RAZVOJNA PSIHOLOGIJA

Roditeljska uloga
U opisu psihologije trudnice naglašeno je da period trudnoće označava i razvoj
identiteta roditelja; čin roćenja deteta označava i "rođenje" roditelja (Kapor-Stanulović,
1985). Roditelji se po rođenju deteta suočavaju i prihvataju multiple zahteve: gajenje
deteta, odnosi sa partnerom i zahtevi posla. Smanjuje se vreme koje su partneri
namenjivali jedno drugome, zajedničkim ili individualnim slobodnim i socijalnim
aktivnostima. Potrebno je upoznati dečje potrebe, njegov ritam sna/budniosti i načina
ponašanja detata u budnom stanju, tehnike za njegovo smirivanje kad je uznemireno.
Nalazi istraživanja pokazuju da se većina roditelja efikasno prilagođava navedenim
zahtevima. Pokazalo se da pojedinci, koji su imali većih teškoća prilagođavanja na
partnera pre rođenja deteta, imaju veće teškoće i sa prilagođavanjem na roditeljsku
ulogu.
U istraživanjma se kvalitet partnerskih odnosa po rođenju deteta povezuje sa
kvalitetom oblika afektivne vezanosti između roditelja i deteta. Roditelji sigurno vezane
dece su u poređenju sa roditeljima dece ugrožene vezanosti saopštavali o većoj pažnji od
strane partnera, više telesnih kontakta i ređih konflikta i prepirki po dečjem rođenju. Te
razlike u izražavanju međusobne naklonosti su bile najveće upravo u fazi razvoja afektivne
vezanosti, u prvoj godini dečejeg života.
Roditeljska uloga ima formativnu funkciju - utiče na proširivanje pojma o sebi, u koji se
sada uključuje pojam sebe kao roditelja. Kroz koje sve faze prolazi razvoj roditeljske uloge?
Longitudinalno praćenje razvoja roditeljstva kod ispitanika od rane do pozne zrelosti
(Galinsky, 1987) navelo je autora da odredi šest stadijuma:
♦ stadijum oblikovanja (period trudnoće, priprema za roditeljsku ulogu, idealizovana
očekivanja);
♦ stadijum negovanja (prihvatanje uloge roditelja, formiranje afektivne vezanosti,
uspostavljanje ravnoteže između raznih uloga);
♦ autoritativni stadijum (do šeste godine deteta, kritičko preispitivanje sebe u ulozi
stvarnog roditelja i početnih /idealizovanih/ očekivanja);
♦ integrativni stadijum (školski period do adolescencije, uloga roditelja u detetovom
školovanju, poređenje svojih očekivanja sa detetovim stvarnim školskim postignućem);
♦ nezavisni stadijum (suočavanje i prihvatanje samostalnosti adolescenta, recipročni
odnosi);
♦ odlazni stadijum (dete odlazi u svoju kuću ("prazno gnezdo"), pokušaj revitalizacije
partnerskih odnosa).
Odnosi odraslih sa roditeljima
Većina mladih odraslih čuva redovne i česte kontakte sa roditeljima, kvalitet odnosa
sa njima se još unekoliko poboljšava u poređenju sa odnosima u adolescenciji, a
posebno, kad mlada odrasla deca formiraju svoju porodicu. Većina pojedinih roditelja je u
srednjoj odraslosti u odlaznom stadijumu roditeljstva. Nalazi pokazuju da je kvalitet i
brzina prilagođavanja po odlasku dece u pozitivnoj korelaciji sa značajem drugih
socijalnih uloga i stepenom zadovoljstvasa partnerom (Kapor Stanulovič, 1988). Rođenje
unuka većina odraslih ocenjuje kao značajan pozitivan socijalni životni događaj. Uloga
babe i dede i preovlađujuće aktivnosti menjaju se sa uzrastom unuka (od nege, pomoći u
učenju do posrednika porodičnih i širih socijalnih vrednosti).
341