RAZVOJNA PSIHOLOGIJA

(Ne)uspešno ovladavanje razvojnim zadaciima vodi do socijalnog (ne)odobravanja,
predstavlja (ne)prilagođeno ponašanje u društvu, a na nivou pojedinca dolazi do
njegovog subjektivnog (ne)zadovoljstva. Od uspešnosti ovladavanja razvojnim zadacima
ovog perioda zavisi i kako će pojedinac savlađivati razvojne zadatke u narednom
razvojnom periodu.
Promene u adolescenciji
Fizički razvoj
Uz nagle telesne promene (visine i težine), javljanje primarnih i sekundarnih polnih
karakteristika - menja se slika o svome fizičkom izgledu (fizičko Ja), što dovodi do opšteg
(ne)prihvatanja sebe i (ne)zadovoljstva sobom. Devojke su osetljivije na (ne)povoljnu
sliku o sebi. Posebno reaguju na svojstva koja su atipična za vlastiti pol.
Postoje vremenske razlike početka i završetka faze puberteta kod devojčica i dečaka.
Prosek za devojčice je 12-14 godina a za dečake 13-15 godina. Razvojni psiholozi
posebno analiziraju posledice ranog/kasnog početka puberteta na psihički razvoj,
posebno socijalni razvoj.
I kod promena u fizičkom razvoju prisutna je heterohronija. "Skok rasta" počinje na
različitom uzrastu, kod jednih on može početi onda kada se kod drugih završava. Isto tako,
kao i skok rasta, polno sazrevanje može početi kod dečaka i devojčica na različitom uzrastu.
Zbog toga su i psihološki aspekti ranijeg i zakasnelog sazrevanja kod dečaka i devojčica
predmet izičavanja razvojnih psihologa.
Dečaci koji rano sazrevaju imaju početne prednosti u socijalnim odnosima i
kontaktima, ali zbog preranog ulaska u odraslost kasnije mogu biti rigidniji ako se jave
potrebe prilagođavanja - tada žele da zadrže status uspešnosti bez osetljivosti na
socijalni kontekst.
Dečaci koji kasno sazrevaju imaju početne probleme adaptacije ali postepeno
sazrevanje ih dovodi na viši nivo socijabilnosti. Međutim, tipičan pubertetski konflikt
"nezavisnosti - zavisnosti" traje kod njih obično duže, nego kod dečaka sa ranim
sazrevanjem.
Devojčice koje rano sazrevaju mogu različito reagovati. Formirana fizička privlačnost
može ih uvesti u socijalne odnose karakteristične za nešto starije devojke, ali će zato
preskočiti neka važna iskustva koja se stiču u druženju sa vršnjacima. Ove okolnosti utiču
na uspostavljanje odnosa sa osobama suprotnog pola sa nedovoljno razvijenom
psihičkom zrelošću.
Devojčice koje kasne u razvoju takođe gube blisku vezu sa vršnjacima i mogu da
brinu o tome zašto zaostaju i da li će biti sve u redu sa njima. Smiruje ih, kao i dečake koji
kasno sazrevaju, informacija da u tom periodu svako ima svoj individualni tempo razvoja i
da su i raniji ili kasniji, i brži ili sporiji razvoj u granicama normalnosti.
Socijalni razvoj
U adolescenciji dolazi do značajnih promena u svim oblastima socijalnog života: u
porodici, kontaktu sa vršnjacima, kontaktu sa školom i drugim institucijama - gde od
posrednih odnosa preko porodice adolescent prelazi na direktnu komunikaciju (polaganje
prijemnih ispita, upis, prvo glasanje, ...). Kakva je priroda tih promena u socijalnim
odnosima?
312