RAZVOJNA PSIHOLOGIJA

Psihički faktori
Kao najvažnije psihičke faktore, koji su direktno povezani sa razvojem govora,
istraživači navode:
• razvijenost opažanja, predstava, učenja, mišljenja i sposobnosti koje su u uzajamnoj
vezi sa govorom;
• emocionalna stabilnost;
• govornu aktivnost treba potkrepljivati.
Socijalni faktori
Uz dokaze o relevantnosti sredine na ukupan razvoj deteta - intelektualni, socijalni i
emocionalni, sve je više radova o uticaju sredine na govor. Kao najvažniji činioci izdvajaju
se:
• socijalni govorni uzor koji je blizak detetu i stimuliše imitaciju,
• govorna kulturna sredina,
• ukupna aktivnost deteta i njegovo doživljavanje.
U istraživanjima uticaja sredine izučavan je govor roditelja, njihove reakcije na
ponašanje dece, osobenosti govora svojstvene različitim socijalnim sredinama.
Upoređivan je govor koji koriste majke čija deca su imala ubrzan, odnosno prosečan
razvoj govora. Nađeno je da je govor majki dece sa ubrzanim razvojem prilagodljiviji
jezičkim mogućnostima i potrebama deteta, one su više stimulirale uspehe deteta u
usvajanju jezika, češće su ponavljale i/ili proširivale dečju iskazanu misao (Mussen et al.,
1984).
Većina radova o uticaju sredine na govor bavi se posledicama razvoja deteta u
depriviranoj sredini, sredini koja ne utiče stimulativno na razvoj deteta a što u govornom
razvoju dovodi do "lingvističke depriviranosti" (Bernstein, 1967). Kod nas su provedena
istraživanja o uticaju seoske i gradske sredine na veličinu rečnika dece različitog uzrasta.
Faze razvoja govora
Prelingvistička faza
Prelingvistička faza je razvojno prva faza u govornom razvoju, koja pored ranog
opažanja i razumevanja govora, uključuje plač, vokalizaciju, brbljanje i slučajne imitacije
glasova bez razumevanja njihovog značenja.
a. Respiracija (prvi krik/plač)
Nakon rođenja i prekida pupčane vrpce dolazi do refleksnog širenja grudnog koša što
izaziva nagli prodor vazduha u pluća. Vazduh prelazi preko glasnih žica i izaziva
treperenje - prvi krik/plač. To je, ustvari, i najraniji oblik vokalizacije. Prvi plač je značajan
za budući razvoj govora jer dete prvi put čuje sopstveni glas. Prvi plač je prirodna
refleksna reakcija. Kasnije se uslovljava i dete nauči da koristi plač kao formu
komunikacije sa odraslima. Od reagovanja odraslih na plač deteta i načina staranja o
njegovim potrebama zavisi učestalost i trajanje plača.
249