RAZVOJNA PSIHOLOGIJA

činjenicu da će njihovo dete prihvatiti učitelja i uticaj njegovog veoma snažnog autoriteta,
u čijoj senci će povremeno biti i roditeljski autoritet.
Komunikacija dece na početku školovanja
Učitelj decu treba da prihvati sa toplinom i uvažavanjem. To nije zahtev za
roditeljskom toplinom, već za "srdačnom objektivnošću" (Rot). U prvom susretu sa
učiteljem treba da učestvuje i roditelj. Bronfenbrener ukazuje da se razvojni potencijal
okruženja u mezosistemu pojačava ako pri prvobitnom prelazu u to okruženje osoba nije
sama, ako u njega ulazi u društvu jedne ili više osoba sa kojima je učestvovala u
prethodnim okruženjima (npr., majka prati dete u školu).
Kako detetu olakšati proces socijalizacije u školi? Škola je takva institucija koja od
svojih članova zahteva sasvim određen način ponašanja. Sposobnost da se prihvate ti
zahtevi i da se ispune predviđena ponašanja i označava socijalnu zrelost deteta za
polazak u školu. U suštini tu zrelost čini jedan splet stavova prema školi kao ustanovi,
odnosno prema školskom načinu učenja. Među tim stavovima mogli bismo izdvojiti
sledeće:
• odnos prema polasku u školu (prema želji da se bude đak, prema neophodnosti
učenja);
• odnos prema tipično školskim sadržajima rada (matematika, srpski i sl.) i školskim
načinima ostvarivanja tih sadržaja (disciplina, ocene i sl.);
• odnos prema učitelju (kao osobi sa posebnom funkcijom) i prema vršnjacima.
Odnos prema želji da se ide u školu. - U predškolskom uzrastu igra, a posebno
simbolička igra, bila je dominantan oblik aktivnosti u okviru koje se odvijao ukupan dečji
razvoj. U nemogućnosti da u stvarnosti realizuje svoje želje, a radilo se o uopštenim
afektivnim težnjama da se bude odrastao, dete je to činilo u igri, time što je prihvatalo
različite uloge odraslih (vozača, pilota, učiteljice, prodavca, lekara i sl.). Vigotski kaže:
"Igra je zamišljena, iluzorna realizacija želja koje se ne mogu realizovati". Zahvaljujući
ukupnom dečjem iskustvu u predškolskom uzrastu, a naročito igri uloga, dečji psihički
razvoj je došao dotle da su mu taj okvir i ti uslovi postali tesni. Time ono ulazi u fazu
razvoja poznatu pod nazivom kriza sedme godine. U isto vreme, tj. pri kraju predškolskog
uzrasta, dolazi do povećanog interesovanja za pojave iz socijalnog života i traženje svoga
mesta u sistemu socijalnih odnosa, koja se završva formiranjem socijalnog Ja. Kod deteta
se javlja nova socijalna potreba - hoću da budem đak, hoću da idem u školu, hoću da
učim. Početak školovanja znači izlazak u susret dečjoj potrebi za većom samostalnošću i
novom socijalno važnom ulogom. Treba, međutim, imati na umu sadržaj te želje - zrelost
same težnje, tj. šta dete pod tim podrazumeva. Može dete imati na umu formalne,
spoljašnje aspekte školskog života: odlazak na časove, izlazak na odmore, zvonjenje za
početak i kraj časa, kao i želju da se igra sa decom, da peva, crta i sl. Radi se, kao što se
iz opisa vidi, o shvatanjima predškolskog uzrasta, o "psihološki predškolskom detetu".
Takvo dete bi htelo da predškolski način života "ugura" u školske okvire. Međutim, za
dete čija težnja da se ide u školu označava orijentaciju na prave školske aktivnosti i
unutrašnje, a ne spoljašnje, sadržinske aspekte školskog života, to dete je u psihološkom
smislu postalo školsko dete - učenik.
Odnos prema tipično školskim sadržajima i tipično školskom načinu njihove
realizacije. - Ako dete pod školskim aktivnostima podrazumeva tipično školske sadržaje
(matematika, srpski ...) kao i uobičajene školske načine njihove realizacije, i poštovanje
predviđenih normi i ponašanja (određeni raspored časova, poštovanje školske discipline),
ako daje prednost pravim načinima vrednovanja školskog uspeha (ocene), nad drugim
220