KONTRAPUNKT - Gazeta 55

gjitha zhanret e muzikës
zhanrin simfonik, ose më saktë në
muzikën serioze, duke përfshirë dhe
atë instrumentale apo të dhomës.
Ndërsa, afrimi im me muzikën e lehtë
dhe të tjerat të evidentuara më
sipër, ka ndodhur, ndoshta, për shkak
se ato kanë pasur më tepër zhvillim
dhe audience në vendin tonë
dhe, kanë ofruar më tepër mundësi
për të qënë aktiv, e më afër, edhe me
një publik më të gjerë.
- Megjithëse jeni një kompozitori
i inkuadruar thellesisht në fushën e
muzikës serioze, ju keni lëvruar, siç e
pohuat, edhe zhanrin e muzikës së
lehtë, ku jeni vlerësuar me çmime të
ndryshme. Ky mund të tingelloje sot
si një rast i veçantë, pasi brezi i kompozitorëve
profesionistë që shkruanin
edhe muzikë të lehtë si Gaci, Dizdari,
Mula, Laro, Ibrahimi etj., duket
i tejkaluar, ndërsa kompozitorët e
sotem, te orientuar drejt muzikës së
lehtë, nuk e kapërcejnë pragun e këtij
zhanri. Ç’mund të na thoni për këtë?
Më ka interesuar, siç u shpreha
dhe më lart, që të kompozoj në të
gjitha zhanret e muzikës. Duke qenë
se atmosfera e muzikës serioze nuk
është aty ku duhet të jetë (mungojnë
aktivitetet specifike për këtë lloj krijimtarie
si dhe suporti nga organizmat
përkatës), detyrimisht që krijimtaria
ime u hap edhe në gjini të tjera,
të cilat aplikohen dhe kanë aktivitetet
e tyre. Në këtë kontekst, lëvrimi
i zhanreve të ndryshëm muzikor është
i lidhur ngushtesisht dhe mbi të
gjitha, me deshirën dhe pasionin
tim për të krijuar vazhdimisht, pasi
gjykoj se talenti dhe profesionalizmi
i kompozitorit mund te dëshmohet
në të gjitha zhanret, pse jo edhe
përmes gjinisë më të vogël muzikore,
siç është kënga, të cilën e preka
dhe pak më sipër. Përsa i përket kompozitorëve
që po kompozojnë
vetëm në zhanrin e muzikës së lehtë,
mendoj se ajo është zgjedhje e
tyre, drejtimi dhe dëshira e tyre. Edhe
muzika e lehtë ka një sharm të vetin,
ka një lloj estetike të sajën, aq më
tepër ka më shumë publik dhe është
më e perceptueshme prej tij. Gjykoj
se po të mos shkruanin edhe profesionistët
në këtë zhanër, atëhere do
të shkruanin vetëm amatorët!
- Si ju ka intriguar muzika e teatrit
por sidomos ajo e filmit (ku keni
spikatur me kolonën zanore të filmit
’’Gjoleka, i biri Abazit’’) ? A është e
lehtë apo e vështirë përshtatja me këto
gjini si skenike dhe filmike?
Muzika e teatrit (për të cilën kam
shkruar shumë) dhe e ajo e filmit
janë lloje specifike të të konceptuarit
të muzikës ose një mënyrë e
veçantë e të shprehurit kreativ, të
cilat më intrigojnë dhe më japin
kenaqësi në proçesin kompozicional.
Secila prej tyre ka abstragimet e veta,
mënyrën e vet të komunikimit estetik
dhe artistik (si rezultat i bashkimit
edhe me artet e tjera, për të
cilët duhet të kesh njohuri të konsiderueshme)
por, sidomos, filmi
është shumë intrigues; aq më tepër
që sot filmi është një nga llojet e
artit që ka një evolucion tepër të
madh në botë dhe krijon më tepër
impakt tek publiku. Njëkohësisht,
filmi, nga vetë koncepti se si është
ndërtuar - imazhet e tij vizuale, të
jep mundësinë e të shprehurit kompozicional,
pak më qartë dhe më
thjeshtë sesa në gjinitë e tjera, por
njëkohësisht, ka dhe një përqëndrim
më të madh emocional për të thënë
përmes muzikës atë që duket por, dhe
atë që fshihet pas rekuizitës filmike.
Kolonat zanore (që kam krijuar
për filmat që më janë ofruar) i kam
krijuar me shumë dëshirë, pasi së
pari më ka intriguar skenari dhe
shesh xhirimi (personazhet dhe situatat
e ndryshme filmike), të cilat
më kanë frymëzuar për të krijuar
mbi to materialet muzikore: si p. sh.
tek ’’Gjoleka, i biri i Abazit’’, me regji
të të madhit Dh. Anagnosti - një
film mjaft interesant dhe i realizuar
artistikisht, i cili të jepte mundësi
për të abstraguar me muzikën.
