RAZVOJNA PSIHOLOGIJA

Po shvatanju Klapareda igra je aktivnost u kojoj dete ispoljava težnje za
sveobuhvatnim razvojem. Najbitniju odliku igre Klapared vidi u fikciji. Aktivnosti koje nisu
moguće u stvarnom životu dete skreće u fikciju koja mu "pruža mogućnost da za trenutak
ostane pri onome što ga najživlje interesuje i onda kada to ne može postići ako se oda
ozbiljnoj delatnosti" (Claparède, 1916).
Prema Pijažeovom shvatanju "suština igre je asimilacija ili primat asimilacije nad
akomodacijom". Pijaže smatra da je detetu za njegovu afektivnu i intelektualnu ravnotežu
neophodno da "raspolaže delom aktivnosti čija se motivacija ne sastoji u prilagođavanju
stvarnosti, već naprotiv, u asimilovanju te stvarnosti u sebe, bez prinuda i kazni". Pijaže,
dakle, igru izučava kao razvojni fenomen u sklopu opšteg, a posebno kognitivnog razvoja.
On razlikuje četiri kategorije igre, to su: (a) funkcionalna igra ili "igra vežbe" koja je
prvobitni oblik igre koji se javlja na senzomotornom nivou; (b) simbolička igra koja dostiže
svoj vrhunac između 2-3 i 5-6 godine i ona je jedan oblik reprezentacije u
preoperacionom mišljenju; (c) igra sa pravilima zamenjuje simboličku igru i ona napreduje
u skladu sa socijalizacijom deteta; (d) uporedo sa simboličkom igrom razvijaju se
konstrukcione igre, koje su na početku razvoja prožete ludičkim simbolizmom ali kasnije
teže da predstavljaju prave adaptacije ili rešenja problema i zato ih tada i označavaju kao
stvaralačke igre (Pijaže, 1990).
Teorija igre ruskih psihologa povezana je sa učenjem Vigotskog, kulturno-istorijskom
teorijom razvoja. Razradili su je Leontijev, Zaporožec, Elkonjin i brojni drugi autori. Ovo
shvatanje se može ilustrovati sledećim tezama:
• igra je u svojim osnovnim oblicima istorijska pojava; nastala je sa izmenom položaja
deteta u sistemu društvenih odnosa;
• igra se može povezati sa alomorfnim razvojem: dete je od početka života okruženo
predmetima koje je stvorio čovek; ti predmeti i pomagala imaju razrađen način upotrebe i
ovladavanja i to dete uči u zajedničkim aktivnostima sa odraslima a zatim u igrama uloga
koje su socijalna pojava po svojoj prirodi, poreklu i sadržaju;
• igra je povezana sa osnovnim procesom razvoja u predškolskom uzrastu:
motivacionim, stavljanjem u poziciju suigrača, razvija (samo)kontrolu ponašanja;
• Vigotski smatra da se igra uloga kreće ka igri s pravilima i razvoju unutrašnjih
psihičkih procesa.
Prema Elkonjinu razvijeni oblik igre uloga sadrži:
a. sadržaj i siže;
b. ulogu s pravilima;
c. igrovnu aktivnost koja ima uslovni, uopšten i sažet karakter;
d. igrovne predmete koji uslovno zamenjuju realne predmete;
e. razvijen sistem realnih odnosa među učesnicima i igračkama.
Psihoanaliza ne pridaje poseban značaj igri. Frojd igru koristi za otkrivanje unutrašnjih
konflikta - jer polazi od svoje osnovne teze da je svako ponašanje određeno impulsima
ida i ega. Igra se koristi i kao terapeutsko sredstvo. Po psihoanalitičkoj teoriji dete
pribegava igri jer u njoj vlada "princip zadovoljstva" a u stvarnosti "princip realnosti" pa id
pre može da ispuni želje u igri. Dete u igri može da ponavlja i neprijatne doživljaje sa
težnjom da redukuje tenziju aktivnim ovladavanjem konfliktnom situacijom, odnosno
anksioznošću. Igra ima kreativnu funkciju u nastojanju deteta da stvori svoj sopstveni svet
u kome su objekti raspoređeni na nov način. U igri se aktivira organizam i sama ta
igrovna aktivnost detetu pričinjava zadovoljstvo. Prema psihoanalitičarima u dečjoj
194