jeśli w organizmie znajduje 

się za mało płynów, ciężar ciała obniża się, a ciśnienie krwi może być niższe niż normalnie. 

Jakie są oznaki i objawy odwodnienia? 

- utrata ciężaru ciała 

- zawroty głowy 

- osłabienie 

- nudności i wymioty 

- kurcze mięśni 

- niskie ciśnienie krwi 


53

54 


otrzewnową 

Jak wyrównać odwodnienie? 

W tym dniu nie należy stosować roztworu o stężeniu 4,25%. Należy zastosować roztwór o niższym 

stężeniu, 1,5%. W razie zawrotów głowy powinno się położyć, stopy umieścić wyżej oraz wypić 

filiżankę rosołu. Jeśli objawy odwodnienia wystąpią przy ciężarze ciała wyższym niż sucha waga, 

należy powiadomić stację dializ. Istnieje możliwość, że Państwa rzeczywista sucha waga jest obecnie 

wyższa niż poprzednio. 

WŁÓKNIK W DIALIZACIE 

Włóknik to białko, które czasami pojawia się w dializacie. Z reguły włóknik powstaje poprzez 

podrażnienie otrzewnej i może być związany z jej zapaleniem. Czasami jednak włóknik może być 

obecny nawet, jeśli nie ma zapalenia otrzewnej. Pamiętaj, mętny płyn jest głównym objawem 

zapalenia otrzewnej. W razie obecności włóknika w dializacie trzeba do płynu dializacyjnego dodać 

heparynę. Należy skontaktować się z pielęgniarką w celu uzyskania instrukcji. 

KREW W DIALIZACIE 

Czasami można zauważyć różowawe lub herbaciane zabarwienie dializatu. Jest to spowodowane 

obecnością krwi w płynie wypływającym. Powody takiego objawu to: 

- podnoszenie ciężkich przedmiotów 

- zbyt intensywne ćwiczenia fizyczne 

- nasilony kaszel 

- U kobiet może być to związane z owulacją, menstruacją lub stosunkiem płciowym. 

Chociaż nie stanowi to najczęściej dużego problemu, należy zawsze powiadomić o tym lekarza lub 

pielęgniarkę. Krew w cewniku lub drenach może tworzyć zakrzepy, co uniemożliwi wymiany. Należy 

wykonać płukanie jamy otrzewnowej aż do uzyskania przezroczystego płynu wypływającego 

(szczegółowe instrukcje uzyskacie Państwo w swoim ośrodku dializ). Być może dostaniecie Państwo 

zalecenie dodania heparyny do płynu dializacyjnego, aby zapobiec zakrzepom blokującym cewnik. 

BÓL 

Ból barku 

Ból barku jest wywołany przez powietrze dostające się do jamy otrzewnowej. Czasami powietrze 

może dostać się tam podczas wymiany. Przed napełnianiem jamy otrzewnowej należy sprawdzić, czy 

wszystkie dreny zostały właściwie wypełnione płynem dializacyjnym. Dostanie się powietrza do jamy 

otrzewnowej nie jest poważnym problemem, jednak podnosi ono przeponę i wywołuje ucisk, co 

powoduje bóle obejmujące bark. Organizm ostatecznie wchłonie powietrze, ale może zająć to kilka 

godzin lub nawet dni. 



otrzewnową 

Co można zrobić w przypadku bólu barku? 

- Można zastosować paracetamol, aby złagodzić ból. 

- Ciepły okład również może pomóc. 

- Ból z reguły jest silniejszy podczas stania lub siedzenia, więc zaleca się pozycję leżącą. 

Jeśli ból barku nie ustępuje, należy wezwać lekarza lub pielęgniarkę w celu uzyskania dalszej pomocy. 

Ból okolicy odbytu lub ból nad wzgórkiem łonowym 

Występuje wtedy, gdy cewnik opiera się o ścianę miednicy podczas wypuszczania płynu. W tym przypadku 

ból można uśmierzyć pozostawiając trochę płynu dializacyjnego w jamie otrzewowej tak, aby amortyzować 

cewnik. O wystąpieniu takich bólów należy poinformować lekarza i pielęgniarkę. 

Ból krzyża 

Ból krzyża może być wywołany przez zwiększone ciśnienie w obrębie brzucha i dodatkowy ciężar 

spowodowany obecnością roztworu do dializy w jamie brzusznej. Ból z reguły ustępuje, gdy 

wzmocnią się mięśnie pleców i poprawi się sylwetka ciała. Należy zapytać pielęgniarkę o ćwiczenia 

wzmacniające mięśnie pleców lub lekki usztywniacz pleców. 

PRZEPUKLINA 

Przepuklina występuje po nacisku na osłabiony obszar mięśni ściany brzucha lub pachwiny. Płyn 

dializacyjny wywiera dodatkowe ciśnienie w jamie brzusznej. Pacjent może nie zdawać sobie sprawy 

z tego, że ma osłabiony obszar mięśni brzucha do momentu rozpoczęcia dializy otrzewnowej. 