Konkretisht, jam mbështetur në
disa tema muzikore për krijimin e
planit kompozicional të aksionit
filmik (janë më tepër krijime të mirëfillta,
ndërsa për disa momemte
filmike kam shfrytëzuar motive popullore,
duke pasqyruar edhe zonën
ku zhvillohet ngjarja). Me pasion
dhe impenjim kam punuar edhe për
kolonat zanore të disa filmave
televizivë, si: seriali komik ’’Komuna
e Parisit’’ i regjizorit Altin Basha,
’’Në kërkim të kujt’’ një serial dramatik
i regjizorit Gjergj Xhuvani, etj.
Me të vërtetë është një fushë shumë
simpatike, ku arrin të krijosh një
muzikë të qartë, të kuptueshme dhe
të ndjeshme, pra arrin të kapësh thelbin
në atë çfarë ndodh në film dhe e
paqyron përmes muzikës, që është
padyshim një nga komponentet më
të rëndësishëm të artit të shtatë.
Vështirësitë kryesore në proçesin krijues
janë, fillimisht, ato që lidhen
me gjetjen e bulëzës - motivit, temës
fillestare (karakterit të saj përshkrues
emocional) apo më tej, materialit të
duhur muzikor për skenat përkatëse.
Por, gjithësesi, është një fushë e
parapëlqyer për mua dhe më jep
shumë kënaqësi dhe sodisfaksion.
- Ju keni patur një lidhje të veçantë
me kompozitorin e larguar tashmë
nga jeta, Kujtim Laron. A ka ndikuar
edhe ai në këtë proces, duke ditur që
është cilësuar një „Morricone shqiptar“
i muzikës së filmit?
Vërtet, kam pasur një lidhje
miqësore dhe profesionale me kompozitorin,
Kujtim Laro. Ka qenë
një nga miqtë e mi më të ngushtë.
Një kompozitor, i cili ishte tepër
profesionist në krijimtarinë e tij, sidomos
në muzikën e filmit, ku ka
lënë mjaft perla. Mund të them me
bindje se pesë apo gjashtë kolona
zanore të krijuara prej tij, mund të
jenë vërtetë kolona zanore të shkëlqyera
edhe për filmat e Hollywood-it,
sidomos muzika e filmave
historike. Së bashku kemi punuar
një muzikë filmi, konkretisht, muzikën
e filmit ’’Lule të kuqe, lule të zeza’’
(me regji të Mevlan Shanajt) që ishte
dhe puna e fundit dhe epilogu i
jetës së tij. Kujtimi krijoi muzikën,
ndërsa unë orkestracionin dhe realizimin
muzikor në studio. Kjo eksperiencë
ishte vërtet një përvoje
shumë e frytshme dhe me shumë
interes për mua, pasi bashkëpunova
me „ikonën“ e muzikës së filmit shqiptar.
Më vjen vërtet shumë keq që
u nda kaq shpejt nga jeta, në rradhë
të parë për të jetuar fizikisht por,
edhe për të dhënë akoma nga talenti
dhe profesionalizmi i tij për muzikën
dhe artin shqiptar.
- Krijimtaria juaj në këtë hapësirë
të re konceptuale dhe të teknikës kompozicionale
mendoj se nuk e ka humbur
„tharmin“ ose ndjeshmërinë artistike
që, sot, për mendimin tim, sikur
është pozicionuar në një tjetër dimension,
drejt një procesi laboratorik me
„formula të gatshme“ të karakterit
thjesht teknik (një fenomen ky i evidentuar
jo vetëm tek kompozitorët
tanë por edhe ata të huaj) pra, duke
„eliminuar“ pak nga pak emocionin,
atë që muzika e ka në ADN-në e saj,
dhe, për më tepër, identitetin artistik
të gjithsecilit krijues. A është e vështirë
të përshtatesh në këtë situatë sa diverse
por edhe të „homogjenizuar“ me këto
tendenca që vetëm ndërrojnë veshjen por
të gjitha përfundojnë njësoj - po në një
lloj krijimtarie muzikore eksperimentale?
Si e gjykoni ju këtë proces?
Hapja e vendit tonë pas 90-tës,
hapi edhe mundësitë e reja konceptuale
dhe teknike të kompozimit të
muzikës. Sigurisht që edhe unë tentova
duke u njohur më shumë me
literaturën bashkëkohore dhe studiuar
për të eksperimentuar dhe kompozuar
në teknikat e shek. XX.
