Korak_74_sajt

Korak_74_sajt Korak_74_sajt

from privrednakomora More from this publisher

24.10.2012 Views

spREmNI zA tRkU NA tRŽIštU DRAGAN ĐURIČIN profesor Ekonomskog fakulteta u Beogradu: Strukturna kriza je slobodni pad RUŽICA ĐURĐEVIĆ predsednica Saveta za žensko preduzetništvo: Ženska ruka u teškoj industriji Broj 74 Oktobar 2012 Godina XII www.pks.rs From page 51 KORAK in English

spREmNI zA tRkU

NA tRŽIštU

DRAGAN

ĐURIČIN

profesor Ekonomskog

fakulteta u Beogradu:

Strukturna kriza je

slobodni pad

RUŽICA

ĐURĐEVIĆ

predsednica Saveta za

žensko preduzetništvo:

Ženska ruka

u teškoj industriji

Broj 74

Oktobar 2012

Godina XII

www.pks.rs

From page 51

KORAK in English

RUBRIKA

Nadnaslov

Broj 74

Naslov

Izdaje:

Privredna komora Srbije

Podnaslov

Direktor Centra za marketing,

informisanje i promocije:

Ivan Jakšić

Rukovodilac

službe za informisanje:

Milan Nedić

Glavni i odgovorni urednik:

Mirjana Stefanović

Novinari:

Branislav Gulan, Nada Mitrović

prevod na engleski:

Katarina Gavrić

Dizajn časopisa:

Zoran Boldorac

Grafičko - tehničko uređenje

Nemanja Ilić

štampa

Politika AD

Adresa redakcije:

Resavska 13-15, 11001 Beograd

E-mail:

informisanje@pks.rs

telefon:

+381 11 3300 905

Fax:

+381 11 3244 645

marketing:

+381 11 3300 916

marketing@pks.rs

Besplatno izdanje

KORAK: časopis Privredne komore Srbije /

glavni i odgovorni urednik Mirjana

Stefanović. - 2001, br. 1 (30. jun)- . -

Beograd (Resavska 15) : Privredna komora

Srbije, 2001 - (Beograd: Politika). - 28 cm

Nasl. str. prištampanog engl. izdanja: Korak:

magazine of the Serbian Chamber of commerce

ISSN 1451-480X = Korak

COBISS.SR-ID 109301516

I M P R E S U M

SADRŽAJ

4

6

11

12

14

16

46

3

www.pks.rs

broj 74

Prva sednica Upravnog odbora PKS:

mala preduzeća platila ceh krize

Evrokomora:

solidarnost sa komorom srbije

Pravo javnosti da zna:

pks nagrađena za

najbolji

Informator o radu

Antonio Ćezare Ferera, generalni

direktor FAS, Kragujevac:

spremni za

trku na tržištu

Aleksandar Grunauer,

direktor projekta:

Lokalni ekonomski

razvoj u regionu Dunava

3

Sedma sednica Skupštine PKS:

Najvažnije rešavanje

problema nelikvidnosti

Menadžment forum

Jugoistočne Evrope:

komore - podrška

poslovnim liderima

4

broj 74 DOGAđAJI u PKS

prva sednica Upravnog odbora pks

mala preduzeća platila ceh krize

Upravni odbor pks usvojio je predlog prioritetnih mera, koje će uputiti

Radnoj grupi za privredu Nacionalnog saveta za privredni oporavak i

izabrao članove poslovnog saveta pks

Na prvoj sednici Upravnog odbora

PKS u novom sazivu,

održanoj 2. oktobra ove godine,

predsednik PKS miloš Bugarin

upoznao je članove sa aktivnostima

Nacionalnog saveta za privredni

oporavak i njegove Radne grupe za

privredu, u čijem radu i sam učestvuje.

On je podsetio na predlog od

10 mera Nacionalnog saveta, izražavajući

nadu da će to novoformirano

telo ponuditi odgovarajuća rešenja

za poboljšanje stanja u privredi.

„Negativni trendovi privrede u prvom

i drugom kvartalu, nastavljaju

se i u trećem i četvrtom, tako da će

srpska privreda ovu godinu verovatno

završiti u recesiji”, rekao je Miloš

Bugarin. Na sednici Upravnog odbora

PKS ocenjeno je da su najveći problemi

srpske privrede pad privredne

aktivnosti i izvoza, visoka nelikvidnost

i dug države prema realnom

sektoru od 110 milijardi dinara, rast

sive ekonomije i rast nezaposlenosti

koja je dostigla rekordnih 28 odsto.

Predsednik PKS je ukazao i na nesrazmerni

broj zaposlenih u javnom

i realnom sektoru, gde u javnom radi

oko 500 000 ljudi, a u realnom sektoru

tek nešto više od 400 000, što

je neprirodno i mora da se promeni.

Bugarin je ocenio da nova vlada

mora da ojača fiskalnu disciplinu, ali

i da poboljša poslovni ambijent. On

je najavio da će PKS do kraja godine

predložiti Vladi i paket mera za poboljšanje

stanja i jačanje proizvodnje

u poljoprivredi.

Nastavlja se pad

industrijske proizvodnje

Potpredsednica PKS Vidosava

Džagić rekla je da je u drugom

kvartalu ove godine zabeležen pad

bruto domaćeg proizvoda (BDP),

koji je prema podacima MMF-a

www.pks.rs

iznosio 0,6 odsto, a prema domaćim

analitičarima i više, jer su oni

uzeli u obzir i efekte suše na proizvodnju

hrane. Zabrinjavajući je i

rast inflacije, upozorila je Džagićeva

i ukazala da će rast cena, izazvan

rastom PDV, posebno poskupljenje

hrane, dovesti do kraja godine do

dvocifrene inflacije, a to će „pogurati”

inflaciju i u 2013. godinu.

„Kurs dinara prema evru za sedam

meseci ove godine opao je za 11,7

odsto u ovoj godini, dok su devizne

rezerve smanjene sa 11,6 milijardi

na 10,1 milijardu evra, zbog

intervencija na deviznom tržištu,

u cilju odbrane stabilnosti kursa”,

navela je potpredsednica PKS.

Ukupne obaveze po javnom dugu

iznose 15,47 milijardi evra, predočila

je Vidosava Džagić i dodala da

je naša zemlja u maju mesecu morala

da izdvoji 42,6 odsto vrednosti

izvoza za otplatu dugova. U junu

DOGAđAJI u PKS

ove godine, 18 odsto preduzeća sa

blokadom računa pripadalo je malim

i srednjim preduzećima (MSP),

ali je njihova visina blokade desetak

puta veća nego kod velikih preduzeća,

tako da se može reći da su

MSP platila ceh krize. „Takođe, 82

odsto iznosa blokade odnosi se na

blokade trećeg stepena, kada privreda

duguje privredi ili privreda

bankama”, rekla je potpredsednica

PKS i zaključila da imamo situaciju

u kojoj svi svima duguju, a niko

nikom ne plaća. Industrijska proizvodnja

u avgustu opala je 3,7 odsto

u odnosu na početak godine i

taj trend se nastavlja, upozorila je

Vidosava Džagić. I dalje je usporena

kreditna aktivnost banaka prema

preduzećima, a učešće rizičnih

plasmana je oko 24 odsto.

Predsednik PKS izvestio je članove

Upravnog odbora o razgovoru

koji je imao sa ministrom finansija

i privrede mlađanom Dinkićem,

u vezi sa Zakonom o komorama

koji treba da stupi na snagu 1. januara

2013. S obzirom da je taj Zakon

donet po hitnom postupku, sa

odloženim delovanjem i bez javne

rasprave, dogovoreno je preduzmanje

odgovarajućih koraka ka

donošenju boljih zakonskih rešenja,

prilagođenih potrebama privrednika

i očuvanju komorskog

sistema, koji u Srbiji neprekidno

postoji 155 godina.

primedbe privrednika

u diskusiji članova upravnog odbora

PKS ukazano je na još niz

problema s kojima se suočavaju

privrednici. Dragan kuzmanović,

vlasnik Domisa iz Čačka, ukazao je

na ogromne štete koje trpe izvozne

firme, kakva je njegova, zbog nerealnog

kursa, i zatražio da Vlada

donese mere kojima bi se pomoglo

izvoznicima da opstanu. Kuzmanović

je kritikovao usmeravanje

podsticajnih sredstava vlade u grane

koje ne zapošljavaju, umesto u

poljoprivredu, i zatražio da se bo-

Imenovanja

5

lje prilagode potrebama i razdvoje

agrarne mere za Vojvodinu i druge

delove Srbije.

miroslav tlačinac, vlasnik Amige iz

Kraljeva, takođe je upozorio na problem

izumiranja sela i nesrazmeru

u platama u nerazvijenim i razvijenim

delovima Srbije, uz iste cene

osnovnih namirnica i energenata.

Bilo je reči i o članu 7 Zakona o javnim

nabavkama, koji će, po rečima

Tlačinca, od nas napraviti nadničare

u sopstvenoj zemlji. Vrednost

javnih nabavki 2011. u Srbiji iznosila

je 293 milijarde dinara, ali je

ona desetinama puta veća u onom

segmentu koji nije pod kontrolom.

petrašn Jakovljević iz Metalca Gornji

Milanovac ukazao je na problem

www.pks.rs

broj 74

Upravni odbor PKS doneo je odluke o imenovanju sekretara u PKS, i

to: Dragana šabić, za sekretara udruženja za ugostiteljstvo i turizam,

slobodan petrović, za sekretara udruženja za energetiku i energetsko

rudarstvo, Dragana muždalo, za sekretara Odbora za ekonomske odnose

sa inostranstvom, mirko prlja, za sekretara udruženja za kreativnu

industriju, dr Nikola majinski, za sekretara udruženja rudnika metala,

crne i obojene metalurgije PKS. Imenovani su i direktori predstavništava

Privredne komore Srbije u inostranstvu, ali na period od tri meseca,

zbog moguće racionalizacije. Za direktora Predstavništva Privredne komore

Srbije u Crnoj Gori – Podgorica, imenovan je Radivoje Rašović, za

direktora Predstavništva Privredne komore Srbije u Nemačkoj – Frankfurt,

imenovana je mr milanka Vučić, za direktora Predstavništva Privredne

komore Srbije u Belgiji – Brisel, imenovana je Gordana zrnić.

obrazovanja u Srbiji koje „ide u pogrešnom

pravcu” i nije u funkciji

privrede i proizvodnje, navodeći

da od 55 000 upisanih brucoša ove

godine, bar polovina njih neće se

osposobiti za mesto u realnom sektoru,

dok s druge strane privrednici

imaju problem da nađu potrebne

profile radnika, pre svega alatničare

na CNC mašinama.

Branko knežević, generalni direktor

Mostogradnje, zatražio je da

zakon o pomoći i podršci građevinskoj

industriji u uslovima krize,

koji važi do kraja 2012. godine,

bude produžen i na 2013, jer kriza

sigurno neće biti ublažena u tom

periodu

M.S.

poslovni savet pks

Na prvoj sednici novog saziva Upravnog odbora Privredne komore

Srbije izabrani su članovi Poslovnog saveta PKS, i to: miloš Bugarin,

predsednik Komore i po funkciji predsedavajući Saveta, Dragoljub

Vukadinović, predsednik UO Holding Metalac Gornji Milanovac,

Nikola pavičić, počasni predsednik Tarket Bačka Palanka, dr Dragan

Đuričin, profesor Ekonomskog fakulteta Univerziteta u Beogradu,

milenka Jezdimirović, generalni direktor Dunav osiguranje ad Beograd

i miodrag Babić, vlasnik BNM internešenel Novi Beograd. Savet je

obrazovan kao stručno-konsultativno telo upravnog odbora Privredne

komore Srbije, sa ciljem da razmatra pitanja od značaja za razvoj

privrede i unapređenje položaja privrednika Srbije, analizira opšta i

sektorska privredna kretanja i mere ekonomske politike sa aspekta uticaja

na uslove poslovanja.

6

broj 74 DOGAđAJI u PKS

sedma sednica skupštine pks

Najvažnije rešavanje

problema nelikvidnosti

srbija se nalazi u kombinovanoj krizi, tranzicionoj i globalnoj, rekao je

profesor Ekonomskog fakulteta Univerziteta u Beogradu i novoizabrani

član poslovnog saveta pks Dragan Đuričin

Skupština Privredne komore Srbije

na svojoj sedmoj sednici

usvojila je Predlog mera Nacionalnog

saveta za privredni oporavak

i preporuke Menadžment foruma

Jugoistočne Evrope 2012. godine,

na kome je učestvovalo više od 250

privrednika, ekonomskih teoretičara

i 65 panelista.

Obrazlažući preporuke Foruma,

profesor Ekonomskog fakulteta

Univerziteta u Beogradu i novoizabrani

član Poslovnog saveta PKS

Dragan Đuričin ukazao je da je

ključno što je Forum bio posvećen

poslovnim liderima u ulozi predlagača

rešenja vladama za prevazilaženje

krize. Poseban problem za

Srbiju je u tome što se ona nalazi u

kombinovanoj krizi, s jedne strane

sopstvenoj, tranzicionoj, a s druge,

pod uticajem globalne krize. „Zaključak

učesnika Foruma jeste da

je neophodan zaokret u vođenju

ekonomske politike, jer je do sada

monetarna politika prednjačila, fiskalna

je bila u senci, a ostalih nije

ni bilo”, naglasio je đuričin. On je

pozitivno ocenio mere Vlade za

smanjivanje deficita budžeta, uka-

www.pks.rs

zujući da bi sledeći korak morao

biti restrukturiranje, uz nove investicije

u prioritetnim sektorima.

BDp 32 odsto manji

nego pre 30 godina

Rešenja za prevazilaženje krize

đuričin vidi i u izdavanju koncesija,

dokapitalizaciji i zajedničkim

ulaganjima u proizvodnju u sektoru

energetike, infrastrukture,

poljoprivrede, kroz uspostavljanje

privatno-javnog partnerstva, izradu

strategije privlačenja stranih di-

DOGAđAJI u PKS

rektnih investicija, zatim efikasno

korišćenje zajmova Svetske banke,

EIB i ostalih institucija. Potencijalno

rešenje je i formiranje klastera

oko preduzeća, svojevrsnih oaza

preduzetništva.

„Porazno je da Srbija danas ima

32 odsto manji BDP nego pre 30

godina”, ukazao je đuričin, naglašavajući

da je poseban problem finansijski

sektor, koji je u Srbiji „deo

problema a ne rešenja”. Promene u

toj sferi biće teško sprovodive, jer

dominiraju strane banke, sa svojim

autonomnim interesima.

Članovi Skupštine, podstaknuti

izlaganjem profesora đuričina,

ukazali su na problem visokih kamata

na kredite, koje dostižu 11 odsto,

za razliku od zemalja u okruženju

u kojima su znatno niže. Veliki

problem i dalje je pronalaženje kreditora

i obezbeđenje garancija.

Predsednik PKS miloš Bugarin

upoznao je članove Skupštine sa

aktivnostima Nacionalnog saveta

za privredni oporavak i predlog od

10 mera za poboljšanje stanja u privredi.

Bugarin je naveo da se industrijska

proizvodnja u Srbiji danas

nalazi na oko 40 odsto nivoa koji

je imala 1989. godine. Miloš Bugarin

je najavio da će za mesec dana

biti organizovan sastanak sa ministrom

finansija i ekonomije, radi

rešavanja problema neusklađenosti

fiskalne i monetarne politike s

industrijskom. Na sastanak će biti

pozvan i guverner i predstavnici

poslovne zajednice, kako bi se izvršio

pozitivan pritisak na predstavnike

zakonodavne i izvršne vlasti.

Predsednik PKS saglasio se sa učesnicima

u raspravi koji su ukazali

na nepostojanje adekvatne strategije

u poljoprivredi, najavivši da će

do Nove godine biti organizovan

sastanak sa ministrom poljoprivrede,

šumarstva i vodoprivrede,

predstavnicima bankarskog sektora,

realnog sektora iz primarne

poljoprivredne proizvodnje i prerađivačke

industrije. „Svih problema

setimo se kada nastanu suša ili

7

poplave”, rekao je Bugarin. On je

pozitivno ocenio najavu dva puta

većeg budžeta za poljoprivredu, u

odnosu na prethodni, ali je upozorio

na važnost kriterijuma za dodelu

sredstava iz budžeta i njihove

podsticajnosti za industriju.

sporazumno restrukturiranje

ili „ekviti” finansiranje

Predsednik je ukazao da radna

grupa Nacionalnog saveta za privredni

oporavak trenutno rešava

prioritetne probleme, među kojima

je nelikvidnost. U tom smislu, PKS

je predložila donošenje Zakona o

rokovima izmirivanja novčanih

obaveza, novog Zakona o javnim

nabavkama i Zakona o faktoringu.

Predlog je i donošenje dinamičkog

plana izmirivanja starih dugova

države, uključujući i lokalnu samoupravu,

fondove i javna preduzeća

i uspostavljanje kontrole realizacije

plana. U predlogu mera koje je PKS

uputila radnoj grupi za privredu

Nacionalnog saveta je i rešavanje

problema nelikvidnosti privrede

i podsticanje poslovnih banaka

i kompanija koje imaju problem

održanja likvidnosti, da primenjuju

Zakon o sporazumnom finansijskom

restrukturiranju. Druga

grupa mera za preduzeća koja ne

mandati

www.pks.rs

broj 74

mogu da servisiraju svoje obaveze

po osnovu kredita, a imaju konkurentan

proizvod, tržište i potencijal

za razvoj i spadaju u grupu MSP,

podrazumeva preuzimanje obaveze

otplate kredita od strane Fonda

za razvoj kroz tzv. „ekviti” finansiranje

– do 20 odsto kapitala društva

na period od tri godine i sa jasno

definisanom izlaznom strategijom,

poput modela EBRD.

u finansiranju izvoza neophodno

je rešiti problem gubitka na

osnovu kursnih razlika, obezbeđenje

kontra-garancija za primljene

avanse kupaca po osnovu

izvoznih ugovora, obezbeđenje

garancija za dobro izvršenje posla

po osnovu izvoznih ugovora i

obezbeđenje obrtnih sredstava za

pripremu izvoza po sklopljenim

izvoznim ugovorima. Da bi se to

postiglo, važno je umanjiti osnovicu

za obračun obavezne rezerve za

prirast kredita odobrenih privredi

za pripremu proizvodnje za izvoz

i finansiranje izvoza.

Osim kratkoročnih, predložene su

i srednjoročne mere koje se odnose

na sektor radnog zakonodavstva,

poreski sistem, javni sektor, obrazovanje

i izvore finansiranja, posebno

u sektoru industrije

M.N. - N.M.

Članovi Skupštine Privredne komore Srbije verifikovali su mandat novoizabranog

člana Skupštine i jednoglasno se izjasnili za reizbor potpredsednika

PKS mihaila Vesovića i dr slobodana samardžića.

Usvojen je i Pravilnik o izmeni Pravilnika o Stalnom izbranom sudu

pri PKS i verifikovana Odluka o izboru potpredsednika i zamenika

predsednika Stalnog izbranog suda, kao i Lista 69 arbitara Stalnog izbranog

suda (Arbitraže) pri PKS. Za predsednika Arbitraže pri PKS

izabran je dr miloš Živković, docent na Pravnom fakultetu u Beogradu,

a za zamenika predsednika dr Vladimir pavić, vanredni profesor

na Pravnom fakultetu u Beogradu.

Na listi arbitara nalaze se profesori univerziteta u Beogradu, Nišu, Novom

Sadu i Kragujevcu, sa ekspertskim znanjem i iskustvom u oblasti

arbitraže i advokati najuglednijih advokatskih kancelarija specijalizovanih

za arbitražne postupke.

8

broj 74 ANALIZE

zaokret u vođenju ekonomske politike

strukturna kriza je slobodni pad

Autor: prof. dr Dragan Đuričin,

član poslovnog saveta pks

strukturnoj krizi menjaju se i

U anatomija i fiziologija sistema,

odnosno menjaju se elementi sistema

i menja se njegovo funkcionisanje.Takođe,

strukturna kriza je takva

da dugo traje. Prof. Mencinger, jedan

od učesnika Poslovnog foruma

jugoistočne Evrope, rekao je – kriza

će prestati kada naviknemo da živimo

sa njom, što će reći da će ona

trajati jako dugo, a mi samo moramo

da se naviknemo da se suočavamo

sa njenim negativnim posledicama.

Primarni problem za Srbiju predstavlja

to što je Srbija, zapravo,

privreda koja se nalazi u kombinovanoj

krizi. Ona se nalazi u sopstvenoj

tranzicionoj krizi koja kreće

od početka devedesetih godina i

nalazi se pod uticajem udara globalne

ekonomske krize, tako da je

interakcija te dve krize veoma negativna

i gde god krenete – krenete

li od internog ka eksternom ili od

eksternom ka internom planu –

naići ćete na gotovo nepremostive

probleme.

kriza u kojoj se nalazimo je strukturne prirode,

nije ciklična. Čekanje da kriza izađe iz faze

pada i uđe u fazu prosperiteta je besmisleno, jer

kada imate strukturne probleme vi se nalazite

u slobodnom padu, a ne u zakonitoj tendenciji

sinusoide koja ide gore-dole

Iz ovih razloga, zaključak učesnika

Foruma je bio da mora doći, pre

svega, do zaokreta u vođenju ekonomske

politike.

Detronizovati monetarnu politiku

Do sada su ekonomske politike u

zapadnoj hemisferi, a i u Srbiji, vođene

na nači da je monetarna politika

bila kraljica ekonomskih politika,

da je fiskalna politika održavala

kredibilitet zemlje spolja i na neki

način bila u senci monetarne politike,

a da drugih politika nije ni bilo,

uz obrazloženje da će marketizacija

privrede obezbediti da „nevidljiva

ruka” tržišta deluje. Šta ima država

da se meša, kada je država i

neadekvatan vlasnik i neadekvatan

regulator? Što više liberalizma, to

efikasnija privreda, bile su osnovne

preporuke.

Normalno, to je logički oksimoron,

jer da postoji „nevidljiva ruka” tržišta,

ne bi se ni zvala nevidljiva.

Ono što je važno za vođenje ekonomskih

politika danas, to je uvođenje

tzv. „heterodoksnog pristupa“,

umesto ortodoksnog pristupa

koji se u suštini bazirao na monetarnim

merama i uglavnom na monetarnom

modelu inflacionog targetiranja,

gde predviđate za 6 do 12

meseci kolika će biti inflacija, a onda

varijabilama monetarne politike nastojite

da kontrolišete tu inflaciju, s

tim da je target za Srbiju bio da inflacija

bude ispod dvocifrene.

Na drugoj strani, ona je u samo četiri

www.pks.rs

od poslednjih 12 godina bila jednocifrena.

Kada bi se u inflaciju uključile

i cene energenata, onda bi ona bila

znatno iznad objavljivanih procenata.

Pri tome je u vođenju tih politika

potrošen ogroman novac, potrošeni

su prihodi od privatizacije, potrošeni

su prihodi od stranih direktnih investicija,

potrošene su doznake, a privreda

je i dalje ostala nekonkurentna.

Heterodoksni okvir za ekonomske

politike kaže da su pored velikih

ili makropolitika (monetarne i fiskalne)

bitne i industrijske politike,

koje treba da pronađu sektore razmenjivih

proizvoda, proizvoda koji

imaju antiimportne ciljeve, tj. smanjuju

uvoz, kao i eksportne ciljeve,

tj. povećavaju izvoz.

Jedino je izvoz uporište spoljne finansijske

stabilnosti. Zaduživanje

i korišćenje sredstava od privatizacije,

stranih direktnih investicija

i slično, za održavanje makrostabilnosti

je palijativno, jer povećava

dug zemlje, a dug zemlje je breme

koje smanjuje profitabilnost privrede.

u smanjenoj profitabilnosti

nema prostora za reinvestiranje, pa

kada nema prostora za reinvestiranja

nema održive zaposlenosti.

Privredna komora Srbije je mesto

gde se definišu industrijske politike

u prioritetnim sektorima kao

što su energetika, prehrambena

industrija, prerađivačka industrija,

logistika, informaciono-komunikacione

tehnologije, itd. Te politike

nisu klišei. One zahtevaju poznavanje

komparativnih prednosti i

ANALIZE

originalnu viziju pozicioniranja vis

à vis mogućih konkurenata.

Logika industrijskih politika nije

bila dobrodošla na Zapadu dugo

godina. Do globalne krize 2008. to

pitanje je bilo ignorisano. Međutim,

ako pogledate kako su makroekonomske

politike vodile današnji

ekonomski džinovi, kao što su Koreja,

Kina, Indija, Brazil, Južnoafrička

Republika, onda ćete videti da

je osnova njihovih makroekonomskih

politika bila upravo podrška

sektorima razmenjivih proizvoda,

a „velike” makroekonomske politike,

monetarna i fiskalna, tretirane

su samo kao „podmazivači” industrijskih

politika.

Logika je bila da „velike” politike, zapravo,

treba da uvedu nekoliko automatskih

stabilizatora koji će obezbediti

da se privreda vrati na neki

ravnotežni nivo, ako se „pregreje”, a

ako nije dovoljno „dogrejana”, da se

stimulansima reaguje da se podigne

na viši nivo. Suština je da privreda

raste po održivim stopama rasta.

Likvidnost – uslov preživljavanja

Apsolutni prioritet u Srbiji je održavanje

unutrašnje i spoljne likvidnosti.

Naša privreda podseća na traumatizovanog

pacijenta koji je doživeo tešku

saobraćajnu nesreću, ima nekoliko

preloma i krvari na sve strane. Da bi

preživeo, on mora da ima minimalnu

količinu krvi, ali on neprekidno

gubi krv. Zaključujemo, njemu treba

infuzija da bi preživeo, a posle će se

razmatrati kako će on napredovati u

životu. Znači, održavanje likvidnosti

je sada apsolutni prioritet.

Drugi problem je restrukturiranje

privrede. Rečju, reforma. Međutim,

mi nemamo šta posebno da

restrukturiramo. Ono što je ostalo,

prilično je u problemu, a ono što

je dobro, smanjuje nivo aktivnosti

zbog neadekvatnog ambijenta.

U krizi u kojoj se u ovom trenutku

nalazi svet postoje dva vodeća

trenda. Jedan trend je komoditizacija

– sirovine, repromaterijali, hra-

9

na, osnovni proizvodi. Drugi trend

je high end proizvodi, proizvodi

najvećeg stepena dodate vrednosti.

Da li Srbija može da proizvodi high

end proizvode? To bi bilo odlično,

ali je nerealno. Šta Srbija može?

Može da proizvodi ono gde ima

komparativne prednosti, što se

oslanja na poljoprivredu i što se

oslanja na prirodne resurse koji se

mogu eksploatisati i što je u krajnjem

smislu razmenjiv proizvod.

krediti nisu opcija

Kako finansirati te investicije? Ne

iz kredita. Mi se nalazimo na granici

prezaduženosti. Mnogi će reći da

zaduženost privrede Srbije nije faktor

ranjivosti, jer se nalazimo ispod

crvene linije od 90% BDP kada saberemo

javni i privatni dug. Državni

dug je 60% BDP. Većina zemalja

Evropske unije ima mnogo veći

dug. Dug Nemačke je skoro dva

BDP, ali nije problem u tome. Problem

je u impotentnosti privrede,

odnosno niskom nivou aktivnosti.

Dakle, krediti nisu opcije. Šta su opcije?

Moguće su koncesije, moguće

je da država odobri da neko izgradi,

eksploatiše i da nakon, recimo,

20 godina vrati zemlji investiciju u

ruke, a da u međuvremenu napravi

infrastrukturu do Milanovca i Čačka,

kako bi se posle komercijalni

investitori pojavili u industrijskim

zonama tih gradova.

www.pks.rs

broj 74

Moguće je ići i na dokapitalizaciju

zajedničkim ulaganjem u oblastima

koje su interesantne, jer daju razmenjive

proizvode (energetika, prehrambena

industrija, poljoprivreda

itd.). Tu su, takođe, i privatna-javna

partnerstva. Svi oni koji imaju slobodna

sredstva i žele sa državom

da uđu u unosne poslove, treba da

to učine. Država se ne zadužuje, podiže

se nivo aktivnosti i počinje da

deluje investicioni multiplikator.

Strane direktne investicije su dobrodošle.

To niko ne treba da sprečava,

naročito ako postoje dobro

pozicionirani „tržišni nišeri”, koji

su izvozno orijentisani, koji mogu

da privuku strane investitore kao

partnere u investicijama.

Takođe, dobro su došle i investicije

koje se po osnovu zajmova finansiraju

od strane Svetske banke,

Međunarodne banke za obnovu i

razvoj, Evropske banke za obnovu i

razvoj i dr. Danas postoji preko 100

miliona dolara od Svetske banke za

navodnjavanje još uvek neiskorišćeno

iz razloga što nema projekata.

Korak u dobrom pravcu su i pregovori

sa kineskim investitorima i

kineskim finansijerima za puteve

koji nas neće ništa koštati ili će nas

malo koštati, zato što će biti na bazi

koncesija.

Država pregovara sa elektroprivredama

velikih država o dokapitalizacijama,

u prehrambenom

sektoru pripremaju se pregovori o

dokapitalizacijama na velikim i interesantnim

tržištima Ruske Federacije

itd. Predlozi koje mi dajemo

od 2008. godine izgleda da su konačno

naišli na plodno tlo.

transfer kapitala iz srbije preko

poslovnih banaka

Konačno, za oživljavanje privrede

neophodna je dobra monetarna politika

sa automatskim stabilizatorima.

Glavni automatski stabilizator u monetarnoj

sferi je devizni kurs. Ako je

on stabilan i konkurentan, privrednici

mogu da planiraju, mogu da prave

biznis- planove, da planiraju investicije,

da ulaze u zajednička ulaganja,

jer postoji izvesnost. Ako je kurs

konkurentan, oni mogu da izvoze, a

istovremeno uvoz nije isplativ.

Stabilan i konkurentan kurs podrazumeva

promenu monetranog modela,

sa modela inflacionog targetiranja

na model monetarnog odbora.

Kada pogledate okruženje – Hrvatska

je sa stabilnim kursom, Bosna i

Hercegovina ima monetarni odbor,

dakle stabilan kurs, Slovenija je u

evro-zoni, ali su u Sloveniji prosečne

kamate 5,25%, iako je Slovenija

u ozbiljnim ekonomskim problemima.

