RAZVOJNA PSIHOLOGIJA

odgovoran za samokontrolu i smirivanje emocionalnih reakcija. To sadejstvo uz pomoć
refleksije daje sporiji put emocija ali je njegovo razvijanje put ka "emocionalnoj
pismenosti", razvoju emocionalne inteligencije, ističe Goleman.
Tok razvoja i faktori razvoja emocija
Da li novorođenče doživljava emocije? Novorođenče reaguje na spoljašnje uticaje i
na zbivanja u svom organizmu. Ono drugačije reaguje kada pokazuje da je gladno, kad
ima grčeve ili kolike, kad mu je hladno - nego ako je sito i naspavano. U ispoljenim
aktivnostima (senzomotronim, plakanju,...) su i začeci emocionalnog reagovanja.
U kroskulturalnoj studiji K. Bridžes je posmatrala veliki broj dece i utvrdila redosled
javljanja emocija u prve dve godine (slika 109). Ona je ustanovila da se emocije razvijaju
po principu diferencijacije i istovetnosti razvojnog redosleda. Nakon rođenja kod deteta se
može uočiti samo jedno opšte neizdiferencirano emocionalno stanje koje Bridžes naziva
opštim uzbuđenjem, koje se javlja bilo da dete reaguje na pozitivne ili negativne
stimuluse. Iz te sposobnosti za uzbuđivanjem nakon tri meseca se izdvajaju dve osnovne
emocionalne reakcije: prijatnost (zadovoljstvo) i neprijatnost (uznemirenost).
Slika 109: Diferencijacija emocija u prve dve godine (prema K Bridžes)
Do šestog meseca iz neprijatnosti se diferenciraju tri emocije: gnev, gađenje i strah.
Nešto kasnije, od devetog meseca, iz prijatnosti se izdvajaju oduševljenje i naklonost
prema odraslima - koja se oko trinaestog meseca diferencira i na naklonost prema
deci. Oko polovine druge godine dete može reagovati ljubomorom a dvadeset prvog
meseca u stanju je da ispolji radost. Razvoj emocija povezan je sa ukupnim razvojem
deteta. Tako je početno razlikovanje sebe, svog fizičkog Ja, od okoline uslov da se pojavi
oduševljenje i naklonost; uporedo sa daljim razvojem samosvesti i pojma o sebi
diferenciraju se ljubomora, stid, ponos i krivica.
Emocije se razvijaju pod uticajem sazrevanja i učenja i razvojni psiholozi danas više
istražuju uzajamno dejstvo oba faktora, nego što tragaju za odgovorom koji od njih
značajnije utiče.
Istraživanja koja potvrđuju ulogu sazrevanja najčešće su bila primenjena kod dece u
prvom detinjstvu. Već u prvim danima života u ponašanju dece primećuju se očigledne
razlike. One se ispoljavaju u nivou aktivnosti, osetljivosti (razdražljivosti), (ne)pravilnosti
hranjenja i spavanja, postojanosti pažnje, u spremnosti prilagođavanja na nove uslove.
284