Podnoszenie ciężkich przedmiotów, kaszel, wymioty i zaparcia mogą zwiększyć nacisk i ryzyko 

wystąpienia przepukliny. Jeżeli zaobserwujecie Państwo uwypuklenie w okolicach brzucha lub 

pachwiny należy poinformować lekarza lub pielęgniarkę. Przepuklinę z reguły leczy się chirurgicznie, 

jednak po wyleczeniu pacjent powinien być w stanie kontynuować dializy otrzewnowe. 

ZAPARCIA 

Zaparcia mogą występować u pacjentów dializowanych otrzewnowo z wielu powodów. Niektóre 

przyjmowane leki, np. związki wiążące fosforany, preparaty żelaza, mogą powodować zaparcia. 

Sprzyjają temu również ograniczenia dietetyczne powodujące niedobór świeżych owoców i warzyw. 

Aby zapobiec zaparciom, należy od początku pojawienia się tego problemu codziennie wykonywać 

lekkie ćwiczenia fizyczne, jeść świeże owoce i warzywa (wg. indywidualnego zalecenia ośrodka dializy) 

oraz pokarmy zawierające dużo błonnika, np. otręby, chleb razowy oraz makarony. Lekarz może 

również zalecić leki ułatwiające wypróżnianie lub środki przeczyszczające. Należy pamiętać, że nie 

wolno bez zgody lekarza przyjmować więcej leków tego typu niż zapisano. Ponieważ zaparcia mogą 

wywoływać utrudnienie drenażu, należy dbać o regularność wypróżnień. Zaparcia mogą również 

doprowadzić do zapalenia otrzewnej, gdyż z powodu zwiększonego parcia na stolec, drobnoustroje 

z jelit mogą przedostać się do jamy otrzewnowej. 


55

56 


otrzewnową 

BIEGUNKI 

Niektórzy pacjenci po rozpoczęciu leczenia dializą otrzewnową mogą mieć biegunkę wywołaną przez 

obecność cewnika lub płynu dializacyjnego w jamie otrzewnowej. Biegunka z reguły mija po jednym 

lub dwóch dniach. W przypadku pojawienia się biegunki należy poinformować o tym pielęgniarkę ze 

stacji dializ. Nieleczona biegunka może doprowadzić do odwodnienia, obniżenia ciśnienia krwi lub 

ogólnego osłabienia. Nie wolno w tym czasie stosować roztworów 4,25%. Należy wyłącznie stosować 

roztwór 1,5%. Biegunka może spowodować obniżenie poziomu potasu, a nieleczona może również 

wywołać zapalenie otrzewnej. 

PROBLEMY Z WPŁYWEM/WYPŁYWEM 

Roztwór wypełniający jamę otrzewnową nie powinien wywoływać bólu ani dyskomfortu. Napełnianie 

płynem jamy otrzewnowej powinno trwać 5-10 minut, a opróżnianie (drenaż) około 20-30 minut. Jeśli 

roztwór podczas wypełniania jest zbyt ciepły, należy przerwać wypełnianie. W przypadku problemów 

podczas napełniania lub drenażu należy: 

- Sprawdzić, czy zacisk jest otwarty niezależnie od kierunku przepływu. 

- Sprawdzić, czy nie ma zagięć cewnika lub drenów. 

- Zmienić ułożenie ciała. Należy wstać i pospacerować. 

- Sprawdzić, czy nie ma włóknika w drenach. 

- W przypadku problemów z napełnianiem, należy sprawdzić, czy stożek worka z roztworem do 

dializy jest całkowicie złamany. Można ścisnąć górną część worka. 

Jeśli nadal istnieje problem z napełnianiem lub denażem, należy skontaktować się ze stacją dializ. 

ZANIECZYSZCZENIE CEWNIKA, DRENÓW LUB 

WORKA 

Uszkodzenia lub nieszczelność worka z płynem dializacyjnym 

Zawsze należy upewnić się, że nowy worek z roztworem jest nieuszkodzony i szczelny. W razie 

uszkodzenia lub nieszczelności worka nie wolno użyć. Należy go wyrzucić i wziąć nowy. W razie 

zauważenia nieszczelności podczas napełniania, należy natychmiast je przerwać!! Należy zamknąć 

zacisk drenu i skontaktować się ze stacją dializ. 

Zanieczyszczenie drenów 

W razie zaobserwowania pęknięcia, przedziurawienia lub nieszczelności drenów, należy przerwać 

wymianę. Należy zamknąć zacisk drenu i skontaktować się ze stacją dializ. 



otrzewnową 

Zanieczyszczenie drenów (ciąg dalszy) 

Jeśli kiedykolwiek jałowa końcówka drenów dotknie innych przedmiotów niż końcówka cewnika lub 

worka, należy uznać ją za zanieczyszczoną. NIE wolno kontynuować wymiany. NIE wolno podłączać 

zanieczyszczonej końcówki. Zanieczyszczony dren należy wyrzucić i zastosować nowy, aby 

kontynuować wymianę. 

Zanieczyszczenie cewnika (drenu łączącego pacjenta) 

Końcówka cewnika jest małym kawałkiem plastiku lub metalu połączonym z cewnikiem. Jeśli 

końcówka kiedykolwiek się odłączy lub dotknie przedmiotów innych niż jałowy dren, należy uznać ją 

za zanieczyszczoną. Należy zamknąć zacisk cewnika i skontaktować się ze stacją dializ. 

