RAZVOJNA PSIHOLOGIJA

je psihologija uspešno razvila i primenjuje, preuzimaju mnoge prirodne i društvene nauke,
što je znak zrelosti psihologije kao nauke.
Metode strukturne analize govora razvijene u psiholingvistici preuzela je i lingvistika;
principe izrade mernih instrumenata i verifikacije njihovih mernih karakteristika (koji se koriste
za izradu testova, skala procene) preuzimaju pedagoške i medicinske nauke; mnoge postupke
psihometrije, posebno faktorsku analizu, preuzimaju i koriste mnoge prirodne i društvene
nauke.
Transverzalni i longitudinalni pristup
Svako naučno istraživanje uključuje u sebe određenu vremensku dimenziju u kojoj
deluju varijable koje pratimo na ispitanike (pojave i procese koje izučavamo), i zavisno od
toga imamo transverzalna i longitudinalna istraživanja. Pored ta dva osnovna pristupa
razvojna psihologija upotrebljava još i specifične pristupe: uzrasne uzorke, poprečne
sekvence, uzdužne sekvence i mikrogenetski pristup, sa kojima pokušava da izbegne
mnoge nedostatke osnovnih pristupa.
Transverzalni pristup (poprečni presek) je ispitivanje psihičkih pojava (zavisnih
varijabli) na ispitanicima različitog uzrasta, u isto vreme, i na osnovu dobijenih podataka
utvrđivanje povezanosti uzrasta sa tim pojavama. Postupak je ekonomičan, kratkotrajan i
u njemu ne deluje učinak vežbe, jer se u njemu instrumenti ispitivanja jednokratno koriste,
nema učinka vremena merenja (kao kod longitudinalnog praćenja ispitanika kada pojava
značajnih društvenih dešavanja u periodu praćenja može uticati na zavisne varijable).
Prikladan je za ispitivanje opštih tendencija psihičkog razvoja. Ograničenja postupka su:
pojave generacijskih razlika među subjektima koji se porede, što se posebno pokazalo
kao nedostatak pri ispitivanju intelektualnog razvoja; ne dobija se neposredni uvid u
razvoj pojedinca; javlja se pogreška "izgubljenog podatka" kod intermitentnih pojava;
selektivno osipanje uzorka ako se istovremeno izučava više vidova razvoja.
Longitudinalni pristup (uzdužno istraživanje) je praćenje istih subjekata kroz duži
vremenski period, često decenijama (na primer: Termanovo praćenje obdarenih), i
prikupljanje kontinuiranih podataka o razvoju psihičkih pojava (zavisnih varijabli). Sa
uzdužnim ispitivanjem proučavamo samo uzrasne promene, koje se kod osoba pojavljuju
spontano, a ne eksperimentalno izazvane. Vremenski razmak između dva ispitivanja
zavisi od starosti ispitanika (kod novorođenčadi može biti i nedeljno jer se promene brzo
dešavaju). Osim teškoća zbog osipanja uzorka, slučajnog ili sistematskog (u ispitivanjima
intelektualnog razvoja više se osipaju oni koji postižu niže rezultate); javlja se učinak
vežbanja, koji izopačuje učinak razvoja, postoji problem adekvatnosti instrumenata sa
promenom uzrasta (zato se istraživači više usredsređuju na relativni položaj pojedinca u
grupi nego na validnost mere konstrukta); uz to ovo istraživanje je napornije, skuplje i
duže se čeka na rezultate (praćenje obdarenih je trajalo četiri decenije); dugotrajnost
studije je povezana sa gubitkom teorijskog interesa, ako u međuvremenu drugi istraživači
daju odgovor na postavljeni problem. Međutim, smatra se da je longitudinalni pristup
metodološki čistiji, pouzdaniji: za dobijanje potpune slike individualnog razvoja preko
stabilnosti/nestabilnosti mera ponašanja, o brzini razvojnih transformacija u ispraćenim
razvojnim periodima, za otkrivanje uzroka i posledica nekog oblika ponašanja, za
prognozu daljeg toka psihičkog razvoja i utvrđivanje povezanosti među razvojnim fazama.
Specifični pristupi
Uzrasni pristup u istraživanjima razvojne psihologije je prikupljanje podataka kod
jednako starih uzoraka ispitanika, koji pripadaju različitim generacijama, a to znači
18