RAZVOJNA PSIHOLOGIJA

sociometrije sa nekoliko drugih važnih dimenzija grupnih procesa: razvojem moralnosti,
uspešnošću i sklopom komunikacije u grupi.
Projektivne tehnike
Projektivni postupci koriste se za otkrivanje i tumačenje karakterističnih načina
ponašanja jedne ličnosti, njenih stavova, motiva ili dinamičkih crta - na osnovu njenih
odgovora/ponašanja koje izazivaju projektivni materijali. Suština postupka je da se
ispitaniku daje nedovoljno strukturiran materijal i od njega se zahteva da ga dovrši ili
tumači. Očekuje se da će ispitanici sasvim spontano u svoje tumačenje projektovati želje,
težnje, lična stanja, shvatanja i osobine. Tako će se svojstva ličnosti ispoljiti u njenim
odgovorima.
Od brojnih projektivnih tehnika najpoznatije su Roršahove mrlje, koje je kao tehniku
uveo švajcarski psihijatar Roršah (Rorschach, 1921), od kojih je jedna, kao ilustracija
prikazana na slici 8.
Roršahov test se sastoji od deset slika (kartona) simetričnih mrlja od mastila. To je
asocijativna tehnika u kojoj se od subjekta traži da pogleda sliku mrlje i kaže šta vidi na
njoj. Ispitivač doslovno beleži izjavu i nastavlja sa pokazivanjem ostalih mrlja. Nakon toga
sledi ispitivanje subjekta da se dobiju podaci za skorovanje lokacije, determinante i
sadržaja datih u opisu. To je osnova za kategorizaciju i tumačenje odgovora.
Slika 8: Jedna od mrlja iz Roršahovog testa (prema: Sandstrom, 1976)
Primena instrumenta u radu sa decom povezana je sa nivoom razvoja ispitanika,
posebno perceptivnih procesa, i kao donja granica pominje se 3. godina. Urađeni su
posebni priručnici i norme za upotrebu ovog testa u radu sa decom.
Drugi postupak, koji se često koristi, je TAT (Test tematske apercepcije) koji je
sastavio američki psiholog Mari (Murray, 1935). Sadrži 30 slika različitog sadržaja i
stepena nejasnosti. On spada u tehniku sastavljanja - od subjekta se traži da na osnovu
slika sastavi priču. Kroz formu i sadržaj priče otkriva osnovne elemente svoje ličnosti. O
vrednostima podataka prikupljenih pomoću TAT urađene su brojne studije (Lindzey,
1952).
Urađene su i modifikacije testa za rad sa decom. Konstruisan je i poseban dečji test
apercepcije CAT (The children′s apperception test, Bellac, 1954), koji se sastoji od deset
36