You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Ne, Europa dhe kriza e partive<br />
Nga Ernesto Galli della Loggia<br />
(Corriere della Sera)<br />
Që nga fundi i shekullit të njëzetë partitë<br />
e Evropës nuk duken më të afta për të<br />
prodhuar udhëheqës të vërtetë politik,<br />
udhëheqës të denjë për emrin (diçka di Greqia,<br />
e cila në këtë momente po kalon çaste<br />
vendimtare). Tani është vetëm një kujtesë,<br />
në fakt, epoka e Miteran, Kohl, të Gonzalez:<br />
njerëz të pajisur me qartësi të vizionit<br />
dhe vetëbesimit, aftësi për të komanduar dhe<br />
bindur. Pra, vetëm kur i gjithë ekuilibri i<br />
Europës dhe ndërtimin e Unionit janë duke<br />
përballur me krizën më të madhe, ata e gjejnë<br />
veten pa ndonjë udhëzues e udhëheqës.<br />
Mungesa e figurave të liderëve politikë<br />
është një nga simptomat më të dukshme<br />
të sferës së krizës politike në Europë si rezultat<br />
i humbjes së sovranitetit nga ana e<br />
shteteve. Në fakt, kur gjithnjë e më shumë<br />
gjërat që kanë rëndësi të madhe, që më për-<br />
Një stuhi e përkryer globale<br />
Gjermania po i refuzon të gjitha masat kryesore politike për krizën në eurozonë, pasi që është e fiksuar në rrezikun kreditor, së cilit taksapaguesit e<br />
saj do t’i ekspozoheshin me një integrim më të gjerë ekonomik, fiskal dhe bankar. Si pasojë e kësaj, probabiliteti i një katastrofe në eurozonë po<br />
rritet. Dhe, derisa reja mbi eurozonë është më e madhja, megjithatë nuk është e vetmja që e kërcënon ekonominë globale. Përgatituni për telashe<br />
Nga Nouriel Roubini<br />
Re të errëta e të vrenjtura financiare dhe<br />
ekonomike po bredhin, siç po duket, në çdo<br />
drejtim: eurozonë, Shtete të Bashkuara të<br />
Amerikës, Kinë dhe kudo. Në të vërtetë, ekonomia<br />
globale në vitin 2013 mund të jetë një ambient<br />
shumë i zorshëm për të gjetur strehim në të.<br />
Për fillestarët, kriza e eurozonës po përkeqësohet,<br />
ndërsa euroja po mbetet tejet e fuqishme,<br />
masat e kursimit fiskal po e thellojnë recesionin<br />
në shumë shtete anëtare me krizën e kredive në<br />
periferi dhe çmimet e larta të naftës që po i rrezikojnë<br />
gjasat e rimëkëmbjes. Sistemi bankar i<br />
eurozonës po ballkanizohet, me linjat ndarëse<br />
ndërkufitare dhe kreditë ndërbankare po zhduken,<br />
ndërsa venitja e kapitalit mund të shndërrohet në<br />
dukuri të zakonshme nëpër bankat periferike<br />
nëse, siç mund të ngjajë, Greqia bën një dalje pa<br />
rend nga euroja brenda disa muajve të ardhshëm.<br />
Për më tepër, tendosjet fiskale dhe ato të<br />
borxhit sovran po përkeqësohen gjithnjë e më<br />
shumë ndërsa normat e larta të interesit për Spanjën<br />
dhe Italinë janë kthyer në nivele të paqëndrueshme.<br />
Në të vërtetë, eurozona mund të<br />
kërkojë jo vetëm një pako ndërkombëtare të<br />
shpëtimit për bankat (siç ka bërë së fundmi Spanja),<br />
por edhe një pako të plotë sovrane shpëtimi<br />
në një kohë kur eurozona dhe mbrojtësit ndërkombëtarë<br />
përballen me pamjaftueshmëri për të<br />
përmbushur detyrat e shpëtimit si për Spanjën<br />
ashtu edhe për Italinë. Si rezultat i kësaj, ndarja e<br />
