RAZVOJNA PSIHOLOGIJA

unutrašnjim radnjama. Za razliku od Pijažea, koji govori o privatnim dečjim simbolima u
prelaznoj fazi, Vigotski ističe da se kognitivni razvoj odvija interiorizacijom spoljašnjih,
socijalnih simbola. Galjperin je ovaj postulat Vigotskog o interiorizaciji primenio i potvrdio
u etapnom formiranju umnih radnji.
Bruner tok kognitivnog razvoja prikazuje učenjem o akcionoj (motornoj), ikoničkoj
(predstavnoj) i simboličkoj reprezentaciji (reči - pojmovi), što je najznačajnije dostignuće u
razvoju ljudskog mišljenja.
Već pri analizi prvog principa razvoja mišljenja ponovo su došle do izražaja razlike u
gledištima Pijažea i Vigotskog. Njihovi teorijski sistemi se razlikuju u pristupu izučavanju
dečjeg psihičkog razvoja, što je sažeto prikazano u tabeli 7.
Tabela 7: Šta analiziraju Pijaže i Vigotski u psihičkom razvoju deteta
Pijaže Vigotski
GENEZU LOGIKE GENEZU POČETNIH SOCIJALNIH ODNOSA
ODNOS DETETA PREMA STVARIMA,
FIZIČKOJ REALNOSTI
ODNOS DETETA SA DRUGIM ČOVEKOM,
SOCIJALNIM OKRUŽENJEM
KOGNICIJU KOJA "BOJI" SVE OSTALO ZAJEDNIČKE AKTIVNOSTI OBOGAĆENE
AFEKTIVNIM ZNAČENJIMA
Ova dva teorijska sistema najviše se razlikuju po pitanju činilaca psihičkog razvoja.
Međutim, ova dva teorijska sistema se sagledavaju i kao komplementarni,
sadopunjavajući u sagledavanju ranog saznajnog razvoja: "Dok nam Pijaže otkriva sliku
jednog individualnog sistema ponašanja, Vigotski definiše uslove za njihov nastanak i
razvoj" (Matejić-Đuričić, 1994).
♦ OD EGOCENTRIČNOG KA SOCIJALIZOVANOM MIŠLJENJU
U Pijažeovoj teoriji egocentrizam je jedan od osnovnih pojmova. Egocentrizam deteta
je shvaćen kao konfuzija, nerazlikovanje unutrašnjeg i spoljašnjeg (subjektivnog i
objektivnog). Prema Pijažeu kognitivni i socijalni razvoj deteta suštinski je vezan za
prevazilaženje egocentrizma. Na svakom stadijumu ispoljava se na poseban način i u toj
formi napušta, prevazilazi pri kraju stadijuma. U prvoj godini, do osmog meseca, dete je
nesposobno da razlikuje sebe od okoline, predmet od njegovog opažaja (sve oko njega je
"ono" ili "kao ono"). Sa uspostavljanjem shema postojanog objekta dolazi do napuštanja
egocentrizma na akcionom planu. Međutim, u sledećem stadijumu egocentrizam se javlja
kao nerazlikovanje simbola od simbolizovanog a osnovni oblici ispoljavanja su: realizam,
animizam, artificijelizam i prekauzalnost (snovi su u sobi, imena su vezana za imenovane
stvari, objekti imaju svojstva živih bića). Dete nije svesno gledišta drugih, javlja se logički
egocentrizam: kao što ono misli - misle i svi ostali, pa zato ne oseća potrebu da svoje
stanovište objašnjava. Na početku stadijuma konkretnih operacija dete ne razlikuje misli,
konstrukcije mentalnih akcija, od opažajnih datosti. Na stupnju formalnih operacija
adolescent "konstruiše svet" po svojoj meri uveren da bi on svima odgovarao. Prekretnice
za preobražavanje egocentrične misli u socijalizovanu su stadijumi konkretnih i formalnih
operacija kada je osnovni faktor redukcije egocentrizma sukob mišljenja deteta sa
mišljenjem odraslih (proces socijalizacije).
Egocentrični govor - dečji monolog, glasan govor koji prati i usmerava dečju igru i
aktivnosti uočavaju i Pijaže i Vigotski. Dok Pijaže ovaj oblik smatra prelaznim od
individualnog na socijalni, Vigotski ukazuje da je monolog stvaranje plana, sredstvo
mišljenja, da ima socijalno poreklo i da interiorizacijom prelazi u unutrašnji (individualni)
128