KONTRAPUNKT - Gazeta 55

E PËRDITSHME
E PAVARUR
Drejtor:
FAHRI BALLIU
Kryeredaktor:
ILIR NIKOLLA
Nr. 166 (4956)
Viti XVI i botimit
(numri i parë doli
më 18.10.1997)
E hënë,
18 qershor 2012
NË BRENDËSI
DITA-8
C M Y K
DOSSIER 10- 11
Adresa: Adresa: Rruga
Rruga
“Medar “Medar Shtylla Shtylla”, Shtylla Shtylla ”,
qendra qendra e e biznesit
biznesit
Tel: el: el: 04/2321364,
04/2321364,
Tel: el: 04/232136
04/2321366,
04/232136
Fax:04/2321365,
Fax:04/2321365,
Tiranë
Tiranë
E-mail:
info@gazeta55.net,
info@gazeta55.net,
info@gazeta55.net,
gazeta55mail@
gazeta55mail@
gazeta55mail@
yahoo.com,
yahoo.com,
yahoo.com,
Internet:
www www.gazeta55.al
www .gazeta55.al
Çmimi Çmimi 30 30 lekë lekë
lekë
Greqi Greqi 1,5 1,5 EURO
EURO
SUPLEMENTI “KONTRAPUNKT” 13-21
Përkatësia kombëtare e
Mulliqit është në muzikën e tij
Nga Prof. dr. sc. Akil Mark Koci
INTERVISTË ME KOMPOZITORIN ENDRI SINA
“Më ka interesuar dhe kam kompozuar
në të gjitha zhanret e muzikës”
Rama zhduket për të fshehur
gjurmët e dështimit presidencial
Që prej zgjedhjes së presidentit të ri, Edi
Rama i është zhdukur publikut. Të
gjitha palët u rreshtuan në mbështetje
të institucioneve dhe inkurajuan marrjen
e statusit të kandidatit në vjeshtë, por
Edi Rama është i vetmi që s’del dot në
mejdan. I tmerruar se publiku do t’i
lexojë dështimin presidencial, ai
preferon të dalë nga qarkullimi, me
shpresë se do t’i harrohet sjellja
antishqiptare prej një halabaku politik
Lëvizja “Nano” njofton se po ngre
strukturat në të gjithë vendin
Agasi: Vjeshta në PS nis
me largimin e Edi Ramës
Lëvizja Nano për fitoren e socialistëve
ka vënë në lëvizje edhe mbështetësit e saj
në Durrës. Bardhyl Agasi, ish-deputet i PSsë
së bashku me Paqësor Zenelin, janë dy
Halimi: Emërimet në
gjyqësor, Presidenti të
konsultohet me parlamentin
Ministri i Drejtësisë bën apel për neutralizimin
e praktikës së trashëguar nga
presidenti në detyrë, Bamir Topi i cili ka
shmangur Kuvendin në emërimet e gjyqësorit.
Halimi shpreh sigurinë se dekretet
e Presidencës së Bujar Nishanit do të jenë
fryt i bashkëpunimit me Kuvendin
E majta dhe
kundërshtimet e saj
për çdo lloj reforme
Nga Ilirian Dahri
Pa mbaruar mirë zgjedhjet në vendin
fqinj, filluan të qarkullojnë parashikimet e
para në Europë. Duket se më shumë se për
vetë grekët këto zgjedhje janë të rëndësishme
sidomos për Europën. Sipas një televizioni
belg Rbtf, në orën 17:00, në krye ishte par-
Zgjedhjet në Greqi i japin mandat të djathtës
dhe një koalicioni që e mban vendin në eurozonë
Demokracia e Re konfirmohet si partia e parë në Greqi, duke rritur me më shumë se 6 përqind rezultatin nga zgjedhjet e
prillit. Së bashku me PASOK-un dhe një forcë të tretë politike të së majtës, koalicioni qeverisës pro-euro duket i sigurtë,
edhe pse ka shpresa se në qeveri mund të përfshihen edhe të tjera parti pro-evropiane të të gjithë spektrit politik
1948/Kampet e punës në komunizëm
Shfrytëzimi i
punës për
tharje kënetash
Në prill 1946 qeveria komuniste, pa
humbur kohë nisi të mendojë për shfrytëzimin
e punës së të dënuarve politikë dhe
ordinerë. Kampi i parë për të dënuarit politike
ishte ai i Jubës. Këtu punuan rreth
700 të burgosur nga burgjet afër kampit si
nga Tirana, Durrësi, Kruja, etj. Të burgo-
FORUM
Kinemaja, si
artileri e rëndë
e regjimeve
totalitare
Nga Lavdrim Lita
Kinemaja nuk e dëshiron
diktaturën. Janë diktatorët
që e dëshirojnë kinemanë.