çrregullt e eurozonës mbetet e mundshme. Më<br />
larg në perëndim, performanca ekonomike e<br />
SHBA-së po dobësohet, me rritjen e çerekut të<br />
parë të vitit në nivel mizor prej 1.9 për qind – dukshëm<br />
nën potencial. Edhe krijimi i vendeve të<br />
reja të punës ka rënë në prill dhe maj, kështu që<br />
SHBA-ja mund të përmbyllë vitin me shifra jo të<br />
kënaqshme. Edhe më keq, rreziku i një recesioni<br />
të dyfishtë vitin e ardhshëm po rritet; edhe nëse<br />
ajo që duket si një shkëmb kanosës fiskal amerikan<br />
del të jetë vetëm një burim më i vogël i<br />
zvarritjes, rritja e mundshme në disa taksa dhe<br />
reduktimi i disa pagesave do të reduktojë rritjen<br />
në të ardhura të disponueshme dhe konsumim.<br />
Për më tepër, mospajtimi politik rreth rregullimit<br />
fiskal ka gjasa të vazhdojë, pa marrë parasysh<br />
nëse Barack Obama apo Mitt Romney i fitojnë<br />
zgjedhjet presidenciale të nëntorit. Prandaj,<br />
beteja të reja për tavanin e borxhit, rreziqet e shuarjes<br />
së një qeverie dhe zhvlerësimet e rejtingjeve<br />
mund të ulin edhe më shumë besimin e konsumatorit<br />
dhe bizneseve, duke e reduktuar në<br />
para ishin në duart e politikës, po përcaktohem<br />
tani nga globalizimi i tregjeve financiare<br />
ose, ose vendoset nga burokracitë<br />
“bashkuese” në Bruksel, ose ndryshe të nënshtruara<br />
ndaj kërkesave kolektive të takimeve<br />
të (“grupeve” numër, G8, G20 apo<br />
çfarëdo ata janë) - dhe gjithmonë e më<br />
shumë ose më pak në mënyrë jokritike të<br />
pranuara nga qeveritë - atëherë kjo është e<br />
pashmangshme që politika kombëtare të<br />
humbas të gjithë ndjenjën e vetes dhe në<br />
çdo aftësi për të pohuar për atë që gjithmonë<br />
është: d.m.th fushëveprimin e komandës<br />
publike dhe ata që e ushtrojnë atë.<br />
Dhe aty ku ka pak për të vendosur, është e<br />
vështirë që dikush të jetë me të vërtetë i<br />
aftë për të komanduar.<br />
Kriza e instrumentit partiak nuk duket<br />
tjetër, deri në atë pikë, që një efekt i kësaj<br />
krize si një vendim politik dhe komandën.<br />
Dhe nuk është çudi, sidomos që partitë<br />
Itali paraqiten në litarë të një politike të<br />
këtë mënyrë shpenzimin dhe e përshpejtuar “fluturimin”<br />
në siguri, gjë kjo që do të përkeqësonte<br />
rënien në tregjet. Në lindje, Kina, me modelin e<br />
vet të rritjes të paqëndrueshëm, mund të mbetet<br />
nën ujë deri më 2013, pasi që rritja e investimeve<br />
të saj vazhdon dhe reformat që kanë për qëllim<br />
rritjen e konsumit janë paksa tepër të vonuara.<br />
Një lidership i ri kinez duhet të përshpejtojë reformat<br />
strukturore për të reduktuar shpenzimet kombëtare<br />
dhe rritur hisen e konsumimit në proporcion<br />
me GDP-në; mirëpo ndasitë përbrenda<br />
lidershipit rreth reformës, bashkë me mundësinë<br />
e transicionit të zorshëm politik, sugjerojnë<br />
se reforma do të ndodhë me një rritëm që thjeshtë<br />
nuk është sa duhet i shpejtë. Ngadalësimi<br />
ekonomik në SHBA, eurozonë dhe në Kinë tashmë<br />
shkakton një zvarritje masive në rritjen e<br />
tregjeve të tjera në lulëzim, falë tregtisë dhe<br />
