RAZVOJNA PSIHOLOGIJA

u jasle doživeli intenzivan stres zbog odvajanja, teže su se i duže prilagođavali na jasle
nego mališani majki, koje su doživele manji stres.
Prilagođavanje vrtiću dece ranog detinjstva
Istraživanja ukazuju da je i kod dece koja se u vrtić uključivala posle treće godine
starosti, za prilagođavanje vrtiću i socijalni razvoj najznačajaniji kvalitet vrtića, u koji je
uključeno. Deo dece, koja su bila uključena u prvu fazu istraživanja, su autori ponovo
ispitali četiri godine kasnije i utvrdili, da su deca, koja su uključena u kvalitetne vrtiće,
takođe nakon četiri godine, bila socijalno kompetentnija, empatičnija i zadovoljnija nego
njihovi vršnjaci, koji su bili uključeni u manje kvalitetne vrtiće.
Rezultati većine istraživanja, u kojima su se istraživači bavili sa proučavanjem uticaja
vrtića na detetov saznajni razvoj, potvrđuju pozitivan uticaj naročito vrtića visokog
kvaliteta na razvoj mišljenja i govora, i to bez obzira na detetovu porodičnu sredinu.
Rezultati istraživanja, koje je u slovenačkim vrtićima izveo Horvat (1986), koji je merio
uticaj predškolskog vaspitanja u vrtiću na detetov intelektualni razvoj, ne potvrđuju neke
ranije nalaze o pozitivnom uticaju vrtića. Nezavisne varijable, koje je uvažavao pri
sastavljanju uzorka, bile su uključenost dece u vrtić (tri grupe dece: dece koja su bila
uključena u vrtić odmah po zaključivanju porodiljskog odsustva; deca koja su bila
uključena u vrtić od pete godine pa dalje; deca koja su posećivala samo skraćenu
pripremu za školu) i socioekonomski status porodice (roditelji dece sa višim odn. visokim,
srednjim i nižim obrazovanjem). Intelektualni razvoj kao zavisnu varijablu je merio sa više
psiholoških instrumenata. Deca su bila u vreme testiranja stara 6;7 godina. Rezultati, koje
je dobio autor, pokazuju, da između dece, koja su bila vremenski različito uključena u vrtić
i dece, koja nisu pohađala vrtić, nema značajnih razlika u saznajnim kompetentnostima.
Dobijeni rezultati isto tako nisu potvrdili kompenzacijski učinak vrtića na decu, čiji roditelji
imaju niže obrazovanje – deca roditelja sa nižim obrazovanjem su dostigla najniže
rezultate pri merenju intelektualnih sposobnosti, i to bez obzira na uzrast, pri kome su bila
uključena u vrtić.
Autor smatra da njegov pristup ima prednost nad eksperimentalnim istraživanjima jer
se bavio proučavanjem povezanosti između postojećeg sistema predškolskog vaspitanja i
kognitivnog razvoja dece.
Marjanovič (1990) je nekoliko godina kasnije na slovenačkom uzorku utvrđivala uticaj
vrtića na govorni i misaoni razvoj dece na uzorku uzrasta 3, 4, 5 i 6 godina; u svakoj grupi
je polovina dece, koja su vrtić pohađala od osmog odn. desetog meseca i dalje, i polovina
dece, koja su u vrtić pošla tek u godini, kada je počelo istraživanje, a do tada su o njima
brinuli kod kuće. Roditelji sve dece su imali srednjoškolsko obrazovanje. Autorka je
govorni razvoj merila sa skalom govornog razumevanja i izražavanja a saznajni razvoj sa
Pijažeovim zadacima. Rezultati ukazuju, da u prvoj uzrasnoj grupi (3g) na govornom testu
nema značajnih govornih razlika među decom, koja su bila u vrtiću , i onom kod kuće, pri
misaonim zadacima su značajno više rezultate postigla deca, koja su do treće godine
starosti bila kod kuće. U drugoj grupi (4g) su na govornoj lestvici značajno više rezultate
postigla deca, koja su pohađala vrtić, isto u trećoj i četvrtoj uzrasnoj grupi. Razlike u
grupama dece u vrtiću i onima kod kuće su bile izrazite na podskali govornog izražavanja.
Deca druge starosne grupe, koja su pohađala vrtić, su dostigla značajno viši rezultate
takođe i u zadacima mišljenja, dok u trećoj i četvrtoj starosnoj grupi nije bilo statistički
značajnih razlika među rezultatima, koje su postigla deca, koja su bila u vrtiću, i ona, koji
su bili kod kuće. Autorka dobijene rezultate među ostalim povezuje sa nekom ne baš
povoljnim strukturnim pokazateljima kvaliteta u odeljenjma vrtića (18-21 dete u grupi).
207