W razie zaobserwowania pęknięcia, przedziurawienia lub nieszczelności w cewniku należy zamknąć 

zacisk pomiędzy miejscem uszkodzenia a brzuchem. NIE wolno kontynuować wymiany!!! Należy 

natychmiast skontaktować się ze stacją dializ. 

ŚWIĄD SKÓRY 

Pacjenci dializowani z reguły mają suchą skórę, co powoduje swędzenie. Również zwiększony poziom 

fosforanów we krwi, powodując odkładanie się fosforanów w skórze, może wywołać świąd. Związki 

wiążące fosforany przyjmowane z posiłkami zmniejszają ilość fosforanów we krwi i łagodzą świąd. 

Stosowanie płynów natłuszczających na suchą skórę może również pomóc. Nie należy nakładać ich 

zbyt blisko miejsca ujścia cewnika. Jeśli swędzenie będzie coraz bardziej dokuczliwe należy 

skontaktować się ze stacją dializ. 


57

58 


otrzewnową 


Powikłania 

A. Zakażenia 

1. Omów przyczyny zakażeń oraz ich różne rodzaje 

2. Oznaki i objawy 

a. Zapalenie otrzewnej 

I. Mętny płyn wypływający 

II. Ból brzucha 

III. Gorączka 

IV.Nudności i wymioty 

V. Słaby wypływ 

b. Zakażenie miejsca ujścia 

I. Zaczerwienienie, obrzęk, tkliwość, ucieplenie tkanek wokół miejsca ujścia 

II. Wyciek z miejsca ujścia 

c. Zakażenie tunelu 

I. Zaczerwienienie, obrzęk, ucieplenie tkanek wzdłuż przebiegu tunelu 

II. Gorączka 

3. Co powinien robić pacjent w razie pojawienia się objawów zakażenia? 

B. Zaburzenia równowagi płynów 

1. Przewodnienie 

a. Oznaki i objawy 

b. Działania korygujące (należy stosować roztwór 4,25%, aby usunąć nadmiar płynu) 

2. Odwodnienie 

c. Oznaki i objawy 

d. Działania korygujące (należy użyć roztworu 1,5%) 

C. Włóknik – należy zastosować heparynę 

D. Krew w drenażu 

1. Przyczyny 

2. Należy poinformować lekarza 



otrzewnową 

E. Ból 

1. Rodzaje – ból barku, okolicy odbytu, nadłonowy, pleców 

2. Przyczyny różnych rodzajów bólu 

3. Co robić w każdym przypadku 

F. Przepuklina 

1. Co to jest i jakie są jej przyczyny? 

2. Leczenie chirurgiczne 

G. Zmiana nawyków wypróżniania 

1. Przyczyny zaparć i biegunek 

2. Działania korygujące 

H. Problemy z wpływem/wypływem 

1. Przyczyny 

2. Działania korygujące 

I. Zanieczyszczenie cewnika (drenu łączącego pacjenta), drenów lub worka 

1. Przyczyny 

2. Co należy robić? 

a. Nie należy stosować pękniętych lub nieszczelnych worków lub drenów 

b. Należy przerwać wymianę, jeśli końcówka drenu dotknie niejałowego przedmiotu 

c. Jeśli końcówka dotknie niejałowego przedmiotu, należy zamknąć zacisk i powiadomić 

stację dializ 

d. Jeśli w cewniku (drenie łączącym pacjenta) jest nieszczelność, pęknięcie lub 

przedziurawienie, należy zamknąć zacisk między miejscem uszkodzenia i brzuchem i 

powiadomić stację dializ 


59

Styl życia i choroba nerek

Styl życia i choroba nerek 

A. RODZINA - ZMIANY ORAZ WPŁYW NA ROLE I 

ODPOWIEDZIALNOŚCI 

B. HIGIENA OSOBISTA 

C. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA I ĆWICZENIA 

D. SEKSUALNOŚĆ 

E. PODRÓŻE 

F. OMÓW Z PACJENTEM 


60

61 


RODZINA - ZMIANY ORAZ WPŁYW NA ROLE I 

ODPOWIEDZIALNOŚCI 

Choroba nerek zmienia życie pacjenta i jego rodziny. Zmiany mogą być znaczne lub niewielkie i zależą 

często od stanu fizycznego pacjenta. 

Jeśli pacjent czuje się dobrze i był w stanie powrócić do większości swoich zajęć sprzed dializy, 

prawdopodobnie zmiany nie będą wielkie. Jeśli natomiast pacjent czuje się źle i zrezygnował z wielu 

wcześniejszych zajęć, to w trybie życia mogą nastąpić zmiany istotne. 

Niektóre z tych zmian to: 

- Zmiana podziału obowiązków domowych (gotowanie, strzyżenie trawnika). 

- Zmiana osoby pracującej w rodzinie zarobkowo. 

- Mniej niezależne role życiowe (zadania) pacjenta i nauczenie się korzystania z pomocy innych. 

- Brak dochodów, jeśli pacjent nie może dłużej pracować. 

- Sposób spędzania czasu. 

- Zmniejszenie zainteresowania seksem. 

