RAZVOJNA PSIHOLOGIJA

Tabela 60: Promene kognitivnih sposobnosti sa starenjem (prema: Miles, W.R.) *
Uzrast
Sposobnosti 10-17 18-29 30-49 50-59 70-89
Motorne sposobnosti 92 100 98 88 70
Mehaničko pamćenje 90 100 98 79 71
Brzina reagovanja 87 100 98 79 71
Učenje lavirinta 95 100 92 83 55
Upoređivanje i rasuđivanje 72 100 100 87 69
Vizuelna tačnost 100 95 93 76 46
* Podaci u tabeli su izraženi u procentima.
Efikasno saznajno delovanje u poznoj odraslosti uključuje upotrebu strategija
upravljanja sa življenjem: selekcije, optimizacije i kompenzacije (videti Odraslo doba,
Saznajni razvoj u funkciji efikasnijeg življenja) sa kojom stari nadomeštaju opadanje
svojih saznajnih sposobnosti na specifičnim područjima (Baltes, 1997). Oni, koji ih
upotrebljavaju češće uspešniji su u svakodnevnom življenju, a optimizacija se
najdoslednije i najsnažnije povezuje sa životnim zadovoljstvom
Umerena telesna aktivnost je povezana sa telesnim zdravljem, koje ima povoljan učinak
na saznajno delovanje u starosti. Intelektualna aktivnost (npr. posete kulturnim
priredbama, čitanje, rešavanje ukrštenica) ima povoljan učinak na zadržavanje saznajnih
sposobnosti
Istraživana je svakodnevna kompetentnost u poznoj i veoma poznoj starosti. Na osnovu
nalaza ona je podeljena na izvršenje osnovnih aktivnosti (lična higijena, hranjenje, oblačenje,
kupovine) i širu kompetentnost koja je vezana za složenije instrumentalne aktivnosti
(vođenje svojih finansija, putovanje, posete priredbama). Nađeno je da obe zavise od stanja
zdravlja pojedinca.
Relativno najčešća psihička smetnja u poznoj odraslosti postaju demencija i
depresija. Noviji nalazi ukazuju da svega 10% starih ulazi u pravu senilnost ili nemoć i
nesposobnost koja je posledica promene nervnog sistema, prvenstveno mozga.
Neaktivnost i socijalna izolacija smatraju se danas glavnim uzrocima negativnog
psihofizičkog razvoja u starosti. To znači kreativnost i fizička aktivnost, kao i
angažovanost u porodici i socijalnoj zajednici prolongiraju posledice starenja daleko iza
prosečnog veka ljudi. Porast opšteg standarda pomera granicu prosečnog života ljudi i
populacija starih je sve veća, što pred društvo postavlja nove zadatke. To u prvom redu
zahteva redefiniciju uloge starih ljudi. To sigurno ne treba da budu neaktivnost i izolacija -
i stare društvo mora edukovati kako svrsishodno da upotrebe svoje slobodno vreme.
Socijalni razvoj u staračkom dobu
Socijalni odnosi starih osoba, u poređenju sa onim iz prethodnog razvojnog perioda,
menja se i to kako u pogledu broja interakcija tako i kvaliteta. Među najznačajnije
karakteristike socijalnih odnosa autori uvršćuju: opseg socijalne mreže, socijalni oslonac i
ocenu podrške pojedica, tj. njegovo zadovoljstvo sa podrškom koju prima i daje.
Rezultati longitudinalnih istraživanja pokazju da dve trećine starih i dalje održava svoje
socijalne komunikacije, dok kod jedne trećine beleže značajnije opadanje aktivnosti u
socijalnim ulogama. Sa starošću ostaju stabilniji socijalni odnosi među starim osobama i
porodičnim članovima nego odnosi sa prijateljima i poznanicima.
U tabeli 61 dat je uporedni prikaz obima komunikacije starih i veoma starih sa
referentnim osobama.
354