RAZVOJNA PSIHOLOGIJA

SANGVINIK - tip temperamenta koji odlikuju brze a slabe reakcije koje kratko traju, sklon je vedrom
raspoloženju. Ajzenk ga u svojoj teoriji ličnosti opisuje kao temperament koji je kombinacija ekstraverzije
i stabilnosti, sa sledećim crtama: društvenost, komunikativnost, govorljivost, odgovornost,
spokojstvo, veselost, bezbrižnost i superiornost.
SASTAV ORGANIZMA - je učešće apsolutne i relativne količine masnog tkiva, mišićne mase, skeletne
mase, unutrašnjih organa i drugih tkiva u telu.
SAVESNOST - procenjivanje sopstvene ličnosti - namera i delatnosti sa vrednosne i moralne strane i
pridržavanje pravila; to je jedan od manifestnih oblika moralnosti čoveka - snage superega.
SEKULARNI TREND - je proces, koji uzrokuje prosečne promene veličina ili oblika pojedinaca u populaciji
iz jedne generacije u drugu. Ti trendovi mogu biti pozitivni (povećanje veličine) ali i negativni
(smanjenje veličine).
SEKVENCIJALNI PRISTUP ISTRAŽIVANJU - u razvojnoj psihologiji je prikupljanje podataka pri kome
zahvatamo uzdužne i poprečne komponente, te komponente uzrasnog uzorka: kod različito
starih grupa ispitanika pratimo razvoj. Sa poprečnosekvencijalnim pristupom grupe različitog
uzrasta uključujemo u proučavanje bar dva puta tako izbegavamo učinak vežbe i učešća u studiji,
koji se pojavljuju u uzdužnim studijama, bar delimično odvajamo generacijski učinak i učinak
vremena merenja od učinka uzrasta. U uzdužnosekvencionom pristupu bar dve različite
generacije ispitanika pratimo u razvoju što daje veću mogućnost za utvrđivanje uticaja starosti,
generacije i vremena merenja na proučavano svojstvo.
SEMANTIKA - nauka o značenjima reči i drugih simbola; lingvistička semantika bavi se značenjima
sa psihološkog (subjektivnog) stanovišta značenja; opšta semantika proučava ljudske odgovore na
simbole i znakove.
SEMANTIČKI DIFERENCIJAL - bipolarna skala za ispitivanje i merenje značenja. Ona ispitaniku nudi
pojam, simbolički sadržaj, i pridevsku skalu koja najčešće ima sedam stupnjeva od kojih je srednji
neutralan, a po tri levo i desno opisuju polarizovan gradijent odnosa. Ispitanik na skali beleži intenzitet
svog odnosa (kognitivnog, afektivnog i konativnog). Osnovni metodološki problem je izbor
pojmova i prideva od kojih se prave polarizovane skale jer taj izbor treba da obezbedi reprezentativni
uzorak predmeta ispitivanja. U obradi podataka, da bi se prikazao višedimenzionalni semantički
prostor, koristi se trodimnzionalni koordinantni sistem na kome se prikazuju tri semantičke diferencijacije:
evaluacija (procena), potencija (snaga) i aktivitet.
SENZITIVNI PERIOD - je razdoblje koje je optimalno za pojavu i/ili učenje određenih sposobnosti i u
kome je pojedinac posebno osetljiv na sredinske uticaje. Savremeni razvojni psiholozi naglašavaju
da su granice toga razdoblja manje strogo omeđene nego kritičnog razdoblja; govore o mesecima i
godinama, a ne samo o nedeljama ili danima, razdoblje izvan granica senzitivnosti možemo da
smatramo razdobljem smanjene verovatnosti za razvoj pojedinih svojstava/ponašanja.
SENZORNE SPOSOBNOSTI - čulne sposobnosti, koje su klasifikovane prema pojedinim čulnim modalitetima:
vid na blizinu, širina vidnog polja, razlikovanje boja, razlikovanje tonova, oštrina sluha, itd.).
SENTIMENT - kompleksna dispozicija, složena emocija, trajni afektivni i konativni odnos prema
nečemu (drugoj osobi, nekom objektu, apstraktnoj ideji). Sentiment se određuje kako objektom
tako i centralnim afektivnim odnosom između ličnosti i tog objekta. Od stavova ga razlikuje priroda
i što, za razliku od stavova, sentiment ne zahteva racionalno obrazloženje. Složenost sentimenta
ilustruju osećanja prema drugima (na pr. sentiment ljubavi majke prema detetu izaziva strah ili ljutnji
u slučaju ugroženosti deteta, zavisno od toga da li opasnost još traje ili je prošla).
SERIJACIJA - je sposobnost deteta, da predmete uredi po vrsnom redu (npr. po veličini). Sistematska
serijacija zahteva razumevanje dvostruke relacije > i < (reverzibilnost redosleda). Serijacija
pokazuje da je dete ovladalo principom tranzitivnosti.
417