Nasuwa się wiele pytań w chwili, gdy Państwo lub członek Państwa rodziny dowiecie się o 

niewydolności nerek. W tej nowej sytuacji możecie Państwo liczyć na pomoc ze strony pielęgniarki i 

pracowników społecznych, którzy poradzą, jak rozwiązać problemy, odnaleźć potrzebną informację, 

szkolenie lub usługi oraz powiedzą, jak współpracować z personelem medycznym. Ponadto wiele 

rodzin, w których istnieje ten sam problem chętnie podzieli się z Państwem swoją wiedzą na temat 

tego, jak radzić sobie w nowej sytuacji. 

Choroba nerek będzie odtąd zawsze obecna w życiu pacjentów i ich rodzin, czego wynikiem będą 

pewne zmiany. Należy jednak pamiętać, że choroba nerek i jej leczenie to część życia, a nie całe życie. 



HIGIENA OSOBISTA 

Higiena i osobista czystość są szczególnie ważne. 

1. Codzienny prysznic powinien być rutyną od chwili zagojenia się miejsca ujścia cewnika. 

Odpowiednia higiena osobista zmniejsza ryzyko zakażenia. 

a. Biorąc prysznic należy postępować zgodnie ze wskazówkami uzyskanymi w stacji dializ. 

b. Podczas codziennej kąpieli pod prysznicem należy upewnić się, że w miejscu ujścia nie pojawiły 

się oznaki zakażenia. 

c. Po kąpieli pod prysznicem wysusz okolice miejsca ujścia i przyklej cewnik plastrem do skóry 

brzucha, aby zapobiec jego pociąganiu. 

Nie zaleca się kąpieli w wannie. Po wskazówki w tej sprawie należy zwrócić się do 

personelu medycznego. 

2. Mycie rąk 

Ręce należy myć przez jedną minutę przed każdą wymianą lub pielęgnacją miejsca ujścia. Należy je 

mocno trzeć podczas mycia. 

Najlepszym sposobem uniknięcia zakażenia jest dobre umycie rąk. 

Przed wymianą lub pielęgnacją miejsca ujścia ręce trzeba dobrze osuszyć czystym papierowym 

ręcznikiem. Należy zwracać szczególną uwagę na paznokcie. Muszą być krótko obcięte, a przestrzeń 

pod paznokciami dokładnie oczyszczona. Kiedy to tylko możliwe powinno się używać mydła w płynie 

zamiast mydła w kostce. Mydło powinno być używane wyłącznie przez chorego dla celów mycia 

przed pielęgnacją miejsca ujścia lub wymianą. 

3. Ubranie 

Ponieważ ubranie pozostaje w ścisłym kontakcie ze skórą, powinno być zawsze czyste. Jeśli pacjent 

choruje na cukrzycę, powinien nosić wygodne, delikatne buty, które nie uszkadzają stóp. Stopy 

powinny być regularnie badane przez lekarza i pielęgniarkę. 

Bieliznę należy zmieniać codziennie! Ubranie nie powinno uciskać okolicy ujścia 

cewnika. 

4. Sucha / swędząca skóra 

Sucha i swędząca skóra może być istotnym problemem u pacjentów dializowanych otrzewnowo. 

Powodem są produkty przemiany materii, a w szczególności fosforany kumulujące się we krwi. Można 

zmniejszyć świąd dokonując wymian w równych odstępach czasu oraz stosując zalecane związki 

wiążące fosforany. 

5. Higiena jamy ustnej 

Z powodu nagromadzenia się produktów przemiany materii pacjenci dializowani częściej mają infekcje 

w obrębie jamy ustnej i ,,zły oddech’’. 

a. Zęby należy regularnie myć szczoteczką i czyścić nicią dentystyczną. Należy myć zęby 

przynajmniej dwa razy dziennie i chociaż raz dziennie używać nici dentystycznej. 

b. Należy regularnie poddawać się kontroli stomatologicznej. 


62

63 


AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA I ĆWICZENIA 

Wszyscy czujemy się lepiej wykonując codzienne ćwiczenia fizyczne. Zdajemy sobie sprawę, że to 

może być czasami trudne w realizacji, ale ćwiczenia pozwalają utrzymać mięśnie i kości w dobrym 

stanie. Pacjenci dializowani otrzewnowo łatwiej tyją. Istnieje wiele przyczyn, np. spożywanie zbyt wielu 

słodyczy lub tłuszczów, przyjmowanie zbyt dużych ilości płynów w diecie, co powoduje potrzebę 

stosowania worków z wyższymi stężeniami glukozy, a więc także bogatszch w kalorie. 

Należy starać się zachować szczupłą sylwetkę poprzez regularne ćwiczenia fizyczne. 

Wraz z rozpoczęciem leczenia dializą otrzewnową pacjenci zaczynają czuć się lepiej i łatwiej im 

podejmować wysiłek fizyczny. Należy zwiększać powoli ilość ćwiczeń fizycznych. Można je rozpocząć 

od prac domowych lub spacerów, aby potem uprawiać sporty, jak tenis, golf lub np. ogrodnictwo. 

