RAZVOJNA PSIHOLOGIJA

snimak zgloba šake, koji na kraju puberteta treba da ima osam kostiju, najpouzdaniji test
polne zrelosti.
Pri određivanju optimalnog vremena za polazak u školu posebno se vodi računa da
osnovni fiziološki sistemi postignu nivo zrelosti da dete može sa uspehom da ispuni
razvojne zadatke koje postavlja škola.
Za početak školovanja određena je sedma godina. Da li je to uzrast na kome sva
deca dostižu psihofiziološku zrelost za polazak u školu? Koji kriterijumi se koriste u praksi
za određivanje stepena telesne zrelosti deteta?
Sistematska merenja pokazuju da na uzrastu 6-7 godine svi fiziološki sistemi i organi
još rastu i diferenciraju se - a to znači da su morfološki i funkcionalno nezreli. Međutim,
dostignut je nivo razvoja na kome deca mogu uspešno da se suoče sa zahtevima
savremene nastave. Relativna telesna zrelost za polazak u školu procenjuje se preko
sledećih pokazatelja: telesne visine, telesne težine, nivoa razvijenosti koštano-mišićnog
sistema, razvoja i funkcionalne zrelosti kardiovaskularnog sistema i organa disanja i
posebno preko funkcionalne zrelosti velikog mozga.
Telesna visina je osnovni pokazatelj fizičkog razvoja i zrelosti. Ona se uzima u obzir i
kada se procenjuje telesna težina ili obim grudnog koša deteta. Važno merilo telesne
zrelosti je dostignuta proporcija delova tela. Kao posredni pokazatelj ovog kriterijuma
biološke zrelosti koristi se "filipinski test"; dete je uspešno prošlo test ako može prstima
desne ruke, prebačene preko glave u uspravnom položaju, da pokrije levu ušnu školjku
(v. sliku 70).
Za učitelja je važno da poznaje odlike i nivo razvoja koštano-mišićnog sistema kod
prvaka. Već je rečeno da do punog razvoja koštanog i mišićnog tkiva dolazi tek u
pubertetu. Na uzrastu od 7 godina na kostima glave, ramena, lopatica, grudnog koša,
kičmenog stuba, udova - ima još hrskavičavih delova; to je period u kome su, pod
nepovoljnim okolnostima, kičmeni stub i grudni koš veoma podložni deformacijama.
Kod prvaka su dobro razvijeni krupni mišići trupa i udova, ali su slabije razvijeni sitni
mišići - posebno mišići šake, što utiče na kvalitet pisanja i brzinu zamaranja. Do slabije
koordinacije i usklađenosti finih pokreta šake i prstiju dolazi kako zbog nedovršenosti
okoštavanja falangi ruke i korena šake, tako i zbog nedovršenosti eferentne inervacije;
razvoj ovih procesa traje do 12. godine (v. sliku 86, kod deteta starog 8 godina svi
osifikacijski centri su prisutni). Kod prvaka povoljnije je smenjivanje kraćih perioda
vežbanja pisanja; kod dužih intervala javlja se zamor.
Slika 86: Prikaz razvoja skeleta ruke
210