U Hrvatskoj kamate su oko

6%, u Bosni između 4 i 5%, a u Srbiji

11%. Pri tome, dodatno breme je

devizni rizik i ogromna nepoznani-

10

broj 74 ANALIZE

ca oko toga šta će biti u budućnosti.

Reforma finansijskog sektora, takođe,

treba da bude obavljena. To će biti

jako teško, jer u finansijskom sektoru

dominiraju strane banke. Sada će

nam se politika isključive orijentacije

na strane banke osvetiti, jer mi, zapravo,

nemamo tačke uporišta preko

kojih bismo mogli da delujemo konkurentno

na finansijski sektor.Možda

se to pitanje može rešiti geopolitičkim

merama. Recimo, šta bi se desilo

kada bi ruske banke, u okviru programa

političke podrške Srbiji za preživljavanje,

unele tri milijarde evra

kapitala i plasirale ga po stopama

koje su veće nego u Evropskoj uniji,

a duplo manje nego u Srbiji, recimo

5,5% ili 6%. Automatski bi svi oni koji

su zaduženi kod stranih banaka prešli

u te banke i kamate stranih banaka,

ako bi htele da zadrže klijente, morale

bi da padnu na taj nivo.

Radna snaga je inflacioni faktor

Imam utisak da su naši političari

taoci makroekonomista koji stalno

mantraju – ravnoteža, ravnoteža,

ravnoteža, inflacija, inflacija, inflacija,

flotirajući kurs, odbrana kursa,

rezerve ćemo koristiti da odbranimo

kurs, a iza te priče „valja se” jedan

novi transfer kapitala iz Srbije

preko poslovnih banaka.

Na kraju, pored svih problema i

Sigurna,

sve ove godine!

www.pks.rs

rizika kojima je privreda Srbije

izložena, potrebno je spomenuti

problem koji na niskom nivou aktivnosti

ne dolazi do izražaja, ali

koji je fundamentalan i preti da

ograniči mogućnosti ekonomskog

rasta u budućnosti. Mi nismo svesni

tzv. raketne strukture populacije

u Srbiji. Nekada je to bila

piramida, gde su baza bila deca, a

na vrhu najstariji. Sada je prosek

u Srbiji 43 godine starosti, sa tendencijom

nagore. Dva su razloga

za to. Jedan je poboljšanje uslova

života i napredak medicine, a drugi

zaprepašćujuće niske stope nataliteta.

Posledično, mladost koja

je nekada bila „baza piramide”

sada postaje „rep rakete”, a pritom

je u tom segmentu nezaposlenost

55%.

Čisto ekonomski posmatrano, zbog

prethodnog problema radna snaga

u Srbiji je inflacioni faktor, a imajući

u vidu nivo razvijenosti, trebalo

bi da bude deflacioni faktor (niska

cena rada). Bez obzira što su plate

niske, produktivnost rada je još

niža. Rad je relativno skup. To je

strašna kontradicija.

Ono što je problem sa populacionim

rizikom je to što se ne može

eliminisati u mandatu jedne vlade.

Može se rešiti u mandatu četri, pet

vlada, koje moraju imati kumulativnu

i konzistentnu politiku

JUBMES banka a.d.

Beograd

Bulevar Zorana Đinđića 121 • 11070 BEOGRAD

Phone: (+381 11) 220 55 00 • www. jubmes. rs

EUROCHAMBRES

11

www.pks.rs

broj 74

sastanak grupe komora sa obaveznim članstvom u sedištu Evrokomore

solidarnost sa komorom srbije

komore sa obaveznim članstvom jedine omogućavaju da se na jednom

mestu okupe velike i male firme, rekao je potpredsednik pks mihailo

Vesović na sastanku u sedištu Evrokomore u Briselu, na kome je izražena

solidarnost sa pks u nastojanju da očuva komorski sistem u srbiji

Briselu, u sedištu Evrokomore

U (Eurochambers), 25. septembra

održan je sastanak grupe komora

sa obaveznim članstvom, kome

su prisustvovali predsednici i

potpredsednici 11 nacionalnih komora

(Turska, Italija, Španija, Holandija,

Grčka, Austrija, Nemačka,

Hrvatska, Francuska, Luksemburg,

Crna Gora i Srbija). Sastanku

su, kao posmatrači, prisustvovali

i Alesandro Barberis, predsednik

i Arnaldo Abrucini, generalni sekretar

Evrokomore i predsednik

Komore Poljske.

Predsedavajući ove grupe pjer Gramenja,

generalni direktor Trgovinske

komore Luksemburga, upoznao

je prisutne sa aktivnostima koje su

realizovane u prvom polugodištu

2012. Dao je kraći pregled rezultata

koje su zabeležile dve do sada lansirane

radne grupe – za obrazovanje

i obuku i za internacionalizaciju.

Podsetio je da je aktivnost ovih

radnih grupa bila inspirativna i za

Evrokomoru, koja je u Evropskom

parlamentu organizovala raspravu

na temu „Stručno obrazovanje i

obuka – vitalni alati za zapošljavanje

mladih i rast”, s namerom da

ukaže na značaj uloge komora u

procesu obrazovanja.

Pored pomenutih sastanaka, kao

važna aktivnost istaknuta je podrška

koju su komore sa obaveznim članstvom

dale Komori Španije, kako bi

ona prevazišla posledice koje je proizveo

novi Zakon o komorama u toj

zemlji, koji predviđa obavezno članstvo,

ali bez plaćanja članarine.

Najavljeno je da će naredni sastanak

Radne grupe za obrazovanje

biti održan 4. decembra, a Radne

grupe za internacionalizaciju do

kraja godine. Prvom grupom predsedavaće

rukovodilac Službe za

obrazovanje u Komori Nemačke, a

drugom predstavnik Komore Turske.

Najavljeno je pokretanje i treće

radne grupe, koja će se baviti komunikacijama.

U nastavku, predstavnici prisutnih

nacionalnih komora govorili su o aktivnostima

svojih komora, koje, svaka

u svojoj sredini, doprinose ublažavanju

posledica aktuelne finansijske

krize. Posebna pažnja bila je usmerena

na definisanje vidova podrške i

pomoći koje komore najjačih evropskih

privreda mogu da pruže komorama

koje su u jednom broju zemalja

na udaru antikriznih mera.

Potpredsednik Privredne komore

Srbije mihailo Vesović upoznao je

prisutne sa činjenicom da pokušaji

odlaganja primene novog Zakona

o komorama u Srbiji ili njegove

izmene, još uvek nisu urodili plodom.

On je ukazao i na to da komore

sa obaveznim članstvom jedine

omogućavaju da se na jednom mestu

okupe velike i male firme, što je

veoma dobro za međusobno razumevanje

i solidarnost u rešavanju

problema u privredi.

Predstavnik Komore Crne Gore

izneo je zabrinutost u vezi nekih

kretanja u regionu Zapadnog Balkana,

eksplicitno pominjući situaciju

u Srbiji, koja bi mogla da

proizvede domino efekat u celom

regionu.

Ričard Veber, predsednik Komore

nemačke savezne države Sarland,

član upravnog odbora Evrokomore,

istakao je potrebu jačanja solidarnosti,

koja po njemu ima poseban

magnetizam i bez koje nema

rešenja problema. Eksplicitno je

podvukao da želi solidarnost sa

Privrednom komorom Srbije!

Na kraju, prisutni su informisani

o tome da su Komitetu Evropskog

parlamenta za peticije dostavljeni

zahtevi za ukidanje obaveznog

članstva u komorama. učesnici

skupa su ocenili da ovaj Komitet

nema nadležnost za pokretanje

ovakvih inicijativa, budući da je

plaćanje članarine nacionalno pitanje.

Stoga je podvučena potreba

lobiranja prema članovima EP. Potrebno

je da se pripremi drugi papir,

kao odgovor na peticije koje su

stigle (tri do sada), kojim bi se dokazalo

da članarine nisu u koliziji

sa Uredbom o uslugama.

učesnici skupa su i ovoga puta

podvukli potrebu da na svim

nivoima budu promovisani rezultati

koje postižu komore sa

obaveznim članstvom, što će biti

zadatak novopokrenute radne

grupe za komunikacije. Naredni

sastanak grupe komora sa obaveznim

članstvom najavljen je za

februar 2013.

12

broj 74 NAGRADE

pravo javnosti da zna

pks nagrađena za

najbolji Informator o radu

U Narodnoj biblioteci srbije, povodom 28. septembra, međunarodnog

dana prava javnosti da zna, Rodoljub šabić, poverenik za informacije

od javnog značaja i zaštitu podataka o ličnosti, uručio je milošu Bugarinu,

predsedniku privredne komore srbije, priznanje za najbolji Informator

o radu

Zahvaljujući se na ovoj uglednoj

nagradi, Miloš Bugarin, predsednik

PKS, naglasio je da je nacionalna

asocijacija srpske privrede

osnovana Zakonom o komorama

i da nije budžetska institucija, ali

da ima status državnih organa po

osnovu javnih ovlašćenja od strane

države. On je podsetio da je Privredna

komora Srbije već dobila

visoka priznanja u okviru obeležavanja

Međunarodnog dana prava

javnosti da zna. Glavno priznanje

Poverenika za poseban doprinos

afirmaciji prava na slobodan pristup

informacijama od javnog značaja

i transparentnost u radu, PKS

je dobila u 2008. godini, a isto prizanje,

samo u kategoriji institucija

na nivou cele Republike, uručeno

je nacionalnoj asocijaciji srpske

privrede i za 2009. godinu. Miloš

Bugarin je istakao da PKS nije

samo ispunila zakonsku obavezu

koju ima kao institucija osnovana

zakonom i sa javnim ovlašćenjima

poverenim od strane države, već

se svih ovih godina ličnim primerom

trudila da širi svest i afirmiše

pravo na pristup informacijama od

javnog značaja. Informator o radu

Privredne komore Srbije zvanično

je objavljen 11. marta 2008. godine

na srpskom i engleskom jeziku, a

nedavno je izmenjen u skladu sa

novim uputstvima Poverenika. Informator

je jedan od najdetaljnijih

dokumenata, ima 112 strana, znat-

no je dopunjen i redovno se mesečno

ažurira.

O dobitnicima priznanja povodom

Međunarodnog dana prava javnosti

da zna, odlučivao je kompetentan

žiri u čijem sastavu su bili predstavnici

akademije, Transparentnost

Srbija, Misije OEBS i UNDP Srbija,

udruženja građana i profesionalna

udruženja medijskih poslenika

– Koalicija nevladinih organizacija

za slobodu pristupa informacijama,

UNS i NUNS. Priznanje i statuetu

za poseban doprinos afirmisanju

prava na pristup informacijama,

poverenik za informacije od javnog

značaja, Rodoljub Šabić, uručio je

predsedniku Narodne Skupštine

www.pks.rs

Republike Srbije, Nebojši Stefanoviću,

za doprinos afirmisanju prava

na pristup informacijama i za

transparentnost u radu u kategoriji

najviših organa vlasti. Nagrade su

uručene i gradonačelniku Grada

Požarevca, predsedniku Skupštine

opštine Nova Varoš i sekretaru Pokrajinskog

sekretarijata za finansije

AP Vojvodine.

Međunarodni dan prava javnosti da

zna ustanovljen je 2002, a u Srbiji se

ovaj datum obeležava od 2006. godine,

sa ciljem da se podstaknu svi

organi javnih vlasti da poboljšaju i

unaprede transparentnost svog rada

i saradnju sa građanima

M.N.

INVESTICIJE

13

www.pks.rs

broj 74

širenje internacionalnog poslovanja

kamen temeljac za prvu Bošovu

fabriku u srbiji

premijer Ivica Dačić i ministar mlađan Dinkić prisustvovali postavljanju

kamena temeljca u pećincima. početak proizvodnje sistema brisača za

automobile planiran je za drugu polovinu 2013. Oko 70 miliona evra će

biti uloženo do 2019.

Boš (Bosch) Grupa postavila je

kamen temeljac za svoju prvu

fabriku u Srbiji, a polaganju kamena

temeljca prisustvovali su premijer

Ivica Dačić i ministar finansija i ekonomije

mlađan Dinkić. Proizvodni

pogon, deo divizije Boš elektropokretača,

gradi se u Pećincima, oko

25 kilometara od Beograda. Vodeći

svetski dobavljač tehnologije i usluga

uložiće oko 70 miliona evra u

narednih sedam godina i planira da

zaposli 620 ljudi. Boš je u decembru

prošle godine potpisao ugovor za

izgradnju fabrike za proizvodnju

sistema brisača za automobile, proizvodnog

kapaciteta oko 22.000 metara

kvadratnih.

„Izuzetno smo zadovoljni dosadašnjom

saradnjom sa našim lokalnim

partnerima i uvereni smo da će projekat

uspešno biti završen”, izjavio je

Jerg Hofman, rukovodilac poslovne

oblasti Sistema brisača. „Proizvodi iz

ove fabrike moraće da zadovolje visoka

očekivanja u pogledu tehničkih

performansi i kvaliteta. Intenzivnim i

detaljnim obukama zaposlenih obezbedićemo

da ova očekivanja budu i ispunjena”,

dodala je Jovanka Jovanović,

generalna direktorka Boša u Srbiji.

Sa sedištem u Beogradu, Boš je prisutan

u Srbiji od 2006. Proizvodima

iz oblasti automobilske tehnologije,

ručnih električnih alata, sigurnosnih

sistema i termotehnologije,

kompanija snabdeva klijente u Srbiji,

Crnoj Gori i Makedoniji.

Nova fabrika je deo divizije Boš

elektropokretača. Sa oko 12.000

za istraživanje i razvoj – 4,2 milijarde evra

Robert Boš (Robert Bosch) d.o.o. je regionalni ogranak Boš Grupe. Sa

sedištem u Beogradu osnovan je 2006, a pokriva i područje Crne Gore i

Makedonije. Ova tržišta snabdeva proizvodima pod robnim markama

Bosch, Beissbarth, Sicam, Cargo, Skil, Dremel i CST/Berger.

Boš Grupa je vodeći svetski dobavljač tehnologija i usluga u oblasti

automobilske tehnologije, robe široke potrošnje i građevinske tehnologije.

Više od 300.000 zaposlenih ostvarilo je prodaju od 51,5 milijardi

evra u fiskalnoj 2011. Boš Grupa sastoji se od Robert Bosch GmbH i

oko 350 podružnica i regionalnih kompanija u oko 60 zemalja. Ako se

uzmu u obzir servisni i prodajni partneri, Boš je zastupljen u oko 150

zemalja. Ova svetska razvojna, proizvodna i prodajna mreža osnova

je za dalji rast. Boš je potrošio oko 4,2 milijarde evra za istraživanje i

razvoj u 2011, a preko 4.100 patenata primenjuje se širom sveta.

zaposlenih na preko 20 lokacija širom

sveta, ova divizija pruža inovativna

rešenja i usluge za električne

podizače prozora, upravljačke

mehanizme, motore za pokretanje

sedišta i krovnih prozora. Pored

toga, divizija obezbeđuje motore za

upravljačke mehanizme sa električnim

pogonom za dvotočkaše, poznate

i kao „E-bike”, kao i module za

hlađenje motora i klimu u vozilima,

vodene pumpe i ventile, kao i sisteme

brisača

Tanja Rap

oj 74

14

Intervju: Antonio Ćezare Ferera, generalni direktor FAs, kragujevac

spremni za trku na tržištu

pokrićemo sve evropske zemlje do kraja ove godine, a sledeće ćemo

izvoziti 500L u više od 100 država širom sveta, uključujući i sAD, kaže

Antonio Ćezare Ferera, generalni direktor Fiat automobili Srbija

Novi model iz kragujevačke

fabrike Fiat automobili Srbija

(FAS) izlazi na evropska i svetska

tržišta u vreme kad je „kriza”

ključna reči svih privrednih vesti.

U takvom ambijentu automobilska

industrija jedna je od najugroženijih

grana.

Ipak, model 500L iz Kragujevca

prugom Beograd–Bar putuje na jug,

a preko

Subotice na sever. Oni koji pamte

dovoljno dugo, sećaju se da je i davne

1955, kad je iz Kragujevca izašao

prvi legendarni „fića”, postavljano

pitanje: Ko će to da kupuje? ubrzo,

kao da se „fićom” dovezao period

ubrzanog rast privrede i standarda.

u želji da i novi model 500L postane

simbol bolje budućnosti, razgovarali

smo za Korak sa generalnim

direktorom FAS Antoniom Ćezare

Fererom (Antonio Cesare Ferrara),

koji je od jula prošle godine na čelu

kragujevačke fabrike.

Odnedavno ste na čelu fabrike u

kragujevcu. kakvi su vam utisci?

Moji utisci su veoma pozitivni.

Uradili smo veliki posao u proteklih

godinu dana i ja sam veoma

zadovoljan rezultatima. Proizvodnja

je počela i naši automobili su na

tržištima mnogih zemalja. Naravno,

500L smo prvo lansirali u Italiji

i Srbiji.

koji je vaš prvi poslovni cilj u narednom

periodu?

Naš prvi poslovni cilj je da dostignemo

pun kapacitet proizvodnje

i da pripremimo fabriku za dalje

širenje proizvodnog programa koji

sledi u prvoj polovini sledeće godine.

zbog čega je Fiat 500L značajan

projekat i šta od njega očekujete?

Fiat 500L je važan iz puno razloga.

Ovaj automobil proširuje Fiatovu

ponudu i demonstrira našu viziju

MPV modela B segmenta tržišta, a

takođe i naš tehnološki potencijal,

snažno orjentisan ka uštedi goriva

i ekologiji.

Za Srbiju i lokalnu zajednicu ovaj

projekt ima dodatno značenje, jer

nudi bolju zaposlenost, poboljšanje

infrastrukture i ozbiljan rast izvoza.

koje karakteristike tog modela

predstavljaju njegovu komparativnu

prednost u odnosu na istu

klasu drugih proizvođača?

Ovaj automobil ima brojne prednosti.

Njegov komfor, fleksibilnost

i zapremina unutrašnjeg prostora

najbolji su u klasi. Istovremeno,

nudimo najviši nivo bezbednosti

i vrhunske motore s najnaprednijim

tehnološkim rešenjima. Dva od

tri motora već ispunjavaju buduće

Evro 6 standarde i važno je da

naglasim da je Fiat već pet godina

uzastopno brend koji beleži najnižu

emisiju ugljen-dioksida među

automobilima koji se prodaju u

Evropi.

Da li ste zadovoljni lokalnom radnom

snagom? Najavljujete nova

zapošljavanja do kraja godine.

www.pks.rs

GOST KORAKA

koliko će novih radnika biti zaposleno

i koje obrazovne strukture?

U Kragujevcu postoji tradicija u

proizvodnji automobila. Zbog toga

nam je bilo lakše da im pružimo

dobru obuku za moderne alate i

opremu. Naša radna snaga je posvećena

i pokazuje veoma dobar

napredak u procesu proizvodnje.

Naš plan je da zaposlimo novih

250 radnika do kraja godine, sve sa

srednjom stručnom spremom, što

će podići broj zaposlenih na 2500.

Da li ste zadovoljni mrežom kooperanata

u srbiji i okruženju i šta

su dalji planovi u tom pravcu?

Mi smo zadovoljni našim dobavljačima

i radićemo na tome da se ta

mreža širi u skladu s našim potrebama

i planovima.

Već je počeo izvoz transportnim

putevima do luke Bar i ka severu

preko subotice. koje količine

modela 500L će ići tim putevima?

Da li je infrastruktura za transport

odgovarajuća?

Destinacije i narudžbine diktiraju

načine transporta. Pokrićemo sve

evropske zemlje do kraja ove godine,

a sledeće ćemo izvoziti 500L

u više od 100 država širom sveta,

uključujući i SAD. Infrastruktura

nije idealna i mi očekujemo da njen

napredak prati rast proizvodnje i

naše transportne potrebe.

prvi „fića” zastava 750 u kragujevcu

je proizveden 1955. i označio je

GOST KORAKA

početak progresivnog poboljšanja

standarda u ondašnjoj Jugoslaviji.

Očekujete li da Fiat 500L postane

sličan simbol?

Fiat 500L je već simbol, simbol novog

početka i ubrzanog razvoja

auto-industrije u Srbiji. Ja sam potpuno

ubeđen da ćemo u godinama

koje slede, zajedno pronaći još simbolizma

u ovoj uspešnoj priči.

šta su vaša predviđanja u odnosu

na svetsku ekonomsku krizu? ka-

15

kve su Fijatove strategije i odgovori

na nju?

Globalna ekonomska kriza udarila

je auto-industriju poput oluje.

Naš odgovor su investicije u

nove tehnologije, energetska efikasnost

i društveno odgovorno

poslovanje. Mi razvijamo proizvode

da budu spremni za budućnost.

kako ocenjujete saradnju sa suvlasnikom

– Vladom srbije, a

www.pks.rs

broj 74

Antonio Ćezare Ferara (54) diplomirao je industrijski menadžment na univerzitetu u Napulju. Karijeru je počeo

1983. godine u Alfa Romeo fabrici u Pomiljanu, u kojoj je radio do 1994. godine. Potom je obavljao brojne

menadžerske funkcije u kompaniji Fiat Group Automobiles, uključujući i poziciju direktora fabrika u Melfiju,

Mirafioriju i Kasinu.

kako sa lokalnom zajednicom u

kragujevcu?

Saglasni smo da ovaj projekt ima

presudan značaj za budućnost auto-industrije

u Srbiji i mi vučemo

poteze u skladu sa tom činjenicom.

Svako od nas ima svoj deo odgovornosti

i veoma je važno da se

razume da svako mora da ispuni

svoju misiju kako bi ispunili zajedničke

ciljeve

Mirjana Stefanović

16

broj 74 JIE6

sastanak predsednika komora regiona JI Evrope

komore – podrška

poslovnim liderima

U okviru menadžment foruma JI Evrope, 19. septembra u pks održan

je 20. sastanak predsednika komora iz šest zemalja Jugoistočne Evrope

– JIE6, na kome su kreirane preporuke i pokrenute inicijative za unapređenje

saradnje

Osnov za unapređenje regionalne

saradnje u uslovima

ekonomske krize je što bolje međusobno

povezivanje, zajedničko korišćenje

poslovnih kapaciteta, udruživanje

na svim poljima i oslanjanje

na ekonomiju obima. Na taj način,

pronašle bi se mogućnosti proizvodnje

roba i usluga zajedničkim

kapacitetima, za plasman na svetskom

tržištu. uloga privrednih komora

ogleda se u pružanju sistemske

podrške poslovnim liderima,

kao i malim i srednjim preduzećima

Regiona, u razmeni informacija,

korišćenju zajedničkog potencijala i

proizvodnog kapaciteta.

Predsednici privrednih komora

Regiona smatraju da aktivnosti

treba da budu usmerene ka uzajamnom

prenošenju iskustava u poslovanju

na stranim tržištima, kao

i da je potrebno izraditi strategiju

nastupa na pojedinim tržištima i

podstaći formiranje izvoznih klastera

i njihovu internacionalizaciju.

Korisno je organizovati i posete

regionalnih privrednih misija, gde

bi liderske kompanije bile predstavljene

zajedno, u saradnji sa ko-

www.pks.rs

morskim sistemom, kao i poslovno

i strateško povezivanje domaćih i

inostranih partnera, koristeći iskustva

lidera u Regionu. Predsednici

komora insistiraju i na prenošenju

iskustva, povezivanju i uključivanju

manje razvijenih kompanija u

zajedniče projekte i poslove. Zajednički

bi trebalo predložiti mere

u vezi sa ekonomskim odnosima

zemalja u Regionu sa drugim

evropskim i svetskim državama

i harmonizovati ih sa propisima

Eu i STO. Čelnici asocijacija privrednika

u Regionu ukazuju da je

JIE6

kreiranje kluba 100 JIE6

17

Da bi u periodu svetske krize bilo moguće dati dodatni podsticaj razvoju

privrede, neophodno je da lideri u Regionu međusobnom saradnjom

daju primer kako zajednički nastupiti u inostranstvu. u tom

svetlu, od ključnog je značaja pokretanje inicijative za kreiranje liste

regionalnih lidera Klub 100 JIE6 na osnovu definisanih i usaglašenih

kriterijuma, formiranje Upravnog odbora, mapiranje i procena resursa

ovih kompanija i podrška izradi Strategije Poslovnih lidera JIE6 do

2020. godine. Predsednici privrednih komora Regiona zalažu se da

se ustanovi i sistem za regionalne zajedničke nabavke, za regionalnu

zajedničku proizvodnju, kreiranje sistema zajedničkog promotivnog

nastupa na trećim tržištima, kao i kreiranje Top-Reg proizvoda.

Oni su preporučili i osnivanje fondova regionalnih lidera za nagradu

najinovativnijem proizvodu godine, za finansiranje inovativnih Start

Up kompanija u skladu sa kriterijumima Western Balkans Investments

Framework, kao i da se ustanovi nagrada za najbolju Start Up kompaniju

Regiona. Pružena je i podrška deklaraciji Eurochambres o stučnom

obrazovanju i usavršavanju, koja predstavlja osnovu za zapošljavanje

mladih i ekonomski razvoj, kao i kreiranju strategije za implementaciju

deklaracije Eurochambres o stručnom obrazovanju i usavršavanju.

neophodno i jačanje konkurentnosti

proizvodnih preduzeća i njihovo

osposobljavanje za nastup na

trećim tržištima, uvođenjem tehnoloških

inovacija, posebno kada

su u pitanju metalska, elektro i IT

industrija. Imajući u vidu značajan

udeo poljoprivredno-prehrambene

industrije u ukupnoj regionalnoj

razmeni, posebnu pažnju, podršku

i pomoć treba usmeriti prema

ovom sektoru. Oporavak Regiona

od posledica globalne i tranzicione

ekonomske krize može biti ubrzan

podsticanjem zajedničke realizacije

infrastrukturnih projekata, uz

angažovanje postojećih resursa

građevinske industrije. usvajanje

standarda kvaliteta i usklađivanje

nacionalnog zakonodavstva u zemljama

koje su na putu punopravnog

članstva u Eu sa evropskim

propisima, neophodni su preduslovi

za slobodan protok robe i povećanje

obima spoljnotrgovinskog

prometa Regiona. Privredne komore,

u saradnji sa kompanijama liderima

u ovom delu Evrope, iniciraće

i podržavaće aktivnosti u oblasti

regionalne saradnje, posebno na

polju izrade zajedničkih predloga

projekata za programe EU, a formiraće

se i konzorcijumi za realizaciju

zajedničkih projekata, tendera

i oglasa. Privredne komore nastaviće

i sa aktivnim učešćem u radu

regionalnih radnih grupa Foruma

CEFTA komora, radi sagledavanja

aktuelne privredne situacije,

usaglašavanja stavova i kreiranja

preporuka ka nadležnim CEFTA

potkomitetima.

Na 20. sastanku predsednika privrednih

komora JIE6, učestvovali su

Bruno Bojić, predsednik Spoljnotrgovinske

komore BiH, Borko Đurić,

predsednik Privredne komore

Republike Srpske, Velimir mijušković,

predsednik Privredne komore

Crne Gore, samo Hribar milič,

predsednik Gospodarske zbornice

Slovenije, stojmirka tasevska, savetnik

Upravnog odbora Stopanske

komore Makedonije, Goran masnec,

direktor Predstavništva Hrvatske

gospodarske komore u Beogradu,

Ratko Filipović, predsednik

Privredne komore Vojvodine, Ivana

zeljković, generalni sekretar Privredne

komore Beograda i domaćin

ovog sastanka miloš Bugarin, predsednik

Privredne komore Srbije

www.pks.rs

broj 74

18

broj 74 JIE6

menadžment forum Jugoistočne Evrope

saradnja poslovnih lidera na

povećanju konkurentnosti u regionu

Ekonomski oporavak je nacionalni prioritet. svi drugi ciljevi zavise od

naše sposobnosti da obezbedimo ekonomski opstanak zemlje, rekao je

premijer srbije Ivica Dačić na Forumu šest zemalja Jugoistočne Evrope,

održanom 19. i 20. septembra ove godine u pks

Na Menadžment forum Jugoistočne

Evrope, koji su organizovali

Savez ekonomista Srbije, Hrvatsko

društvo ekonomista i IEDC Poslovna

škola Bled, u saradnji sa PKS, učestvovao

je premijer Srbije Ivica Dačić,

guverner NBS Jorgovanka tabaković,

ambasadori, glavni ekonomista

Svetske banke za Evropu i centralnu

Aziju Indermit Gil, šef Kancelarije

Svetske banke u Srbiji Lu Brefor, i

veliki broj najznačajnijih privrednika

i ekonomskih teoretičara. Tema

ovogodišnjeg dvodnevnog skupa je

„Kako poboljšati konkurentnost u JI

Evropi: kontekst, strategija, ekonomske

politike i uloga poslovnih lidera”.

„Sve zemlje regiona Jugoistočne

Evrope prolaze kroz tešku ekonomsku

krizu kojoj se još uvek ne može

sagledati kraj, ali sazreva svest o neophodnosti

saradnje i ekonomskih

integracija”, rekao je predsednik

Saveza ekonomista Srbije Aleksandar

Vlahović na otvaranju Foruma

u Privrednoj komori Srbije.

Regionalno povezivanje

kompanija

Domaćin skupa, predsednik Privredne

komore Srbije miloš Bugarin

rekao je da je za sve učesnike

foruma ključno pitanje kako ubrzati

ekonomski rast, smanjiti nezaposlenost

i siromaštvo u uslovima

krize. „Zbog nedovršenih ili sporih

tranzicionih procesa, u pojedinim

zemljama regiona beleži se drastično

usporavanje privrednog rasta”,

www.pks.rs

naglasio je Bugarin.

U pojedinim zemljama regiona

JIE nedovršeni ili spori tranzicioni

procesi izazvali su drastično usporavanje

privrednog rasta. Prema

projekcijama MMF, prosečan rast

u zemljama JIE u 2012, odnosno

2013. iznosiće 0,2 odsto, odnosno

1,8 odsto. Ovo vodi smanjenju državnih

prihoda, pa samim tim, povećanju

državnog deficita i posledično

– problemima u finansiranju

dospelih obaveza za servisiranje

spoljnog duga.