Ćwiczenia fizyczne należy uprawiać przynajmniej 3 razy w tygodniu przez 15-20 minut. Powinno się 

je rozłożyć na cały tydzień, nie należy ich wykonywać przez trzy dni z rzędu. Daje to organizmowi czas 

na odbudowę mięśni i powrót energii. Przed rozpoczęciem ćwiczeń należy zawsze poradzić się 

lekarza, jakie ćwiczenia są dla Państwa najlepsze. 

Rodzaj ćwiczeń zależy od Państwa wieku i stanu fizycznego. 

Zawsze należy o to zapytać nefrologa. 

Pływanie 

Pływanie jest możliwe w odpowiednich warunkach. Konieczna jest pewność, że woda, w której 

pływamy, jest czysta. Ogólnie nie zaleca się pływania w łaźniach publicznych, rzekach lub 

strumieniach. Przed pływaniem należy skonsultować się z lekarzem lub pielęgniarką. 

Po pływaniu lub innych ćwiczeniach należy jak najszybciej wziąć prysznic i wykonać 

pielęgnację miejsca ujścia cewnika. 

Zalecana literatura 

1. Należy zajrzeć do zaleceń opracowanych przez Polskie Towarzystwo Kardiologiczne. 

2. Opis zalecanej dla pacjentów dializowanych aktywności fizycznej znajdą Państwo w książce pt. 

,,Dializoterapia. Podręcznik dla pacjentów’’, pod red. prof. Bolesława Rutkowskiego. 



SEKSUALNOŚĆ I CHOROBA NEREK 

Problemy w tej sferze życia w pewnym okresie odczuwa wielu ludzi, nie tylko pacjenci z chorobą i 

niewydolnością nerek. Trudności w sferze seksu często występują u pacjentów z chorobą nerek, 

zarówno u kobiet jak i mężczyzn. Wpływają one na umiejętność zachowania radości życia, związek 

partnerski i odpowiedź na leczenie. 

Rozmowa o seksie z partnerem, przyjaciółmi lub rodzicami może być trudna. Równie trudna może 

być rozmowa o seksie z lekarzem, pielęgniarką czy pracownikiem socjalnym. Mamy nadzieję, że 

niniejsza informacja odpowie na szereg Państwa pytań i ułatwi rozmowę z personelem medycznym. 

Personel zawsze okaże zrozumienie, pomoc i dyskrecję. Po rozmowie z kimś, kto rozumie i może 

pomóc, pacjenci czują się lepiej. Bez względu na trudności należy rozmawiać o wszelkich sprawach 

z partnerem, ponieważ razem można pokonać wiele przeciwności. 

W czym tkwią problemy? 

U mężczyzn i kobiet z ciężką niewydolnością nerek oraz leczonych dializami pojawiają się zmiany 

aktywności płciowej. Mężczyźni mogą zaobserwować zmniejszenie zainteresowania seksem, 

utrudnienie erekcji i/lub przeżycia orgazmu. Kobiety również doświadczają zmniejszenia 

zainteresowania sferą seksu, podniecenia płciowego i możliwości osiągnięcia orgazmu. Jeśli 

zauważyliście Państwo takie zmiany, wiedzcie o tym, że dotyczą one nie tylko Was. Dla niektórych 

osób spadek zainteresowania lub zaprzestanie współżycia nie stanowi problemu, natomiast u innych 

może prowadzić do zwątpienia we własną wartość, powodować napięcia lub wywoływać konflikty w 

związku. 

U kobiet często zanikają miesiączki lub zmniejsza się ich częstotliwość. U niektórych kobiet 

menstruacja powraca po rozpoczęciu dializ, oraz gdy ich stan zdrowia się poprawi. Miesiączki mogą 

być obfite, nieregularne lub/i dłuższe niż zazwyczaj. Ponieważ należy unikać nadmiernej utraty krwi, 

lekarz powinien być poinformowany o tych zaburzeniach. 

Jakie są przyczyny? 

Przyczyny mogą być różne: fizyczne, psychologiczne, społeczne, mieszane lub wszystkie z 

powyższych. 


64

65 

Przyczyny fizyczne 


Choroba przewlekła 

Czasami trudno interesować się seksem, jeśli samopoczucie jest złe. Choroba przewlekła często 

oznacza złe samopoczucie oraz niższy poziom energii niż u zdrowych ludzi. Czerwone krwinki 

przenoszą tlen do każdej komórki ciała. Spadek liczby tych krwinek powoduje brak energii. Pacjenci 

czują się osłabieni, nie mogą złapać oddechu, a wiele czynności włącznie z seksem jest dla nich zbyt 

wyczerpujących. 

Dieta 

Nerki nie pracują sprawnie, a pacjent jest leczony dializami. Jest oczywiste, że dializoterapia jest mniej 

doskonała niż funkcjonowanie zdrowych nerek. Jeśli pacjent stosuje się do diety, pomaga utrzymać 

poziom produktów przemiany materii we krwi na niskim poziomie. Jeśli ich poziom jest wysoki, 

pacjenci odczuwają nudności, brak energii i nie są zdolni do koncentracji. 

Im bardziej pacjent będzie, stosując się do zaleceń, wspierał proces leczenia, tzn. pomagał w 

utrzymywaniu produktów toksycznych na niskim poziomie, tym lepiej będzie się czuł. 