lidhjeve të tyre financiare me SHBA-në dhe Bashkimin<br />
Evropian. Në të njëjtën kohë, mungesa e<br />
reformave strukturore në tregjet në lulëzim, bashkë<br />
me lëvizjen e tyre drejt një kapitalizmi më të<br />
madh shtetëror, po e pengon rritjen dhe do të<br />
reduktojë elasticitetin e tyre. Më në fund, tensione<br />
e kamotshme në Lindjen e Mesme ndërmjet Izraelit<br />
dhe SHBA-së në njërën anë dhe Iranit në anën<br />
tjetër për çështjen e ambicieve të saj bërthamore<br />
mund të arrijnë pikën e vlimit deri në vitin 2013.<br />
Negociatat aktuale mund të dështojnë, e edhe<br />
sanksionet e ashpërsuara mund të mos e ndalojnë<br />
Iranin që të përpiqet të prodhojë armë<br />
bërthamore. Me SHBA-në dhe Izraelin të pavullnetshme<br />
të pranojnë kontrollimin e një Irani<br />
bërthamor, një konfrontim ushtarak më 2013<br />
mund të çojë drejt një vale rritjes masive të çmimeve<br />
të naftës dhe një recesioni global. Këto<br />
rreziqe tashmë po e acarojnë ngadalësimin<br />
ekonomik: tregjet e kapitalit po bien kudo, duke<br />
shkaktuar efekte negative pasurie në konsum<br />
dhe shpenzim kapitali. Kostot e huas po rriten<br />
për shtetet sovrane në borxhe të thella, renditjet<br />
kreditore po i rrezikojnë kompanitë e vogla dhe të<br />
mesme, ndërsa çmimet në rënie të mallrave po<br />
i reduktojnë të ardhurat e shteteve eksportuese.<br />
Neveria në rritje për rrezikun po i nxit faktorët<br />
ekonomikë që të adoptojnë një qëndrim “prit e<br />
shih”, i cili e bën ngadalësimin pjesërisht<br />
vetëpërmbushës. Krahasuar me vitet 2008-2009,<br />
kur politikanët kishin hapësirë të mjaftueshme<br />
për të vepruar, autoritetet monetare dhe fiskale<br />
po mbesin pa plumba politikë (apo, në mënyrë<br />
edhe më cinike, pa lepujt politikë për t’i nxjerrë<br />
nga kapelat e tyre). Politika monetare është ndrydhur<br />
nga normat e interesit të përafërta me zero<br />
diskredituar, sepse tek ne, si në pak vende<br />
të tjera, partitë politike dhe instrument i<br />
saj çka luajtur një rol udhëheqës si qendror<br />
dhe është përhapur. Shkalla e fatkeqësisë<br />
së tyre sot mund të krahasohet vetëm<br />
me fatin e tyre të mëparshëm.<br />
Por problemet e Italisë, edhe pse në një<br />
formë të zgjeruar, janë të njëjta e demokracive<br />
evropiane. Të cilat si gjithë shoqërisë e<br />
këtilla, pikërisht për shkak të fushës së artikuluar<br />
dhe të autonomisë së qendrave të<br />
vendimmarrjes që është karakteristikë e tyre,<br />
kanë nevojë jetike për një vend koordinimi,<br />
impulsiv dhe komande. Pra një lider, një<br />
udhëheqës: në dritën e bisedës së papërshtatshme<br />
të “personalizimit” që, sidomos në<br />
Itali, që ne kemi dëgjuar të përsëritet në<br />
kohët e fundit. Koha në të cilin ky përqendrim<br />
i personalizimit – që ka qenë gjithmonë<br />
- u shfaq për të ardhur keq, por vetëm për<br />
shkak se udhëheqësit ishin në të vërtetë<br />
gjysmë fishekë.<br />
dhe raundet e përsëritura të lehtësimit sasior. Në<br />
të vërtetë, ekonomitë dhe tregjet nuk mund të përballen<br />
më me problemet e likuiditetit, e lëre më<br />
me krizat kreditore dhe falimentimin. Ndërkohë,<br />