Lenini kishte
për qejf të thoshte se kinematografia
është treni
Analiza/Të
jetosh me
Putinin...
përsëri!
“The Economist”
Në margjinat e
samitit të G20-s, presidenti
i ri, por edhe i vjetër
i Rusisë, Vladimir Putin,
do të takojë Barak Obamën
e Shteteve të Bash-
E hënë, 18 qershor 2012
Ne, Europa
dhe kriza
e partive
Nga Ernesto
Galli della Loggia
(Corriere della Sera)
Që nga fundi i shekullit
të njëzetë partitë e
Evropës nuk duken më të
afta për të prodhuar
udhëheqës të vërtetë
politik, udhëheqës të den-
55 1

POLITIKË
Teknologjia e prodhimit
të energjisë do mbrojë mjedisin
Ashta, energji
në shtator për
100 mijë familje
Hidrocentralet e Ashtës do të mbulojnë nevojat për energji
elektrike të rreth 100 mijë familjeve shqiptare. Përfaqësuesit e
lartë të impiantit energjetik kanë bërë të ditur se në shtator do
të fillojë furnizimi i rregullt me energji, duke mbuluar një pjesë
të madhe të zonës veriore të Shqipërisë.
Sipas këtij informacioni, bëhet e ditur se nga ana teknike puna
për ndërtimin e HEC-ve ka përfunduar dhe ato janë lidhur me
rrjetin e linjës së shpërndarjes prej 110 kv. Pas kësaj pritet që në
vjeshtë të vihet në punë HEC Ashta 1 dhe më pas HEC Ashta 2.
Ndërtuesit dhe drejtuesit e këtyre veprave kanë bërë me dije
se teknologjia e përdorur për prodhimin e energjisë do të mbrojë
mjedisin, duke kursyer me 114 mijë tonë dioksid karboni emetime
në vit. Po ashtu këto hidrocentrale do garantojnë një prodhim
konstant gjatë vitit me kapacitet total prej 53 MW (megavat).
Sasia e energjisë së tepërt do të eksportohet gjatë periudhave
të pikut drejt Malit të Zi dhe Kroacisë.
Gjithashtu, reduktimi i emetimeve të dyoksidit të karbonit
do të rigjallërojë jetën e gjallesave në ujërat e lumit dhe nuk do
të shkaktohet ndotje në det.
Qeveria ka dhënë me koncesion lejen për ndërtimin dhe
shfrytëzimin e hidrocentraleve të Ashtës për një periudhë 35
vjeçare. Pas përfundimit të kontratës, këto vepra energjetike do
t’i kthehen në pronësi shtetit shqiptar. Vlera e investimit në
këto hidrocentralet shkon në më se 200 milionë euro. Pak ditë
më parë punimet në këto hidrocentrale u inspektuan nga kreu i
qeverisë, Sali Berisha, sipas të cilit që nga 2007 e deri më tani
janë investuar afro 2.5 miliard euro në fushën e energjetikës.
Kjo vepër energjetike, një investim prej më shumë se 200 milionë
euro i dy kompanive të njohura austriake në fushën e energjisë
hidrike, VERBUND dhe EVN, nisi testimin e prodhimit
të energjisë. Kryeministri Berisha u takua me drejtues të dy kompanive
dhe përgëzoi ata, që vetëm 27 muaj nga nënshkrimi i
kontratës koncesionare, arritën t’i lidhin turbinat e para dhe të
gjenerojnë energji në rrjetin shqiptar të energjisë. Në bazë të
planit të punës, HEC-i Ashtës, i përbërë nga stacioni elektrik
Ashta 1 dhe Ashta 2, me kapacitet të instaluar prej 53 MË, duke
filluar nga viti 2013 do të prodhojë 240 milion kWh energji elektrike,
duke furnizuar me energji njëqindmijë familje.
Kryeministri inspektoi të gjithë veprën dhe asistoi në nisjen
nga puna të turbinave. Ai e vlerësuar këtë një moment të rëndësishëm
për sistemin energjetik shqiptar, por njëherësh edhe një
vlerë më shumë në përpjekjet e qeverisë “për të përdorur të gjitha
burimet natyrore në funksion të prodhimit të energjisë së rinovueshme”
dhe “zhvillimit të qëndrueshëm”.