Duke u bazuar edhe në formimin tim
shkollor klasiko-romantik, mbështetur
në teknikat tradicionale tonale
- modale, njohja dhe studimi i teknikave
të reja të shek. XX, specializimet
jashtë shtetit (në Gjermani) më
pasuruan profesionalisht dhe krijuan
tek unë një bagazh të ri për mënyrën
e kompozimit, duke e evoluar gjuhën
dhe teknikën time kompozicionale,
drejt teknikave bashkëkohore,
por pa e humbur ADN-në time si
krijues. Jam mbështetur gjatë
proçesit kompozicional, në disa prej
teknikave më të njohura bashkëkohore,
të tilla si serializmi e, deri diku,
tek dodekafonizmi, ndërsa në disa
prej punimeve tek aleatorika, muzika
elektroakustike, muzika me citat,
minimalizmi etj. Pjesa më e fundit
e krjimtarisë sime është më e
stabilizuar, në atë që do t’a quaja
„polistilistikë“. Pra, mundohem që
të përziej stile të ndryshme, mënyra
të ndryshme të të konceptuarit të
muzikës, të trajtimit harmonik, të
trajtimeve tonale, modale dhe atonale.
- Cilat janë projektet tuaja më të
afërta?
Sapo kam përfunduar një pjesë
për kitarë solo. Jam duke punuar për
një trio për violinë, violonçel dhe
piano - një vepër homazh për kompozitorin
Kujtim Laro, si dhe po
punoj paralelisht edhe një vepër
vokalo - simfonike. Këto janë tre
projektet e mia më të afërta.
-Duke ju uruar suksese të mëtejshëme
në karrierën tuaj artistike, s’më
mbetet veçse t’ju falenderoj për këtë
intervistë. Faleminderit!
Intervistoi: Eldison MUHO
Student i vitit të dytë muzikologji
Universiteti i Arteve, Tiranë
KONTRAPUNKT
Kontaktoni në
Fakulteti i muzikës, promotor
i lëvizjes artistike në Tiranë
Nga Eliona LICI
As/Pedagoge pranë Universitetit
të Arteve Tiranë
Vazhdimësia koncertore ka
krijuar traditën dhe ka
marrë formën e saj të plotë
e cila rrjedh natyrshëm në Universitetin
e Arteve, puna intensive dhe
sfidat tashmë nuk janë një dukuri e
veçantë, por tani më një fakt, që e
ndjejmë për ç’do koncert.
Këtë e vërtetoi dhe bashkëpunimi
i frytshëm i dirigjentit Alqi Lepuri
me një nga orkestrat e Fakultetit
të muzikës në koncertin e ditës
së hënë dt,04,06,2012 në sallën e
Universitetit të Arteve. NË kuadrin
e 100 vjetorit të pavarësisë, është për
tu vlerësuar dhe për tu përshëndetur
për disa arsye fakti i rikthimit tek
veprat e traditës së kompoziotëve shqiptarë
.
Së pari, sepse theu heshtjen e
pamotivuar dhe të pa justifikuar për
gati dy dekada të mungesës së tyre
në jetën koncertale. Së dyti kjo nismë,
veçanërisht nga orchestra simfonike
e fakultetit të muzikës, shërben për
të mundësuar njohjen dhe edukimin
e brezit të muzikantëve të rinj me
veprat kombëtare. Së treti, puna e
kujdesshme e dirigjentit pedagog,
për të realizuar një performancë me
vlera estetike –interpertative , veç programit
mësimor realizon në procesin
formues të studentit veteedukimin
me cilësitë e kësaj krijimtarie
. Kthimi në identitetin e traditës
sonë muzikore është një dukuri
që ka vijushmëri dhe në formacione
të tjera orkestrale të
Universitetit të Arteve. Në këtë
mbrëmje ne brezi i ri patëm rastin të përfshihemi
disa minuta nga emocionet e
sinqerta dhe tingëllimin e freskët të veprës
së kompozitorit Hajg Zacharian.
Prelud i suitës së baletit Legjenda
e Lules Honit, rrikthehet në skenën
shqiptare pas 25 viteve. Premiera e
saj daton më 1987 në TKOB me libret
të Sulejman Matos dhe koreografi
të Gëzim Kacelit . Vepra është
e frymëzuar dhe në përshtatje me
idenë artistike të libretit edhe pse
në kushtet e sforcuara të zbatimit të
metodës së realizimit socialist, i reziston
kohës, shijes, kërkesave dhe
psikologjisë së publikut aktual, duke
u paraqitur e realizuar profesionalisht
me emocion të spikatur
. Hajg Zacharian sot 60 vjec është
krijues i brezit të tretë të kompozitorëve
profesionist në Shqipëri.