deficitet e paqëndrueshme buxhetore dhe borxhi<br />
publik në ekonomitë më të avancuara kanë kufizuar<br />
në mënyrë të rëndë sferën e stimujve të<br />
mëtutjeshëm fiskal.<br />
Përdorimi i normave të këmbimit për të rritur<br />
eksportet është një lojë me zero pikë, në një<br />
kohë kur pabarazia e kapitalit privat dhe publik<br />
po i bën presion kërkesës së brendshme në<br />
shtetet që kanë deficite të larta dhe ku çështjet<br />
strukturore po kanë efekt të njëjtë në shtetet me<br />
suficit. Mbi të gjitha, një valutë më e dobët dhe<br />
balanca më e mirë tregtare në disa shtete imponon<br />
domosdo një valutë më të fuqishme dhe<br />
balancë më të dobët tregtar te të tjerët. Ndërkohë<br />
aftësia për ndihmuar, mbrojtur dhe shpëtuar<br />
bankat dhe institucionet e tjera financiare është<br />
ndrydhur nga politikat dhe paaftësia e shteteve<br />
me borxhe për të absorbuar humbje shtesë nga<br />
sistemet e tyre bankare. Si rezultat i kësaj, rreziku<br />
sovran tani bëhet rrezik bankar. Në të vërtetë,<br />
shtetet po derdhin një hise më të madhe të borxhit<br />
të tyre publik në mbulimin e balancës së<br />
bankave, veçanërisht në eurozonë. Për të<br />
shmangur shpërbërjen e çrregullt në eurozonë,<br />
masat e sotme të kursimit duhet të jenë më graduale,<br />
marrëveshja e rritjes duhet të plotësojë<br />
marrëveshjen e re fiskale të BE-së dhe një union<br />
fiskal me reciprocitet borxhi duhet të implementohet.<br />
Si shtesë, një union i plotë bankar, duke<br />
filluar me sigurimin e depozitave në të gjithë<br />
eurozonën, që duhet të iniciohet, dhe veprimet<br />
drejt integrimit më të madh politik duhet të merret<br />
në konsideratë, edhe në rast se Greqia del<br />
nga eurozona. Fatkeqësisht, Gjermania i refuzon<br />
të gjitha këto masa kyçe politike, pasi që<br />
është e fiksuar në rrezikun kreditor, së cilit taksapaguesit<br />
e saj do t’i ekspozoheshin me një<br />
integrim më të gjerë ekonomik, fiskal dhe bankar.<br />
Si pasojë e kësaj, probabiliteti i një katastrofe<br />
në eurozonë po rritet. Dhe, derisa reja mbi<br />
eurozonë është më e madhja, megjithatë nuk<br />
është e vetmja që e kërcënon ekonominë globale.<br />
Përgatituni për telashe.<br />
Nouriel Roubini, profesor në shkollën e biznesit<br />
“Stern” në Universitetin e New Yorkut dhe<br />
shef i “Roubini Global Economics”, ishte një prej<br />
ekonomistëve të paktë që parashikuan krizën e<br />
fundit globale financiare. Shkrimi është botuar<br />
së pari në portalin “Project Syndicate”<br />
E hënë, 18 qershor 2012<br />
FORUM<br />
Komenti/Sfida<br />
presidenciale<br />
egjiptiane -<br />
Mursiu kundër<br />
Shafikut<br />
Rreth 50 milionë egjiptianë janë thirrur të<br />
zgjedhin për herë të dytë midis Mohammed<br />
Mursi-ut nga Vëllazëria myslimane dhe Ahmed<br />
Shafik-ut, kryeministrit të fundit të qeverisë<br />
së rrëzuar të Husni Mubarakut. Kush do të<br />
bëhet presidenti i ri i Egjiptit? Një pyetje që<br />
është diskutuar shumë kohët e fundit nga<br />
popullsia egjiptiane. Pyetja kujt t‘ia jap votën<br />
është shtruar shumë, megjithëse ajo nuk është<br />
pyetje shumë interesante. Shumë vetë vrasin<br />
