RAZVOJNA PSIHOLOGIJA

Tabela 37: Procentualna zastupljenost opštih i posebnih faktora na različitim
uzrastima (Burt, 1954; prema Ivić i dr., 1976)
Uzrast (u godinama)
Faktor
8 10 12
% % %
Opšti 52. 1 35. 6 27. 8
Verbalni 7. 3 9. 3 10. 7
Aritmetički 3. 1 3. 0 13. 4
Manuelni 2. 5 5. 9 6. 5
Nalazi pokazuju da različite primarne sposobnosti imaju različitu brzinu razvoja.
Tempo razvoja zavisi i od nivoa sposobnosti: kod zaostalih je najsporiji i najranije dostiže
završetak, kod obdarenih je najbrži i najkasnije dostiže maksimum.
Intelektualna zrelost
Prema ranijim nalazima transverzalnih ispitivanja zaključeno je da se intelektualna
zrelost dostiže između 16. i 25. godine, zatim do 50 godina mere inteligencije sporo
opadaju, nakon toga brže a u poznoj starosti još ubrzanije opadaju. Međutim, u novijim
longitudinalnim ispitivanjima prethodni nalazi nisu potvrđeni (slika 103).
Nalazi ovih studija nisu našli opadanje inteligencije sa godinama; zaključeno je da su
u ranijim, transverzalnim studijama, zanemarene razlike među generacijama, da su
zadaci testova prilagođeniji mlađim osobama i da se, sa uzrastom, menja motivacija
postignuća (Smiljanić, 1974, 1975). Kod nadprosečnih i intelektualno aktivnih osoba
nađen je porast inteligencije i posle 50. godine.
Slika 103: Uzrasne promene primarnih sposobnosti merenih u transverzalnom i
longitudinalnom ispitivanju (T skorovi)
a. Rezonovanje (R) b. Verbalna fluentnost (W)
Činioci razvoja i individualne razlike
I na razvoj intelekta u toku ontogeneze deluju tri činioca: nasleđe - biološki, genetski
plan, sredina - posebno socijalna sredina, određen društveni i kulturni okvir u kome se
odvija razvoj i aktivnost pojedinca - putem koje se ostvaruje razvoj.
274