RAZVOJNA PSIHOLOGIJA

U odraslom periodu se pojedinci postepeno usmeravaju na svoje roditelje koji stare,
posvećuju im više vremena i pažnje i preuzimaju određene mere odgovornosti za njih, pa
količina različitih vrsta pomoći dece roditeljima sa godinama raste. Kvalitet odnosa među
osobama srednje i pozne zrelosti i njihovih roditelja se povezuje sa kvalitetom njihovih
odnosa u prošlosti i sadašnjosti. Nalazi istraživanja pokazuju da većina odraslih dobrovoljno
vodi brigu o svojim roditeljima sve dok im objektivne okolnosti to dopuštaju, ne pokušavaju
da ih uključe u domove sa stare. Odrasli, koji žive u zajedničkom domaćinstvu sa roditeljima,
za koje brinu, doživljavaju više nsporazuma sa njima nego oni, koji sa roditeljima ne žive
zajedno. To se događa najčešće zbog različitih načina vođenja domaćinstva i stilova življenja
ali i zbog promena ličnosti roditelja u poznoj starosti.
Odnosi sa srodnicima i prijateljima u odraslosti
Odnosi sa braćom/sestrama kod odraslih postaju još značajniji. Povećava se broj
kontakta i poboljšanja kvaliteta odnosa. Psihološka povezanost se povećava pri različitim
značajnim životnim događajima (npr. bolest roditelja, razvod brata/sestre). Stepen
psihološke blizine je veći među sestrama nego među braćom. Nađeno je da kvalitet odnosa
srodnika pozitivno korelira sa njihovim karakteristikama ličnosti i sa kvalitetom njihovih
odnosa u detinjstvu i adolescenciji; učestalost kontakta je zavisna kako od psihološke blizine
tako i geografske blizine srodnika (Berk, 1998).
Broj prijatelja kod osoba srednje i pozne zrelosti opada, dok kvalitet relativno trajnih
prijateljskih odnosa se povećava. Sa godinama raste selektivnost pri očuvanju
prijateljskih odnosa.
Razvoj ličnosti u odraslom dobu
U poglavlju Razvoj ličnosti upoznali smo teorije razvoja ličnosti koje daju Olport (razvoj
svesti o sebi - razvoj Ja) i petofaktorski model ličnosti Koste i Makreja. Poslednji aspekt u
razvoju samosvesti kod Olporta ("samosvojne težnje") vezan je za razvoj i funkcionisanje
formalnog mišljenja i osnova je razvoja identiteta i integriteta adolescenta. Za osnovnu strukture
dimenzija ličnosti u petofaktorskom modelu Kosta i Makrej i njihovi saradnici nalaze doslednost
i stabilnost sa uzrastom. U skladu sa tim nalazom dimenzije ličnosti više određuju
način življenja pojedinca nego obratno. Za razvojne psihologe koji izučavaju psihologiju
odraslog doba ni Olportov "proprijum" ni petofaktorski model ne opisuju kvalitativne promene
u razvoju ličnosti posle adolescencije.
U Eriksonovoj teoriji psihičkog razvoja upoznali smo njegovu psihosocijalnu,
stadijalnu teoriju razvoja ličnosti u ontogenezi, u kojoj je pojavljivanje pojedinih stadija
determinisano načelom epigeneze. Razvojne faze su interaktivne i povezane
integrativnim učenjem a prelaske prati kriza zbog pomeranja energije na razvoj nove
faze. Prema tim specifičnim psihosocijalnim krizama Erikson je imenovao razvojne
stadijume. Eriksonove stadijume: intimnost/izolacija, plodnost (generativnost)/stagnacija i
integritet/očajanje razvojni psiholozi koriste pri tumačenju ličnosti u odraslom dobu.
U poslednjim decenijama razvijena su dva teorijska modela za opis i tumačenje
kvalitativnih promena ličnosti u odraslosti: normativno krizni model i model uzrasnog
pojavljivanja značajnih događaja. Oba modela pridaju formativnu ulogu uzrasnim
promenama u sadržaju i načinu življenja odraslih, koje su povezane sa prilagođavanjem
na biološke promene i socijalne zahteve koji variraju sa uzrastom.
342