Bugarin je posebno istakao da je u

tranzicionom periodu došlo i do

procesa deindustrijalizacije privreda

u regionu, kada su stare industrije

nestale, a nove nisu nastale. „U

prvih šest meseci 2012. došlo je do

JIE6

pada industrijske proizvodnje od

oko pet odsto u odnosu na isti period

prošle godine, što nagoveštava

ulazak u recesiju”, rekao je Bugarin.

Spori reformski procesi i strukturno

prilagođavanje privrede kroz proces

privatizacije, u zemljama regiona

produbili su problem nezaposlenosti,

a privatni sektor, koji je još uvek u

razvoju, nije uspeo u dovoljnoj meri

da kreira nova radna mesta. Stopa

nezaposlenosti kreće se od 8 odsto

u Sloveniji, do 31,2 odsto u Makedoniji.

Javna preduzeća nisu do kraja

transformisana i za njih još uvek nisu

počela da važe tržišna pravila igre. u

Srbiji, Hrvatskoj i Crnoj Gori u 2010.

godini na naknade zaposlenima u

javnom sektoru utrošeno je oko 10

odsto BDP, u Sloveniji i BiH oko 12,5

odsto, dok je u Albaniji i Makedoniji

taj iznos bio oko pet odsto.

Bugarin je posebno insistirao na

kreiranju regionalnih tehnoloških

mapa i na zajedničkim projektima

za nastup na trećim tržištima.

Predložio je uključivanje poslovnih

lidera iz regiona u projekte javno-privatnog

partnerstva (JPP) na

regionalnom nivou, u oblasti infrastrukture,

izgradnju autoputeva, železnica,

gasovoda, plovnih puteva.

„Ne treba zanemariti ni JPP u oblasti

obrazovanja, istraživanja i razvoja

za potrebe industrija u regionu”,

rekao je Miloš Bugarin i zaključio

da nijedna zemalja pojedinačno ne

može imati visok nivo ekonomskog

rasta, ukoliko zemlje u njenom okruženju

ne prate taj isti tempo.

Ekonomski model koji

uvažava realnost

Predsednik vlade Srbije Ivica Dačić

izjavio je da je ekonomski oporavak

nacionalni prioritet, i da taj

oporavak ne može da se zasniva

na stezanju kaiša građana, već na

novim investicijama. Obraćajući

se učesnicima Foruma menadžera

Jugoistočne Evrope u Privrednoj

komori Srbije, premijer je naglasio

da svi ključni ciljevi zemlje – evro-

19

integracije, rešavanje političkih

pitanja, borba protiv kriminala i

korpucije, školstvo i zdravstvo – zavise

od sposobnosti da se obezbedi

ekonomski opstanak. On je rekao

da je Srbiji potreban plan za stabilnost

nacionalne valute, koji mora da

bude rezultat koordinacije i zajedničkog

rada Vlade Srbije, monetarnih

vlasti i privrede. Dačić je dodao

da elementi tog plana treba da budu

efikasno korišćenje instrumenata

monetarne politike, privlačenje stranih

investicija, sprečavanje odliva

deviza, destimulisanje nepotrebnog

uvoza i podsticanje izvoza. „Vlada

je spremna za partnerski odnos sa

finansijskim sektorom”, istakao je

Dačić. On je naveo podatak da je

u prethodnih godinu i po na ime

profita banaka iz zemlje izašlo 1,5

milijardi evra, što je više nego što je

ušlo od stranih investicija. „To nije

nelegalno, ali nije socijalno odgovorno”,

rekao je premijer i naglasio

da reindustrijalizacija i pokretanje

novog investicionog ciklusa mogu

obezbediti izlazak iz krize.

„Građani Srbije sa najmanjim penzijama

i platama nemaju odakle da

štede”, rekao je premijer i dodao da

je potrebno da se nađe ekonomski

model koji će uvažavati realnost

situacije u kojoj se nalazimo. Dačić

je izneo podatak da pola miliona

penzionera ima penziju manju od

15.000 dinara, a više od milion manju

od 20.000 dinara, tako da smanjenje

penzija nije održivo.

„Šteta od ovogodišnje suše procenjena

je na 1,5 milijardi evra, a taj

novac je mogao biti uložen u sisteme

za navodnjavanje”, rekao je Dačić.

On je izrazio zadovoljstvo što je

konačno počela prodaja automobila

proizvedenih u Fijatu u Kragujevcu.

„Do kraja godine planira se proizvodnja

30 000 automobila i to će

biti najbolji izvozni posao Srbije”,

rekao je Dačić. Takođe, srpski premijer

najavio je i početak izgradnje

gasovoda kroz Srbiju do kraja decembra

ove godine, što je početak

novog investicionog ciklusa.

www.pks.rs

broj 74

Nizak izvoz donosi probleme

„Srbija je u poslednjih osam godina

znatno napredovala na polju investicione

klime, ali to nije dovoljno,

pa je i dalje teško započeti biznis u

Srbiji”, rekao je Glavni ekonomista

Svetske banke za Evropu i centralnu

Aziju Indermit Gil na Menadžment

forumu Jugoistočne Evrope

u PKS. On je istakao da je posao

vlade da na tome radi, da propisi

budu efikasniji i da regulativa bude

odgovarajuća. „Bez dobre investicione

klime nemoguće je privući

strane investicije”, rekao je on. Ističući

da bi Srbija trebalo da uspostavi

ravnotežu u svojim finansijama

i da stvori bolju disciplinu, Gil

je objasnio da to ne podrazumeva

nužno i mere štednje. „Ako ste disciplinovani,

štednja vam ne treba,

ali ukoliko niste – štednja vam se

sama nametne”, rekao je ovaj ekspert.

Smanjenje javne potrošnje

nije moguće preko noći, ali ako se

to ne uradi, alternativa je povećanje

poreza, što bi onda destimulativno

delovalo na privredu. Gil je ocenio

i da bi Srbija morala da povećava

izvoz, koji bi morao da dostigne

nivo od 50 odsto BDP, dodajući da

male, zatvorene ekonomije, koje

imaju nizak izvoz, lako zapadaju u

problem, što se može videti na primerima

Portugala i Grčke.

Gil je govorio i o evropskom ekonomskom

modelu, u koji su i druge

zemlje imale sumnju kao što je

ima Srbija, ali se on pokazao uspešnim,

naročito za zemlje centralne

Evrope. Gil je naveo konstataciju

poljskog zvaničnika da je poslednjih

20 godina najboljih 20 godina

u istoriji Poljske. Opisan kao „konvergenciona

mašina”, ovaj model je

omogućio da najsiromašnije zemlje

ostvaruju intenzivniji rast od najbogatijih,

čije su privrede u poslednjih

40 godina rasle po stopi od oko dva

odsto godišnje. Najviše problema

u evrozoni danas imaju one zemlje

koje su kredite koristile za potrošnju,

umesto za investicije

20

broj 74 JIE6

plenarna sesija 1: makroekonomski kontekst i nova strategija konkurentnosti

sve zemlje u regionu imaju

budžetski deficit

Neophodno je odobravati više kredita za pokretanje proizvodnje, rekla

je guverner Narodne banke srbije Jorgovanka tabaković, učestvujući u

radu menadžment foruma JI Evrope, na plenarnoj sesiji o novoj strategiji

konkurentnosti

Učestvujući u radu Menadžment

foruma Jugoistočne Evrope u

PKS, u prvoj plenarnoj sesiji o makroekonomskom

kontekstu i novoj

strategiji konkurentnosti, guverner

Narodne banke Srbije Jorgovanka

tabaković rekla je da bi banke u

Srbiji trebalo da se vrate tradicionalnom

poslu davanja kredita za

otvaranje novih radnih mesta i proizvodnju,

te da će im centralna banka

u tome pomoći.

Guverner NBS Jorgovanka Tabaković

posebno je naglasila da se malo

kredita danas usmerava na kreiranje

kapitala, pa je to naš veliki problem.

Po njenim rečima, za praktične

potrebe građana treba kreirati mogućnost

da se koriste krediti za proizvodnju

i stvaranje uslova da se zaradi.

Jorgovanka Tabaković je istakla

da NBS nije policajac i da će preventivnim

merama pomagati banke da

se u Srbiji osećaju dobrodošle, a da

one opravdaju naziv domaćih banaka.

„Narodna banka Srbije mora da

se doživljava, u delu kontrole, kao

savetodavna institucija koja će preventivno

i sistemom ranog upozorenja

pomoći bankama da zarade, da

ostanu ovde, ali da praktične efekte

njihovog rada vide i građani”, rekla

je Tabaković. Kako je istakla, prioritet

je da se shvati da je NBS deo ambijenta

koji čine i građani i bankarski

sistem, privreda i država. Cilj svih

akcija koje se vode jeste da se pojača

konkurentnost Srbije.

„Sve što se dešava u Regionu nije

mimoišlo ni nas, jer NBS nije izo-

lovano ostrvo na ovim prostorima,

a neophodno je da kažem da naša

potreba da budemo samostalni ne

znači i da živimo sami. u akcijama

koje se vode jedan od osnovnih elemenata

je borba protiv korupcije i

da se Srbija vrati realnom bankarstvu”,

rekla je guverner Narodne

banke Srbije Jorgovanka Tabaković.

Guverner Centralne banke Bosne i

Hercegovine kemal kozarić ukazao

je na dobru saradnju sa Narodnom

bankom Srbije. Potom je naglasio da

je Bosna i Hercegovina lane imala

rast bruto društvenog proizvoda od

1,6 odsto, dok se ove godine očekuje

da će to biti oko 0,6 odsto, dok se

očekuje inflacija od oko 3,1 odsto, a

nezaposlenost je najveća u regionu i

iznosi 27,6 odsto. Po njegovim rečima,

pokrivenost uvoza izvozom je

55 odsto, a devizne rezerve su dosta

www.pks.rs

stabilne i trenutno su oko 3,2 milijarde

evra. Guverner je naglasio da su

završeni poslednji pregovori sa Međunarodnim

monetarnim fondom

i da se očekuje stend-baj aranžman

vredan oko 400 miliona evra. To će

doprineti da se zatvori finansijska

konstrukcija u budžetu države. On je

rekao da sve zemlje u regionu imaju

budžetski deficit. Po njegovim rečima,

i banke su se promenile i sad

bolje upravljaju rizicima, nego što

je to bilo prethodnih godina. Govoreći

o bankarskom sistemu Bosne i

Hercegovine, Kozarić je dodao da u

njemu deluje 29 komercijalnih banaka

u kojima je zaposleno oko13 000

radnika. Guverner Centralne banke

BiH je istakao da su im najveći trgovinski

regionalni partneri Hrvatska i

Srbija, dok su iz Evrope to Nemačka

i Austrija. Kozarić je podvukao da

je u Bosni i Hercegovini cilj da se

uspostavi politička stabilnost, a dugoročno

to znači da ekonomija bude

ispred politike. On je na kraju rekao

da očekuje da će zemlje regiona u

budućnosti, znatno više nego do

sada, zajednički nastupati na trećim

tržištima.

Zamenik predsednika Fiskalnog saveta

Vlade Republike Slovenije Rasto

Ovin naglasio je da je cilj svih akcija

što veći stepen integracija u Regionu,

jer to donosi šire tržište i veću proizvodnju.

Ovin je podvukao da političari

treba da imaju hrabrost i viziju za

odluke koje donose. „Svi mi na ovim

prostorima, moramo graditi sopstveni

identitet”, podvukao je Ovin

JIE6

21

plenarna sesija 2: Nove osnove strategije konkurentnosti

Udruživanje oko

kvalitetnog proizvoda

www.pks.rs

broj 74

Države nekadašnje Jugoslavije mogu da se razvijaju na način na koji se

u početku razvijala kina. preduslov razvoja je da se države Jugoistočne

Evrope udruže i stvore tehološki složenije proizvode, kao što su se i

najrazvijenije evropske zemlje udružile da bi napravile Er-Bas, rekao je

Ljubo Jurčić, predsednik Hrvatskog društva ekonomista

Govoreći na drugoj plenarnoj

sesiji Menadžment foruma

JIE o uzrocima svetske ekonomske

krize, Jože mencinger, profesor

na Pravnom fakultetu Univerziteta

u Ljubljani, istakao je da je

ona započela osamdesetih godina

prošlog veka, kada je u raspodeli

društvenog proizvoda počeo da

opada udeo rada, a porastao udeo

kapitala. Istovremeno, finansijski

sektor je u ovom periodu pet puta

brže rastao od realnog sektora

privrede. Po njegovom mišljenju,

Evropska komisija je u dve usvojene

strategije razvoja neadekvatno

odgovorila na pitanja ekonomskog

i društvenog rasta i razvoja,

a tek je u „Strategiji Evropa 2020.”

predviđena puna zaposlenost, uz

opasku da je široko usvojeni pojam

globalizacije postao opasan i

za samu Eu. Javni dug u evropskim

državma je povećan, zato što

su sve zemlje, osim Grčke, spasavale

svoje finansijske sektore, gde

je u suštini i nastala kriza. Profesor

Mencinger je istakao i da je jedan

od problema što je evro postao ne

samo novac, već i simbol Eu, kao

što je nekada bratstvo i jedinstvo

bilo simbol bivše Jugoslavije. Po

njegovoj prognozi, evro će i dalje

biti zadržan, a u drugoj varijanti

može da bude sveden na nivo

nemačke marke, čime bi ostale zemlje

izašle iz evro područja. On je

ukazao i na mogućnost fiskalnog

pakta, što znači nametanje pravila

jakih država Eu svim ostalim članicama.

U nadahnutom izlaganju

profesor Jože Mencinger je zaključio

i da će se kriza završiti onda

kada se budemo navikli na nju.

Ljubo Jurčić, predsednik Hrvatskog

društva ekonomista naglasio

je da deficit nije proizveo lošu

ekonomsku politiku, već obrnuto

– loša ekonomska politika je proizvela

deficit. „Novac nema vrednost,

ako iza njega ne stoje neki

proizvodi”, rekao je Jurčić. Poredeći

razvijene sa nerazvijenim zemljama,

on je slikovito objasnio da

države koje imaju do 5 000 evra po

glavi stanovnika preciznost svojih

proizvoda mere u milimetrima,

one sa 15 000 evra mere ih u mikronima,

a razvijene zemlje sa više

od 30 000 evra po glavi stanovnika

imaju nano preciznost u visokotehnološkim

proizvodima. Predsednik

Hrvatskog društva ekonomista

smatra da je komparativna

prednost našeg Regiona upravo

nerazvijenost, jer uveliko znamo

šta bi trebalo da proizvodimo,

kako bismo sa milimetarskih prešli

na mikronske mere preciznosti.

Po njemu je moguć i rast bez razvoja,

odnosno bolje korišćenje

postojećih kapaciteta u svim državama

nekadašnje Jugoslavije i

to na sličan način kako se u početku

razvijala i Kina. Naravno da je

najkvalitetniji rast sa razvojem, ali

za to je preduslov da se države Jugoistočne

Evrope udruže i stvore

tehološki složenije proizvode, kao

što su se i najrazvijenije evropske

zemlje udružile da bi napravile zajedničkim

snagama Er-Bas.

Dragan Đuričin, profesor Ekonomskog

fakulteta Univerziteta u Beogradu,

podsetio je da je stepen ranjivosti

srpske privrede na eksterne

šokove veoma veliki, jer se ekonomija

praktično nalazi u recesiji, sa

negativnom stopom privrednog

rasta u dva kvartala ove godine. On

je ukazao na prioritet održavanja

likvidnosti, koji bi se mogao rešiti,

između ostalog, i obveznicama koje

emituje država, a ne centralna banka,

i kupuju ih građani, a ne banke,

što se već radi u Japanu. Srbiji je

potreban antikrizni program, novi

investicioni ciklus uz održivi razvoj,

kao i ulaganja u energetiku,

poljoprivredu, prehrambenu industriju

i telekomunikacije. „Prvi korak

koji bi trebalo uraditi je rekonstrukcija

javnih preduzeća i novi

oblik korporativnog upravljanja”,

rekao je profesor đuričin. Devizni

kurs mora da bude stabilan i konkurentan,

pa će time delovati i kao

automatski stabilizator. Za izlazak

iz krize političari moraju da pruže

novi impuls, a ekonomisti i menadžeri

moraju da podignu nivo

privrednih aktivnosti.

Na kraju plenarne sesije o novim

osnovama strategije konkurentnosti

govorio je i Erhard Busek, predsednik

IDM – Austrija, koji je ukazao

da ako zemlje regiona imaju

pravu politiku, onda imaju i šansu

da pronađu izlaz iz krize. Busek je

podvukao problem „odliva mozgova”

iz ovog dela Evrope i rekao da

oko 60 odsto mladih doktora nauka

sa kojima sarađuje dolazi upravo iz

ovog regiona. On je podvukao da

je potrebno stručno usavršavanje,

kako bi došlo ne do „odliva”, već

do „cirkulacije mozgova”. u tom

kontekstu ukazao je i na značaj

obrazovnog sistema, odnosno kakve

kvalifikacije daju škole mladim

ljudima, zatim na razmenu studenata

i profesora u Regionu, kao i na

neophodno poznavanje većeg broja

svetskih jezika

22

broj 74 JIE6

plenarna sesija 3: kako pobediti krizu iz perspektive

ekonomskih politika

Odlučno sprovoditi

mere za oporavak

privrede

Očekuju se uštede na polju javnih nabavki,

uvođenje reda u javne finansije, restrukturisanje

javnih preduzeća, smanjenje sive ekonomije,

naplata javnih prihoda, reformisanje obrazovanja

i zdravstva i smanjenje plata u javnom

sektoru, rekao je član Fiskalnog saveta srbije

Vladimir Vučković

Član Fiskalnog saveta Srbije Vladimir

Vučković, učestvujući u

radu Menadžment foruma Jugoistočne

Evrope u Privrednoj komori

Srbije, izrazio je optimizam, ističući

da još postoji veliki prostor za unapređenje

javnih finansija. Iako su

budžetski deficit i javni dug veliki,

prve mere na strani prihoda, kao

www.pks.rs

što je povećanje PDV-a za 20 odsto,

kao i akciza, već su preduzete.

S druge strane, u pogledu rashoda

deficit je i dalje visok, jer nije bilo

značajnijih kapitalnih investicija, a

plate i penzije, dobrim delom zaslužne

su za visoki deficit.

Takođe, očekuju se uštede i na

polju javnih nabavki, ukazao je

JIE6

Vučković koji prostor za uvođenje

reda u javne finansije vidi i kroz

restrukturisanje javnih preduzeća,

smanjenje sive ekonomije, naplatu

javnih prihoda, reformisanje obrazovanja

i zdravstva i smanjenje

plata u javnom sektoru. Prema

njegovim rečima, zabrinjavajući

su „disonantni tonovi u Vladi,

umesto konsenzusa u vezi s merama

za sve ove promene”.

Šef kancelarije Svetske banke u Srbiji

Lu Brefor rešenje za izlazak iz

krize i pokretanje privredne aktivnosti

u Srbiji vidi u uspostavljanju

konsenzusa o ključnim ciljevima

ekonomskog oporavka, postavljanju

jasnih ciljeva, doslednosti u politici

i većem smislu za jednakost.

Prema njegovim rečima, neophodan

je zajednički rad više partnera

u različitim segmentima društva,

postavljanje konkretnih, preciznih

ciljeva i načina njihovog postizanja.

„Institucionalna podrška pri tome

nije dovoljna, već je neophodno

dobro upravljanje projektima koje

bi trebalo da sprovodi operativna

grupa, formirana horizontalno, na

svim nivoima institucija. S druge

strane, neophodna je doslednost u

politici, kao i svest o tome da privatni

sektor ne može oživeti eko-

23

nomiju, jer ne posluje u stabilnom

okruženju”, naglasio je Brefor.

Nekadašnji guverner Narodne

banke Srbije Radovan Jelašić upozorio

je na ozbiljnost ekonomske situacije

u Srbiji koja, prema njegovoj

oceni, zahteva oštre mere Vlade.

Jelašić je ponovio problem javnog

duga, na koji su ukazali gotovo svi

učesnici Foruma. „Zabrinjava brzina

rasta javnog duga, koji je u Srbiji

veći nego u Rumuniji, Bugarskoj,

Slovačkoj ili Češkoj. Od zemalja u

okruženju, jedino Mađarska ima

veći javni dug”, naveo je Jelašić,

generalni direktor Erste bank u Mađarskoj.

On je upozorio na problem

visoke inflacije, ocenivši da je „prilagođavanje

putem inflacije najgori

način da se dođe do izvora finansiranja

Evropske unije”. Monetarna

politika, prema oceni Jelašića, nije

promenjena u odnosu na period

kada je on bio guverner, osim u

tome što banke sada investiraju u

državne zapise.

Kao jedno od rešenja za izlazak iz

recesije, profesor Pravnog fakulteta

Univerziteta u Beogradu miroljub

Labus vidi u boljem usaglašavanju

fiskalne i monetarne politike. Prema

njegovoj oceni, Vlada bi trebalo

da vodi manje ekspanzivnu politi-

www.pks.rs

broj 74

ku, a Narodna banka Srbije manje

restriktivnu. Labus je upozorio da

će do kraja ove godine recesija biti

veća od prognozirane, s obzirom

na to da je naš BDP ispod trenda

privrednih aktivnosti, visoka je

stopa inflacije, dok visoke kamatne

stope onemogućavaju privredi

izlazak iz recesije.

Rastom inflacije, raste i nepoverenje

investitora u Srbiji. Prema prognozi

koju je izneo, do kraja ove

godine imaćemo fiskalni deficit od

oko 4,5 milijardi, uključujući i vraćanje

duga države MMF-u. „ukoliko

ostanu ovakve kamatne stope,

imaćemo recesiju, ne samo ove već

i naredne godine”, rekao je Labus

. Profesor Ekonomskog fakulteta

u Novom sadu kosta Josifidis i

predsednik izvršnog odbora Erste

banke Srbija slavko Carić ukazali

su da je za korišćenje sredstava

Svetske banke ili povoljnijih

kreditnih linija neophodno kvalitetnije

upravljanje projektima.

Predsednik Hrvatskog instituta za

finasije i računovodstvo tihomir

Domazet i i predsednik Upravnog

odbora Zavarovalnice Triglav matjaž

Rakovec preneli su iskustvo

funkcionisanja ekonomskih sistema

u vreme krize

24

broj 74 JIE6

plenarna sesija 4: Upotreba translacione nauke i tehnoloških platformi

zemlje koje ulažu u nauku

otpornije su na krizu

Između znanja i tržišta treba da se pređe put od tehnologije preko pilotprojekta

i instalacije do proizvodnog sistema, a za taj proces najpogodniji

je model privatno-javnog patnerstva, rekao je petar petrović, profesor

mašinskog fakulteta u Beogradu

Učesnici četvrtog panela u okviru

Menadžment foruma zemalja

Jugoistočne Evrope u PKS na

temu „Upotreba translacione nauke

i tehnoloških patformi“ ukazali

su na značaj tehnologije za konkurentnost

privrede. „Ekonomija

počiva na tehnologiji, a bez ekonomije,

tehnologija ne može da se valorizuje”,

rekao je profesor Mašinskog

Fakulteta u Beogradu petar

petrović, ističući važnost nauke za

oporavak industrije. „Program tehnoloških

mapa Srbije je prečica za

izlazak iz kontinuiteta tehnološkog

zaostajanja Srbije. Potreban je novi

formalni okvir reindustrijalizacije,

kao i interakcija nauke i industrije”,

rekao je profesor Petrović.

EU želi da održi

tehnološko vođstvo

Na primeru zemalja Evropske unije,

profesor Petrović je pokazao

da su zemlje koje su više ulagale

u nauku bile otpornije na krizu,

tvrdeći da je tehnologija element

stabilnosti. Založio se za osnivanje

regionalnih tehnoloških parkova,

dajući primer parkova u kojima je

ostvarena interakcija nauke i ekonomije.

Evropska ekonomska platforma

ima za cilj stvaranje ekonomije

zasnovane na znanju i počiva

na tri stuba: investicije, istraživanje

i industrija. „Da bi se premostio jaz

između znanja i tržišta, treba da

se pređe put od tehnologije preko

pilot-projekta i instalacije do proizvodnog

sistema, a za taj proces

najpogodniji je model privatnojavnog

patnerstva. Evropska unija

je za okvirni program za istraživanje

i razvoj Horizon izdvojila 20 milijardi

evra, jer želi da održi tehnološko

vođstvo”, rekao je profesor

Petrović.

petodimenzionalno

projektovanje

Na primerima je pokazano da i u

regionu Jugoistočne Evrope već

rade uspešne kompanije zasnovane

na znanju. Branisalv Grujić,

predsednik PHP Farman, prikazao

je petodimenzionalno projektovanje,

kao inovaciju koja se u njegovoj

kompaniji primenjuje u oblasti građevinarstva.

Petodimenzionalno

projektovanje koje, osim vidljive tri

dimenzije, još u fazi projektovanja

uzima u obzir vreme i novac kao

dimenzije, najčešće se koristi kod

takozvanih zelenih zgrada. uštede

se postižu time što se ne dešava

probijanje budžeta, korišćenjem

panela od jednog kilovata električne

energije dobijaju se četiri kilovata

toplotne, a korišćenjem kišnice

za sanitarnu vodu, trošak u ovom

domenu smanjuje se za 50 odsto.

„Primenama ove tehnologije, Farman

je postao lider u Evropi, a meri

se s najvećim američkim kompanijama.

Za ovakav tehnološki razvoj

zaslužna je grupa srpskih stručnja-

www.pks.rs

ka koji su studirali na Stendfordu.

Firma je finansirala njihovo školovanje

i oni su se vratili u zemlju.

Ovo je dokaz da i u malim zemljama

mogu da se razviju visoke tehnologije”,

rekao je Grujić.

slevenci kontrolišu

akceleratore

Rok Uršič iz Slovenije, predstavnik

Instrumentation Tehnologies, izneo je

iskustva u organizovanju godišnjih

okupljanja stručnjaka iz celog sveta.

Oni su izgradili zajednicu naučnika

različitih profila koji sarađuju

u oblastima vezanim za rad akceleratora

za elementarne čestice. mark

pleško je predsednik slovenačke

firme Cosylab, jedine u svetu koja se

bavi izradom softvera i elektronike

za kontrolu akceleratora. Preduzeće

ima 55 zaposlenih inženjera i

radi sa desetak najvećih akceleratora

u svetu. Predstavnik Metalca iz

Gornjeg Milanovca, jedne od najuspešnijih

srpskih kompanija, izložio

je iskustva te kompanije u oblasti

istraživanja i izneo nezadovoljstvo

kvalitetom kadrova koji završavaju

sve brojnije fakultete u Srbiji.

stjepan Car, predsednik Končar –

Elektrotehničkog instituta iz Hrvatske,

izneo je iskustva prilagođavanja

tokom 50 godina postojanja te

naučne institucije. „Pošto u regionu

nemamo dovoljno resursa, moramo

da se oslanjamo na kooperaciju

i partnerstvo”, rekao je Car

JIE6

25

panel 2: Informacione i komunikacione tehnologije kao izazov razvoja

Ikt su preduslov razvoja

www.pks.rs

broj 74

Učesnici panela – Informacione i komunikacione tehnologije kao izazov

razvoja – ukazali su da Ikt tehnologije predstavljaju preduslov, a

ne izazov ekonomskog razvoja. Neophodna je nova strategija telekomunikacija

u srbiji

Moderator panela, predstavnica

Telekoma Srbija Jelena stojanović

rekla je da ekonomisti vide

značaj IKT, pre svega, za unapređenje

ekonomskog razvoja, kroz povećanje

konkurentnosti preduzeća.

Generalni direktor CISCO sistema

u Mađarskoj, peter Hajdu, razmatrajući

kako koreliraju tehnologija

i konkurentnost, rekao je da su to

dve oblasti „ruku pod ruku” i da

unapređenje tehnologije ima direktne

veze sa povećanjem BDP-a.

Prema njegovim rečima, u regionu

JI Evrope, većina zemalja ima dobre

rezultate u pogledu broja ljudi koji

koriste internet, odnosno mobilni

telefon, jer postoji dobra edukativna

osnova i potrošači koriste ono

što im je na raspolaganju. Prema rezultatima

istraživanja te kompanije,

oko 97 odsto ispitanika ne može da

zamisli svoj život bez mobilnog telefona,

oko 84 odsto bez interneta, 77

odsto „zavisno” je od automobila, a

svega 54 odsto ne može da zamisli

svoj život bez trenutnog partnera.

Predstavnik kompanije Majkrosoft Jugoslav

pirić ukazao je na trend „cloud

computinga”, koji nudi komforniju

dostupnost IKT servisa. Klaud kompjuting

u Srbiji predstavlja veliki izazov,

iz ugla regulative. Prema rečima

Pirića, ni mnoge evropske države ne

mogu da isprate razvoj tehnologija, a

problematični aspekti, kada je klaud

kompjuting u pitanju, jesu zaštita i

čuvanje podataka, upravljanje podacima

i naplata poreza.

Neophodno je i usvajanje nove

strategije telekomunikacija u Srbiji,

poručio je izvršni direktor korporativnog

razvoja Telenora u Srbiji Goran

Vasić. „Takođe, država bi trebalo

da se ogradi od raznoraznih

pokušaja nametanja parafiskalnih

nameta”, rekao je Vasić, pozitivno

ocenjujući tzv. režim opšteg ovlašćenja,

koji u sektoru telekomunikacija

i malim i velikim operaterima

omogućuje ulazak na tržište.

učesnici panela ukazali su da u budućem

zakonodavstvu u ovoj obla-

sti ne bi trebalo slepo slediti zakone

Evropske unije, već ispitati opravdanost

pojedinih rešenja. Tako je

omogućavanje prenosivosti broja

u fiksnoj telefoniji ocenjeno suvišnim

i nepotrebnim, imajući u vidu

iskustvo sa prenošenjem mobilnog

broja. Svega oko 80 000 brojeva migriralo

je između tri mreže, a investicije

da bi se prenosivost omogućila,

bile su enormne, rečeno je na

skupu

26

broj 74 JIE6

panel 1: predlozi energetske politike sa zelenom komponentom

Energetska revolucija

u obnovljivim izvorima

Najveće mogućnosti za proizvodnju električne energije iz obnovljivih

izvora u srbiji ima biomasa, koja u ukupnim potencijalima učestvuje

sa 49 odsto, ukazano je na menadžment forumu Jugoistočne Evrope u

privrednoj komori srbije

Moderator panela o predlozima

energetske politike sa

,,zelenom” komponentom bio je

predsednik Upravnog odbora Javnog

preduzeća Elektroprivrede Srbije

Aca marković, koji je ukazao na

stanje u Srbiji i šta je nužno raditi

u bližoj i daljoj budućnosti u ovoj

oblasti. On se posebno osvrnuo

na proizvodnju, potrošnju, uvoz

i izvoz električne energije Srbije u

vremenu 2005. do 2011. godine.

