RAZVOJNA PSIHOLOGIJA

ADOLESCENCIJA
Psihologija adolescencije, naučno proučavanje razvoja psihičkog života u prelaznom
periodu od detinjstva do ranog odraslog doba (približno između 11.-13. i 23.-24. godine),
konstituisana je na početku dvadesetog veka. To znači da adolescencija koja obuhvata:
predpubertet, pubertet, srednju i kasnu adolescenciju nastaje tek u modernom društvu.
Sve do početka 20. veka adolescencija nije bila formalno definisana kao poseban period.
Stenli Hol je 1904 publikovao prvu studiju o adolescenciji. Ranije je preovlađivalo
shvatanje da sa pubertetom prestaje detinjstvo a počinjao period odraslosti.
Savremena razvojna psihologija ne shvata adolescenciju kao artefakt; ona ne
prihvata ni stav da je to "period bura i oluja", već o adolescenciji govori kao o periodu
odrastanja - kako fizičkog tako i psihičkog. Pri tome se uzima u obzir kulturno-istorijski
kontekst i uvažavaju individualne specifičnosti razvoja svakog pojedinca. Za ovaj novi
pristup zaslužni su i antropolozi koji su ukazali da se procesi socijalizacije bitno razlikuju u
predindustrijskom, industrijskom i postindustrijskom periodu. U savremenom tehnološkom
društvu i odrasli i mladi moraju da ispolje sposobnost sučavanja sa promenama, da
prihvataju novine i prilagođavaju strategije za novonastale probleme.
Mladi danas ranije i biološki sazrevaju, što se dovodi u vezu sa porastom
zdravstvenog i ukupnog standarda življenja, ali znatno kasnije ulaze u period odraslosti
zbog produžene pripreme za zahteve svakodnevnog i profesionalnog života.
Razdoblje puberteta odlikuje intenzivan fizički razvoj i dostizanje polne zrelosti.
Adolescencija obuhvata i dostizanje ostalih vidova zrelosti - to je period svih razvojnih
promena kojima se prelazi od detinjstva do odraslosti. Lakše je odrediti početak
adolescencije, po vidljivim telesnim promenama, nego gornju granicu - koju određuje
dostizanje relativne psihološke zrelosti: intelektualne, emocionalne, socijalne i
psihoseksualne zrelosti.
Razvojni psiholozi adolescenciju obično dele na:
- ranu adolescenciju (do približno 14. godine),
- srednju adolescenciju (do približno 17. ili 18. godine),
- poznu adolescenciju (do približno 22. ili 24. godine).
Razvojni zadaci adolescencije su:
• prilagođavanje na telesne promene;
• izgrađivanje emocionalne nezavisnosti od porodice i drugih;
• oblikovanje socijalne polne uloge;
• razvijanje intelektualnih veština i postizanje intelektualne zrelosti;
• oblikovanje novih i stabilnih socijalnih odnosa sa vršnjacima;
• postizanje veština komuniciranja i razvoj socijalno odgovornog ponašanja;
• profesionalno opredeljenje i oblikovanje odnosa prema radu i pozivu;
• priprema za sticanje ekonomske nezavisnosti;
• priprema za brak i porodične obaveze;
• stvaranje nove slike o sebi koja uključuje nastale promene;
• formiranje ličnog identiteta (što se smatra ključnim zadatkom adolescencije);
• stvaranje vlastitog pogleda na svet i oblikovanje vrednosnih usmerenja.
311