Płyny 

Niektórzy pacjenci muszą uważać również na ilość przyjmowanych płynów. Jeśli w organizmie 

znajdzie się zbyt dużo wody, wówczas pogarsza się samopoczucie, zmniejsza się ilość energii, serce 

musi pracować ciężej, ciśnienie krwi zwiększa się, pacjentowi będzie brakować tchu, będzie się czuł 

obrzęknięty i nieatrakcyjny. Należy uważać na ilość przyjmowanych płynów – na pewno poprawi to 

samopoczucie. 

Hormony 

Wiemy, że hormony wpływają na naszą aktywność seksualną oraz, że poziom hormonów u osób z 

chorobą nerek często zmienia się w wyniku tej choroby. Można wówczas zaobserwować pewne 

zmiany w organizmie. Miesiączki mogą stać się nieregularne lub zaniknąć całkowicie. U mężczyzn 

liczba plemników i ich ruchliwość również może być obniżona, zaś kobiety mogą zaobserwować 

spadek libido lub zainteresowania seksem. 

Leki wpływające na ciśnienie krwi 

Leki używane do leczenia nadciśnienia mogą obniżyć zainteresowanie seksem zarówno u kobiet jak i 

u mężczyzn. Mężczyźni ponadto mogą mieć problemy z erekcją. Zmiana leku może pomóc. Należy 

zapytać o radę lekarza. 


Przyczyny psychologiczne 


Dostosowanie 

Stopień, w jakim choroba wpłynęła na Państwa życie i życie Waszych rodzin, może być różny. Na 

pewno jednak musieliście Państwo dostosować swoje życie do nowej sytuacji. Być może zmieniliście 

pracę lub przestaliście pracować, dochody mogły się zmniejszyć, mogliście się przeprowadzić, 

zrezygnowaliście z posiadania dzieci w planach bliższych lub dalszych, Wasza aktywności fizyczna 

została ograniczona. Wszystkie te zmiany są stresujące i odciskają piętno na życiu emocjonalnym 

pacjenta i jego partnera. 

Wygląd i samoocena 

Sposób, w jaki o sobie myślisz wpływa na życie płciowe. Państwa wygląd pewnie uległ zmianie. 

Cewnik ciągle Państwu przypomina o konieczności dializ, a to może wpływać na Waszą samoocenę, 

reakcje partnera oraz na sposób współżycia. 

Przyczyny społeczne 

Zmiana stylu życia 

Ciągłe dializy, ograniczenia picia i jedzenia, bezsenne noce i zmęczenie – prawdopodobnie wszystkie 

te czynniki wpływają na styl życia. Na początku nie ma czasu na spotkania z ludźmi, sporty, czas z 

rodziną, pójście do kina i teatru. Wyjścia na przyjęcia i imprezy z suto zastawionymi stołami, alkoholem 

i tańcem mogą się Państwu już nie podobać. Może to rodzić frustracje, powodować napięcia, 

ponieważ stary sposób relaksowania się i zabawy może być zbyt trudny. Łatwo wpaść w przykrą 

rutynę, gdzie wszystko kojarzy się z kłopotami, włączając seks. Być może zdecydowali się Państwo 

spać na osobnym łóżku, gdyż Wasza bezsenność zakłócała sen partnera. 

Czynności seksualne 

Nasz stosunek do miłości i seksu jest kształtowany przez wychowanie, wierzenia i doświadczenia. 

Stosunek płciowy to nie jedyny sposób czerpania radości ze związku uczuciowego. 

Naturalnie Państwa stosunek do seksu oraz oczekiwania względem seksu są indywidualne, jednak 

należy pamiętać, że Państwa seksualność jest częścią Was samych i że, jeśli stosunek jest dla Was 

trudnością, to jest to tylko jeden z elementów seksu. Ciągle można cieszyć i dzielić się seksualnością 

poprzez wyrażanie czułości i miłości, poprzez bliski kontakt fizyczny z osobą, którą kochacie i z którą 

dzielicie życie. Państwa pragnienia seksualne mogą być zaspokojone bez stosunku, jeśli tylko 

uwierzycie, że możecie dać coś z siebie partnerowi w inny sposób. 


66

67 


Dla partnera 

Jako partnerzy czytacie wspólnie te informacje, ponieważ troszczycie się o siebie i jesteście 

zainteresowani wspólnym życiem płciowym. Wasza rola i to jak się do niej dostosowaliście jest ważne 

i nie może być przeoczone czy też niedocenione. 

Troszczycie się Państwo o zdrowie swojego partnera. Mogliście wziąć na siebie dodatkowe obowiązki 

w domu lub wróciliście do pracy zawodowej. Państwa dochody i aspiracje mogły się zmniejszyć, 

pogorszyć się mogły warunki socjalne, jest mniej wolnego czasu i możliwości kontaktu fizycznego. Co 

więcej, możecie odczuwać czasami, że jesteście wykorzystywani i nie macie już nikogo, na kim 

moglibyście się wesprzeć. Czasami to wszystko może wydawać się zbyt trudne. 