Marković je rekao da su u strukturi

proizvodnih kapaciteta električne

energije Srbije u prošloj godini

hidroelektrane učestvovale sa 40,

a termoelektrane sa 55 odsto. On

je istakao da u Srbiji već dve decenije

nisu izgrađeni novi kapaciteti

za proizvodnju električne energije,

ali su rekonstruisani i održavani

postojeći i uvedena je nova tehnologija.

Po njegovim rečima, ljudski

faktor je veoma važan za ovu proizvodnju.

„Kada je reč o izvozu i

uvozu struje, Srbija je lane bila u

plusu”, podvukao je Marković.

On je govorio i o obavezi Srbije da

po ulasku u Evropsku uniju mora

imati i struju iz obnovljivih izvora

energije. To znači da mora da eliminiše

i štetne elemente po životnu

sredinu iz svojih postrojenja.

Marković je ukazao na šest strateških

projekata od 400 kV mreže.

To su projekti strateškog razvoja

prenosne mreže koji moraju biti izgrađeni

do 2015. godine, odnosno

2025. godine. Između ostalih, to

su i projekti Veza Srbija – Rumunija

(2x400 kV), Veza Srbija – Crna

Gora (2x400 kV), Veza BiH – Centralna

Srbija, Veza Srbija – FYROM

(1x44 kV) i Veza Kragujevac – Kraljevo

(1x400 kV) koji se već nalazi u

konvencionalnoj investicionoj proceduri.

Govoreći o cenama električne

energije i gasa, kako za domaćinstva

tako i industriju, Marković

je istakao da je EPS preduzeće u

www.pks.rs

državnom vlasništvu. Marković je

prisutne upoznao i o razvoju solarnih

elektrana u svetu od 1995. do

2011. godine, a govorio je i o razvoju

vetro-elektrana u svetu od 1996.

do prošle godine. Aca Marković je

ukazao i na strukturu mogućnosti

obnovljivih izvora energije u Srbiji,

uključujući i velike hidroelektrane.

podsticajne cene za energiju iz

obnovljivih izvora

Najveće mogućnosti za proizvodnju

električne energije iz obnovljivih

izvora u Srbiji ima biomasa, koja u

ukupnim potencijalima učestvuje

sa 49 odsto, ukazano je na Menadžment

forumu Jugoistočne Evrope

u Privrednoj komori Srbije. Udeo

hidroelektrana je 27 odsto, zatim

solarne energije 13 procenata, vetra

i geotermalne energije po četiri odsto

i malih hidroelektrana tri odsto

u ukupnim potencijalima obnovljivih

izvora energije. Predsednik

Upravnog odbora Elektroprivrede

Srbije Aca Marković podsetio je da

to javno preduzeće ima potpisane

ugovore o otkupu električne energije

iz obnovljivih izvora od povlašćenih

proizvođača i podsticajne cene.

„Radi se o 19 ugovora za otkup

struje iz malih hidroelektrana, tri

ugovora za fosilna goriva, dva ugovora

za biogas, šest ugovora za sunčevu

energiju i jednom ugovoru za

energiju vetra”, rekao je Marković.

„Važna poruka je – ako 12 godina

niko nije došao da gradi elektranu,

JIE6

a ima želju, sigurno je da ekonomski

ambijent i sadašnja cena struje to

ne dozvoljavaju”, istakao je on, napominjući

da je Srbija na ubedljivo

poslednjem mestu u Evropi po ceni

struje. „EPS poslednjih godina proizvede

36 milijardi kilovat-časova

struje godišnje, uz proizvodnju od 39

miliona tona lignita i dok god postoji

proizvodnja na tom nivou i niska

cena može da ,odbaci’ ozbiljan prihod”,

rekao je Marković. On je ukazao

da bi podizanje cene struje samo

za jedan cent po kilovat času donelo

dodatni prihod, prema sadašnjem

stepenu naplate, između 280 i 300

miliona evra. Najveće mogućnosti

za proizvodnju električne energije iz

obnovljivih izvora u Srbiji ima biomasa,

koja u ukupnim potencijalima

učestvuje sa 49 odsto, ukazano je na

Menadžment forumu Jugoistočne

Evrope u Privrednoj komori Srbije.

27

potencijali za vetro-elektrane

Član upravnog odbora BISOLA

peter Baloh govorio je o iskustvima

ove kompanije u gradnji solarnih

elektrana. On je istakao da im

je najveće tržište u zapadnoj Evropi.

Govoreći o značaju ovog novog

vida energije čiji je izvor sunce, on

je naglasio da je on veoma isplativ,

pouzdan i može biti značajan

izvozni proizvod. Baloh je istakao

da postoji zakonska obaveza da se

do 2020. godine 20 odsto energije

mora koristiti iz obnovljivih izvora.

Specijalni saetnik u Energowindu

maja Banjalić govorila je o značaju

korišćenja obnovljih izvora energije.

Ona je istakla da je potrebno izraditi

nacionalni akcioni plan za obnovljive

izvore energije. Po njenim rečima,

u Srbiji postoje prepreke za izgradnju

vetro-elektrana. Inače, u 2011.

www.pks.rs

broj 74

godini usvojen je Zakon o energetici,

ali njegovo sprovođenje u praksu

onemogućava nepostojanje podzakonskih

akata.Direktor Direkcija za

industrijsku, ekološku bezbednost,

zaštitu na radu i zdravlje NIS-a David

Allison ukazao je na potrebu

energetske efikasnosti, da bi se smanjili

troškovi u potrošnji električne

energije. Izneo je primer Rafinerije

u Pančevu i ukazao na mogućnost

štednje i smanjenja troškova.

Predsednik Uprave Končar – Elektrotehničkog

instituta u Hrvatskoj

stjepan Car naglasio je da je u toku

energetska revolucija u obnovljivim

izvorima energije. Mora se

postići održivost, konkurentnost i

sigurnost. Po njegovim rečima, obnovljivi

izvori energije mogu biti

posebno od koristi lokalnoj zajednici

gde mogu dati značajan doprinos

otvaranju novih radnih mesta

panel 4: Uticaj političke, fizičke i konceptualne infrastrukture na ljudski kapital

Ljudski kapital u brzorastućim

kompanijama

potpredsednica pks Vidosava Džagić ukazala je na neusklađenost ponude

i tražnje na tržištu rada u srbiji. U protekloj deceniji, iz srbije je

otišlo 200 000 ljudi, rekao je toplica spasojević, predsednik Udruženja

korporativnih direktora

Peti panel Menadžment foruma

Jugoistočne Evrope bavio se temom:

uticaj političke, fizičke i konceptualne

infrastrukture na ljudski

kapital.

„Odlivom humanog kapitala, zbog

političke nesigurnosti ili iz ekonomskih

potreba, u poslednjih 20

godina, ostavljeni su trajni ožiljci u

zemljama istočne Evrope kao i u Srbiji,

a u zemljama našeg okruženja

pošteđene su samo Slovenija i delimično

Hrvatska”, rekao je predsednik

udruženja korporativnih

direktora Srbije toplica spasoje-

vić na petom panelu Menadžment

foruma Jugoistočne Evrope u PKS.

„Iz Srbije je u protekloj deceniji

otišlo oko 200 000 ljudi, što je nenadoknadiv

gubitak, a svedoci smo i

seljenja ljudskog kapitala u velike

gradove. Ostaju gotovo opustela

područja, u koja teško možemo da

dovedemo investitore, jer nema

dovoljno radne snage. Slično je u

Bosni i Hercegovini i Makedoniji”,

rekao je Spasojević. „Do sada smo

uglavnom imali strane investicije

u radno intenzivne grane, gde se

profit zasniva na niskoj ceni rada,

a za dugoročno rešenje problema

potrebne su investicije u oblasti sa

višom dodatom vrednošću. Političke

elite morale bi da imaju u vidu

značaj ljudskog kapitala u brzorastućim

kompanijama. uz političku

stabilnost, za očuvanje ljudskog

kapitala potreban je i ravnomeran

regionalni razvoj, uz razvoj fizičke

infrastrukture”, rekao je Spasojević.

Potpredsednica PKS Vidosava

Džagić apostrofirala je vakuum

vrednosti u kome se našla Srbija

kao „prvi razlog gubljenja ljudskog

kapitala”. Imamo mnogo parcijalnih

strategija, nemamo definisanu

politiku kako da zadržimo kvalitetne

stručnjake, niti kako da koristimo

resurse onih koji su već otišli.

Ne primenjujemo ni politike koje

smo sami doneli, a nemamo ni zakon

o obrazovanju. Potpredsednica

PKS je ukazala i na neusklađenost

ponude i tražnje na tržištu rada u

Srbiji. „Ljudi iz privrede su nezadovoljni

kvalitetom kadrova, a ob-

28

broj 74 JIE6

kako rukovoditi Y-generacijom

Gošća na panelu o ljudskim resursima bila je Nađa zekembajeva, šef

Koka-kola katedre za održivi razvoj sa Poslovne škole Bled. Ona je govorila

o takozvanoj Ipsilon-generaciji (Y-generation). Radi se o generaciji

rođenoj 1978/79. godine, koja danas čini najaktivniju radnu snagu.

Poslodavci i menadžeri, koji uglavnom pripadaju starijim generacijama,

imaju probleme u radu s njima, jer postoje razlike i nerazumevanje.

Ipsilon-generacija ne poštuje autoritet, nestrpljivi su, konfliktni,

uznemireni, vezani za mobilni telefon i internet. Istraživanja pokazuju

da su oni prva generacija koja ne zna za život bez pristupa internetu.

Takođe, oni su navikli na kolaboraciju sa mrežom, jer na Vikipediji, na

primer, svako može da postavi i da skine sve što hoće. „Tako istina postaje

ono što kolektivno stvaramo”, rekla je Zekembajeva. To je takođe

i generacija koja je odrasla uz mnogo nasilja i ratova, na Balkanu, Ruandi,

uz 11. septembar. Pošto su slike političara svuda prisutne, oni su

generacija koja je odrasla bez lidera. Otvoreni su i kreativni, spremni

da sarađuju, ali nisu nošeni nedostatkom bazičnih potreba. „Nismo

spremni da ih vodimo, i zato moramo da učimo ljude kako da se adaptiraju”,

rekla je Zekembajeva.

razovanje, naročito srednje, pruža

otpor promenama. Testiranje je pokazalo

da su naši srednjoškolci daleko

ispod proseka znanja u Evropi”,

rekla je Džagić i predložila da

se planiranje upisa na fakultete

radi na osnovu potreba tržišta. Ona

je ukazala i na nedovoljno ozbiljno

shvatanje potreba permanentnog

obrazovanja i obučavanja. „Pokušali

smo 2010. da sa Ministarstvom

finansija organizujemo obuku za

www.pks.rs

predsednike i članove upravnih i

nadzornih odbora u javnim preduzećima,

javnim komunalnim, i

drugim preduzećima gde je država

vlasnik. Imali smo dogovor i sa

ekspertima koji bi obuku držali, ali

nismo našli polaznike”, rekla je Vidosava

Džagić.

Ana trbović, dekan FEFA, naglasila

je da država mora da promeni

politiku subvencija i da podržava

samo one koji stvaraju visoku

dodatu vrednost. Privreda ukazuje

na nedostatak menadžera

koji znaju da upravljaju kvalitetom,

tako da on uvek bude isti, a

neujednačen kvalitet proizvoda

najveći je problem našeg izvoza.

Trbović je kao ključni cilj obrazovanja

navela osposobljavanje dece

da odaberu iz obilja informacija,

upućivanje dece kako da uče i da

iskoriste informacije. Istraživanja

ukazuju na lošu pismenost naših

srednjoškolaca, jer se pod pismenošću

podrazumeva i tehnička

pismenost, korišćenje računara,

strani jezici, stav kad se razgovara

i drugi moderni alati. Stečene

veštine univerzitet treba samo

da nadogradi. „Ako država želi

reformu, na raspolaganju joj stoji

finansiranje, kao glavni alat države”,

rekla je Ana Trbović

JIE6

29

www.pks.rs

broj 74

panel 3: Uloga brzorastućih kompanija u privrednom oporavku

značaj novostvorene vrednosti

Na panelu o ulozi brzorastućih kompanija u ekonomskom oporavku,

ugledni privrednici govorili su o konkretnim problemima s kojima se

suočavaju u vezi sa održivim razvojem preduzeća

Menadžeri se svakodnevno

bore sa obavezama prema

državi, bankama i zaposlenima,

pokušavajući da obezbede ekonomski

razvoj svojih kompanija.

Goran perčević, generalni direktor

Interkomerca, smatra da nas globalna

kriza na neki način vraća starim

ekonomskim teorijama o novostvorenoj

vrednosti. Finansijski sektor

pomislio je u nekim trenucima da je

sam sebi svrha, što je potpuno pogrešno,

jer je on u funkciji privrede

i građana, odnosno on je ogledalo

privrede, a uloga države je da stvori

adekvatan ekonomski ambijent

za unapređenje poslovanja. Perčević

je naveo da je zbog malog i sve

manjeg BDP-a problem zaduženosti

sve veći, pa je stoga potrebno

povećati BDP i pokrenuti privredu,

čime će se i državni budžet brže i

bolje popunjavati.

miroslav Okuka, generalni direktor

Tarketa za istočnu Evropu,

ukazao je na prednosti zajedničkih

ulaganja i simbiozu ekonomskih

interesa. To je potkrepio primerom

o partnerstvu između Tarketa

i Sintelona, koji su u zajedničke poslove

na zahtevnom tržištu istočne

Evrope, koje se sada ne razlikuje

od onog u zapadnoj Evropi ili u

Americi, uložili iskustvo u poslovanju,

znanje, brend, kontakte na

tržištu i nove tehnologije. To je

rezultiralo 2002. godine početnim

prometom od 120 miliona evra, da

bi plan za ovu godinu bio oko 700

miliona evra. On je naglasio i značaj

sporazuma o slobodnoj trgovini

koje Srbija ima sa Rusijom, Belorusijom,

Kazahstanom, Eu i drža-

vama CEFTA sporazuma, ali i na

problem da srpska privreda nema

odgovarajući kvalitet i kvantitet

proizvoda koji bi se plasirali na tržište

od oko milijardu potrošača.

Jasmin Hošo, direktor za JI Evropu

kompanije Tondah iz Bosne i Hercegovine,

istakao je značaj podsticanja

potrošnje, bez čega se ne može

govoriti o ekonomskom oporavku

i napretku. On je posebno podvukao

problem sa deviznim kursom

i to ne samo u Srbiji, već u svim

zemljama koje imaju plivajući, a ne

fiksni devizni kurs. Gubitke koje na

taj način ostvaruju preduzeća nemoguće

je otkloniti i kompenzirati

korekcijom cena proizvoda. Kako

se kompanija Tondah bavi industrijom

građevinskog materijala i ima

fabriku u Kanjiži, Jasmin Hošo je

rekao da je bez državnih podsticaja

u građevinskoj industriji teško očekivati

brzi izlazak iz krize.

Slovenački menadžer Janez škrabec,

predsednik kompanije Riko,

koja se bavi energetikom, bio je slikovit.

„Kriza je imanentna kapitalističkom

sistemu i ako smo protiv

krize, to je kao da smo protiv kiše

ili snega. Kriza će proći, ali će doći

nova, a kompanije i ekonomije moraju

tome da se prilagode i pronađu

rešenja”, rekao je Škrabec. Preduzeće

je srce ekonomije, a privrednici

će društva u kojima posluju vratiti

prosperitetu. uspešni privrednici

ne gledaju u prošlost, a sadašnjost

je za njih početak budućnosti, objasnio

je svoju poslovnu filozofiju Janez

Škrabec i zaključio svojim menadžerskim

sloganom: „Jedino što

pamtim je budućnost”.

Na panelu o ulozi brzorastućih

kompanija u privrednom oporavku,

bilo je reči i o ulozi Nacionalnog

saveta za ekonomski oporavak

Srbije, od kojeg se očekuje da

institucionalizuje dijalog privrede,

banaka i države, kao i o načinima

i merama za smanjenje srpskog

spoljnotrgovinskog deficita

30

broj 74 JIE6

kombinovanje mera štednje i jačanja investicione potrošnje

Ekonomski slalom za izlazak iz krize

za izlazak iz teške krize koju karakteriše dvostruki deficit, recesija i

visoka inflacija, neophodan je „ekonomski slalom”, odnosno kombinovanje

mera štednje i jačanja investicione potrošnje, rekao je ministar

finansija i privrede mlađan Dinkić otvarajući drugi dan menadžment

foruma Jugoistočne Evrope u privrednoj komori srbije

Izlazak iz krize i pokretanje privredne

aktivnosti nemoguće

je jednostranom strategijom, već

kombinovanjem mera štednje i

jačanjem investicione potrošnje.

Sama štednja neće Srbiju izvući iz

recesije, kao ni investiciona potrošnja,

ukoliko bude praćena preteranom

ličnom potrošnjom. Moramo

napraviti ’ekonomski slalom’ kombinovanjem

mera, da bismo razrešili

postojeću situaciju koja ima

sve najgore ekonomske parametre,

ukazao je Dinkić. Prema njegovim

rečima, javni dug je dostigao iznos

od 56 odsto BDP-a, a do kraja godine

biće 60 odsto. Da bi deficit

javnog duga Srbije u 2015. sveli na

prihvatljivih ispod jedan odsto, potrebno

je da restrukturiramo izvore

finansiranja javnog duga. Treba da

se baziramo na dugoročnim kreditima,

na oko 25 godina, sa niskim

kamatama, kao što su krediti Svet-

ske banke, ili na bilateralnim kreditima

Rusije, Kine ili neke treće

zemlje, u kojima su kamate takođe

niske. Suština je smanjivati deficit

da bi se smanjila potreba za zaduživanjem

i rast javnog duga, poručio

je ministar finansija i privrede.

Ograničiti period

restrukturiranja

On je najavio da će se prodaja hartija

od vrednosti na domaćem tržištu svesti

na najmanju moguću meru, jer je

to najskuplje zaduživanje. Ministar je

napomenuo i da je potražnja za subvencionisanim

kreditima za likvidnost

privrede neverovatna i postavio

pitanje zašto su, i pored tolike tražnje,

kamatne stope i dalje toliko visoke.

„Vlada će budžetski deficit, osim

novim zaduživanjem, morati da pokriva

i prodajom dela državne imovine”,

najavio je Dinkić, dodajući

www.pks.rs

da se to planira kako privreda ne bi

dodatno bila oporezovana. Predmet

prodaje neće biti Elektroprivreda Srbije,

niti preduzeća koja imaju državni

monopol, kao što je Aerodrom,

ali će se kroz model javno-privatnog

partnerstva izgraditi novi kapaciteti.

Prema njegovim rečima, prodavaće

se samo one kompanije koje imaju

konkurenciju i za koje se smatra da

u budućnosti neće moći da idu u korak

s njom, kao i neka fiksna državna

imovina. Dinkić je najavio i da će se

zakonom ograničiti period restrukturiranja

preduzeća do 30. septembra

2014. godine, a u međuvremenu

će vlada pokušati da nađe strateške

partnere za neke od tih firmi.

Predstavljajući paket srednjoročnih

mera za ekonomsku stabilizaciju, na

prihodnoj i rashodnoj strani, Dinkić

je najavio izmenu zakona na porez

na dobit korporacija, koji će biti povećan

najverovatnije na 15 odsto, što

JIE6

će i dalje biti jedna od nižih stopa

poreza na dobit u regionu. Dinkić je

najavio da će ostati izuzeće za velike

investicije, takozvani „tax holiday”

– neplaćanje poreza na dobit u periodu

od deset godina.

mere na rashodnoj strani

Na rashodnoj strani mere se odnose

na usporavanje rasta plata u

javnom sektoru, uvođenje discipline

u prihodima agencija, ministarstvima

i ostalim budžetskim

korisnicima, ukazao je Dinkić,

dodajući da ima mesta za smanjivanje

neproduktivnih subvencija.

Za poboljšanje investicione klime

već je usvojena mera trajnog ukidanja

138 parafiskalnih nameta

od 1. oktobra, podsetio je ministar

i pozvao Privrednu komoru Srbije

i ostale institucije da daju predloge

za poboljšanje investicionog

ambijenta.

On je izrazio očekivanje da će u saradnji

sa partnerom iz Ruske Federacije

Železara Smederevo početi sa

radom do kraja godine. Dinkić je

najavio i da bi Vlada Srbije trebalo

da usvoji odluku da sa kineskom

Eksim bankom ugovori kredit od 850

miliona evra za izgradnju autoputa

na Koridoru 11, a tim kreditom bi

se finansirala gradnja autoputa od

Beograda do Ljiga i od Pojata do

Preljine. Namera je da se saobraćajni

infrastrukturni projekti u Srbiji

realizuju iz bilateralnih kredita. Završetkom

tih deonica autoputa, napravili

bismo strateški saobraćajni

trougao u centralnoj Srbiji i spojili

Koriodor 10 sa Koridorom 11, što bi

omogućilo ravnomeran razvoj gradova

i opština u Srbiji.

„Opadanje privredne aktivnosti u

Srbiji se nastavlja, tako da se očekuje

da će pad BDP-a ove godine

biti veći od jedan odsto”, upozorio

je predsednik Saveza ekonomista

Srbije Aleksandar Vlahović. U

Srbiji je pogoršana privredna klima,

rastu inflaciona očekivanja,

a procenjuje se da će rast inflacije

31

do kraja godine premašiti 11 procenata.

Prema rečima Vlahovića,

tek posle prvog kvartala naredne

godine može se očekivati pad stope

inflacije. Osim toga, spoljnotrgovinski

deficit i dalje se širi, iako

stagniraju i uvoz i izvoz. Vlahović

je objasnio da su mere fiskalne

konsolidacije koje je donela nova

Vlada Srbije korak u dobrom pravcu,

ali da je za dugoročnu fiskalnu

stabilnost neophodna temeljna

reforma javnog sektora za koju je

potreban opšti konsenzus. On je

rekao i da je radna verzija budžeta

za 2013. godinu, koja predviđa

svođenje budžetskog deficita na

3,5 odsto, ohrabrujuća, ali nema

napretka, kako je ponovio, bez reforme

javnog sektora.

Predsednica IECD Poslovne škole

Bled Danica purg predstavila je

napredan i stimulativan fenomen,

takozvane „skrivene šampione”,

tržišne lidere, koji mogu doprineti

unapređenju konkurentnosti u

Regionu. U srbiji, prema njenim

rečima, prepoznato je petnaestak

takvih preduzeća.

popraviti poslovnu klimu

Rezimirajući poruke učesnika prvog

dana Menadžment foruma JI

Evrope, profesorka FEFA Ana tr-

www.pks.rs

broj 74

bović navela je da je upućen direktan

poziv da se daju preporuke za

ekonomski razvoj. Naglašeno je da

je reforma javnog sektora, kao preduslov

ekonomskog rasta, prioritet.

Svetski ekonomisti dali su preporuke

o smerovima razvoja, od

kojih je prvi usmeren ka popravljanju

ranga zem lje po poslovnoj klimi.

Za podizanje na toj lestvici, na

kojoj Srbija zauzima 92. mesto, nisu

potrebna dodatna finansijska sredstva,

već dobra volja. Drugi smer

je ubrzanje evropskih integracija,

jer su koristi ogromne, a treći je uspostavljanje

ekonomske discipline,

što znači da se mora voditi računa

o potrošnji, uz pametne investicije

u infrastrukturu. Jedna od preporuka

odnosila se i na usklađivanje

visine javnog duga sa procentom

izvoza u BDP-u, jer adekvatna korelacija

dugovanje čini održivim.

Bankari su upozorili na brzinu rasta

javnog duga, kao i na usmeravanje

aktivnosti da se zadrže investitori

koji su već tu, a ne samo da se

privuku nove investicije. Posebne

sesije bile su posvećene energetici,

s naglaskom na obnovljivim izvorima

energije, IKT-u i ljudskom kapitalu,

gde je naglašeno da je radno

pravo i reforma tržišta rada jedan

od prioriteta ekonomskih reformi

Srbije

32

broj 74 JIE6

plenarna sesija 5: Inovativno finansiranje

Banke kao odgovorni investitori

za budući razvoj neophodno je utvrditi prioritete, a u srbiji su to – poljoprivreda,

energetika i izvoz. srbija se nalazi u makroekonomskom ćorsokaku,

sa neodrživim rastom zasnovanim na potrošnji i zaduživanju

Drugog dana rada Menadžment

foruma Jugoistočne Evrope koji

se održava u Privrednoj komori Srbije,

u petoj plenarnoj sesiji bilo je

reči o Inovativnom finansiranju u

vreme krize. Kako je konstatovano,

pronalaženje novih rešenja u ovoj

oblasti može da poboljša položaj Srbije

koja je svrstana među visokorizične

zemlje sa daljim pogoršanjem,

kada je u pitanju ulaganje kapitala.

Primena inovativnog finansiranja

posebno je značajna u današnje i buduće

vreme kada su više nego nužne

strane direktne investicije.

u uvodnom obrazloženju, predsednik

Izvršnog odbora u Banci Intesa

u Srbiji Draginja Đurić, zapitala se

šta treba uraditi da bi nam svima

u Srbiji bilo bolje? Ona je naglasila

da je u Srbiji zabrinjavajući procenat,

čak od 20 odsto, visokorizičnih

kredita, što nije dobro. Po njenim

rečima inovativno finansiranje je

potrebno Srbiji, i ono može da se

posmatra sa tri različita aspekta.

Tu posebno mesto ima i država.

Jedna od mogućnosti je i da se emituju

obveznice dijaspore. Međutim,

trenutna situacija u zemlji, po rečima

Draginje đurić, ostavlja veoma

malo prostora za inovativno finan-

siranje privrede, koje je više nego

potrebno. Ona je posebno istakla

da je Srbiji neophodan i razvoj konkurentne

ekonomije. Tu je posebno

značajno da se da podrška malim i

srednjim preduzećima (koja čine 13

odsto ukupnog broja preduzeća),

a imaju ogroman značaj za razvoj

cele privrede. „U vremenu koje je

pred nama potrebno je i da se odrede

strateški prioriteti u razvoju, a

kod nas su to – poljoprivreda, energetika

i izvoz”, naglasila je Draginja

đurić. „Pored toga, treba videti koja

preduzeća imaju perspektivu, pa u

njihovo restrukturiranje treba ulagati

novac. u budućnosti cilj ne sme

da nam bude veliki broj preduzeća,

već stvaranje što više uspešnih firmi.

Uz sve to, mora se promovisati

javno i privatno partnerstvo, a kada

je reč o ulozi banaka bitno je da se

smanji visok nivo rizičnih ulaganja.

Za sve to potrebna je podrška države,

a banke moraju da budu odgovorni

investitori”, rekla je Draginja

đurić.

Donedavni guverner Narodne

banke Srbije Dejan šoškić naglasio

je da u dobrim vremenima banke

daju firmama više kredita nego što

bi trebalo. „Danas, u vreme kada

www.pks.rs

nema dovoljno kvalitetnih kredita,

alternativa je da se firme okrenu

tržištu kapitala. u tome prednost

treba da imaju firme koje su okrenute

izvozu. Po njegovim rečima,

treba pomoći i firme koje nisu loše,

ali su trenutno finansijski prezadužene.

Puno je i problema zbog toga

što visokorizični krediti opterećuju

banke, pa one sad ne daju dovoljno

kredita, zatim, sudski sporovi

previše dugo traju, a potrebna je i

veća zaštita poverilaca. Do novca

se može doći i putem obveznica,

akcijskog kapitala i na razne druge

načine”.

Predsednik Izvršnog odbora Eurobank

EFG u Srbiji Filippos karamanolis

naglasio je da su inovativni

krediti uvek dobro došli. On je posebno

naglasio da postoji mnogo

izazova, ali da je konstatovao da je

sad manja tražnja za kreditima zbog

opšte neizvesnosti. On je poručio da

je za uspešno poslovanje banaka i

privrede potrebno da one budu samodovoljne.

Govoreći o radu banke

koju vodi, on je istakao da se ona nalazi

u boljoj situaciji nego pre krize,

uz naglasak da klijentima daju i veliki

broj potrošačkih kredita.

Predsednik Upravnog odbora Societe

Generale bank u Srbiji Goran

pitić naglasio je da se naše finansije

i sve oko njih danas nalazi u krizi

poverenja. Po njegovim rečima,

banke moraju više nego dosad da

budu u funkciji razvoja privrede, a

to znači da moraju biti odgovorne

prema svom poslovanju, ali i prema

klijentima. Po njegovim rečima, odgovornost

za problematične kredite

kod nas snose menadžeri, tržište i

struktura finansiranja

JIE6

33

www.pks.rs

broj 74

plenarna sesija 6: kako poboljšati konkurentnost iz perspektive ekonomskih politika

treća industrijska revolucija

zasnovana na inovacijama

Ukoliko srbija i Hrvatska žele da budu uspešnije, moraju da povećaju

savremene usluge i da proizvode robu više dodate vrednosti, kako bi

postale konkurentnije na svetskom i evropskom tržištu, rekao je mladen

Vedriš, profesor pravnog fakulteta Univerziteta u zagrebu

okviru Plenarne sednice šest,

U na kojoj je bilo reči o tome kako

poboljšati konkurentnost iz perspektive

ekonomskih politika, detaljne

i iscrpne prezentacije, sa brojnim

pokazateljima, činjenicama i

grafikonima, pripremili su mladen

Vedriš, profesor Pravnog fakulteta

Univerziteta u Zagrebu i Dušan

Vujović, profesor FEFA. Profesor

Vedriš govorio je o komparativnoj

analizi deset najrazvijenijih zemalja,

uporedio je države u regionu i

napravio paralelu između ekonomskih

potencijala Srbije i Hrvatske.

