RAZVOJNA PSIHOLOGIJA

psihologija predškolskog i školskog doba, psihologija saznajnog razvoja, psihologija
razvoja ličnosti deteta.
Najznačajnije teorijske orijentacije i pristupi u izučavanju psihičkog razvoja, kako u
detinjstvu tako i u narednim uzrastima, prikazani su u posebnom poglavlju o teorijama
psihičkog razvoja.
Psihologija adolescencije se bavi proučavanjem razvoja psihičkog života u
prelaznom periodu od detinjstva do odraslog doba. Savremena razvojna psihologija
govori o periodu adolescencije kao o periodu odrastanja - kako fizičkog tako i psihičkog.
Mladi danas ranije ulaze u pubertet, što se dovodi u vezu sa porastom zdravstvenog i
ukupnog standarda življenja, ali kasnije izlaze iz adolescencije, zbog produžene pripreme
za zanimanja i druge sve složenije zahteve savremenog društva. Za ranu i srednju
adolescenciju karakterističan je brz telesni razvoj i dostizanje reproduktivne zrelosti,
razvija se apstraktno logičko mišljenje, oblikovanje identiteta, izbor poziva, relativno
psihološko osamostaljivanje od značajnih drugih osoba, kako starijih tako i vršnjaka, što
će se nastaviti i u poznoj adolescenciji. Za prelazak u odraslo doba nije samo dovoljna
fizička zrelost. Adolescencija obuhvata dostizanje i ostalih vidova relativne psihološke
zrelosti: intelektualne, emocionalne, socijalne i psihoseksualne zrelosti.
Psihologija odraslog doba se bavi izučavanjem razvoja psihičkog života u prvim
postadolescentnim fazama. U okviru savremene razvojne psihologije pokrenuta su pitanja
o razvoju sposobnosti prilagođavanja u odraslom dobu na uvećane profesionalne,
porodične i društvene zahteve. U srednjoj i poznoj zrelosti treba utvrditi izvore, uzroke i
uslove razvojnih promena kod odraslih, koje nisu više pokrenute organskim sazrevanjem i
razvojem. Zatim, da li se i koliko sposobnosti prilagođavanja odraslih mogu objasniti
promenama unutar pojedinih psihičkih funkcija i/ili promenama u interakciji psihičkih
funkcija?
Ova pitanja su pokrenuta tek u novije vreme pa se može reći da je psihologija
odraslog doba najmanje razvijena, manje razvijena od gerontopsihologije. Interesovanje
za psihologiju odraslog doba povećano je sa javljanjem andragoških problema koji traže
precizan odgovor na brojna pitanja: kakve su sposobnosti i motivacija za učenje kod
odraslih, šta je specifično za procese socijalizacije i adaptacije na promene, kod sebe i
svoje okoline, u odraslom dobu. Tada se pokazalo da saznanja o psihičkom životu koja
pruža opšta psihologija nisu dovoljna da objasne mogućnosti i ponašanja odraslih i da
sistematskim istraživanjima treba utvrditi karakteristike i dinamiku razvoja u ovom
životnom dobu. Jedan od razloga za sistematsko proučavanje psihologije odraslih bio je i
pomeranje paradigme od proučavanja razlika među uzrasnim grupama istraživanjima
poprečnim presekom na longitudinalna istraživanja. Ta promena je usledila nakon
saznanja da utvrđivanje uzročno-posledičnih odnosa u studijama razvoja zahteva
proučavanje istih ispitanika u različitim vremenskim intervalima. U sedamdesetim
godinama dvadesetog veka realizuju se studije kojima se sistematski izučavaju odrasli na
saznajnom (Perry, 1970; Schaie, 1977-78), ličnosnom (Levinson, 1978; Costa & McCrae,
1980) i socijalno-moralnom području (Neugarten, 1968; Kohlberg, 1973). Time počinje da
se prevazilazi propust i paradoks da su u "centru" izučavanja razvojne psihologije najraniji
i poslednji period ontogeneze, a na "periferiji" izučavanja najduži, najproduktivniji i
najkreativniji period - odraslo doba (Ананьев, 1977 str. 336).
Psihologija staračkog doba - gerontopsihologija proučava psihičke promene u
starosti. U ovom periodu javljaju se promene u ponašanju koje su posledica regresivnih,
degenerativnih organskih funkcija. Otuda su osnovni problemi u područjima kojima se
bavi gerontopsihologija: otkrivanje uzrasta kada značajnije počinju da opadaju organske
i/ili psihičke funkcije; otkrivanje povezanosti opadanja psihičkih sa organskim promenama
8