RAZVOJNA PSIHOLOGIJA

Faktori koji utiču na prenatalni razvoj
Očigledno da je prenatalni razvoj važan kako za telesni razvoj tako i za psihički
razvoj. Fizički i psihički razvoj su dvosmerno povezani. Zato savremena nauka nastoji da
otkrije faktore koji najznačajnije utiču na razvoj od začeća do rođenja a time i na kasnije
psihičke karakteristike deteta. Kao najvažniji faktori izdvajaju se: ishrana trudnice,
teratogeni činioci (neka oboljenja za vreme graviditeta, štetne hemikalije, neki lekovi,
alkohol, nikotin, droge, radijacija), psihički stresovi majke.
Ishrana treba da bude raznovrsna, bogata belančevinama, vitaminima i mineralima.
Dugotrajna gladovanja trudnica, u ratnim uslovima ili socijalnoj bedi, dovodi ne samo do
telesne nerazvijenosti, smanjene otpornosti i vitalnosti dece tih majki - već i do
retardiranosti i emocionalne nestabilnosti.
Kao ilustracija delovanja hemikalija i medikamenata navode se tzv. talidomidna deca.
Sedativ talidomid je imao teratogeno dejstvo - deformisao lance genetskog koda i
izazivao oštećenja kod zametka, tako da su se deca rađala bez ruku, očiju i sa drugim
nedostacima.
Placenta štiti plod od mnogih štetnih materija ali ne i od teratogenih činioca: virusa,
bakterija, droga, alkohola, nikotina ili produkata endokrinih žlezda pri emocionalnim
stresovima majke. Ova saznanja ukazuju koje faktore treba uvrstiti u štetne i opasne i
izbegavati ih.
Trudnice u Japanu ili Ukrajini, koje su bile izložene povišenoj radijaciji, rađale su decu
sa telesnim i psihičkim defektima.
Kao povoljni faktori ističu se: odgovarajuća ishrana trudnice; odgovarajuća socijalna i
psihološka atmosfera u kojoj buduća majka živi; da je dete željeno i od majke i od bliže
okoline, posebno supruga; neželjenost nosi velika opterećenja i za period graviditeta i za
razvoj deteta nakon rođenja - za socijalnu i afektivnu atmosferu kod roditelja i porodice u
celini.
Psihologija trudnice
U prva tri meseca od začeća trudnica se prilagođava i saživljava sa nastalim stanjem.
U tom periodu fetus doživljava kao deo sebe, kao nešto novo u svom telu. U narednim
mesecima, sa doživljavanjem sve učestalijih pokreta fetusa, dolazi do prihvatanja deteta
kao nečeg posebnog. Zadnje tromesečje je u znaku priprema za prihvatanje
novorođenčeta, što doprinosi sazrevanju psiholoških karakteristika buduće majke (Furlan,
1981). Period trudnoće, dakle, označava i razvoj identiteta roditelja; čin roćenja deteta
označava i "rođenje" roditelja (Kapor-Stanulović, 1985).
NOVOROĐENČE
Saznanja o prenatalnom razvoju nam ukazuju da sa rođenjem ne počinje ni fizički ni
psihički život deteta. Rođenje označava prelazak deteta iz uterusa u spoljašnju sredinu.
Rođenje je sigurno najdramatičnija promena u životu pojedinca. U približno 95% slučajeva
plodovi se rađaju glavom okrenuti izlazu. Nekoliko procenata se rađa u nožnom stavu i tada
su moguće porođajne komplikacije. Novorođenče, koje je rođeno u rasponu između 37. i 42.
nedelje trudnoće je donešeno novorođenče.
Nakon rođenja dete mora da započne samostalan život koji karakterišu brojne
fiziološke funkcije: disanje, varenje, izlučivanje, termoregulacija, san i budno stanje.
142