Për arritjen e këtij qëllimi, shfrytëzimi i burimeve ujore të
vendit, në vlerësimin e Kryeministrit, mbetet ndër drejtimet kryesore
dhe deri tani janë ndërtuar e rindërtuar 46 HEC-e dhe 100
të tjerë janë në ndërtim, me një vlerë totale prej 2.5 miliardë
euro. Kryeministri theksoi se ka një veprimtarie të ethshme në
këtë fushë, e cika ka tre qëllime kryesore: prodhimin e energjisë
me çmime të leverdishme; krijimin e dhjetëra mijëra vendeve të
reja të punës në procesin e ndërtimit të tyre; ndikimi direkt në
balancën e pagesave, raportet e eksport-importit.
Me rëndësi të veçantë, Kryeministri vlerësoi aplikimin e
teknologjisë më të avancuar të prodhimit të energjisë, me përdorimin
e turbinave tubolare Hydromatrix®, çka e bën hidrocentralin
e Ashtës të jetë “një risi në rrafshin mjedisor”.
Në sajë të kësaj teknologjie, bëhet e mundur të kursehet prodhimi
i 114 mijë tonë dioksid karboni.
2 55 E hënë, 18 qershor 2012
LËVIZJA “NANO” NJOFTON SE PO NGRE STRUKTURAT NË TË GJITHË VENDIN
Agasi: Vjeshta në PS nis
me largimin e Edi Ramës
Lëvizja Nano për fitoren e socialistëve
ka vënë në lëvizje edhe
mbështetësit e saj në Durrës.
Bardhyl Agasi, ish-deputet i PS-së
së bashku me Paqësor Zenelin,
janë dy nga emrat që kanë dalë në
mbështetje të kësaj lëvizje që nga
bërja publike e saj.
Ish-deputeti Bardhyl Agasi,
është shprehur se bashkimi me
këtë lëvizje ka qëllimin e shërimit
dhe forcimit të partisë Socialiste
nga kjo që po vuan.
“U bë kaq kohë që kjo parti nuk
njeh asnjë fitore, në shkelje statutore,
me gabime trashanike, siç ishte
ndryshimi i Kushtetutës. Me një
strategji që ka çuar në fërkimin e
duarve të Berishës sepse ka dalë
gjithmonë ai fitues. Kjo është një
lëvizje e inkuadruar brenda PS-së,
ka shërbimin më të mirë për ta çuar
partinë Socialiste me një siguri të
plotë në zgjedhjet e ardhshme për
fitore”, u shpreh Agasi.
Në lidhje me organizimin në
Durrës, Agasi bën të ditur se edhe
pse kjo lëvizje është në hapat e
para, ka marrë mjaft mbështetje nga
socialistët durrsakë.
“Qëllimi ynë i parë është që ne
të kontaktojmë me bazën e socialistëve
në mënyrë që ti shfaqim
mendimet, vërejtjet tona dhe për
të marrë mendimet e tyre. Duke
filluar nga shtatori të ndjehet fuqishëm
brenda PS-së kjo alternativë”,
thotë ish-deputeti socialist.
Agasi ka kritikuar edhe qëndrimin
e PS-së dhe liderit te saj,
Edi Rama, në fushatën për
zgjedhjen e presidentit të Republikës,
duke mos kandiduar liderin
historik Fatos Nano dhe as dhënien
e emrave të tjerë që PS, sipas
Agasit, i ka me shumicë.
Robert Zoelick: Politikanët evropianë gjithmonë veprojnë një ditë më vonë
Shtohen zërat kritikë të
ekspertëve të lartë ekonomik ndaj
liderëve botërorë. Presidenti në
largim i Bankës Botërore, Robert
Zoelick, ka thënë se udhëheqësit
evropianë nuk po bëjnë sa duhet
për të zgjidhur krizën e borxheve
dhe duhet të veprojnë më shpejt.
“Politikanët evropianë gjithmonë
veprojnë një ditë më vonë.
Dhe, kur zihen ngushtë, ata
marrin masa të reja të likuiditetit”,
ka thënë Zoelick në një
intervistë për gjermanen “Der
Lëvizja Nano për Fitoren e Socialistëve
i është drejtuar me një
tjetër ftesë gjithë socialistëve për
të risjellë liderin historik Fatos
Nano në krye të PS-së, pasi sipas
saj, ai di dhe mundet të mundë Sali
Berishën. Kjo lëvizje bën me dije
se “së shpejti do të nisë nismën
statutuore me anëtaret e PS për të
kërkuar largimin e Kryetarit të pamerituar
dhe humbës kronik Edi
Rama, si edhe për të sjellë në Krye
të PS, Kryetarin Historik dhe
Fitues Fatos Nano”.