„Obnova industrijske proizvodnje

je u srcu ekonomske platforme”,

rekao je Vedriš, pominjući i treću

industrijsku revoluciju, a privredne

ciljeve koji se postavljaju trebalo bi

kanalisati i kontrolisati. On se posebno

osvrnuo na temu inovacija

kojima je cilj da postanu proizvod, a

taj proizvod da se pretvori u tržišnu

vrednost. upoređujući najproblematičnije

faktore za biznis-sektor u

Hrvatskoj i Srbiji, Mladen Vedriš je

zaključio da je na prvom mestu kvalitet

javnog servisa, zatim, stepen

korupcije, a tek onda sledi pristup

izvorima finansiranja. Tu je i radno

zakonodavstvo i visina poreskih

stopa, odnosno fiskalni ugriz države,

pri čemu biznis-sektor mora da

računa koliko ostaje njemu na raspolaganju.

ukoliko obe zemlje žele

da budu uspešnije, onda moraju

da povećaju savremene usluge i da

proizvode robu više dodate vrednosti,

kako bi postale konkurentnije na

svetskom i evropskom tržištu. Profesor

Dušan Vujović pokazao je na

brojnim grafikonima za koliko mesta

je Srbija pala na svetskoj lestvici

zemalja i to u različitim kategorijama,

od efikasnosti tržišta i odnosa

radnika i menadžera do visokog

obrazovanja i odliva mozgova. On

je konstatovao da se naša zemlja

nalazi u makroekonomskom ćorsokaku,

sa neodrživim rastom zasnovanim

na potrošnji i zaduživanju.

Tu su i strukturne slabosti, odnosno

neproduktivna radna snaga, velika

i neefikasna država i hronično slab

realni sektor. U dilemi da li privrednici

ne traže kredite od banaka zato

što nemaju dobre projekte ili je cena

kredita previsoka, profesor Vujović

je zaključio da je to uglavnom zbog

previsokih cena kredita. Međutim,

kada im se pruže odgovarajući

uslovi, radna snaga i menadžment

moraju da budu spremni da podignu

efikasnost i svoje saradnje, a

zatim i produktivnost i niz drugih

elemenata i prioriteta koje bi trebalo

da urade, kako bi se pokrenula privreda

i ubrzao ekonomski razvoj

34

broj 74 JIE6

panel 5: Regionalne poslovne alijanse u poljoprivredi, prehrambenoj i konditorskoj industriji

zajedno – više od regionalnih lidera

Regionalna saradnja u poljoprivredi, prehrambenoj i konditorskoj industriji,

uključujući i vlasničko povezivanje kompanija, preduslov je i

pretpostavka za opstanak na globalnom tržištu, ocenio je miodrag kostić,

predsednik mk Grupe na panelu menadžment foruma

Prehrambenu industriju na panelu

– Regionalne poslovne alijanse

u poljoprivredi, prehrambenoj i

konditorskoj industriji – predstavljale

su kompanije MK Grupa, Danjub

fuds grupa, Droga Kolinska odnosno

Atlantik grupa, Nektar, Agrokor

i Podravka. Na ovom panelu, najintrigantnijem

u okviru foruma, nisu

izgovorene reči – recesija, likvidnost

ili otpuštanje, o čemu su dva dana

na ostalim sesijama većali najznačajniji

ekonomski umovi regiona,

ali nije ni skrivana činjenica da

„Evropi ne fali ama baš ništa”, a da

će ma kako čuveni u regionu, brendovi

poput bananice, argete ili vegete

sve teže izlaziti na kraj sa multinacionalnim

brendovima kao što je

Nestle, Rauh, Coca-Cola.

Predsednik MK grupe miodrag

kostić, moderator petog panela,

rekao je da su privatne kompanije

već podnele svoj deo odgovornosti.

„Radimo, proizvodimo, isplaćujemo

plate i poreze, želimo da se regionalno

povezujemo i da budemo

veći i da se sukobimo sa izazovima

koji dolaze sa ulaskom u Eu”, rekao

je Kostić i dodao da se već vode

neformalni razgovori o mogućem

povezivanju između predstavnika

velikih regionalnih kompanija, jer

ove firme mogu spajanjem da postanu

više od regionalnih lidera.

„Sedam kompanija, čiji su predstavnici

govorili na panelu, ostvaruje

godišnje sedam milijardi evra

ukupnog prihoda, a te kompanije će

vredeti mnogo više ako se izađe u

susret njihovim zahtevima”, rekao

je Kostić i naglasio da privrednicima

treba državni okvir, manje birokratije

i da se neaktivna državna

imovina stavi na raspolaganje onima

koji znaju da njome upravljaju.

www.pks.rs

„Brend lavovi” pred vratima

„Regionalno povezivanje jedan je od

načina da se suprotstavimo velikim

multinacionalnim kompanijama na

domaćem tržištu i da im pariramo na

regionalnom i globalnom tržištu”,

izjavio je zoran mitrović, predsednik

Viktorija grupe, komapanije koja

izvozi u 40 zemalja sveta. Ističući

da je za opstanak neophodno da se

stalno investira, Mitrović je podsetio

da je Viktorija grupa upravo otvorila

novu fabriku u Bečeju, što je investicija

od 20 miliona evra, a u pogon

u Šidu uloženo je 10 miliona evra.

„Imali smo velike investicije u ljude i

nedavno doveli istaknute stručnjake

iz inostranstva”, rekao je predsednik

Viktorija grupe. On je takođe rekao

da je, uprkos krizi i negativnim efektima

suše, za prvih osam meseci ove

godine Viktorija grupa imala prihod

JIE6

od 280 miliona evra i ostvarila je rast

u odnosu na isti period prošle godine.

„Sve što zaradimo, investiramo”,

rekao je Mitrović.

Pojedinačne kompanije, ma koliko

bile uspešne i konkurentne, same ne

mogu da budu prepoznatljive na velikim

tržištima, saglasni su panelisti.

Velikog iskustva u regionu, kao i u

nastupu na tržištu Eu ima Droga Kolinska/Atlantik

grupa, čiji je član uprave

Enzo smrekar rekao da od 640 miliona

evra konsolidovanog prihoda,

čak 80 odsto ostvaruju u Regionu, a

tek 20 odsto na tržištu Eu. Objašnjavajući

koliko je povezivanje važno,

naročito pre ulaska Hrvatske u Eu i

kakvi su „brend lavovi” pred vratima,

Smrekar je rekao: „Prvog dana

ulaska u Eu, neće se desiti ama baš

ništa, ali zato već drugog dana imate

problem. Odjednom, svi ugovori koje

ste imali sa trgovcima i dobavljačima

moraju da se menjaju i veliki igrači

su i te kako spremni da vas ulove na

greškama i uzmu vam odštetu. Drugo,

nemojmo se varati da ičega fali

u toj Evropi. Treba da shvatimo šta

tačno naš brend donosi novo i imamo

li mi takvih brendova, a ja mislim da

imamo nekoliko. Treće je – cena. Jedan

Nestle može da spusti cenu svojih

proizvoda za dva evra i potpuno nas

potuče, a regionalnim igračima dva

evra je mnogo. Zato je saradnja među

nama nužna”. Smrekar je rekao i da

je zbog „veličine firmi za stolom” koje

vrede ne manje od 500 miliona evra,

preuzimanje malo verovatno, ali je

zato udruživanje neophodno.

„Nema smisla da svi investiramo

u distribucijske pogone ili da se ne

udružimo na nabavnim tržištima”,

predložio je Smrekar, a s njim se složio

Ante todorić, izvršni direktor

Agrokora. Todorić je ukazao da će

ulaskom Hrvatske u EU ta kompanija,

kao i sve druge u regionu, biti

suočena sa konkurencijom kompanija

koje imaju 200 milijardi evra prihoda,

a jedini način da im se suprotstave

je povezivanje. „Da je u Hrvatskoj

pet Agrokora, ona ne bi imala problema,

da je deset takvih firmi došlo u

35

stranac se izgubi u papirima

Srbiju, Srbija ne bi imala problema”,

zaključio je Todorić. „Danas treba ceniti

svakoga ko ima dobar kafić, a ne

preduzeća kao što su naša ili veća”,

rekao je Todorić i naveo da je za uspeh

neophodno poznavanje tržišta,

kvalitetni ljudi i veliki rad.

Investicije u ljudski kapital

Predsednik Upravnog odbora Podravke

zvonimir mršić rekao je da

je ta hrvatska kompanija otvorena

za povezivanje s drugima u regionu,

kako bi lakše koristili zajedničke

resurse i bili uspešni na trećim

tržištima. „Da biste došli na tursko

tržište, morate da investirate 30 miliona

evra pre nego što počnete da

zarađujete”, rekao je Mršić i obavestio

učesnike panela da Podravka ima

takvo predstavništvo u Istambulu,

koje bi moglo da bude dobar oslonac

i drugim kompanijama iz regiona.

Mršić je insistirao na važnosti potrošnje,

bez koje infrastruktura nema

smisla. „Ako nam nešto u regionu

fali, to je kadar – obučen, sposoban,

kvalifikovan, i zato moramo investirati

u ljudski kapital”, rekao je Mršić.

O nedostatku kadra i ogromnim

ulaganjima u ljudske resurse govorio

je i izvršni direktor Nektara Bojan

Radun. On je rekao i da Srbija

ne treba da računa na jeftinu radnu

snagu kao svoju prednost, već treba

da poveća konkurentnost i kvalitet

radne snage kao i efikasnost menadžmenata.

O akviziciji Fruktala

www.pks.rs

broj 74

Na pitanje o uslovima poslovanja u Srbiji, budući da je kao konsultanat

radio na svim tržištima regiona, zlatko Bazianec iz konsultantske

kuće AT Kearney odgovorio je u dahu: „Samo sam ovde video da se kažnjava

veličina. Kako onda očekuješ od kompanije da se razvija, kad će

platiti kaznu? Drugo, ovde su cene zajmova visoke, jer su i same banke

neefikasnije i taj jedan odsto svoje neefikasnosti kalkulišu u cenu.

Nema jasne politike subvencija. Investitor ne zna sigurno kolika će mu

biti cena sirovine, niti kada će se uspostaviti dirigovana cena sirovine

na tržištu. Stranac se potpuno izgubi u papirima kad dođe ovde”, zaključio

je Bazianec.

od strane Nektara, Radun je rekao

da ona pokazuje njihov stav o tome

koliko je važno regionalno tržište, i

mada su trenutno u fazi konsolidacije

i restrukturiranja, dugoročno

su zadovoljni. Radun je rekao da ta

kompanija ulaže mnogo u vertikalnu

integraciju i da proizvodi voće na

pet lokacija u Srbiji i tri u Sloveniji.

Ističući da će cene hrane rasti i da

je ipak neće biti dovoljno, slobodan

petrović, direktor Denjub Fuds,

rekao je da su cene hrane u Evropi

slične kao kod nas, s tim da je prosečna

plata višestruko veća. Istakao

je značaj povezivanja, jer svaka naša

kompanija ima jedan ili dva izuzetna

brenda, a to nije dovoljno za svetsko

tržište. Petrović se osvrnuo i na

„magično” vlasničko povezivanje.

„Izuzev sa Viktorija grupom, mi smo

razgovarali sa svima o tome da jedni

druge kupimo, ili da nešto prodamo

ili da se spojimo, ali nismo uspeli. Prvenstveno

zbog toga što smo svi mi

ovde mladi kapitalisti koji pogrešno

razumeju kapitalizam. Hoćemo da

budemo većinski vlasnici po svaku

cenu. Ako nismo, ne učestvujemo u

biznisu”, rekao je Petrović, dodavši

da u Srbiji ima dosta dobrih brendova

u konditorskoj industriji koji bi

bili mnogo konkurentniji, ako bi se

kompanije ujedinile.

Moderator Miodrag Kostić zatvorio

je panel rečima: „Na nama je da

odlučimo hoćemo li se udružiti i

igrati utakmicu ili razjedinjeni gledati

meč sa tribina”

36

broj 74 JIE6

panel 6: Nova uloga industrije osiguranja

mobilizacija kapitala i regulativa

Učesnici panela – Nova uloga industrije osiguranja – predstavnici vodećih

osiguravajućih kuća u Regionu, ukazali su na veliku ulogu industrije

osiguranja u finansijskom sektoru srbije, koja se ne uočava u

dovoljnoj meri

Pokušavajući da približe načine

na koje mogu doprineti razvoju

finansijskog sektora u Srbiji, panelisti

su ukazali na dve ključne tačke

u politici Vlade: mobilizacija kapitala

i regulativa. Mobilizacija kapitala

je preko potrebna za izmirivanje

budžetskog deficita, posebno

u krizi. Prema oceni generalne direktorke

Dunav osiguranja milenke

Jezdimirović, uloga industrije osiguranja

nije iskorišćena ni 10 odsto

u odnosu na potencijal Srbije. Kada

bi svakog meseca svaki građanin

izdvajao samo jedan evro, mesečno

bismo imali sumu od 7 miliona

evra.

učesnici u raspravi ukazali su i da

industrija osiguranja mora da pokaže

i korporativnu socijalnu odgovornost

i angažuje se radi pomoći,

ne samo lokalnoj ekonomiji već

i privredi. Poseban problem poslenici

osiguravajućih kompanija vide

u nedostatku znanja i nedovoljnoj

edukaciji građanstva da štede na

bilo koji način.

Generalni direktor Aksa osiguranja

Antonio marčiteli rekao je da je

pogrešno polazište sistema zasnovanog

na pretpostavci da je život

skup, a osim toga, u Srbiji nedostaju

podsticaji za štednju i svest države i

institucija da se problem mora rešiti.

www.pks.rs

Prednost industrije osiguranja u odnosu

na državnu pomoć, na koju se

računa u vreme određenih prirodnih

katastrofa, jeste stručna procena

štete i izračunavanje vrednosti

rizika. Kupovinom državnih obveznica,

osiguravajuće kuće su veliki

deponenti u bankama i mogu da pomognu

u doba krize

CMIP PKS

Četvrti Menadžment forum JI Evrope, na kojem su poslovni

lideri razmatrali probleme funkcionisanja privreda posle

tranzicije i konkurentnosti u JI Evropi, zvanično je zatvorio

toplica spasojević, predsednik udruženja korporativnih direktora

Srbije. On je naglasio da je na dvodnevnom forumu

bilo 70 učesnika, šest plenarnih sesija i šest paralelnih panela,

što pokazuje koliko je bio uspešan, kao i da je realizovan u

konstruktivnoj atmosferi i otvorenom dijalogu predstavnika

nauke, biznisa i države. Toplica Spasojević se posebno zahvalio

organizatorima, Savezu ekonomista Srbije, Hrvatskom

društvu ekonomista, IEDC Poslovnoj školi Bled i Privrednoj

komori Srbije. Peti Menadžment forum JI Evrope biće održan na Bledu.

SAOBRAĆAJ

37

Elektronske pre-deklaracije

srpski transporteri

svetski rekorderi

www.pks.rs

broj 74

tIR odeljenje pks izdalo je više elektronskih tIR pre-deklaracija od

svih zemalja članica međunarodne unije drumskih transportera

Prema poslednjim informacijama

koje su u PKS stigle od Međunarodne

unije drumskih transportera

(IRu), srpski prevoznici,

u saradnji sa TIR odeljenjem PKS,

preuzeli su primat na svetskom

nivou po procentu realizovanih

TIR elektronskih pre-deklaracija.

Naime, 2008. godine EU je donela

uredbu o obavezi elektronske najave

TIR karneta. Reakcija IRU-a na

uredbu EU bila je razvijanje i implementacija

besplatne Internet aplika-

BUDI UPORAN! JobFair 12 – Kreiraj svoju budućnost!

cije za korisnike TIR sistema. TIR

elektronska pre-deklaracija omogućava

prevoznicima smanjenje

troškova transporta uz smanjenje

vremena čekanja na graničnim prelazima.

Od juna ove godine, obaveza

elektronske najave proširila se na

teritoriju Carinske unije Rusije, Belorusije

i Kazahstana, što je u znatnoj

meri povećalo važnost primene

TIR-EPD sistema. TIR odeljenje PKS

od početka je vršilo kontinualnu

obuku i obezbeđivalo podršku svo-

jim članovima, što je rezultovalo

ovim podatkom za ponos.

U periodu od 1. juna do 31. avgusta

ove godine izdato je 7 325 TIR

karneta i istovremeno realizovano

4 825 tIR elektronskih pre-deklaracija,

što čini oko 66 %. Poređenja

radi, u istom periodu prošle godine

zabeležen je rezultat od 13%

realizovanih TIR elektronskih predeklaracija

Mirko Ožegović

Sajam poslova za studente i diplomce

tehničko-tehnoloških fakulteta

5. i 6. novembar

Zgrada tehničkih fakulteta, Beograd

www.jobfair.rs

Osmi put, zaredom, jedan od najvećih projekata mladih za mlade u Srbiji ,,JOB FAIR 12 – KREIRAJ SVOJU BUDUĆNOST!”, Udruženja

studenata tehnike Evrope - BEST Beograd, i Udruženja studenata elektrotehnike Evrope – ISTEK Beograd, pružiće priliku našim akademcima,

posetiocima dvodnevnog sajma poslova u Zgradi tehničkih fakulteta u Beogradu (Bulevar kralja Aleksandra 73), 5. i 6. novembra, da

potpuno besplatno usavrše svoje lične i profesionalne veštine, unaprede znanja i kroz neposredan razgovor sa poslodavcima iskoriste

jedinstvenu priliku da svoj talenat i budućnost grade u vodećim preduzećima u Srbiji.

Savremena predavanja, obuke, tribine, studije slučaja, Okrugli sto, vredne ponude uspešnih preduzeća, uz učešće cenjenih

stručnjaka u oblasti obrazovanja, zapošljavanja i ekologije i prisustvo velikog broja mladih volontera, učiniće ovaj događaj jedinstvenim

i pružiti uslove akademcima da se pripreme da na najbolji način predstave svoje lične i stručne veštine. Istovremeno će uspešne

kompanije imati priliku, tokom Sajma, ali i celogodišnje akcije Ostavi CV, da uz pomoć i podršku obučenih organizatora stupe u kontakt sa

najstručnijim studentskim kadrom, i na jedinstven način odaberu one sa kojima će graditi poslovnu budućnost upravo u Srbiji.

Infostud je pripremio trening “Kako napisati CV?”, Represent Communications “Razgovor sa poslodavcem”. Predviđeno je i predavanje

Dragana Varagića, uglednog stručnjaka u oblasti poslovne primene interneta i autora zapaženih izlaganja na teme “Mladi, mogućnost

zapošljavanja i internet" i "Kako zarađivati 2000e mesečno odmah nakon završetka studija?", a očekuju se i brojne druge aktivnosti

i iznenađenja, u duhu JobFair-a i onog što ovaj događaj danas predstavlja, a to je nov pogled na zapošljavanje, u kome će biti prostora za

mlade i njihove potrebe.

Događaj se sprovodi uz podršku Ministarstva omladine i sporta, a tu su i zvučna imena Microsoft, Ball Packaging, Grundfos, VIP,

PSTech, Telenor, Nortal, Pamet, Mogul, HP i brojni drugi koji će svojim prisustvom uveličati ovaj događaj.

oj 74

Inter-mehanika iz Smedereva bavi

se proizvodnjom opreme za šinska

vozila, opreme za mašinsku

industriju i metalurgiju, termoenergetske

i procesne opreme, građevinskih

konstrukcija, plovnih objekata,

sportske i opreme za dečja igrališta

i parkove i opreme za komunalne

službe, pružanjem usluga održavanja,

rekonstrukcije i ispitivanja šinskih

vozila i uređaja za šinska vozila.

Sve ove delatnosti Inter-mehanike,

na čijem je čelu Ružica đurđević,

trеba nabrojati kad se govori o ženskom

preduzetništvu, da ohrabre

sve one žene koje imaju dilemu da

li da svoju poslovnu sudbinu uzmu

u svoje ruke. u teškim vremenima

za sve, a naročito za tešku industriju,

Ružica đurđević uspešno drži

kormilo firme koja proizvodi na tri

lokacije na Dunavu, bavi se proizvodnjom

i uslugama za velike državne

sisteme i za privatne firme, a

u skladu sa trendovima, proizvodi

i kotlove na biomasu koji su očistili

dvorišta u mnogim vojvođanskim

mestima, selima Homolja, Pomoravlja

i Šumadije.

Iz Vašeg dosadašnjeg iskustva,

kakva pomoć treba ženama da se

više odlučuju za preduzetništvo?

Savet za žensko preduzetništvo

koji je osnovan pri PKS trebalo bi

38

Ženska ruka u teškoj

industriji

Inter-Mehanika iz smedereva je preduzeće iz

oblasti teške industrije, a njime čvrsto upravlja

Ružica Đurđević, vlasnica i direktorka. zbog

dobrog rukovođenja u teškim vremenima, kao

i zbog inovativnog rešavanja problema nezaposlenosti

žena, Ružica je izabrana za predsednicu

saveta za žensko preduzetništvo

www.pks.rs

PORTRET PRIVREDNIKA

Ružica Đurđević, predsednica saveta za žensko preduzetništvo

da omogući ženama da afirmišu

svoje profesije, da ih ohrabri da

na tržištu prodaju svoje znanje i

umeće, a neophodna je i veća zastupljenost

žena na rukovodećim

i odgovornim pozicijama u privredi,

državnim organima i organima

upravljanja. Žene treba ohrabriti da

se više odlučuju za preduzetništvo.

Nesumnjivo je da im ne nedostaje

ideja, ali treba im ohrabrenje kroz

mentorstvo i edukaciju. Potrebno

je da se organizuju skupovi na kojima

bi se one koje počinju umrežavale,

razmenjivanjem znanja i

iskustva sa preduzetnicama koje

su već prošle prve faze i osnovale

sopstveni biznis. Treba im pružiti

što više informacija o zakonskoj

regulativi i edukovati kako da na

najbrži način sprovedu svoje ideje

u delo.

kada ste Vi ušli u privatni biznis?

šta Vas je navelo na to?

Teško vreme tranzicije. Ostala sam

bez posla u društvenom sektoru

2000. godine, trebalo je zaposliti i

članove moje uže porodice, sina diplomiranog

ekonomistu i mašinskog

inženjera i ćerku diplomiranog inženjera.

Odlučili smo se za samozapošljavanje

i to je bila prekretnica da

krenemo putem preduzetništva. Koristeći

moje znanje i iskustvo stečeno

radom u društvenom sektoru preko

20 godina, na veoma odgovornim

poslovima, i njihove nove ideje, od

njihovog početničkog posla, firme

koja se bavila trgovinom, pokrenuli

smo proizvodno-remontno preduzeće

Inter-mehanika d.o.o. Smederevo,

koje danas, pored članova moje porodice,

upošljava još 60 radnika.

koje su bile početne teškoće, da

li ste imali situacije u kojima Vas

kolege ili poslovni patneri nisu

dovoljno ozbiljno shvatali zato

što ste žena?

Imala sam veliko iskustvo u toj oblasti

pre otpočinjanja privatnog posla,

pa se nisam susretala sa nekim početničkim

problemima, a znala sam i da

je neophodno stalno pratiti zakonsku

regulativu i propise. Na prethodnom

poslu već sam izborila svoje mesto u

ovoj netipično ženskoj grani i nisam

se susretala sa problemima prihvatanja

od strane kolega i poslovnih partnera,

koji su pretežno muškarci.

s kim ste se konsultovali u početku

privatnog posla, gde ste nalazili

snagu da istrajete i u teškim

vremenima?

S obzirom da sam bila uspešan

privrednik u društvenom sektoru,

rukovodeći preduzećem od 2 500

PORTRET PRIVREDNIKA

ljudi, nastavila sam da primenjujem

stečeno znanje i iskustvo, a u teškim

trenucima najvažnije je imati podršku

svoju porodice. Snagu nalazim u

porodičnim okupljanjima i trenucima

provedenim sa unucima.

koja je bila najteža situacija u Vašem

dosadašnjem privredničkom

iskustvu?

uglavnom se teške situacije prevazilaze

radom i upornošću da se ispune

zadati ciljevi. Najteže mi je, i

svaki put podjednako teško, kada

treba da otpustim nekog zaposlenog.

uglavnom pružamo šansu

za zaposlenje mladim ljudima, ali

nažalost, neki od njih ne zadovoljavaju

zadate uslove, jednostavno

ne uklapaju se u naš tim, i ne mogu

da odgovore zahtevima posla. Tada

moramo da ih otpustimo, znajući

da su polagali velike nade za rad u

našem kolektivu, i da takođe imaju

porodice. To su uvek teške situacije.

šta smatrate svojim najvećim uspehom

u poslu?

Svojim uspehom mogu da smatram

što je Inter-mehanika opstala i zadržala

svoju poziciju u samom vrhu, sa

nekoliko preduzeća iz slične branše.

udovoljavajući zahtevima kupaca,

kvalitetom izvršenih usluga i poštovanjem

rokova, izborili smo se da

opstanemo u ovoj specijalizovanoj

delatnosti, ne otpuštajući radnike. A

teška mašinska industrija susreće se

sa svakakvim problemima i može se

reći da trenutno jedva opstaje. Intermehanika

je mlad privredni subjekt,

koji je ponikao u trenutku kad su

drugi imali teškoće, zatvarana su

preduzeća, poništavane privatizacije.

Mi smo zaposlili ljude iz svog

neposrednog okruženja, između

ostalih i vrsne stručnjake koji su u

tranziciji ostali bez posla.

Naš cilj je da postanemo najbolja

remontna radionica u Srbiji i regionu

za teretne vagone i vagon-cisterne.

Naša prednost je zaokružen

39

proces, sopstvena proizvodnja rezervnih

delova, sopstvena specijalizovana

radionica za ispitivanje i

remont kočnica i gestra ventila, kao

i sopstvena proizvodnja pomoćnih

uređaja za železnicu (dizalice za

podizanje vagona, lokotraktor za

privlačenje vagona, ispitni stolovi

za šinsku industriju), kao i mobilna

ekipa za otklanjanje kvarova na vagonima

na terenu.

kako se borite sa šumom propisa, na

koju se svi privrednici u srbiji žale?

Stalno praćenje zakona i propisa

oduzima dosta vremena . Moralo bi

postojati bolje informisanje privrede,

a veliki značaj imalo bi da oni

koji donose propise oslušnu privredu

i njene predloge i sugestije.

Zakonska regulativa trebalo bi da

nam obezbedi da ono što uradimo

naplatimo na vreme, da bismo mogli

da servisiramo svoje obaveze,

kako prema radnicima tako i prema

državi i bankama. Verujemo da

u Srbiji postoji još preduzeća koja

su zbog finansijske nediscipline i

zakonske regulative ugrožena, pa

i pred bankrotom, a da su na vreme

naplatila svoja potraživanja, ta

sredstva uložili bi u proizvodnju,

nove poslove i zaposlili bi još ljudi.

Da li se kod Vas pri zapošljavanju

žena postavlja pitanje da li kandidatkinja

planira da rodi dete? šta

mislite o toj praksi?

Veoma je ružna praksa da se mlade

žene uslovljavaju nerađanjem dece

da bi zadržale svoja radna mesta.

Mi tu praksu nemamo, čak motivišemo

svoje zaposlene žene na taj

način što za vreme trudničkog bolovanja

nemaju nikakvo umanjenje

zarade, a ta im se nadoknada isplaćuje

odmah kada i plate ostalim

radnicima, kako ne bi čekale nadoknadu

od Zavoda koja ume da kasni

i po nekoliko meseci

Mirjana Stefanović

www.pks.rs

broj 74

kako da se u srbiji reši problem

velikog broja nezaposlenih žena,

naročito žena preko 50 godina

starosti ?

Možda bi pravo rešenje bilo osnivanje

centara koji bi dobijali određena

sredstva, u kojima bi se vršila

klasifikacija stepena stručnosti

žena, edukacija, organizovanje i

pomoć u osamostaljivanju, bilo

kroz praćenje, mentorstvo, prekvalifikaciju,

pomoć u svim početničkim

koracima. Smatram da

je ovo korisniji način nego dodeliti

im neki start-ap kredit ili sredstva

za samozapošljavanje, gde većina

ne može da opstane, posle određenog

vremena propada i ne rešava

trajno svoj problem nezaposlenosti.

Kao predlog mogu da dam

primer iz našeg iskustva. Prilikom

kupovine društvenog preduzeća

Metalac a.d. iz Skorenovca, u procesu

privatizacije 2003. godine,

naišli smo na takav problem. u

preduzeću smo imali petnaestak

žena bez kvalifikacije za rad u mašinskoj

industriji. S obzirom da su

to žene iz ruralne sredine, imale

su veštinu izrade ručnih radova, i

tu smo prepoznali njihovu šansu.

Organizovali smo ih, angažovali

smo modnu kreatorku da ih dodatno

edukuje i usmeri, pridružile

su im se i žene iz sela kojima je to

bio jedini način zarade i privređivanja.

u početku smo kupci tih

proizvoda (foto albumi, rokovnici,

vrećice, ramovi za slike, peškiri,

novčanici i slični predmeti namenjeni

prezentaciji, rađeni rukom)

bili samo mi, ali nakon nekog

vremena, uz našu pomoć, posete

sajmovima, pravljenje ponuda,

stekle su veći broj kupaca, da bi

na kraju osnovale svoju zadrugu.

Dan danas se uspešno bave ovim

poslom, a proizvodi domaće radinosti

iz malog Skorenovca poznati

su ne samo kod nas, već su odavno

prešle i granice naše zemlje.

40

broj 74 SAOPŠTENJA

Grupacija veledrogerija i proizvođača lekova

Hitno uspostaviti finansijsku

disciplinu u snabdevanju lekovima

predstavnici grupacija veledrogerija i proizvođača lekova pks uručili

dopis ministarki zdravlja slavici Đukić Dejanović, zahtevajući hitno

uspostavljanje racionalnog i održivog finansiranja, zasnovanog na finansijskoj

disciplini i jasnim pravima i odgovornostima svih učesnika

u lancu snabdevanja lekovima

Grupacija veledrogerija očekuje

od Ministarstva zdravlja hitnu

izmenu Uredbe o kriterijumima za

formiranje cene lekova za upotrebu

u humanoj medicini koji se izdaju

na recept, odnosno usaglašavanje

utvrđenog kursa za preračunavanje

uporedive cene lekova sa realnim

kursom evra.

u obrazloženju ovog zahteva navedeno

je da veledrogerije prilikom

uvoza imaju gubitak od gotovo

20 odsto, zbog negativnih kursnih

razlika. Pošto veledrogerije više

nemaju finansijski resurs da same

snose posledice dispariteta kursa

utvrđenog u uredbi i realnog

kursa, ova izmena ima prioritetan

značaj radi obezbeđenja minimalnih

uslova za nesmetano snabdevanje

tržišta lekovima. Osim toga,

„smatramo da kurs po kome se

vrši obračun carine mora biti kurs

iz uredbe”, istaknuto je u dopisu.