Czasami możecie popadać w depresję lub złość. Poczucie winy i próba ochrony partnera przed takimi 

uczuciami może stwarzać między Wami dystans. Gdy zrozumiecie swoje uczucia, znajdziecie się w 

lepszej sytuacji, aby docenić pracę partnera, określić swoje wcześniejsze oczekiwania oraz postawy, 

a przede wszystkim, aby znaleźć radość w nowym wspólnym życiu. 

Co teraz? 

Mamy nadzieję, że przeczytanie niniejszej publikacji pomogło Państwu określić swoją postawę i 

działania. Mogli Państwo uznać, że nie ma potrzeby niczego zmieniać i że prowadzicie całkiem 

szczęśliwe i satysfakcjonujące życie. Jeśli jednak niektóre z opisanych problemów są również 

Waszymi problemami, czas najwyższy, aby coś z nimi zrobić! Przekażcie tę informację swojemu 

partnerowi, niech ją przeczyta i po jakimś czasie z Wami omówi. Jeśli zajdzie taka potrzeba, możecie 

wspólnie spotkać się z lekarzem. 

Zarówno Państwo jak i Wasi partnerzy możecie rozwiązać wiele tych trudnych zagadnień wspólnie, 

tak długo jak będziecie okazywać zrozumienie, cierpliwość, ciepło i miłość oraz będziecie szukać 

wsparcia u personelu medycznego, który może skierować Was do właściwego specjalisty. 

Wskazówki 

Dla kobiet 

- Żel KY może ułatwić stosunek. 

- W przypadku problemów z zakażeniem pochwy, np. drożdżycy, należy skonsultować się z 

lekarzem. Nieleczone zakażenie może sprawić, że stosunek będzie bardzo bolesny. 

Dla mężczyzn 

- Poradź się lekarza, jeśli masz problemy z erekcją. 



PODRÓŻE 

Wakacje to bardzo radosny okres mający duży wpływ na dobre samopoczucie rodziny. Pamiętać 

jednak należy o dobrym planowaniu, które dotyczy nawet krótkich wycieczek. Prawidłowe 

zaplanowanie wyjazdu jest ważne w przypadku nieprzewidzianych problemów medycznych, gdyż 

zapewni Państwu otrzymanie pomocy od dobrze przygotowanego specjalisty nefrologa w miejscu, 

gdzie spędzają Państwo wakacje. 

Po podjęciu decyzji o miejscu wakacji, należy określić, gdzie znajduje się najbliższy ośrodek dializy 

otrzewnowej. Można tego dokonać na różne sposoby. Jeśli macie Państwo dostęp do Internetu, takie 

informacje możecie znaleźć na następujących stronach: www.hditravel.com 

Po odnalezieniu takiego miejsca personel Państwa ośrodka dializy otrzewnowej może skontaktować 

się z taką stacją dializ, aby zaplanować Państwa pobyt. 

Krótkie wycieczki 

Nawet wyjeżdżając na krótką wycieczkę należy informować personel stacji dializ. Przygotuje on dla 

Państwa informacje, które należy zabrać ze sobą oraz skontaktuje się przed Państwa przyjazdem ze 

stacją dializ w miejscu, do którego się Państwo wybieracie. Osobę odpowiadającą za dostarczanie 

worków z płynem dializacyjnym należy poinformować przynajmniej na dwa tygodnie przed Państwa 

wyjazdem (Biuro Obsługi Klienta FMC Polska S.A.: 0-61 83 92 645, 0-61 83 92 636). 

Pozwoli to na zmianę planu dostaw do Państwa domu. 

Długie wycieczki 

Przy planowaniu dalszej podróży należy uprzedzić Biuro Obsługi Klienta FMC Polska S.A. - 

tel. 00 48 61 83 92 645, +48 61 83 92 645, 0-61 839 26 36 - co najmniej 8-10 tygodni wcześniej, 

podając dokładny termin wyjazdu, miejsce i czas pobytu. 

Ten czas potrzebny jest, aby wysłać worki z płynem, dokonać odprawy celnej oraz zorganizować 

dostawę w miejscu, do którego się Państwo udajecie. 

Należy dokładnie omówić plany wakacyjne z personelem stacji dializ. Pomoże on odnaleźć najbliższą 

zarejestrowaną stację dializ. 

Wyjazd zagraniczny musi być potwierdzony pisemnie przez macierzystą stację dializ. 

Należy pamiętać, że opłata za leczenie może być wymagana przed udzieleniem konsultacji. 


68

69 


PODRÓŻE (Ciąg dalszy) 

Po prawidłowym zaplanowaniu podróży można nareszcie wyruszyć na długo oczekiwany 

wypoczynek lub wakacje życia. Szczęśliwej podróży i dobrej zabawy! 

Wskazówka 

Dodatkowe informacje można znaleźć w broszurze: Fresenius Medical Care booklet, Travel Guidelines 

for PD Patients. Aby dostać tę broszurę należy skontaktować się ze stacją dializ lub z obsługą klienta 

Fresenius Medical Care. 



Tryb życia a choroba nerek 


Omów, jak choroba nerek wpływa na styl życia pacjenta i jego rodziny w każdej z poniższych sfer: 

A. Obowiązki domowe 

B. Praca/zatrudnienie 

C. Stosunki rodzinne i aktywność 

D. Seksualność 

E. Wakacje 

Omów nawyki życiowe promujące zdrowie i poprawiające samopoczucie. 