mendjen kur të shkojnë sot, apo të dielën për<br />
të dhënë votën. Për idhtarët e lëvizjes për<br />
demokraci dhe për forcat liberale kjo pyetje<br />
nuk shtrohet. Shumë prej tyre i kanë bojkotuar<br />
zgjedhjet sepse nuk duan t‘ia japin votën<br />
as kreut të Vëllazërisë Myslimane Mohammed<br />
Mursi, as Ahmed Shafiq-it, ish ushtarak dhe<br />
kryeministër i fundit i periudhës së Mubarakut.<br />
Balotazhi është një farsë, mendojnë ata.<br />
Romani, një egjiptian i ri 26 vjeçar, nuk do<br />
t‘ia japë votën islamistëve, megjithatë shkon<br />
të votojë: “Unë do ia jap votën Shafiq-it, sepse<br />
ai është i vendosur. Ky vend ka nevojë për një<br />
njeri të vendosur dhe jo një njeri të dobët.<br />
Kjo kryesisht sepse prej 18 muajsh ne nuk e<br />
dimë si do të jetë fati ynë.” Shpjegon i riu i<br />
krishterë, koptist. Programi i zgjedhjeve të<br />
Shafiq-it është i qartë, ai mund ta realizojë<br />
dhe do ta realizojë. Shumë të krishterë koptist,<br />
do ia japin votën këtë fundjavë Shafiq-it,<br />
sepse ai u ka premtuar dhe se nuk i besojnë<br />
në këtë pikë kandidatit të Vëllazërisë Myslimane.<br />
Që idhtarët e Shafiq-it do ia japin votat<br />
kandidatit të tyre, nuk diskutohet, sepse ata<br />
janë të bindur prej tij. Të tjerët nuk janë, siç<br />
nuk është për shembull një specialist i ri kompjuterash:<br />
“Unë nuk mund të zgjedhj Shafiqin,<br />
sepse ai ka lidhje me regjimin e vjetër.<br />
Mursi është kandidati im i preferuar. Ai është<br />
shumë aktiv dhe ka bërë shumë, edhe politikisht.<br />
është e qartë që ekzistojnë edhe rezerva<br />
ndaj Vëllazërisë Myslimane dhe politikës së<br />
tij, por në të ardhmen ata mund t‘i bëjmë<br />
shumë gjëra më mirë, duke dëshuar njerëzit<br />
dhe jo duke marrë vendime në favor të vetes”.<br />
Përveç tyre ekziston edhe grupi i atyre janë<br />
fokusuar në zhvillimet politike dhe ekonomike<br />
të vendit. Për ndërtimin e një Egjipti të ri pa<br />
njerëz radikalë dhe pa fanatikë fetarë, siç thotë<br />
ky burrë: “Për postin e presidentit, duhet të<br />
ketë një kandidat të mirë, por asnjëri nga dy<br />
kandidatët nuk është i tillë. Ne nuk duam që<br />
të rikthehet ajo që ka qenë. Po ashtu shumë<br />
vetë në Egjipt nuk duan që vendi të kthehet<br />
në shtet fetar, ne duam një Egjipt të moderuar<br />
dhe modern”. Një Gjykatë në Kajro vendosi<br />
dy ditë më parë që t’i shpallte zgjedhjet parlamentare<br />
të pavlefshme dhe të shpërbënte<br />
shpërbërjen e parlamentit, është e paqartë si<br />
do të venë zhvillimet në Egjipt. Nuk mendohet<br />
që Këshilli Ushtarak të japë në fund të muajit<br />
pushtetin, siç është njoftuar. Kujt t’ia kalojë<br />
pushtetin Këshilli. Vendi nuk ka ende një<br />
qeveri civile të zgjedhur. Një president të ri<br />
do të ketë pas pak ditësh, por kompetencat e<br />
tij duhet të përcaktohen nga organizmi ushtarak<br />
që është në fuqi. E paqartë është nëse do<br />
të ketë zgjedhje të reja, në mënyrë që vendi të<br />
ketë parlament. Shumë pyetje kanë mbetur pa<br />
përgjigje. Fundjava do të qartësojë kush do të<br />
jetë presidenti i ri i Egjiptit.<br />
<strong>55</strong> 7
Change language