Predstavnici Grupacije veledrogerija

napominju da ta uredba utvrđuje i

cenu kontrolnih markica u iznosu od

1,27 dinara, a da je u Odluci o izmenama

i dopunama Odluke o najvišim

cenama lekova za humanu upotrebu

koji se izdaju na recept, ta cena

utvrđena u iznosu od 1,30 dinara.

Drugi problem je što RFZO od početka

avgusta 2012. godine ne uplaćuje

sredstva za lekove: zdravstvenim

ustanovama – apotekama koje

nisu potpisale Ugovor o snabdevanju

osiguranih lica lekovima i pojedinim

pomagalima za 2012. godinu i

Aneks navedenog Ugovora kojim se

potraživanja prema RFZO umanjuju

za 10% na osnovu Protokola između

www.pks.rs

RFZO i proizvođača lekova; zdravstvenim

ustanovama – bolnicama i

kliničkim centrima koji nisu dostavili

obračun o potrošnji lekova u 2012.

godini, s obzirom na to da su potpisali

ugovor o pružanju i finansiranju

zdravstvene zaštite iz obaveznog

zdravstvenog osiguranja za 2012.

godinu, krajem jula i u avgustu. Do

kašnjenja u potpisivanju ugovora

došlo je zbog neusaglašenosti opredeljenih

sredstava i realnih potreba,

tj. potrošnje u bolnicama, što je već

dovelo do akumuliranih dugova

prema isporučiocima lekova.

„Napominjemo da takve zdravstvene

ustanove, sekundarnog i

tercijarnog nivoa zdravstvene zaštite,

i dalje pružaju zdravstvenu

zaštitu iz obaveznog osiguranja, ali

nemaju sredstva da izmire obaveze

prema veledrogerijama za isporučene

lekove, čime se stvaraju novi

dugovi i ugrožava likvidnost veledrogerija”,

ukazano je u dopisu.

Treće – neophodno je izmirenje dugova

RFZO prenetih iz ranijih godina.

Na kraju prošle godine obaveze

za lekove izdate na recept iznosile

su 19.007.107.404 dinara, a obaveze

zdravstvenih ustanova za lekove i

medicinska sredstva 11.339.206.477

dinara. Predlogom mera Vlade,

obavezu izmirenja ovog duga

preuzelo je Ministarstvo zdravlja.

Predstavnici veledrogerija smatraju

da Odluka o izmenama i dopunama

finansijskog plana RFZO za

SAOPŠTENJA

2012. godinu, kojom su planirana

sredstva za lekove na recept uvećana

za 1,567 milijardi dinara, neće

bitno izmeniti ovu negativnu sliku.

Četvrto – Grupacije veledrogerija i

proizvođača lekova PKS od Ministarstva

zdravlja očekuju podršku

za usklađivanje propisivanja i potrošnje

lekova sa planiranim sredstvima

RFZO. Zatim, mora biti uspostavljena

stroga kontrola uplate

doprinosa za zdravstveno osiguranje

svih obveznika, kao i onemogućavanje

otpisa neuplaćenih doprinosa

za zdravstveno osiguranje.

Neophodno je usaglasiti nivo prava

na lekove u skladu sa stvarno

raspoloživim sredstvima, putem

mehanizama u Pravilniku o listi

lekova koji se propisuju i izdaju

na teret obaveznog zdravstvenog

osiguranja, zatim, realno planirati

potrebu za lekovima, pojačano

kontrolisati finansijsku disciplinu

u namenskom trošenju sredstava

doznačenih zdravstvenim ustanovama

i apotekama od strane RFZO.

Od resornog ministarstva traži se

da obezbedi i uključivanje privat-

41

nih apoteka u sistem, potpisivanjem

ugovora između privatnih

apoteka i RFZO o snabdevanju osiguranika

lekovima na recept, čime

bi se obezbedila dodatna sredstva

za kreditiranje fonda.

Predstavnik Grupacije veledrogerija,

kao i predstavnik proizvođača

lekova trebalo bi da budu uključeni

u zajedničku radnu grupu Ministarstva

zdravlja i Ministarstva

spoljne i unutrašnje trgovine i telekomunikacija,

formiranu s ciljem

da preispita kriterijume za utvrđivanje

cene lekova, obavi reviziju

cena svih registrovanih lekova i da

konkretne predloge vezane za promene

načina izračunavanja uporedivih

cena, uz primenu realnog

kursa valuta referentnih zemalja.

„Smatramo da bi u novoj Uredbi o

kriterijumima za formiranje cene

lekova svakako trebalo primeniti

automatizam u promeni kursa za

utvrđivanje cene lekova, vezivanjem

za određeni procenat promena

kursa NBS”, naglašavaju veledrogeristi

i proizvođači lekova.

Šesti predlog odnosi se na politiku

www.pks.rs

broj 74

zdravstvena zaštita, pravo i ljudska prava

Ministarki zdravlja slavici Đukić Dejanović dopis

je uručen na sastanku, nakon otvaranja jednodnevnog

instruktivnog seminara u Privrednoj komori

Srbije „Zdravstvena zaštita, pravo i ljudska prava”.

Ministarka je predstavila novu zdravstvenu politiku,

s posebnim osvrtom na ljudska prava. Među

glavnim elementima novog sistema zdravstvene

zaštite jeste rodna ravnopravnost, sa akcentom na

vulnerabilnim grupama, to jest, onima koji boluju

od retkih bolesti. Zdravstvenu politiku trebalo bi

da kreira Institut za javno zdravlje „Batut”, ali to

ne funkcioniše već godinama. Prema rečima ministarke,

prethodnih godina nije vođena dobra politika,

posebno kada je reč o stvaranju novog kadra u

zdravstvu. Ministarka zdravlja ukazala je da Srbiji

predstoji usvajanje Zakona o zaštiti prava pacijenata. Potpredsednik PKS mihailo Vesović u pozdravnoj reči

ukazao je da privreda u velikoj meri ima interes za unapređenje zdravstvene zaštite. Taj interes je dvostruk, jer

s jedne strane, privreda i njene aktivnosti finansiraju celokupan sistem, a sa druge, same kompanije, odnosno

menadžment, zainteresovani su za kvalitetan sistem zdravstvene zaštite, iz ugla troškova odsustva sa posla.

Predsednik Zdravstvenog saveta Srbije prof. dr Dragan Delić, ukazujući na probleme u zdravstvenom sistemu

Srbije, istakao je da ukupno finansiranje zdravstvenog sistema, koji obuhvata sve oblike zdravstvene zaštite,

nije realan cilj. Ekonomski principi sa socijalnom komponentom moraju biti u temelju sistema zdravstvene

zaštite u Srbiji, naglasio je Delić, dodajući da mora da se definiše osnovni paket zdravstvenih usluga u Srbiji.

utvrđivanja najviših cena lekova,

čime bi, od propisivanja zakonskih

okvira do objavljivanja Odluke o

najvišim cenama lekova za humanu

upotrebu koji se izdaju na recept,

trebalo da se bavi samo jedno,

resorno Ministarstvo zdravlja. Ako

se uzme u obzir da proizvođači lekova

imaju gubitak od 20% na ime

kursnih razlika, kao i da po osnovu

potpisanih Protokola sa RFZO

umanjuju cene lekova sa A i A1

pozitivne liste za 10%, jasno je da

su u poziciji da što više isporučuju,

stvaraju veći gubitak, koji će biti

prikazan u njihovom poslovanju.

Farmaceutska industrija u širem

smislu, po svojoj prirodi uvozno

zavisna, jedina je grana privrede

u kojoj su cene pod kontrolom države,

a neusaglašene sa realnim

kursom inovaluta, što je u dužem

vremenskom periodu neodrživo i

dovešće do kolapsa. usklađivanje

najviših cena lekova čiji je režim

izdavanja na recept sa realnim kursom

je ekonomska neminovnost

Nada Mitrović

42

broj 74 ODBOR ZA SELA

Ruralna područja srbije

kapital-odnos razara srpska sela

srpsko društvo i privreda, a u okviru njih selo i poljoprivreda, nalaze se

u ozbiljnoj krizi, a izlazak iz nje je moguć aktiviranjem svih raspoloživih

resursa, proizvodnih i radnih

Od 4.600 sela u Srbiji, svako

četvrto je na putu nestajanja,

upozoreno je na skupu u organizaciji

Odbora za selo Srpske akademije

nauka i umetnosti (SANu)

i Privredne komore Srbije (PKS).

učesnici su se složili da je srpsko

selo trenutno prilično ruinirano i

zapušteno, a za zaustavljanje negativnih

trendova i otvaranje perspektive

njegovog razvoja neophodna

je zajednička akcija nauke,

privrede i politike.

Predsednik Srpske akademije nauka

i umetnosti Nikola Hajdin

istakao je da su srpsko društvo i

privreda, a u okviru njih selo i poljoprivreda,

danas u ozbiljnoj krizi,

a izlazak iz te krize je moguć aktiviranjem

svih raspoloživih resursa,

proizvodnih i radnih. „Sela su

važno resursno i tržišno područje.

Obuhvataju oko 70 do 80 odsto teritorije

Srbije, a u njima živi oko 40

do 45 odsto stanovništva”, ukazao

je Hajdin. On je poručio da sela

nisu samo proizvodni poligon za

proizvodnju poljoprivrednih proizvoda,

već i mesto za život preko

tri miliona stanovnika Srbije. „S obzirom

da su ravnomeran regionalni

i ruralni razvoj evropski trend,

nema razloga da i kod nas u Srbiji

razvoj sela ne bude u prioritetu razvoja

Srbije u narednom

Devastirana sela

Potpredsednik Privredne komore

Srbije miroslav miletić rekao je da

su seoska područja u Srbiji „devastirana

i zapuštena u razvojnoj politici

Srbije”, a negativni trendovi

na selu traju decenijama. „Posebno

migracije stanovništva na relaciji

selo –grad doprinose demografskim

promenama u kojima će za

15 do 20 godina nestati oko 1.200

od postojećih 4.600 sela”, kazao je

on. Miletić je podvukao da se PKS

www.pks.rs

zalaže za razvoj seoskih područja,

posebno zbog raspoloživih resursa

u tim sredinama i perspektivnih

mogućnosti za razvoj malog i

srednjeg preduzetništva, biznisa, u

brojnim privrednim aktivnostima

– proizvodnji, preradi, uslugama...

On je podsetio da su PKS, kao respektabilna

nacionalna institucija u

oblasti privrede i SANU, krovna

institucija nauke, kulture i stvaralaštva

u Srbiji koja deluje preko 170

godina, pre godinu dana potpisali

protokol o saradnji u interesu privrede

i nauke naše zemlje.

Inače, pri SANu je postojao Institut

za selo, a od 1982. i Odbor za proučavanje

sela, čije je dejstvo prestalo

u proteklih deset godina. Imajući

u vidu probleme sela Srbije danas,

SANu je prošle godine ponovo formirala

Odbor za selo, čiji je predsednik

uvaženi akademik Dragan

škorić. Po rečima Škorića, u Srbiji je

ruralno područje potpuno zapostav-

ODBOR ZA SELA

ljeno. Seljaku koji proizvodi hranu

treba omogućiti dostojan život.

migracije iz sela u gradove

u izlaganju ,,Mogućnosti razvoja

seoskih područja – uloga lokalne samoprave”

koje su pripremili Danilo

tomić, Branislav Gulan (članovi

Odbora za selo SANu) i mile mandić,

ističe se da u gradovima Srbije

danas nema šta da se radi, dok istovremeno

u selima nema ko da radi.

To je posledica događanja da je za

pola veka na prostorima eks-Jugoslavije

iz sela u gradove otišlo oko

osam miliona ljudi. Za takav proces

drugim zemljama potrebno je od

120 do 150 godina. u radu se ističe

da u Srbiji mali broj bogatih postaju

sve bogatiji, a siromašni sve siromašniji.

ukratko, kapital-odnos razara

srpska sela. Poseban problem u

tome su sela u brdskoplaninskim i

pograničnim područjima. Predloženo

je i niz akcija kako bi se zaustavila

devastacija srpskog sela i počeo

vraćati život u njih.

Na radnom sastanku u PKS izneti

su i uspešni primeri razvoja Kragujevca

i okolnih sela, koje je prezentovala

snežana Živanović katić,

uz naglasak da je u razvoj sela

uloženo 10 miliona evra. Izneta su

i pozitivna iskustva najnaprednijih

sela u okolini Požege, zatim opstanak

i razvoj sela Petrovac u opštini

Leskovac, o čemu je govorila

Vesna Đorđević, dok je o razvoju

sela Selenča u opštini Bač govorio

Nikola stojšić.

put za agrarne i socijalne reforme

Odbor za selo SANU i Privredna

komora Srbije na radnom sastanku

usvojili su „Deklaraciju o razvoju

sela i seoskih područja”. Obrazlažući

Deklaraciju, zorica Vasiljević je

istakla da je neophodno pokrenuti

donošenje ,,Deklaracije razvoja sela

i poljoprivrede u seoskim područjima”

na nivou Skupštine Srbije, koja

bi predstavljala osnov za donošenje

43

Nacionalne strategije razvoja sela i

poljoprivrede na nivou države i lokalnih

samouprava. Time bi se projektovao

i obezbedio put za nove

agrarne reforme i sveobuhvatne socijalne

reforme i omogućilo racionalno

korišćenje prirodnih i aktiviranje

ljudskih resursa kao i potenciranje

nove i modernije društvene organizacije.

Prioritet je da se merama

agrarne politike da veći značaj razvoju

stočarstva kao ključnog faktora

u privrednom razvoju sela. Između

ostalog, istaknuto je da će budući

pristupi u proizvodnji hrane zahtevati

usvajanje novih tehnologija koje

će omogućiti proizvodnju dovoljnih

količina kvalitetne i zdravstveno

bezbedne hrane i zaštitu životne

sredine. Za realizaciju postavljenih

selo – oslonac opstanka

www.pks.rs

broj 74

zadataka, neophodno je formirati i

jačati društvenu svest i odgovornost

o značaju, mestu i ulozi sela u razvoju

lokalne samouprave, regiona i

Republike Srbije u celini, tokom XXI

veka. Na kraju, posebno se ističe da

su sela bila i ostala značajni činioci

društvenog, kulturnog i demografskog

stanovništva, pa su neophodni

zajednički napori da se njihovo propadanje

i nestajanje zaustavi.

Skupu na temu „Mogućnosti razvoja

seoskih područja i uloga lokalne

samouprave”, koji je održan u PKS,

prisustvovali su gradonačelnici,

predsednici opština, predstavnici

regionalnih privrednih komora i regionalnih

poljoprivrednih stanica

B. Gulan

„Kao i mnogo puta do sada u istoriji, i u ovim vremenima selo i poljoprivreda

su naš glavni oslonac koji nam omogućava opstanak i

preživljavanje”, kaže savetnik predsednika za poljoprivredu Vojislav

stanković. To je posebno potvrđeno u vremenima krize. Ponovo se

okrećemo selu kada nam je teško, pa smo ubeđeni da selo i zapošljavanje

u njemu i oko njega omogućavaju prevazilaženje krize. Ali, to

zahteva i radikalno nov odnos društva prema njemu.

,,Mora se stvoriti koncepcija takozvanog ruralnog razvoja, koja će se

temeljiti na demografskim, prirodnim, ekonomskim i sociokulturnim

potencijalima. Karakteristika srpskog sela danas jeste da se i poslednjih

decenija u njemu dešavaju izuzetno negativna demografska

kretanja. Rapidno se smanjuje natalitet (u zemlji godišnje više umre

nego što se rodi 35.000 ljudi), u nekim krajevima vlada i prava ,,bela

kuga”. Sve je to rezultiralo depopulacijom, senilizacijom i socijalnom

devastacijom brojnih regija u Srbiji. Krupne promene dogodile su se i u

privrednom životu srpskog sela. Te promene, koje imaju dalekosežne

socijalne i ekonomske posledice, nisu dovoljno izučene i objašnjene”,

navodi Stanković.

„u XX veku seljačko gazdinstvo bilo je definisano ideološkom kategorijom

maksimuma, što se pokazalo iracionalnim”, navodi Član Odbora

za selo SANU prof. dr Đura stevanović. Danas nema tog maksimuma,

ali imamo sve manji broj ljudi koji imaju velike posede od po nekoliko

hiljada hektara i sve veći broj onih koji ostaju sa svojim sitnim posedom

(prosečna njiva je oko tri hektara), kojima on život znači, jer je

to dodatni prihod i osnova za preživljavanje. u prošlom veku, pod

uticajem industrijalizacije i urbanizacije, kako je to govorio akademik

dr Radomir Lukić, dogodila se ,,civilizaciona revolucija”. Promenjen

je seljakov pogled na svet, promenjene su njegove vrednosti i moral,

kulturne potrebe i životne aspiracije.

44

broj 74 AGRAR

snabdevanje tržišta srbije

Dovoljno domaće hrane

U srbiji je ove godine proizvedeno dovoljno ulja, šećera, mleka i mesa,

tako da nema razloga za nestašicom tih životnih namirnica. Nestašice su

veštački stvorene

Srbiji je u ponudi oko 180.000

U tona ulja, a domaće potrebe

su svega 80.000 tona. Cena od 145

do 150 dinara za litar sasvim je prihvatljiva

za uljare.

„Psihoza je veštački stvorena, od

monopola i kartela koji vladaju u

tom sektoru i sam taj sektor je odgovoran

za ovu situaciju. Većim

isporukama ulja po prihvatljivim

cenama treba stabilizovati tržište”,

ističe savetnik za poljoprivredu

predsednika Privredne komore

Srbije Vojislav stanković.

Ove godine proizvodnja suncokreta

bila je manja u odnosu na

2011. za oko 12 procenata i ostvarena

je proizvodnja od 332.000

tona, uz visok procenat sadržaja

ulja u zrnu od oko 50 odsto, što je

omogućilo proizvodnju jestivog

rafiniranog ulja u količini od oko

170.000 tona. Prenete zalihe bile

su oko 60.000 tona i mada su značajne

količine jestivog ulja u međuvremenu

izvezene, od zaliha je

ostalo oko 10.000 tona.

šećer i mleko

Akcija države

uz podsećanje da je država zbog

nestabilne situacije u ponudi izašla

sa odobrenjem uvoza oko 20.000

tona ulja, bez carine i prelevmana,

Stanković ocenjuje da će ta mera,

svakako, doprineti otklanjanju

psiholoških barijera na domaćem

tržištu. To će primorati proizvođače

suncokreta da vrate cenu na odgovarajući

i adekvatan nivo, što će

stabilizovati situaciju na domaćem

tržištu.

Država treba da reguliše situaciju

na tržištu uljarica. Ove godine

proizvođači uljarica dobili su 100

litara regresiranog dizela po hektaru

i premiju od tri dinara za isporučene

količine suncokreta i za

soju od 3,5 dinara po kilogramu,

što je troškovno značajno rasteretilo

cenu koštanja suncokreta. Stanković

smatra da trenutna otkupna

cena za suncokret ne treba da bude

veća od oko 50 dinara za kilogram,

tako da ona zadovoljava situaciju

Kada je reč o domaćem tržištu šećera, prenete zalihe su oko 100.000

tona i ovogodišnji rod šećerne repe omogućiće ponudu od oko 400.000

tona, a potrošnja u Srbiji je godišnje oko 120.000 tona, što je sasvim

dovoljno, uz izvoz u Eu od 180.000 tona. Godišnja proizvodnja mleka

u Srbiji je oko 1,34 milijarde litara, što je, takođe, dovoljno da budu namirene

potrebe domaćeg tržišta. Od primarnih proizvođača godišnje

bude otkupljeno oko 570 miliona litara, što je ispod 40 odsto proizvodnje.

„Treba raditi sa farmerima da podignu nivo ponude u pogledu

kvaliteta mleka, jer su otkupom obuhvaćene samo količine ekstra i

prve klase”, kaže Stanković.

www.pks.rs

na domaćem tržištu i među proizvođačima

sirovina. Stručnjak

PKS ističe da Srbija, uz Francusku,

ima najbolji kvalitet jestivog ulja u

Evropi. On smatra da moraju biti

otklonjeni mnogobrojni posrednici,

prekupci i nakupci, i to ne samo

kod uljarica, već kod svih poljoprivredno-prehrambenih

proizvoda, i

tu je na potezu država.

Nelogičnosti sa mesom

Po Stankoviću, u proizvodnji mesa

u Srbiji, „situacija je malo neprijatna”,

jer će zbog dela interventnog

klanja ponuda biti mnogo veća od

normalne, a potrošnja izuzetno

mala i skromna, tako da će verovatno

i cene mesa morati da idu

naniže. „u narednim godinama će

biti problema sa ponudom stočarskih

proizvoda, i to je strukturalni

poremećaj koji se mora otkloniti

merama agrarne politike”, upozorava

Stanković, naglašavajući da

nema poljoprivrede bez stočarstva,

a nema stočarske proizvodnje bez

govedarske proizvodnje. Stanković

navodio da u potrošnji prihoda

jednog porodičnog domaćinstva u

Srbiji, hrana učestvuje sa 43,7 procenata,

„što je neprimereno i necivilizacijski

za 21. vek”, podsetivši

da je prosek u Evropskoj uniji (Eu)

oko 16 odsto.

Vlada stabilizuje tržište

Kada sprovodi mere za stabilizaciju

tržišta, Vlada Srbije ima uporište

u ustavu, koji ukazuje da je država

AGRAR

odgovorna za redovno snabdevanje

stanovništva po prihvatljivim

cenama i Vlada mora da istraje na

tom putu.

„Proizvodnja ulja u Srbiji od ovogodišnjeg

roda suncokreta u potpunosti

će zadovoljiti domaće

potrebe i uljare će redovno snabdevati

tržište”, rekla je direktor

Poslovne zajednice za industrijsko

bilje Olga Čurović, na sednici

Grupacije proizvođača biljnih ulja

udruženja za poljoprivredu, prehrambenu,

duvansku industriju i

vodoprivredu Privredne komore

Srbije. Po njenim rečima, od ovogodišnjeg

roda i preostalih zaliha

proizvodnja jestivog suncokretovog

ulja biće više nego dovoljna

za podmirenje domaćeg tržišta do

sledećeg roda, odnosno stanovništva

koje troši između 80.000 do

90.000 tona godišnje. „Naše fabrike

mogu mnogo više da prerade

nego što imamo sirovina. Dakle,

preporuka je da se sve sirovine

prerade u zemlji, pa da izvozimo

ulje i proizvode viših faza prerade.

Naše ulje je izuzetno visokog

kvaliteta, a cena nije viša u odnosu

na okruženje. Nestašica je psihološki

stvorena i nema potrebe

da se stvaraju zalihe. Primera radi,

samo za proteklih mesec dana tržištu

je isporučeno sedam miliona

litara ulja. Mi trenutno imamo duplo

veću ponudu od potrošnje ulja

u Srbiji”, rekla je Olga Čurović.

u ovoj godini žetva suncokreta

obavljena je na 169.129 hektara,

prosečan prinos je 1,96 tona po

hektaru i procenjuje se proizvodnja

na oko 332.336 tona. Površine

pod suncokretom u 2012. godini

opale su za četiri odsto, dok

se ukupna proizvodnja

procenjuje za oko 23 odsto

manje nego rekordne

2011. godine. Cena suncokreta

na domaćem

tržištu trenutno iznosi

56 do 56,50 dinara po

kilogramu. Kada je reč

o soji, žetva je obavlje-

45

proizvodnja ulja

na na 163.594 hektara, prinosi su

1,55 tona po hektaru i dobijeno je

ukupno 254.309 tona sirovine. Površine

pod sojom su manje za jedan

odsto u odnosu na prošlu godinu,

dok se procenjuje da je proizvodnja

manja za 42 odsto u odnosu na

2011. godinu. Inače, u Srbiji šest fabrika

proizvodi jestivo ulje i druge

proizvode kao što je margarin, majonez

i razni namazi.

psihološka nestašica

Vladimir miklič iz Instituta za

ratarstvo i povrtarstvo u Novom

Sadu naglasio je da je

prošle godine rod suncokreta

bio rekordan od kada

se gaji na ovim prostorima.

Dakle, onda ni pad proizvodnje

u ovoj godini nije

veliki. Kvalitet roda je

iznad proseka, ako pogledamo

kako je bilo

za poslednjih nekoliko

godina.

Na više skupova u

PKS ukazano je da

je nestašica ulja

psihološki

www.pks.rs

broj 74

Proizvodnja sirovog suncokretovog ulja za prvih osam meseci 2012.

godine iznosi 109.538 tona, što je više za 12,1 odsto u odnosi na isti period

2011. godine, a sirovog sojinog ulja proizvedeno je 44.393 tone. U

ovom vremenu proizvedeno je i rafinisanog ulja od suncokreta 99.925

tona (rast od 6,1 odsto), zatim margarina 13.581 tona (manje za 14,7

odsto) i hidrirane biljne masti i masla u količini od 10.788 tona (pad za

7,8 odsto).

izazvana pričom o suši i štetama

koje je ona nanela, zatim smanjenju

prinosa, ali nikad nije rečeno

da neće biti proizvedeno dovoljno

ulja za domaće potrebe. Negativna

priča navela je potrošače da kupuju

ulje za polugodišnje ili godišnje

potrebe.

Suša je najmanje štete nanela suncokretu,

pa potrošači mogu da

budu sigurni da će uljare redovno

snabdevati tržište uljem tokom cele

godine. Pored redovnog sabdevanja

domaćeg tržišta, mi ćemo imati

ulja i za izvoz

B. Gulan

46

broj 74 REGIONI

Aleksandar Grunauer,

direktor projekta „Lokalni ekonomski razvoj u regionu Dunava”

Veza lokalne

samouprave

i lokalnog biznisa

Nemačka organizacija za međunarodnu saradnju

GIz finansirala je projekat „Vizija 2016”, u

kome je više od 100 privrednika iz 12 gradova

srbije iznelo konkretna rešenja i mere kojima bi

sadašnja vlada mogla da im olakša poslovanje

Ekonomske predloge za novu vladu

napravila je i Privredna komora

Srbije (PKS). Analiza oba dokumeta

pokazala je da je zajednički stav

anketiranih privrednika da je neophodna

odlučna borba protiv sive ekonomije,

ukidanje nepotrebnih, kao i

„dalje umnožavanje” parafiskalnih

nameta, povećanje investicija u infrastrukturu

i opremanje zemljišta industrijskih

zona, kao i reforma tržišta

rada i obrazovanja. Vladavina prava,

fer odnos za sve učesnike u tržišnoj

utakmici, poštovanje rokova naplate

od 60 dana, neki su od najčešće pominjanih

odgovora privrednika na

pitanje „šta treba uraditi za srpsku

ekonomiju u mandatu nove vlade?”

„Dobro je što postoji dijalog o ovim

problemima privrede u novoj vladi.

Za lokalne vlasti mislim da je

još rano za bilo kakvu izjavu, ali

već može da se vidi da neke od njih

prepoznaju značaj privrednih pitanja,

dok neke to nemaju ni kao temu

među njihovim prioritetima”, kaže

Aleksandar Grunauer (Alexander

Grunauer), vođa projekta „Lokalni

ekonomski razvoj u regionu Dunava”

u Nemačkoj organizaciji GIZ.

Vlada je najavila i povećanje agrarnog

budžeta. prema vašem istraži-

vanju, šta poljoprivrednici misle

da bi im najviše pomoglo?

– u okvira projekta „Vizjia 2016”

na dva okrugla stola, u Čačku i Subotici,

poljoprivrednici su se složili

da bi država trebalo da ima dve

agrarne politike. Zbog različitih

geografskih i teritorijalnih okolnosti,

privrednici smatraju da bi bilo

dobro da se napravi jedna agrarna

politika za Vojvodinu, a jedna za

Šumadiju i ostatak Srbije. Jednostavno,

nije isto kad nešto gajite u

brdima ili u ravnici. Takođe, pitanje

subvencija za njih je od ključnog

interesa. Na osnovu čega se

dele te subvencije (po površini koja

se obrađuje ili po prinosu, ili..?) i

za šta se dele? Trenutno, nažalost,

često se dešava da subvencije, na

primer, za gorivo za traktor završe

u puntu (auto), a ne za proizvodnju

poljoprivrednih prozivoda za koje

su subvencije predviđene. Subvencije

za privredu treba da budu

u skladu sa ciljevima države za

poljoprivredni rast. Sama poljoprivreda

od strane države definisana

je kao jedna od strateških razvojnih

grana srpske privrede. Da bi srpska

poljoprivreda zaista imala šansu u

trci s poljoprivrednom proizvod-

www.pks.rs

njom u Evropskoj uniji, koja tamo

ima značajnu podršku, neophodno

je povećanje agrarnog budžeta.

Samo ostaje pitanje kako se i na šta

ta sredstva troše. Poljoprivrednici s

kojima smo mi razgovarali isticali

su potrebu za obnovom i izgradnjom

sistema za navodnjavanje.

Odlučna borba protiv sive ekonomije

pominje se kao jedan od

najvažnijih prioriteta i u vašoj

„Viziji 2016”, kao i u predlozima

privredne komore srbije i Američke

privredne komore. šta su

predlozi privrednika, kako se

izboriti sa sivom ekonomijom?

Imate li možda neki primer kako

je to rešeno u zemljama EU?

– Predlozi predstavnika lokalne samouprave

su da upravo inspekcije

lokalne samouprave imaju mandat

da se bore protiv sive ekonomije, a

ne sve da čeka republičku vlast. To

bi bila represivna mera. Do sada se

niko nije osećao nadležnim za sivu

ekonomiju, a inspekcija je kontrolisala

samo firme koje su legalno

poslovale. S druge strane, predlog

je da se administrativne okolnosti

za otvaranje legalnog biznsa pojednostave,

da ih svako ko hoće i želi

REGIONI

legalno da posluje može u celini,

jednostavno sagledati i razumeti.