A. Higiena osobista 

B. Aktywność fizyczna i ćwiczenia 


70

Służby społeczne i źródła finansowe

A. SŁUŻBY SPOŁECZNE 

B. EDUKACJA 

C. ŚRODKI FINANSOWE 

Służby społeczne i źródła finansowe 

D. ORGANIZACJE WSPIERAJĄCE 

E. OMÓW Z PACJENTEM 


71

72 


SŁUŻBY SPOŁECZNE 

Pracownik Ośrodka Pomocy Społecznej i pielęgniarka środowiskowa z POZ odgrywają ważną rolę: 

wspierają emocjonalnie, sugerują rozwiązania i pomagają rozwiązywać problemy. Z Państwa udziałem 

pracownik Ośrodka Pomocy Społecznej/pielęgniarka pomogą zrozumieć Państwa emocje i 

dostosować działania do potrzeb nowego stylu życia na dializie. 

Pracownik Ośrodka Pomocy Społecznej/pielęgniarka mogą pomóc 

rozwiązać problemy: 

- związane z pracą 

- wynikające z depresji, niepokoju, smutku i poczucia straty 

- związane ze śmiercią i umieraniem 

- stresu rodzinnego i małżeńskiego 

- związane z zaburzeniami seksualnymi 

- wyboru terapii 

- zamiany ról 

Środki - gdzie szukać informacji? 

Pracownik Ośrodka Pomocy Społecznej i pielęgniarka środowiskowa mogą przedstawić informacje o 

środkach pomocy. Poprzez własną ocenę pomogą określić największe Państwa potrzeby. Dzięki 

temu mogą dostarczyć odpowiednią informację na temat, gdzie szukać źródeł pomocy dla 

zaspokojenia Państwa potrzeb. 

Pracownik Ośrodka Pomocy Społecznej/pielęgniarka środowiskowa mogą 

wesprzeć Państwa w poszukiwaniu źródeł pomocy w obszarze: 

- codziennych wydatków (kiedy istnieje taka potrzeba i możliwość) 

- kosztów leków itp 

- usług leczniczych w domu 

- transportu 

- pomysłów i środków do wykonywania ćwiczeń 

- zatrudnienia, pracy na wolontariacie lub innego rodzaju rehabilitacji 



EDUKACJA 

Pielęgniarka środowiskowa z POZ może pomóc zrozumieć, jaki wpływ ma niewydolność nerek na 

życie pacjenta i jego rodziny. Może pomóc wyjaśnić, jaką rolę odgrywają członkowie personelu 

medycznego opiekującego się Państwem i spowodować, że będziecie Państwo brać bardziej 

aktywny udział w czynnościach związanych z przebiegiem leczenia. 

ŚRODKI FINANSOWE 

Pokrycie kosztów leczenia 

Nowi pacjenci często martwią się kosztami związanymi z dializą. Należy skontaktować się z 

pracownikiem Ośrodka Pomocy Społecznej w celu uzyskania informacji, z jakiego dofinansowania 

możecie Państwo skorzystać. 

Ubezpieczenie 

Ubezpieczenie w NFZ pokrywa koszty dializy otrzewnowej. W przypadku osób niepracujących, 

nieposiadających ubezpieczenia w NFZ, koszty te są pokrywane z ubezpieczenia współmałżonka, o 

ile jest on ubezpieczony w NFZ. 

Źródła dochodów 

Kolejnym problemem nowych pacjentów jest ich praca oraz zdolność fizyczna do dalszego jej 

wykonywania. Pracownicy ośrodka dializ poinformują Państwa o możliwościach dalszego 

wykonywania pracy zawodowej. Jeśli dalsza praca jest niemożliwa, pacjentom przysługuje prawo do 

świadczeń rentowych. Dodatkową pomoc socjalną (zapomogi, zwrot kosztów podróży do ośrodka 

dializy) możecie Państwo uzyskać w rejonowych Ośrodkach Pomocy Społecznej. 

ORGANIZACJE WSPIERAJĄCE 

W niektórych przypadkach pomoc materialną w różnej postaci można uzyskać od organizacji 

charytatywnych. 


73

74 


Służby społeczne 


A. Poproś pacjenta, aby opisał w jakich sytuacjach można uzyskać pomoc pielęgniarki POZ lub 

pracownika Ośrodka Pomocy Społecznej. 

B. Omów dostępne możliwości edukacji i wsparcia finansowego. 


Germany: Fresenius Medical Care Deutschland GmbH · 61346 Bad Homburg v. d. H. · Phone: +49 (0) 6172-609-0 · Fax: +49 (0) 6172-609-2191 

Head office: Fresenius Medical Care Deutschland GmbH · Else-Kröner-Straße 1 · 61352 Bad Homburg v. d. H. · www.fmc-ag.com 

Poland: Fresenius Medical Care Polska S.A · ul. Krzywa 13 · 60-118 Poznań · Tel.: +61-83-92-645 · +61-83-92-636 · Fax: +61-83-92-634 

www.fresenius.com.pl

Dializa otrzewnowa - Podręcznik szkoleniowy dla pacjenta

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?