RAZVOJNA PSIHOLOGIJA

UŠTEDA - "ušteda" u vremenu ili broju ponavljanja na osnovu koje se određuje mera zadržavanja
(retencije), odnosno stepen zaboravljanja, kada se primenjuje metoda uštede koja se zasniva na
ponovnom učenju nakon protoka vremena. Na osnovu razlika u vremenu učenja ili broju ponavljanja
između originalnog i ponovnog učenja određuje se iznos zadržanog/zaboravljenog (na pr. ako
je originalno učenje zahtevalo 10 ponavljanja, a ponovljeno samo 4, to znači da je 40% bilo zaboravljeno
a 60% "ušteda").
UTISKIVANJE - (impriting) uštampavanje, vrsta ranog učenja koju odlikuje brzo sticanje a sporo
gašenje (zaboravljanje); mehanizam je biološki važan jer omogućava mladunčetu zapamćivanje i
identifikaciju roditelja. (Utiskivanje je opisao K. Lorenc navodeći da je slučajnošću bio jedini objekt
koji su videli tek izlegli pačići što je dovelo do utiskivanja i aktivnosti upornog praćenja naučnika
kao "majke").
UVERAVANJE - ubeđivanje, proces kojim se postiže da neko drugi prihvati razloge i dokaze za neku
tvrdnju, predlog; ubeđenje se zasniva na racionalnoj argumentaciji ali i emocionalnom odnosu.
UVID - shvatanje bitnih elemenata u problem situaciji, uočavanje relacija između dva ili više elemenata
situacije, što su i bitne odredbe inteligencije.
UVIĐANJE - nagla reorganizacija svesti, proces pomoću koga smisao, značenje, sklop, situacija ili
upotreba nekog predmeta postaju jasni; za iznenadno uviđanje koristi se termin inspiracija ili iluminacija;
geštaltisti njime označavaju smisaono učenje u kome su misaoni procesi konstruktivnog
karaktera, u onoj meri koliko to situacija zahteva.
UZDRŽANI TIP LIČNOSTI - ima visoku kontrolu nad svojim ponašanjem, izbegava rizike i nanošenje
štete drugim i nije socijalno ekspanzivan.
UZOR - model, ono što treba kopirati; mala kopija stvarne stvari.
UZORAK - a. Reprezentativni uzorak je deo populacije koji po svojim svojstvima i obeležjima može da
predstavlja osobine populacije u celini. Tako će zaključci do kojih se došlo na osnovu uzorka biti
valjani za celu populaciju. Populacija može da se odnosi na ljude, predmete, događaje, operacije, i
dr. Što je uzorak reprezentativniji, to su i zaključci valjaniji. Zbog toga je primena metoda za izbor
uzorka važan sastavni deo svakog istraživanja. b. Uzrasni uzorak u razvojnoj psihologiji je prikupljanje
podataka kod jednako starih grupa ispitanika, koje pripadaju različitim generacijama,
pa podatke od tih grupa prikupljamo u različito vreme. c. Pristrasni uzorak je greška
pri izboru ispitanika: u studiji nije izabran reprezentativni uzorak populacije.
UZRAST - u psihologiji se najčešće uzima kao hronološki uzrast, vreme od rođenja pa do određenog
trenutka; starost; različiti uzrasti određeni su periodizacijom (v. MENTALNI UZRAST).
UZROK - pojava koja prethodi, proizvodi posledicu (efekat).
v
VALIDNOST - valjanost, svojstvo koje ukazuje da je proces zaključivanja ispravan. Test (instrument)
je valjan ako zaista meri ono čemu je namenjen.
VARIJABLA - promenljiva, je pojava koja nema stalno određene vrednosti u pojedinim situacijama
tj. može promeniti vrednosti kod pojedinih dimenzija, koje proučavamo; kontrolna: relevantni
faktor, pojava koju eksperimentator ne uvodi jer ona već postoji i mora se kontrolisati da se
ne bi njen uticaj pripisao eksperimentalnom faktoru; zavisna: pojava koja se u eksperimentu posmatra
i meri da bi se odredilo koji su uslovi povezani sa tim promenama; nezavisna: ona se u
eksperimentu varira (uvodi, izvodi) da bi se videlo koliko i kako utiče na ispitivanu pojavu (zavisnu
varijablu).
426