RAZVOJNA PSIHOLOGIJA

Rast i razvoj mozga i kičmene moždine ostaje zavisan od genetskog nadzora i od
neurotransmitera i neuromodulatora. Sa rođenjem su mozak i kičmena moždina dobro
razvijeni i imaju veliku funkcionalnu sposobnost, premda se anatomski razvoj mozga
nastavlja još dve godine po rođenju. Mozak novorođenčeta teži 300 do 400 grama.
Fetusna faza je najduža - traje od kraja drugog meseca pa do rođenja (32 ned.).
Razvoj u ovoj fazi odlikuje nagli rast i razvoj - taj tempo rasta smatra se najbržim u
ontogenetskom razvoju. Dužina tela se uvećava od 5 na 50 santimetara; težina od dva
grama kod embriona na kraju ovog perioda dostiže 3500 grama. U periodu fetusa brže se
razvijaju trup i ekstremiteti što dovodi do promene proporcije delova tela - koje postaje
sve skladnije (videti slike 49 i 51).
Relativna veličina se menja i u periodu detinjstva i adolescencije pa kod
odrasle osobe glava čini oko 1/8 ukupne visine. Kod fetusa se ubrzano
razvijaju pojedini organi i do kraja ovog perioda organizam će biti
formiran skoro u celini. Intenzivno se razvija nervni sistem. Najpre
sazrevaju kičmena moždina i potkorni centri, dok se najmlađi delovi
korteksa još intenzivno razvijaju. U trećem mesecu lice fetusa postaje
sve sličnije ljudskom. Oči, koje su najpre bile sa strane, pomeraju se na
srednji/prednji deo lica, uši se pak pomeraju na bočne strane lobanje.
Slika 49: Relativna veličina - fetus 5 m / odrasli
Creva, koja su se delimično nalazila u pupčanom delu, postepeno se pomeraju u
trbušnu duplju. Plod se još od kraja faze embriona može da pomera, mada trudnica te
pokrete još ne oseća. Od petog meseca pokreti fetusa su sve intenzivniji i diferenciraniji. I
refleksni pokreti su formirani i stabilni. U drugoj polovini trudnoće a posebno u zadnja dva i
po meseca povećava se pre svega težina fetusa. Organizam je spreman da nakon rođenja
sam obavlja fiziološke funkcije disanja, varenja, izlučivanja i da reaguje na draži iz sredine.
Psiholozi su posebno izučavali osetljivost pojedinih čula.
Razvoj čulne osetljivosti
Sa uvođenjem savremenih načina ispitivanja smanjene su metodološke teškoće u
ispitivanju čulne osetljivosti fetusa, jer do tada se do sigurnijih podataka moglo doći tek
nakon stimulacije u spoljašnjoj sredini, prikupljeni su sledeći nalazi (videti i sliku 50):
• osetljivost na dodir se rano razvija kod fetusa i ima cefalokaudalni pravac razvoja -
počinje od predela usta (oko 8. nedelje) pa se širi ka udaljenijim delovima tela; fetus
reaguje na draženje kože po celom telu oko 13/14. nedelje trudnoće;
• osetljivost na temperaturu se takođe rano razvija i podjednako je razvijena kod
nedonoščeta i na vreme rođenog deteta; fetus pre počinje da reaguje na hladno;
• senzorne ćelije ukusa formiraju se kod fetusa još od trećeg meseca a morfološki su
te ćelije zrele između 13. i 15. nedelje; prerano rođena deca razlikuju slatko od slanog,
kiselo od gorkog;
• oko 28. nedelje sistem za miris kod fetusa sposoban je da raspoznaje hemijske
draži; i osetljivost za miris je dobro razvijena kod prerano rođene dece;
• smatralo se da osetljivost za bol kod fetusa nije razvijena, jer nije dovršena
mijelinizacija nervnih puteva; međutim u novijim istraživanima nađene su reakcije na
140