RAZVOJNA PSIHOLOGIJA

ponavljanjem akcije sekundarna kružna reakcija je prelaz između navika i pravog
inteligentnog ponašanja. U tom periodu se počinje razvijati opažanje stalnosti predmeta,
što odojče pokazuje posezanjem za predmetom, koji je delimično skriven. Prve tri faze,
dakle, čine pripremu za pojavu senzomotorne inteligencije; četvrta faza, od 8. do 12.
meseca, označava početak a peta razvoj senzomotorne inteligencije. Ako je privlačan cilj
u opažajnom polju dete u četvrtoj fazi započinje da "konstruiše sredstvo" koordinacijom
sekundarnih kružnih reakcija da bi rešilo problem. U toku pete faze, koja počinje oko 11-
12 meseca, dete može samostalno da dosegne igračku (cilj), koja se nalazi van dohvata
ruke, na taj način što privlači ćebe (slučajno ili putem zamene) na kome leži igračka. Ovu
reakciju deteta Pijaže svrstava u "traženje novih sredstava putem diferencijacije poznatih
shema". U šestoj fazi dete postaje sposobno da pronađe nova sredstva interiorizovanim
kombinacijama kojima se dolazi do uviđanja odnosa (insight). Umesto aktivnog
isprobavanja dete koristi elementarne simboličke zamene (motorne simbole) kojima se
reprezentuje transformacija spoljašnjih objekata.
Slika 14: Senzomotorni stadijum razvoja (desno je prikazan razvoj postojanog objekta)
Dete pored koga je poluotvorena kutija šibica u kojoj je jedna kocka pokušava najpre
matnipulativnom operacijom da otvori kutiju (reakcija pete faze), ali posle neuspeha, ono ispoljava
tu krajnje novu reakciju, reakciju prestanka delanja i pažljivog ispitivanja situacije (tokom kojega
polako otvara i zatvara ruku, kao da imitira rezultat do koga treba da dođe, tj. povećanje otvora
kutije): posle toga, iznenada, spušta prst u pukotinu i tako uspeva da otvori kutiju (Pijaže, 1990 str.
16-17).
61