I formuar me principe të drejta
krijuese në klasën e kompozicionit
të profesor Tonin Harapi (Artist
I Merituar) përfitoi aftësinë e qartësisë
së idesë artistike dhe shumë
shpejt talenti i tij u përshfaq me
karakteristika individuale. Opusi i
veprave të tij përfshin gjini të ndys-
hme të muzikës vokale, instrumentale
dhe simfonike , gjithashtu ai ka
krijuar këngë për fëmijë, korale, muzikë
filmi dhe veçanërisht njihet si
aranxhues profesionist i shumë veprave
klasike dhe romantike për formacione
të ndryshme orkestrale.
Dirigjernti i mirënjohur Alqi
Lepuri, Artist i Merituar, rravijëzoi
me finesë në përshtajte me kontekstin
ideor e artistik të veprës , stilin
e kompozitorit, që shquhet për ngjyra
të holla dhe një komunikim të drejtpërdrejtë.
Në këtë performancë u evidentua
veç linjave të qarta të përcjelljes
së ides artisitke në sektoret e ndryshme
të orkestrës dhe nje përpjekje e
mirë për një bashkëtingëllim të
unifikuar të sektorit të frymës me atë
të harqeve, veçori këto të njohura në
nje jetë të gjatë dhe aktive koncertore
, karakterizuese për dirigjentin.
Në vijim të koncertit u interpretua
një nga kryeveprat e literaturës
botërrore, simfonina Bota e Re e
kompozitorit çek Antonin Dvorak.
Kjo vepër mori jetë më 1893 ku u
luajt premierë në Carnigie Hall, vepër
e cila dëshmon një mendim të ri,
ide të reja, një fillim të ri, dhe ilustron
magjepsjen e kompozitorit me
muzikën amerikane dhe veçanërisht
me muzikën e saj folklorike.
Simfonia përbëhet nga katër kohë
1)Adagio,2)Largo,3) Skerco,4)Alegro
con fuoco.
Kjo vepër mbart prtendime serioze
jo aq nga pikpamja teknike, por
nga simbolika që përfaqëson dhe nga
potenciali i idesë të të resë. Për arritjen
e një rezultati maximal në interpretimin
e kësaj simfonie nga
orkestra studentore e Universitetit Të
Arteve, një komponent tejet i rëndësishëm
i dirigjentit Alqi Lepuri ishte
shkririja orgnike e qënies së tij
me artistët e rinj në anën psikologjike
e teknike, dhe si rrjedhojë erdhi
mirkuptimi i ndërsjelltë. Në këtë
koncert ekzistonte një raport i
ndërthurur mes përvojës shumë
vjeçare të dirigjentit dhe freskisë e
pasionit rinor. Sëbashku me
orkestrën u kujdesën për të arritur
një ekzekutim rracional, korrekt të
partiturës dhe një interpretim mjaft
shprehës . Është për tu lavdëruar
përcjellja e kontekstit ideor, qartësia
e konceptit të autorit, njohja e thellë
e veprave, e gjitha në memorien e dirigjentit
pa pasur ndihmën e partiturës,
aftësia për ta organizuar së
brëndshmi veprën duke e zbërthyer
teknikisht e artistikisht, duke nxjerrë
në pah në mënyrë të kulluar linjat
e gjithsecilit, tepër i aftë për të renditur
e për të krijuar një kompleks
situatash tepër të gjalla, si dhe është
për tu admiruar aparati shprehës
dirizhorial i dirigjentit që gëzon
një mjeshtëri natyrale në lëvizshmërinë
harmonike dhe në kombinimet
dinamike shprehëse të veprës
duke transmetuar thelbin gjithpërfshirës
e vlerat që gëzon ajo. Sensibiliteti
dhe ekspresitviteti plot finesë i
dirigjentit i imponoi instrumentistëve
të rinj që janë drejt rrugëtimit
profesionist, pathosin, temperamentin
artistik dhe dëshirën për të
kërkuar kënaqësinë tingëllore-estetike
duke shpërthyer gradualisht
ndërmjet detajeve dinamike. Sprova për
realizimin e simfonisë u realizua me
sukses, në sajë të kualiteteve artistike e
drejtuese të dirigjentit. I falenderojmë
artistët për këtë kënaqësi që na dhuruan,
dhe i urojmë që të rritet produktiviteti
i tyre në këtë tendencë për të
konkretizuar e realizuar trajtime interpretative
të niveleve të larta.
E hënë, 18 qershor 2012
55 19