Drugim rečima, taj administrativni

prag za ulaz u legalni biznis

mora da se spusti, da preduzetnik

sa iskrenim namerama može da ih

ispuni, a da ne dobija zbog svega i

svačega nerazumljivog (drakonske)

kazne. Kao treći predlog, izdvaja se

i da bi privrednicima koji posluju

u sivoj ekonomiji trebalo ponuditi

jednostavan i stimulativan prelazak

u legalne tokove poslovanja.

Mislim da je značajno i reći da u

nekim zemljama Eu takođe postoj

visok stepen sive ekonomije, tako

da nije ni tamo sve čisto i lepo, ali

u zemljama gde je borba protiv

sive ekonomije uspešna, razlozi

za to su upravo jasni, jednostavni

administrativni i poreski uslovi i

procedure, ali i represija, ako neko

nelegalno posluje. u tom slučaju,

taj pojedinac mora da računa da

će stravično biti kažnjen, i materijalno,

ali u nekim zemljama gde je

svest o zajednici i društvu jako razvijena

i socijalno sankcionisan.

zajedničko je i insistiranje na

ukidanju nepotrebnih, kao i „daljem

umnožavanju” parafiskalnih

nameta. Na koji nači to može da

se reši? ministarstvo privrede i finansija

je već nešto počelo da radi

na tu temu.

– Dobar način jeste da se okupe

stručnjaci, privrednici i ostale zainteresovane

grupe, kao što je, na

primer, Stalna konferencija gradova

i opština, da se od početka radi zajedno

na tim pitanjima. Dosadašnji

rezultati po tom pitanju, od početka

rada nove vlade, tu zaista ohrabruju.

srbija je do sada imala mnogo

raznih strategija, predloga, dokumenata,

kako da se poboljša privredna

situacija. Danas je jasno

da nijedna nije dala rezultat. šta

ćete da uradite da se i sa vašim

predlozima ne desi isto, da ostanu

samo na papiru?

47

– Kao prvo, mi smo predali predloge

iz projekta „Vizije 2016” svim

političkim partijama. Neki od tih

predloga našli su svoj put u koalicionom

sporazum nove vlade. Dalje,

u saradnji sa našim partnerima konkretno

ćemo razgovarati sa resornim

ministarstvima, ali i sa relevantnim

skupštinskim odborima, da bi

preporuke i zaživele kao konkretne

reforme. Posle 100 dana rada nove

vlade, u saradnji sa Naled-om, podvući

ćemo crtu da vidimo šta je vlada

po tim pitanjima uradila. O svemu

tome ćemo obavestiti i javnost.

kome bi te predloge najpametnije

bilo predati, po mišljenju

ispitanih? kakva su očekivanja

privrednika, ko bi mogao da im

pomogne i olakša poslovanje (država,

lokalna samouprava, oni

sami, ako ih niko ne ometa...)?

www.pks.rs

broj 74

GIZ je organizacija u vlasništvu Savezne vlade Nemačke sa sedištem

u gradu Ešbornu (Eschborn) blizu Frankfurta na Majni. Osnovana je

1975. godine kao privredno društvo prema privatnom pravu. Nalogodavac

je Nemačko Savezno ministarstvo za ekonomsku saradnju i

razvoj (BMZ). Organizacija radi i za druge savezne resore, za vlade

drugih država i brojne međunarodne nalogodavce, kao što su Evropska

komisija, Ujedinjene nacije i Svetska banka, kao i u ime privatnih

poslovnih organizacija. GIZ posluje na bazi javnog interesa. Svi viškovi

ostvareni u poslovanju vraćaju se u fondove za sopstvene projekte

međunarodne saradnje koji su posvećeni održivom razvoju. GIZ posluje

u više od 120 država u svetu, u Srbiji su prisutni 11 godina.

– Niko ne bi bio uspešan privrednik

kada ne bi znao da on sam sebi

mora prvo da pomogne. Država

može i treba da napravi pre svega

dobro okruženje za poslovanje,

preko što boljih zakonskih i pravnih

uslova poslovanja u državi, i

uz podršku nekim manje razvijenim

krajevima. Ali na kraju, u svakodnevnom

poslovanju važan je i

odnos između lokalne samouprave

i lokalnog biznisa. Lokalna samouprava

je ta državna institucija koja

je obično, i ne samo geografski,

najbliža pojedinačnom preduzeću.

Ona, kroz odgovorno i uslužno

ponašanje prema svojoj privredi,

može značajno da doprinosi da se

na njenoj teritoriji poboljšaju uslovi

za razvoj ekonomije, a time i poveća

broj zaposlenih građana

Aleksandra Galić

48

broj 74 SA PKS NA SAJAM

Dva sajma u Bursi

Izazovno tursko tržište

privrednici koji su boravili u organizovanoj poseti sajmu u Bursi smatraju

da ima prostora za plasman naših proizvoda na sve zahtevnije tursko

tržište

saradnji sa preduzećem Adonis

U Group, zvaničnim i ovlašćenim

predstavnikom turske sajamske organizacije

Tüyap Fair Organization

Inc. i PKS (udruženje za metalsku

i elektroindustriju, udruženje za

poljoprivredu, prehrambenu i duvansku

industriju i vodoprivredu

i Odbor za ekonomske odnose sa

inostranstvom) krajem septembra

2012. organizovana je poseta privrednih

delegacija Srbije tradicionalnom

sajmu poljoprivrede „Bursa

10th International Agriculture, Seed

Raising, Sapling and Dairy Industry

Fair” i Sajmu stočarstva i poljoprivrednih

mašina i procesne opreme

za prehrambenu industriju „Bursa

5th International Stockbreeding and

Equipment Fair”. Oba ova sajma

održavaju se na tÜYAp sajamskom

kompleksu u turskom gradu Bursa.

Održavanje ovih međunarodnih

izložbi podržali su Ministarstvo

prehrane, poljoprivrede i stočarstva

Republike Turske, turske granske

komore i asocijacije granskih komora,

kao i Trgovinsko-industrijska

komora Burse. Tokom pet dana

održavanja Sajma zabeležen je rekordan

broj posetilaca – 218.567

iz 43 zemlje (samo iz Turske iz 77

gradova i regiona). u osam hala,

na 40 000 m 2 zatvorenog i 30 000 m 2

otvorenog sajamskog prostora izlagalo

je ukupno 603 kompanije iz 29

zemalja. Najveći broj izlagača činili

su najvažniji turski proizvođači i

uvoznici u sektorima poljoprivrede

i stočarstva, koji su predstavili

najnovija dostignuća i inovacije na

turskom tržištu.

Privrednu delegaciju Srbije činilo je

35 predstavnika 22 preduzeća i dve

regionalne privredne komore, a

predvodio ih je sekretar udruženja

za metalsku i elektroindustriju Ljubiša

Obradović. Iz PKS u delegaciji

su bili i Nenad Budimović, samostalni

savetnik u udruženju za

www.pks.rs

poljoprivredu, prehrambenu i duvansku

industriju i vodoprivredu

i Danica milovanović, samostalni

savetnik u Odboru za ekonomske

odnose sa inostranstvom.

Predstavnici PKS i regionalnih komora

Zaječar i Niš imali su sastanak

sa rukovodstvom Trgovinsko-industrijske

komore Burse i Ilhanom

parkeserom (Ilhan Parkeser), predsednikom

Skupštine TIK Burse.

Sastanku je prisustvovalo i pet članova

Upravnog odbora, ugledni

poslovni ljudi regiona Burse iz četiri

industrijske grane: građevinske industrije

i rudarstva, prehrambene

i kožarske industrije, turizma i industrije

nameštaja. Ilhan Parkeser je

naveo da TIK Burse ima obavezno

članstvo i 33.000 članica.

Primarno tržište za kompanije iz

Burse su zemlje EU, u kojima se realizuje

70 odsto izvoza, s obzirom da

proizvode karakteriše visok kvalitet

i kontinuitet isporuka. Ekonomska

SA PKS NA SAJAM

kriza uslovila je pad izvoza od samo

pet odsto u ove zemlje.

Ljubiša Obradović je pozvao prisutne

članove uO TIK Burse da

razmotre mogućnosti i prednosti

investiranja u Srbiji i uspostavljanja

strateškog partnerstva radi zajedničkog

nastupa na trećim tržištima.

Domaćin je konstatovao da je prisustvo

turskih firmi u Srbiji minorno

i da je sastanak prilika da se dobiju

Željko Dobrosavljević, komercijalni direktor FPM

Agromehanika a.d. iz Boljevca (delatnost: proizvodnja

poljoprivrednih mašina)

„Firma FPM Agromehanika a.d. Boljevac otišla je na

Sajam u Bursi iz više razloga, a prvi sa ciljem da

obezbedi dobavljače iz oblasti odlivaka i otkivaka,

poluproizvoda, sklopova i drugih delova za potebe

proizvodnje, kako bi povećala konkurentnost

svojih proizvoda na tržištu. Dalje aktivnosti na Sajmu

bile su usmerene ka kooperaciji i plasmanu naših

proizvoda na tržištu Turske. Kooperativnu saradnju

ugovarali smo sa domaćim turskim proizvođačima

na polju međusobne isporuke različitih delova i stvaranju

proizvoda iz obostrane proizvodnje, kako bi

svaka strana ponudila na tržištu gotov proizvod koji

će biti konkurentniji. Plasman gotovih proizvoda na

tržištu Turske je dugoročniji zadatak koji smo sa nekoliko

firmi ugovarali tokom posete, što ćemo nakon

povratka sa Sajma operativno realizovati. Sagledavajući

rezultate posete, možemo realno biti zadovoljni

postignutim kontaktima i započetim dogovorima od

kojih deo ima dugoročni karakter.”

Nenad Lalić, rukovodilac razvoja Majevica Holding

a.d. u restrukturiranju iz Bačke Palanke (delatnost:

proizvodnja odlivaka, mašina, alatki, pumpi, cisterni

i poljoprivrednih mašina)

„Ovo je prva poseta nekom od sajmova u Turskoj.

Smatramo da postoji mogućnost plasmana poljomehanizacije

iz našeg preduzeća. Smatramo da

naše pneumatske sejalice mogu biti konkurentne

na turskom tržištu. Od ostvarenih kontakata pokušaćemo

da pronađemo potencijalnog distributera

naših proizvoda.”

Igor Grahovac, konstruktor-tehnolog Majevica Holding

a.d.

„Putovanje u Bursu je bilo prijatno iskustvo. Meni

49

korisne informacije o potencijalima

srpske privrede i srpskog tržišta.

Predstavljeni su i potencijali Zaječara

i Niša, a Nenad Budimović

ukazao je da postoji veliko interesovanje

od strane turskih kompanija

za mesom i proizvodima od mesa

iz Srbije. Međutim, SST između Srbije

i Turske ne tretira veterinarski

nadzor robe animalnog porekla, za

koji su nadležna ministarstva poljo-

Utisci privrednika

www.pks.rs

broj 74

privrede i Uprave za veterinu Srbije

i Turske. S obzirom na to da turska

strana i potencira saradnju u prehrambenoj

industriji, prilika je da

se kod nadležnih državnih organa

insistira na što bržem rešavanju priznavanja

veterinarskih sertifikata, a

naročito je bitno da inicijativu ima

Turska od koje i zavisi saradnja na

ovom nivou

Danica Milovanović

kao konstruktoru mašina bilo je korisno iskustvo

videti kakva konstruktivna rešenja mašina su prisutna

na turskom tržištu. u principu, tehnologija

i kvalitet turskih proizvođača je na našem nivou.

utisak je da sigurno ima prostora za naš proizvodni

program, koji je okrenut ka poljoprivrednicima

sa manjim posedima.”

miloš pantelić, generalni direktor Pantelić d.o.o. iz

Kraljeva (delatnost: proizvodnja stočne hrane)

„Poseta Sajmu u Bursi ispunila je osnovna očekivanja

preduzeća Pantelić d.o.o. iz Kraljeva. Na Sajmu

je ostvareno nekoliko kontakata sa firmama koje u

svojim poslovnim aktivnostima imaju u ponudi potencijale

koje su nama potrebni ili će biti potrebni u

budućnosti. Naročito je bila zanimljiva ponuda silosne

opreme. Odnos turskih izlagača bio je korektan i

trudili su se da izađu u susret sa što više informacija.

Sam nivo izložene opreme i mašina je na zavidnom

nivou kvaliteta.”

Đorđe Jugović, menadžer prodaje Termoplin d.o.o.

iz Smederevske Palanke (delatnost: proizvodnja poljoprivrednih

mašina-sadilica, sušara, toplovodnih

kotlova i termogeneratora na biomasu)

„Ostvarili smo deset kontakata, a predmet razgovora

sa turskim firmama bila je saradnja preko kupovine

njihovih određenih pozicija koje su nama potrebne u

procesu proizvodnje, kao i međusobna kooperacija za

određene proizvode. Još uvek pregovaramo, pa ćemo

videti da li će to rezultirati zaključenjem ugovora.”

milorad Novaković, generalni direktor Novaković-

3M d.o.o. iz Inđije (delatnost: proizvodnja aparata za

mužu)

„Ostvaren je kontakt sa svakim proizvođačem koji je

sličan našoj branši. Pošto već sarađujemo sa nekima

od njih, saradnja je još više učvršćena.”

oj 74

50

Deca su značajni potrošači

mali kupci, veliko tržište

pretpostavlja se da deca u srbiji raspolažu sa 320

miliona evra na godišnjem nivou. Ona mesečno

dobijaju između 20 i 40 evra, u zavisnosti od

uzrasta, a ona su i segment tržišta na koji kriza

najmanje utiče

Deca postaju sve zanimljiviji

segment za marketing, potvrđuje

sve veći broj reklama koje su

usmerene na njih. A kako i ne bi?

Ovo je jedini segment kupaca koji

je trostruko relevantan – oni kupuju

svojim novcem, utiču na porodične

kupovine i kupovaće proizvode

kad odrastu. Pored toga,

oni su vrlo verni potrošači i ako im

se svidi neki proizvod, oni će mu

ostati lojalni godinama – što je cilj

svake kompanije prodavca.

u svetu se deca već decenijama posmatraju

kao značajni potrošači, i na

tu temu se rade brojna istraživanja,

kako bi se odredilo na koji način je

najbolje komunicirati s njima i kako

najadekvatnije zadovoljiti njihove

potrebe. To je i logično, ako se zna da

se u SAD troši 17 milijardi dolara na

oglašavanje usmereno na decu. Međutim,

efekti uspešnih komunikacija

su vrlo isplativi, jer se pretpostavlja

da deca u SAD godišnje potroše oko

30 milijardi dolara svojih primanja

(džeparac i zarade od honorarnih

poslova), dok utiču na kupovine

domaćinstava u vrednosti većoj od

300 milijardi dolara. u Nemačkoj godišnje

troše osam milijardi dolara, u

Velikoj Britaniji sedam i po, a u Francuskoj

sedam milijardi dolara.

stabilna izdvajanja za decu

Neko bi mogao da se zapita da li

je ovakva situacija i u Srbiji. Nacionalno

reprezentativna istraživanja

na ovu temu na našim prostorima

ne postoje, ali neke su pretpostavke

da deca u Srbiji raspolažu sa

320 miliona evra na godišnjem nivou,

što znači da ovo nikako nije

zanemarljivo tržište. Oni mesečno

dobijaju između 20 i 40 evra, u zavisnosti

od uzrasta, što ih stavlja

u isti red primanja kao što imaju

deca u Hrvatskoj, Kini i Indiji. Bitno

je istaći i to da od svih tržišnih

segmenata, kriza najmanje utiče na

decu, jer su roditelji mnogo spremniji

da žrtvuju svoju potrošnju

i da manje kupuju stvari za sebe i

kuću, nego da deci uskrate nešto

što im oni traže. Ovakvo ponašanje

je konzistentno utvrđeno u Argentini,

Čileu, Meksiku, Rumuniji,

Hrvatskoj, zemljama koje su prošle

kroz krizu, a u kojima postoje jaki

porodični odnosi.

Deca se bolje razumeju

u tehniku

Pored toga, deca postaju kupci i

sve većeg broja proizvoda i u velikoj

meri utiču na kupovine celog

domaćinstva. usled produžavanja

radnog vremena roditelja, sve većeg

broja zaposlenih žena, povećane

stope razvoda, veće uključenosti

baba i deda u dečje živote, smanjivanja

porodice (u proseku imamo

jedno dete po porodici), deca dobijaju

veća sredstva nego ranije i preuzimaju

brojne uloge u domaćinstvu

koje su tradicionalno smatrane žen-

www.pks.rs

MARKETING

skim, kao što su: odlazak u kupovinu,

priprema obroka, čuvanje sestre

ili brata, i na taj način odlučuju o

tome šta će se kupovati. Otuda toliki

broj reklama za deterdžente, cerealije

i kozmetiku, usmerenih na decu,

iako se deca ne smatraju njihovim

osnovnim potrošačima. Takođe, roditelji

sve češće konsultuju decu šta

od tehnike da se kupi, jer smatraju

da su deca bolji poznavaoci od njih,

kao i na koja putovanja da se ide, da

bi bili sigurni da će deci biti prijatno

to vreme koje zajedno provedu, a

koga imaju sve manje zbog poslovnih

obaveza.

Imajući u vidu sve veći ekonomski

potencijal dečjeg tržišnog segmenta,

u želji da ga iskoriste, pojedine

kompanije postaju spremne da zanemare

etičke i moralne principe

u svom pristupu deci. Jedan od

dobrih načina da se podsetimo da

su deca najpre deca, pa tek onda

potrošači, jeste deset uNICEF-ovih

Principa poslovanja i prava deteta,

koji su doneti u aprilu ove godine,

kako bi poslužili na globalnom nivou

kao smernice svim kompanijama

koje se obraćaju deci

Dr Jelena Filipović

Ekonomski fakultet u Beogradu

READY FOR

mARkEt RACE

DRAGAN

ĐURIČIN

professor at Faculty of

Economics,

university of Belgrade:

Structural crisis,

free fall

RUŽICA

ĐURĐEVIĆ

president of Women

Entrepreneurship

Council:

A woman in heavy

industry

No 74

October 2012

Year XII

www.pks.rs

No 74

52

First session of the CCIs managing Board

smEs pay crisis’s share

www.pks.rs

EVENTS

managing Board of the Chamber of Commerce and Industry of serbia

(CCIs) passed the main measures which will be notified to the Working

group for economy of the National Council for economic recovery and at

the same time elected the CCIs Business Council members

At the session of the newly-constituted

Managing Board of

the Chamber of Commerce and Industry

of Serbia held on the 2nd of

October this year the president of

the CCIS Miloš Bugarin familiarized

them with the activities being carried

out by the National Council for

economic recovery and its Working

group. He pointed out ten measures

proposed by the National Council,

expressing hope that this newly-established

body would offer suitable

solutions for the improvement of the

situation in the economy of Serbia.

The negative economic trends in the

first and second quarter are continued

in the third and fourth, therefore,

the economy of Serbia will end

this year in recession, Miloš Bugarin

said. At the session of the CCIS Managing

Board it was estimated that the

biggest problems are a drop in the

economic activities and export, too

high liquidity and debt of the state towards

the real sector which amounts

to 110 billion RSD, a growth of grey

economy and unemployment rate

which reached 28 percent. Bugarin

estimated that the new Government

must strengthen fiscal discipline,

improve business climate, carry out

reforms in the public sector, pension

and education system. The CCIS

President underscored the unequal

number of persons employed with

the public and real sector, where

near 500 000 people work in the public

sector and only 400 000 in the real

sector, which is not good and should

be changed. He announced that the

Chamber of Commerce and Industry

of Serbia will by the end of the

year propose to the Government a

set of measures for the improvement

and strengthening of agricultural

production.

The vice-president f the Chamber of

Commerce and Industry of Serbia

Vidosava Džagić said that in the second

quarter this year a drop in the

GDP was recorded, which according

to the data obtained from the

IMF amounted to 0.6 percent, while

according to the domestic analysts

it is far higher. In July this year the

unemployment rate reached 28 percent,

which is the level from 2009

since the hit of the global crisis. It

concerns a growth of inflation, too,

Džagić warns and points out that

the raise of prices due to the VAT

increase will raise the inflation to

two digitals by the end of the year.

The exchange rate of the domestic

currency towards euro decreased

by 11,7 percent in the first seven

months of this year, while the foreign

currency reserves decreased

from 11,6 billion to 10,1 billion euro,

because of the intervention in the

foreign currency market in order to

keep the stability of the exchange

rate, the CCIS vice-president stated.

Total public debt amounts to 15,47

billion euro, Vidosava Džagić said

and added that our country in May

was forced to allocate 42.6 percent

of the value of export in order to

pay off the debt. In June this year

total of 18 percent of the SMEs had

their accounts blocked. Total of 82

percent of the value of the blocked

accounts refers to the blockade of

EVENTS

third level, when the businesses

own to businesses or banks, while

the debt of the state to businesses

amounts to 110 billion RSD, the

vice-president of the CCIS Vidosava

Džagić said and concluded that we

are in the situation where everyone

owns to everybody and nobody

pays to anyone. In August this year

the industrial production recorded

a drop of 3.7 percent in the relation

to the beginning of the year and this

trend keeps continuing, she warns

and reminds that the export is getting

reduced, while the deficit of the

foreign trade is keeping growing.

Congratulating on new elected

members of the CCIS Managing

Board Miloš Bugarin said that the

new Law on chambers of commerce

comes into force on the 1st

of January 2013, which this week

was the issue discussed with the

Minister of finances and economy

Mladjan Dinkić. Taking into consideration

the fact that the Law

was adopted urgently and without

previous public debate, it is agreed

that all necessary activities will be

taken for the purpose of adopting

better legal regulations in the interests

of both businesses and the

chamber system which has 155

long history in Serbia.

A myriad of problems, the businesses

are being faced with, were

discussed by the members of the

CCIS Managing Board. Dragan

Kuzmanović, owner of the Domis

company from Čačak, pointed

out the damages of the exporting

companies caused by irrational exchange

rate and asked for the Government

to adopt measures which

would help the exporters to go

through. Kuzmanović criticized the

incentive assets of the Government

being directed to the unprofitable

sectors, instead of the agribusiness,

and he demanded that these

measures should be adjusted to the

needs and there should be different

measures for Vojvodina and other

parts of Serbia.

53

Appointments to the office

Miroslav Tlačinac, owner of Amiga

company from Kraljevo, underscored

the problem of the villages

areas which disappear and unequal

incomes in the developed and undeveloped

regions in Serbia. They

discussed the Article 7 of the Law

on public procurements which will

make us day labourers in our own

country, Tlačinac thinks. The value

of the public procurement in

2011 in Serbia amounted to 293 billion

RSD, but its value is ten times

higher in the segments being out of

control.

Petrašin Jakovljević, manager of

Metalac – Gornji Milanovac, pointed

www.pks.rs

No 74

The CCIS Managing Board made a decision to appoint to the secretaries

of the CCIS Associations and Boards, as follows: Dragana Šabić,

secretary of the Association of Tourism and Hospitality Industry,

Slobodan Petrović, secretary of the Association of Energy and Energy

Mining, Dragana Muždalo, secretary of the Board of International

Economic Relations, Mirko Prlja, secretary of the Association of Creative

Industry, Nikola Majinski, secretary of the Association of Metal,

Ferrous and Non-ferrous Metallurgy. The directors of the CCIS Representative

Offices abroad were appointed to the office for the period of

three months, due to the possible rationalization. Therefore, Radivoje

Rašović was appointed for the director of the CCIS Representative Office

in Montenegro, then, Milanka Vučić for the director of the CCIS

Representative Office in Germany, and Gordana Zrnić for the director

of the CCIS Representative Office in Belgium.

CCIs Business Council

out the problem of education in Serbia

which goes in ‘a wrong way’ and

is not in the function of the economy

and production, mentioning that a

half of 55 000 new students will not

find a job in the real sector, while on

the other side, the businesses face a

problem to find a suitable worker.

Branko Kovačević, general manager

of Mostogradnja, demanded

that the Law on aid and support

to the construction industry at the

time of the crisis, which is in force

until the end of 2012, should be

extended to 2013, since the crisis

will not be alleviated in that period

for sure

At the first session of the newly-constituted CCIS Managing Board the

members of the CCIS Business Council were elected, as follows: Miloš

Bugarin, president of the Chamber of Commerce and Industry of Serbia

and the president of the CCIS Business Council, Dragoljub Vukadinović,

president of the Managing Board of Holding Metalac – Gornji Milanovac,

Nikola Pavičić, honourable president of Tarkett – Bačka Palanka, Dragan

Djuričin, professor at the Faculty of Economics, university of Belgrade,

Milenka Jezdimirović, general manager of Dunav osiguranje – Belgrade,

Miodrag Babić, owner of BNM International – Belgrade. The CCIS Business

Council was established as the expert consultancy body of the CCIS

Managing Board with a view to thinking over the issues of importance

for the development of economy and improvement of businesses in Serbia,

analysing general and sectorial business trends and economic policy

measures in the aspect of their influence on the business conditions.

No 74

7 th session of the CCIs Assembly

Illiquidity – must-solve priority

54

www.pks.rs

EVENTS

serbia has found itself in the combined crisis, transitional and global,

professor at the Faculty of Economics, University of Belgrade and a new

member of the CCIs Business Council Dragan Djuričin said

The Assembly of the Chamber

of Commerce and Industry

of Serbia adopted the Proposal of

measures of the National Council

for economic recovery and suggestions

of the SEE Management

Forum 2012 where more than 250

businesses, economic analysts and

65 panellists participated in.

Explaining the proposals of the

Forum, professor at the Faculty of

Economics, university of Belgrade

and a new member of the CCIS

Business Council Dragan Djuričin

pointed out that the key is that the

Forum was dedicated to business

leaders who provided the Government

with the possible solutions

for overcoming consequences of

the crisis. Serbia has found itself

in the combined crisis, in transitional,

on one side and under the

influence of the global, on the other.

The participants in the Forum

agreed that it is necessary to make

a turn in the economic policy since

the current monetary policy was in

the first plan, the fiscal policy was

in shade, while there were none

of others, Dragan Djuričin emphasized.

He positively estimated the

measures for the reduction of the

budget deficit, pointing out that

the restructuring and new investments

in the prior sectors should

be next steps to make.

GDp 32 percent

lower than 30 years ago

Overcoming the crisis Djuričin sees

in the concessions, reinvestments

and joint investments in the en-

ergy, infrastructure, agribusiness

through the establishment of public

– private partnership, the elaboration

of strategies for the attraction

of foreign direct investments,

then the efficient spending of the

loans granted by the World Bank,

European Investment Bank and

other institutions.

It is a great defeat for Serbia today

to have by 32 percent lower

GDP than it used to be 30 years

ago, Djuričin pointed out and emphasized

that the financial sector

appears to have the greatest problems.

All reforms in that sector will

be carried out with difficulties because

the international banks are

dominant. The members of the

CCIS Assembly indicated the high

interest rates raising to 11 percent,

unlike the neighbouring countries.

The president of the Chamber of

Commerce and Industry of Serbia

Miloš Bugarin familiarized the

members of the CCIS Assembly

with the activities of the National

Council for economic recovery

and proposal of 10 measures for

improving of the situation in the

economy of Serbia. Bugarin said

that the industrial production in

Serbia today is around 40 percent

of the level it used to be in 1989.

Miloš Bugarin announced the

meeting with the minister of finances

and economy which will be

held within a month with a view to

finding solutions to the problem of

disharmony between fiscal, monetary

and industrial policy. The

invitation to come to the meeting

will be notified to the governor and

representatives of businesses so as

to make a positive pressure on the

representatives of the legislative

executive authority.

The CCIS president Miloš Bugarin

shares the opinion of the panellists

who pointed out the lack of adequate

strategy in the agribusiness

and announced the meeting with

the minister of agriculture, forestry

and water management, the

representatives of banking sector,

the real sector which is planned

to be organized by the end of the

year. He positively estimated the

announcement of the agricultural

budget to be twice higher than the

previous, but he also warned on the

importance of criteria for the allocation

of the assets from the budget

and incentives for the industry.

Restructuring or equity

The CCIS president underscored

that the Working group of the

National Council for economic

recovery currently makes the efforts

to solve the prior problems,

among them the illiquidity. With

respect to it, the CCIS proposed

the adoption of the Law on deadlines

for settlement of obligations,

the new Law on public procurements

and Law on factoring. In

addition, the plan for settlement

of the old debts of the state was

to be passed, involving the local

self-government, funds and public

enterprises and monitoring of

the implementation. The proposal

of the CCIS measures being notified

to the Working group of the

EVENTS

National Council involves the

problem of illiquidity and stimulation

of the commercial banks

and companies having the problems

with liquidity to implement

the Law on financial restructuring.

The second group of measures

relating to the companies not

being able to service their obligations,

whereas having a competitive

product, market and potential

for the development, are SME

which consider undertaking the

obligations by the Fund for Development

through the equity financing

up to 20 percent of the capital

for the period of three years and

with precisely defined exporting

strategy, such is the EBRD model.

When it comes to the export financing

it is needed to solve a problem

of losses caused by the exchange

rate differences, the provision

of counter-guarantees for the received

deposits from a buyer in accordance

with the export contracts,

the provision of guarantees for successful

realisation of obligations in

accordance with export contracts

55

and the provision of the working

capital for the preparation of the

export in accordance with the export

contracts agreed. In order to

achieve this, it is important to reduce

the basis for the calculation of

the obligatory reserves for growth

of the credits granted to businesses

for the preparation of production

mandates

www.pks.rs

No 74

for the export and export financing.

In addition to the short-term there

are proposed the middle-term

measures relating to the sector of

labour legislation, taxation system,

public sector, education and

finance resources, in particular the

industry sector

M.N.-N.M.

The members of the CCIS Assembly verified the mandates s of the new

elected Assembly members and unanimously agreed on the re-election

of the CCIS vice-president Mihailo Vesović and Slobodan Samardžić.

