RAZVOJNA PSIHOLOGIJA

Očuvanje partnerstva i prijateljstva i uspostavljanje novih sa penzionerima. Jedna
od psihosocijalnih teškoća kod starih može biti usamljenost. To je period u kome se povećava
verovatnost gubljenja partnera i pojedinih prijatelja i poznanika. Narastajuću socijalnu
usamljenost stari u priličnoj meri kompenziraju sa redovnim susretima i izletima u društvu
penzionera i održavanjem čestih kontakta sa prijateljima. Nalazi istraživanja pokazuju da se
na promene u starosti efikasnije prilagođavaju oni koji su razvili relativno stabilne oblike slobodnih
aktivnosti u srednjoj odraslosti.
Prilagođavanje na nove socijalne uloge. Neke promene u socijalnim ulogama već
smo pomenuli (penzionisane, gubljenje partnera i prijatelja). Značajni životni događaji starih
su sve ono što se događa deci i unucima. Oni koji se svemu tome uspešno prilagode zadržavaju
optimističan pogled na svoje življenje.
Prihvatanje i osmišljavane prošlog i sadašnjeg življenja. Ovo je prema
Eriksonovom (1959) tumačenju ontogenetskog razvoja najznačajniji razvojni zadatak u
starosti. Sinteza iskustva i realna ocena sebe vodi dobrom integritetu i samopoštovanju.
Osobe sa negativnim životnim bilansom su razočarane i nepoverljive prema sebi i
drugima, što se sa godinama pojačava.
Teorije starenja
Biološke teorije starenja taj proces tumače biološkim promenama koje utiču na smanjenje
telesne kompetentnosti. Nabrojaćemo neke od njih: (a) teorija korišćenja i istrošenosti,
(b) teorija nasleđa, (c) teorija starenja ćelija (maksimalan broj deoba ćelija u svakom organizmu),
(d) teorija programiranog starenja (prestanak rada gena koji kontrolišu izlučivanje
hormona), (e) teorija prostih radikala (štete u organizmu nastaju od slobodnih radikala), (f)
teorija postepenog skraćivanja telomera (što zaustavlja deobu ćelija i vodi propadanju), (g)
teorija propadanja DNK (uzroci su zračenja i slobodni radikali), (h) teorija smanjenja imuniteta
organizma ili greške u delovanju sistema imuniteta.
Biološka tumačenja starosnih promena se međusobno dopunjavaju. Najverovatnije je da
genetski činioci "obećavaju" optimalni životni vek a individualne razlike u sredini i načinu
života utiču u kojoj meri će se pojedinci približiti tom maksimumu.
Socijalno-psihološke teorije starenja objašnjavaju starosne promene sa
učestalošću i kvalitetom socijalnih aktivnosti.
Neke rane teorije, nastale šezdesetih godina dvadesetog veka, suviše
pojednostavljuju starosne promene u socijalnim odnosima:
- teorija prekidanja socijalnog uključivanja (stari se dobrovoljno izmiču iz socijalnih
aktivnosti, smanjuju stres);
- teorija aktivnosti (sa starošću se gube određene uloge npr. sa penzijom, sa smrću
partnera - koje žele da nadomeste drugima);
Novije teorije, nastale u posllednje dve decenije, kompleksije shvataju proces starenja
i naglašavaju značaj individualnih razlika u socijalnim aktivnostima starih osoba:
- teorija emocionalno-socijalnog biranja (stari postaju "izbirljivi" i ostvaruju
komunikacije radi: - dobijanja informacija, - očuvanja pojma o sebi i - uravnotežavanja
emocija);
351