The Rulebook on the amendments to the Rulebook on Permanently

Elected Court at the CCIS was adopted and the Decision on the election

of vice-presidents and deputies of the president of the Permanently

Elected Court was verified, as well as the List of 69 arbitrators of the

Permanently Elected Court (Arbitration) at the CCIS. Therefore, Miloš

Živković, docent at the Faculty of Law of the Belgrade university, was

elected the president of the Permanently Elected Court, while Vladimir

Pavić, assistant professor at the Faculty of Law of the university of

Belgrade, was elected the deputy president. The List of arbitrators involves

the professors at the university of Belgrade, Niš, Novi Sad and

Kragujevac, who are experts having a good command in the field of

arbitration, and the lawyers specialized in the arbitration procedures.

No 74

We will cover all European

countries by the

end of the year and in

the year to come we

will export 500L to

more than 100 states

all around the world,

including the UsA,

Antonio Cesare Ferrara,

CEO of Fiat Automobiles

serbia says

new model of the car comes out

A from the Fiat Automobiles Serbia

Kragujevac to the European and

global markets at the time when ‘the

crisis’ is the key word mostly heard in

all business news. In a situation similar

to this, the automotive industry is

one of the most endangered sectors.

Nonetheless, the car model 500L from

Kragujevac travels via the railway

Belgrade-Bar to the South and over

Subotica to the North. All those who

could remember know that in the ancient

1955, when the legendary Fiat,

among the people popularly called

Fića, had been manufactured in

Kragujevac, the question who would

buy it was raised. Soon after that, the

Fića brought the period of accelerated

economic growth and improved

standard of living. Wishing for the

Fiat 500L to become the symbol of

the better future we talked with the

CEO of the Fiat Automobiles Serbia

Antonio Cesare Ferrara, who holds

the highest position in the factory in

Kragujevac as of July this year.

You have become the CEO of the

factory in kragujevac recently.

What are your first impressions?

56

Interview: Antonio Cesare Ferrara, CEO of Fiat Automobiles serbia, kragujevac

Ready for market race

My impressions are very positive.

We’ve done a great job over the

past year and I’m very happy with

the results. Production started and

cars are on the market in many

countries. Of course, we launched

500L first in Italy and Serbia.

What will be your first business

goal in the forthcoming period?

Our first business objective is to reach

full production capacity and to prepare

the factory for further expansion

of production range, which follows

in the first half of the next year.

Why is Fiat 500L considered to be

an important project and what do

you expect from it?

Fiat 500L is important for many

reasons. This car extends Fiat’s

offer and demonstrates our vision

of MPV model in B segment of the

market and also our technological

potential, strongly oriented to the

fuel efficiency and ecology.

What are the comparative advantages

of this model in relation to the

same class of other manufacturers?

This car has many advantages. Its

comfort, flexibility and volume of

the cabin space are the best in class.

www.pks.rs

OUR GUEST

At the same time we offer a highest

level of safety and state-of-the-art

engine technology. Two of three engines

already meet the future Euro 6

standards and it is important to emphasize

that for a fifth consecutive

years Fiat is the brand which has

recorded the lowest level of CO 2 by

vehicles sold in Europe.

Are you satisfied with the local

labour force? You announce new

jobs by the end of the year. How

many people will get a new job

and of what education structure?

There is a tradition of making cars

in Kragujevac. So it was easier for

us to provide them a good training

for modern tools and equipment.

Our workforce are dedicated and

show very good improvement in

production process. Our plan is to

hire another 250 workers by the

end of the year, all with high school

diploma, which would increase the

number of employees to 2500.

Are you satisfied with the network

of suppliers in serbia and in

the neighbourhood and what are

your further plans in that area?

We are satisfied with our suppliers

and we will work to expand this network

to meet our needs and plans.

57

OUR GUEST No 74

You have already started to export

via the transport roads towards the

harbour Bar and via subotica on

the North. How many models of

the Fiat 500L will be exported to

these directions? Is the infrastructure

for the transportation suitable?

Destinations and orders dictate a

modes of transport. We’ll cover all

Europe countries by the end of this

year and next year we’ll export 500L

in more than 100 countries all over

the world, including USA.Infrastructure

is not ideal and we expect

that its improvements must follow

the growth of production and our

transportation needs.

the first ‘Fića’ zastava 750 was

manufactured in kragujevac in

1955 and marked the beginning

of the progressive improvement

of the standard of living in then

Yugoslavia. Do you expect the

Fiat 500L to become a similar

symbol?

Fiat 500L is already a symbol, symbol

of a new beginning and rapid

development of automotive industry

in Serbia. I’m fully convinced

that in the years ahead, we’ll find

together more symbolism in this

successful story.

What are your forecasts when it

comes to the global economic crisis?

What are the Fiat’s strategies

and responses to it?

Global economic crisis hit the automotive

industry as a storm. Our

responses are investments in new

www.pks.rs

technologies, energy efficiency and

corporate responsibility. We are developing

products to be ready for

the future.

What is your view on the cooperation

with its co-owner – the serbian

Government, and the local

self-government in kragujevac?

We are all aware that this project

has a crucial importance for the

future of automotive industry in

Serbia and we are making moves

in accordance with that fact. Each

of us has his own part of responsibility

and it’s important to understand

that everyone must fulfil

their mission for achievement of

common goals

Mirjana Stefanović

Antonio Cesare Ferrara (54) graduated from the industrial management at the Napoli university. He began his

career in 1983 at Alfa Romeo’s Pomigliano plant, where he remained until 1994. Over the years he held the manager

positions in the Fiat Group Automobiles, including the managing the plants in Melfi, Mirafiori and Cassino.

No 74

58

meeting of presidents of sEE European chambers of commerce

Chambers, support to

business leaders

the sEE management Forum, which took place in the Chamber of

Commerce and Industry of serbia on the 19 th september, involved the

20th meeting of the presidents of the chambers of commerce from six

south East European countries – sEE6, where the proposals and initiatives

for the improvement of cooperation were discussed

The foundation for the improvement

of the regional cooperation

at the time of the crisis concerns the

mutual connecting and networking

in all fields and leaning on the volume

economy so as to find the possibilities

for the sale of goods and services

on the global market, which could be

created through mutual capacities.

The main role of the chambers of

commerce reflects in the systematic

support to business leaders as well as

the SMEs in the region in the exchange

of information, the common potentials

and production capacity.

The presidents of the chambers

of commerce in the region consider

that all activities should

be directed to the transfer of experiences

in the field of running

a business on the international

markets, as well as to elaborate

the strategy for the promotion on

a certain market and to stimulate

the export clusters and their internationalization.

In addition, it

is useful to organize visits of the

regional business missions where

the leading companies would be

promoted together, in collabo-

www.pks.rs

SEE6

ration with the chamber system,

as well as business and strategic

networking of the domestic

and international partners. The

presidents insist on the transfer

of experiences, networking and

including less developed companies

to participate in the common

projects and activities. The presidents

of the chambers of commerce

in the region suggest that

the competitiveness of companies

dealing with production should

be strengthened through the introduction

of technological inno-

SEE6

sEE6 Club 100

vations, particularly in the fields

of metal, electro and IT sectors.

Taking into consideration an important

share of the agricultural

and food industry in total regional

exchange, the attention should

be drawn to this sector. The recovery

of the region from the

global and transition crisis might

be accelerated through the incentives

for the common realisation

of infrastructure projects. The application

of the quality standard

and harmonization of the national

legislation in the countries being

on the road to the EU membership

with the EU regulations,

then it is necessary to have the

conditions for free flow of goods

and services and the increase of

the foreign trade exchange in the

region. The chambers of commerce,

in collaboration with the

leading companies in this part

of Europe, will initiate and support

all activities concerning the

regional cooperation, particularly

those in the field of the joint

elaboration of the projects for the

EU programmes. The chambers of

commerce will keep participating

in the regional working groups

59

To incentive the development of businesses, the business leaders in

the region, through their mutual cooperation, should provide a model

how to be promoted on the international market. In that sense, it is of

great importance to put in motion the initiative for the creation of the

list of regional leaders Club 100 SEE6 in accordance with the previously

defined and agreed criteria, the establishment of the Managing

Board, the estimation of the human resources in these companies and

the support to the Strategy of Business leaders SEE6 by 2020. The presidents

of the chambers of commerce do their best to make the system for

regional mutual supply, the regional mutual production, the mutual

promotion on the third markets as well as the creation of the Top-Reg

product. They also suggested that the fond of regional business leaders

should be established for awarding the most innovative product in a

year, financing the innovative start up companies in accordance with

the criteria of the Western Balkans Investments Framework. They also

support the Eurochambres Declaration on vocational and additional

education and training which is the base for employing the young and

for the economic development, too.

of the CEFTA Chambers Forum

with a view to thinking over the

current economic situation, then

harmonizing their opinions and

creating proposals for the CEFTA

subcommittees.

The 20 th meeting of the presidents

of the chambers of commerce from

SEE6 was attended by Bruno Bojić,

president of the Foreign Trade

Chamber of Bosnia and Herzegovina,

Borko Djurić, president of

the Chamber of Commerce and

Industry of the Republic of Srpska,

Velimir Mijušković, president of

the Chamber of Economy of Montenegro,

Samo Hribar Milič, president

of the Chamber of Commerce

and Industry of Slovenia, Stojmirka

Tasevska, adviser of the Managing

Board of the Economic Chamber of

Macedonia, Goran Masnec, director

of the Representative Office of the

Croatian Chamber of Commerce

in Belgrade, Ratko Filipović, president

of the Chamber of Commerce

of Vojvodina, Ivana Zeljković, secretary

general of the Chamber of

Commerce of Belgrade and the host

of the meeting Miloš Bugarin, president

of the Chamber of Commerce

and Industry of Serbia

www.pks.rs

No 74

sEE management Forum

Business leaders’ cooperation

on competitiveness improvement

in region

60

the economic recovery is the national priority. All other goals depend

on it, the serbian prime minister Ivica Dačić said at the sEE management

Forum organized at the CCIs on the 19 th and 20 th september this

year. the Forum gathered 250 participants and 65 panellists

The SEE Management Forum,

which was organized by the

Serbian Association of Economists,

Croatian Association of Economists

and IEDC Business School

Bled, in collaboration with the

Chamber of Commerce and Industry

of Serbia (CCIS), was led by the

Serbian Prime Minister Ivica Dačić,

Minister of Finances and Economy

Mladjan Dinkić, the Governor of

the National Bank of Serbia Jorgovanka

Tabaković , the ambassadors,

the head of the World Bank for Europe

and Central Asia Indermit Gil,

the head of the World Bank Office

in Serbia Loup Brefort and a great

number of the most important

businessmen and economists. The

subject of this year Management

Forum, the forth in a row, was

‘How to improve the competitive-

ness in SEE Europe: context, strategy,

economic policies and role of

business leaders’.

All South East European countries

are suffering difficult economic crisis,

which is the reason why it is

needed to establish the cooperation

and economic integration, the president

of the Serbian Association of

Economists Aleksandar Vlahović

said when opening the Forum at

the Chamber of Commerce and Industry

of Serbia.

The host of the meeting, the president

of the Chamber of Commerce

and Industry of Serbia Miloš Bugarin

said that the key question for all

participants in the Forum is how

to accelerate an economic growth,

reduce the unemployment and

poverty at the time of the crisis. He

pointed out that the recovery and a

www.pks.rs

SEE6

growth of the emerging economies

in the world, high public debt and

state deficit in the euro zone countries

as well as slowing down of an

economic growth in the fast growing

global economies have direct

negative influence on the economy

in the region.

Regional networking

of companies

In certain South East European

countries unfinished or slowed

down transition process appears to

be the main reason for an economic

growth to decelerate, and thus in

the period 2010 – 2011 on average

amounted to 1.5 percent, while in

the period 2007 – 2008 it reached

5.1 percent. According to the IMF

projections an average growth in

the SEE countries in 2012 and 2013

will amount to 0.2 percent and 1.8

percent respectively. This leads to

the reduction of the state incomes

and the increase of the state deficit.

Bugarin emphasized that the transition

process has resulted in the deindustrialization

of economy in the

region, when the well-known industries

have disappeared and none of

new one has been created. A drop in

the industrial production caused a

drop in the global demand at the time

of the crisis. In the first six months of

2012 there was a drop recorded in the

SEE6

industrial production in the amount

of five percent if compared to the

same period of the previous year,

what indicates the recession, Bugarin

said.

Slow reforms and structural adjusting

of businesses through the privatization

process in the countries

in the region deepened the unemployment,

while the private sector

has not created new jobs. The unemployment

rate ranges from 8 percent

in Slovenia to 31.2 percent in Macedonia.

The public companies have

not been transformed and they do

not have to meet the market rules

yet. In Serbia, Croatia and Montenegro

in 2010 around 10 percent of

the GDP was spent on the incomes

of the employed with the public

sector, in Slovenia and Bosnia and

Herzegovina this number is near

12.5 percent, while in Albania and

Macedonia it amounts to 5 percent.

This is the reason why the business

leaders should start up initiatives,

the president of the association of

Serbian businesses said and emphasized

the regional networking

of companies in the fields of energy,

IT, infrastructure, finances,

agribusiness, food industry and

insurance. Bugarin particularly insisted

on the regional technological

maps and the joint projects for the

presentation on third markets.

He suggested the participation of

the business leaders from the region

in the public-private partnership

projects at the regional level in the

fields of infrastructure, construction

of highways, railways, as well as education,

research and development,

Miloš Bugarin said and concluded

that none of countries individually

could have high economic growth

if the countries in its neighbourhood

could not keep the pace with it.

Economic model

respecting reality

Serbian Prime Minister Ivica Dačić

stated that the recovery of the Ser-

61

bian economy is the national priority,

which could not be based on

saving, but on new investments.

Prime Minister Dačić underscored

that all key goals such as the Eu

integration, the fight against crime

and corruption, education and

health care system depend on the

economic recovery of the country.

He said that Serbia needs plan for

the stability of the national currency

which must be the result of coordination

and common work of the

Serbian Government , monetary

authority and businesses. Dačić

added that the elements of this

plan should be efficient application

of the monetary policy instruments,

the attraction of foreign direct

investments, the prevention of

outflow of foreign currency, disincentive

of unnecessary import and

stimulation of export. The Government

is ready to have partnership

with financial sector, Dačić pointed

out. He mentioned the data saying

that total of 1.5 billion euro was

taken away from the country in the

name of bank profit in the previous

year and a half, which was far

more than the foreign investments.

It does not mean that this was illegal

activity, but it for surely is

not socially responsible, the Prime

Minister said and underscored that

reindustrialization and new investment

cycle might ensure Serbia a

way out f the crisis.

The Serbian citizens having the

lowest pensions and salaries do not

have what to save, the Premier said

and added that it is needed to create

an economic model which will involve

the real situation. Dačić stated

that a half million of the retired citizens

in Serbia has the pension below

15 000 dinars, and more than a

million of them below 20 000 dinars

a month, it indicates that the reduction

of pensions is not sustainable.

This year drought caused damages

are estimated at 1,5 billion euro, it

would be far better if we had invested

in irrigation systems, Dačić said.

www.pks.rs

No 74

He extended his satisfaction for the

sale of Fiat automobile manufactured

in Kragujevac. By the end of

this year the production of 30 000

automobiles is planned, which will

be best export in Serbia. Dačić also

announced the beginning of the

construction of gas pipeline through

Serbia by the end of December this

year, which is the beginning of a

new investment cycle.

Low export arises problems

Serbia has made a substantial progress

when it comes to the investment

climate, but yet insufficiently.

It is still difficult to start up a job in

Serbia, the main economists of the

World Bank for Europe and Central

Asia Indermit Gil said at the

SEE Management Forum organized

at the CCIS. He emphasized that it

is the Government which should

work on it, that regulations should

be more efficient. No good investment

climate, no foreign investments,

he said. Pointing out that

Serbia should balance its finances

and have better financial discipline,

Gil explained that it does not mean

saving. The reduction of the public

spending is not possible to happen

over night . The alternative is the increase

of tax which would be disincentive

for businesses. Gil estimated

that Serbia should increase the export

which should reach 50 percent

of the GDP.

Gil spoke about the European economic

model being doubted by other

countries as well as by Serbia, but it

turned out to be very fruitful, in particular

for the countries in Central

Europe. Gil mentioned the statement

of a Polish official that the last twenty

years are the best twenty year in

the history of Poland. Described as

a convergence machine this model

enabled the most poor people to realise

intensive growth than the rich,

whose businesses have grown by the

rate of two percent annually for the

last forty years

No 74

62

Combination of measures for saving and strenghtening of investment spending

Economic slalom

for a way out of crisis

to get out of the crisis, being so specific for the doubled deficit, recession

and high inflation, it is needed to do ‘economic slalom’, in other words,

to make the combination of measures for savings and strengthening

of investment spending, the serbian minister of finances and economy

mladjan Dinkić said opening the second day of the sEE management

Forum organized at the Chamber of Commerce and Industry of serbia

To get out of the crisis and start

up the business activities are

impossible to be carried out by

one-side strategy, but only through

the combination of measures

for saving and strengthening of

investment spending. Neither savings

nor investment spending

would rescue Serbia from the recession

if it would be followed with

exaggerated personal spending.

We must make ‘the economic slalom’

by combining the measures so

as to find solutions to the current

situation which has the worst economic

parameters, Dinkić pointed

out. Namely, the public debt reached

to 56 percent of the GDP and

by the end of the year it will be 60

percent. To reduce the deficit of the

public debt to the level below one

percent by 2015 it is necessary to

restructure the financial resources

of the public debt. We should focus

on the long-term credits for the period

of 25 years with the interest

rate such are the credits granted by

the World Bank. The key issue is to

decrease the deficit so as to reduce

the debts and growth of public

debt, the Minister of finances and

economy stated.

to limit restructuring period

He announced that the sale of the

securities on the domestic market

would be lowered to the minimum

extent because it is the most

expensive indebtedness. Minister

reminded that the demand for subsidized

loans for the liquidity of

www.pks.rs

SEE6

businesses is incredible and wonder

what is the reason for the interest

rates to be still too high.

The budget deficit must be compensated

through the sale of the

state-owned property, Dinkić announced.

Neither the Electric Power

Industry of Serbia (EPS) nor

Airport will be sold, but the companies

having competitors, who

could hard keep the pace with,

in the future as well as some fix

state-owned property. Dinkić announced

that the law will limit the

restructuring period to the 30th

September 2014 and in meanwhile

the Government will make all its

efforts to find strategic partners to

some of these firms.

Presenting the package of middle-term

measures for economic

SEE6

stabilization Dinkić announced the

amendments to the law on corporate

profit tax, which will be increased

to 15 percent, and which

despite of it, will still be the lowest

tax on profit in the region.

Expenditure measures

The expenditure measures involve

the slowing down of an income

growth in the public sector, the introduction

of discipline in the incomes

of agencies, ministries and other

budget users, Dinkić points out and

adds that there are chances for the

reduction of unprofitable subsidies.

The measures for permanent abolition

of 138 parafiscal levies as of the

1st of October this year was passed

for the purpose of the improvement

of the investment climate, the

minister reminded and invited the

Chamber of Commerce and Industry

of Serbia and other institutions

to submit all their suggestions for

the improvement of the investment

climate. He expects that the Železara

Smederevo will start working in collaboration

with a partner from the

Russian Federation. Dinkić also announced

that the Serbian Government

should make an agreement

on the credit worth 850 million euro

with the Chinese Eksim bank for the

construction of the highway on the

Corridor XI, and this credit would

finance the construction of the highway

from Belgrade to Ljig and from

Pojata to Preljine. Therefore, the

intention is to realise the projects

relating to transport infrastructure.

Finishing of these highways would

make the strategic transport triangle

in Central Serbia and connection

with the Corridor X and Corridor XI,

which would enable equal development

of all towns and municipalities

throughout Serbia.

Falling down of economic activities

in Serbia is continued and a drop in

this year GDP is expected to be higher

than one percent, the president of the

Association of Economists of Serbia

63

Aleksandar Vlahović said. The business

climate has been worsen in Serbia,

the inflation is increasing, which

is expected to exceed 11 percent by

the end of the year. Only after the first

quarter of the following year it is possible

to expect a drop in the inflation

rate. In addition, the foreign trade

deficit is keep growing, despite of

the stagnation of export and import.

Vlahović explained that the measures

of fiscal consolidation being adopted

by the Serbian Government is a

step made in the right direction, but

the long-term fiscal stability requires

thorough reforms in the public sector.

He said that the working version

of the budget for 2013 envisaging the

budget deficit of 3.5 percent, is encouraging,

but the progress is impossible

to be made without the reforms

in the public sector.

The president of the IECD Business

School Bled Danica Purg presented

a progressive and incentive phenomenon

of the so-called ‘hidden

champions’, the business leaders

who might contribute to the improvement

of competitiveness in

the region.

to make business

climate better

Resuming the messages sent from

the SEE Management Forum, the

professor at the FEFA Ana Trbović

said that the direct invita-

www.pks.rs

No 74

tion for the suggestions concerning

the economic development

should be provided. The reform

of the public sector as the pretext

of an economic growth is the

priority. The global economists

have already provided the economic

development directions,

out of which one is dedicated to

the improvement of country’s rating

in business climate. To get to

that level, where Serbia takes the

92nd position, we do not need an

additional financial assets, but a

good will. The second direction

leads to the acceleration of the

EU integrations, because of its

huge benefits. The third way is

focused on the establishment of

the financial discipline, meaning

taking care of the public spending.

One of suggestions refers to

the harmonization of the public

debt with the export percent in

the GDP, since adequate correlation

makes the debt sustainable.

The bankers warns on the acceleration

of a growth on the public

debt as well as the activities to

keep the foreign investors stay in

our country. Other sessions were

dedicated to the fields of energy,

renewable energy resources, IT

and human resources, where it

was emphasized that labour law

and reforms in the labour market

are some of priorities in the reforms

of the economy of Serbia

No 74

64

Regional business alliances in agribusiness, food and confectionery industry

Jointly – more than just

regional leaders

the regional cooperation in the fields of agriculture, food and confectionery

industry, including the property networking of companies, are the

prerequisites for survival on the global market, miodrag kostić, president

of the mk Group estimated at the sEE management Forum organized

at the CCIs

The food industry within the panel

titled ‘Regional business

alliances in agribusiness, food and

confectionery industry’, was presented

by the MK Group, Danube

Foods Group, Droga Kolinska or

Atlantic Group, Nectar, Agrokor

and Podravka. The words like recession,

liquidity and unemployment

could not be heard as it was the case

at other two-day sessions, being discussed

by the most important economists

in the region. They, the economists,

did not hide the fact that

Europe does not miss anything, and

that although being famous in the

region, the brands ‘bananica’, ‘argeta’

or ‘vegeta’ could not easily cope

with the multinational brands such

are Nestle, Rauh and Coca-Cola.

President of the MK Group Miodrag

Kostić, moderator of the fifth

panel titled ‘Regional alliances in

agribusiness, food and confectionery

industry’ said that the private

companies took their part of responsibility.

We do work, produce,

pay and want to be regionally

networked and bigger and to face

the challenges awaiting us before

the EU membership, he said and

added there are unofficial discusses

on potential networking among representatives

of big regional companies,

because these companies

could become more than just the

regional leaders.

The seven companies, whose representatives

held the floor on the panel,

make a profit of seven billion

www.pks.rs

SEE6

euro annually, and these company

will be far better if their requests would

be met, Kostić said and emphasized

that the businesses need the

state framework, less bureaucracy

and that inactive state-owned property

should be left to those who

knows how to manage with it.

Lions brand in front of doors

The regional networking is a way to

confront the big multinational companies

on the domestic market and to

gain the same status on regional and

global market, Zoran Mitrović, president

of the Victoria Group, the company

exporting to 40 countries all

around the world, said. Pointing out

that it is needed to keep investing,

SEE6

Mitrović reminded that the Victoria

Group opened its new factory in Bečej,

the investment worth 20 million

euro, and the plant division in Šid is

the investment of 10 million euro. We

have invested a lot in the human resource

and recently brought eminent

experts from abroad,he emphasized.

Although there are the crisis and negative

consequences of the drought

in the first eight months this year the

Victoria Group made a profit of 280

million euro and recorded a growth

in relation to the same period of the

previous year. Everything earned

has been immediately invested in,

Mitrović said.

Regardless of their success and competitiveness

the individual companies

hardly could be recognizable on

the big markets, the panellist agreed.

Big experiences in the region and the

participation in the EU market has

the Droga Kolinska/Atlantic Group,

whose members of the Managing

Board Enzo Smrekar said that out

of 640 million euro of the revenues

even 80 percent has been realized in

the region and only 20 percent on the

Eu market. Explaining the importance

of connecting for Croatia before

entering the EU and how look like

the lions brand in front of the doors,

Smrekar said:’ the very first day of

the EU association will happen nothing,

but on the second day the problems

will arise. All agreements and

contracts signed with traders and

suppliers must be changed and on

that occasion all big players are ready

to catch up any mistake of yours. We

should understand what our brand

brings to us new and whether we

have such brands. The third issue is

the price. The Nestle could lower the

price of its product by two euro and

completely beat us, and two euro is

too much for the regional businesses.

This is the reason why the regional

cooperation is significant for us.

It does not have any sense that we

all invest in the supplying centres

or not to associate in the supplying

markets, Smrekar suggested and

65

Ante Todorić, executive vice-president

of Agrokor, agreed. Ante Todorić

underscored that as soon as

Croatia enters the Eu, this company

and all others in the region will face

the competitors worth 200 and more

billion euro, and the only way to

confront them is through networking.

If there had been five companies

such is Agrokor in Croatia, there

would not be any problems, and if

there had been ten such companies

in Serbia, Serbia would not have any

problems now, Todorić concluded.

Investments in HR capital

President of the Managing Board of

Podravka company Zvonimir Mršić

said that this Croatian company

is open for networking with others

in the region so as they could easier

exhaust the resources and could be

successful on the third markets. To

come to the market of Turkey you

have to invest 30 million euro before

you start making a profit, he said

and familiarized the participants in

the panel discussion that Podravka

has its representative office in

Istanbul which might serve as a

good example to other companies

in the region. Mršić insisted on the

consumption without which the

infrastructure is meaningless. If we

miss something in the region that

is qualified and skilful staff, so we

must invest in the human resources,

Mršić said.

The CEO of Nectar Bojan Radun spo-

A foreigner gets lost in papers

www.pks.rs

No 74

ke about the huge investments in the

human resources. He said that Serbia

should not take the cheap labour force

as its advantage, on contrary it should

boost its competitiveness and quality.

Bojan Radun said that the acquisition

of Fructal indicates the importance of

the regional market. Radun said that

this company invests a lot in the vertical

integration and produces fruits on five

locations in Serbia and three in Slovenia.

Slobodan Petrović, director of Danube

Foods, said that the food prices

in Europe are similar to ours,

but an average income is more

higher. He underscored the importance

of networking, because each

of our companies has one or more

exquisite brands, which is not enough

for the global market.

Except for the Victoria Group, we

have already had a word with all

about it to buy each other or to sell

something or to put our forces together,

but we have not made it. First

and foremost, because we are all young

capitalist having wrong understanding

of the capitalism. We want

to be the major owners at all costs. If

we are not, we do not want to participate

in a business, Petrović said and

added that Serbia has a lot of good

brands in the confectionery industry

which could be more competitive if

the companies would unite.

The moderator Miodrag Kostić closed

the panel discussion saying: ‘It is up

to us whether we will associate and

play a game together or separate and

watch a match from the platform’

On the question concerning the business conditions in Serbia Zlatko

Bazianec, a consultant from the consultancy agency AT Kearney,

answered: ‘ I see that only here in Serbia the big companies could be

punished. How to expect from a company to develop when it needs to

pay fines? Secondly, the price of the loans is too high because the banks

are inefficient and it calculated in their price. There does not exist the

clearly-defined subsidy policy. An investor has no idea what would be

the price of raw materials. A foreigner gets completely lost in papers

here, Bazianec concluded.

No 74

66

Right of the public to know

CCIs awarded for best

Information Booklet

www.pks.rs

AWARDS

On the occasion of the International Right to know Day, on the 28th

of september 2012, Rodoljub šabić, Commissioner for Information of

public Importance and personal Data protection, delivered the award

to the president of the Chamber of Commerce and Industry of serbia

miloš Bugarin for the best Information Booklet

Extending thanks for this recognized

award Miloš Bugarin,

president of the Chamber of

Commerce and Industry of Serbia,

underscored that the national association

of Serbian businesses was

established in accordance with the

Law on chambers of commerce and

that it is not the budget institution,

but it has the status of the state body

according to the public powers deputed

by the state. He reminded

that the Chamber of Commerce and

Industry of Serbia used to get the

awards on the occasion of the International

Right to Know Day. Therefore,

the main award the CCIS got

in 2008 as the special contribution to

the affirmation of the right to the free

access to the information of public

importance and work transparency,

and the same award was delivered

to the national association of Serbian

businesses in 2009 in the category

of the institutions on the level of

the whole Republic of Serbia. Miloš

Bugarin emphasized that the CCIS

did not only meet its law obligation

as the institution stipulated by the

Law, but it made all efforts to raise

the awareness and affirm the right

to the access to the information of

public importance. The Information

Booklet on the work of the Chamber

of Commerce and Industry of Serbia

officially was established on the 11th

of March 2008 in Serbian and English

language, and recently it has

been amended in accordance with

the guidelines defined by the Commissioner.

The Information booklet

is one of the thorough documents,

containing 112 pages and is regularly

updated.

On the occasion of the International

Right to Know Day , the jury, consisted

of the representatives of academies,

the Transparency of Serbia,

the OEBS Mission and the UNDP

Serbia, the association of citizens

and professional associations of media

– Coalition of NGOs for free access

to information, made decision

whom to deliver awards. Rodoljub

Šabić delivered the award and statue

to the President of the National

Assembly of the Republic of Serbia

Nebojša Stefanović for the contribution

to the affirmation of the right to

the free access to information and

work transparency in the category of

the supreme authority. The awards

were delivered to the Major of the

City Požarevac, president of the Municipality

Nova Varoš and secretary

of the Secretariat for Finances of the

Autonomous Province of Vojvodina.

The International Right to Know

Day was established in 2000, and in

Serbia this data is being marked as

of 2006 with a view to stimulate all

bodies and authorities to improve

transparency of their work and cooperation

with citizens.

M.N.

Korak_74_sajt

Korak_74_sajt ... View more Korak_74_sajt

Delete template?

Save as template ?

Korak_74_sajt Korak_74_sajt