Në një deklaratë për shtyp, kjo
lëvizje ka akuzuar sërish kreun
aktual të PS-së, Edi Rama si kryetari
përçarës e që i ka sjellë vetëm
humbje socialistëve.
“Fatos Nano i sjell në vëmendje
Kryetarit të pamerituar dhe
humbës kronik të PS Edi Rama, se
Nano ka qenë për 15 vite Kryetar i
PS e sot është aktualisht Anëtar i
Asamblesë Kombëtare të PS.
Askush nuk mundet ti mohojë,
Ekspertët e lartë të ekonomisë,
kritikë ndaj liderëve botërorë
Spiegel”. Sipas Zoelick, Banka
Qendrore Evropiane, përmes
hapave të likuiditetit, ka blerë
kohë për liderët e rajonit, por ajo
ka bërë pak për te zgjidhur
problemet strukturore të bllokut
evropian. Nëse Evropa vazhdon të
ngurrojë, Zoelick ka paralajmëruar
se ajo mund të humbasë
ndikimin global. Ai po ashtu i ka
bërë thirrje Gjermanisë të marrë
rolin udhëheqës dhe të vazhdojë
të shtyjë përpara reformat fiskale
dhe strukturore.
deformojë apo zhbëjë historinë dhe
vlerat më të mira ndër vite të PS
bashkë me Fatos Nanon. Askush
nuk mundet ta nxjerrë Fatos
Nanon jashtë PS”.
Lëvizja Nano për Fitoren e Socialistëve
u bën thirrje të gjithë
anëtarëve të PS dhe të gjithë popullit
të majtë, popullit opozitar që
t’i bashkohen kësaj lëvizjeje duke
regjistruar emrat e tyre pranë
zyrave përkatëse të koordinimit që
po ngrihen me shpejtësi në çdo
qytet e fshat. Procesi i regjistrimit
të mbështetësve e vullnetarëve të
kësaj Lëvizjeje ka filluar, e shumë
shpejt do t’ju bëjmë të njohur
emrat e të gjithë koordinatorëve
kudo në çdo cep të Shqipërisë si
edhe detajet e kontakteve ku mund
të drejtoheni. Lëvizja Nano për Fitoren
e Socialistëve është një projekt
përbashkues i socialistëve,
popullit të majtë, popullit opozitar,
e si i tillë është një projekt
fitues.
Zoelick përfundon mandatin e
kreut të Bankës Botërore më 30
qershor. Ai do të pasohet nga
mjeku Jim Jong Kim.
Ndërkaq, ish-kryeministri
britanik dhe në të njëjtën kohë
një nga ekonomistët më të
respektuar në shkallë botërore,
Gordon Braun akuzoi
udhëheqësit evropian se nuk po
ngrihen në lartësinë e sfidës së
krizës, duke paralajmëruar se
Evropa mund të përballet me një
dekadë të humbur.

Rama zhduket për të fshehur
gjurmët e dështimit presidencial
Që prej zgjedhjes së presidentit të ri, Edi Rama i është zhdukur publikut. Të gjitha palët u rreshtuan në
mbështetje të institucioneve dhe inkurajuan marrjen e statusit të kandidatit në vjeshtë, por Edi Rama është i
vetmi që s’del dot në mejdan. I tmerruar se publiku do t’i lexojë dështimin presidencial, ai preferon të dalë
nga qarkullimi, me shpresë se do t’i harrohet sjellja antishqiptare prej një halabaku politik
Përfundimi i procesit të zgjedhjes së
Presidentit, përveçse e konfirmoi atë si një
proces normal, ka konfirmuar edhe rikthimin
në normalitet të jetës politike shqiptare.
Përjashtim bën vetëm Edi Rama.
Ndërsa pas zgjedhjes së Presidentit të
ri, të gjitha palët janë të lexueshme, Edi
Rama është bërë edhe më i palexueshëm,
me zhdukjen e tij për të fshehur gjurmët
edhe të humbjes presidenciale.
Në këtë post-proces të zgjedhjes së Presidentit,
e lexueshme është mazhoranca.
Me vullnetin dhe disa kandidatura konsensuale
për president, mazhoranca demonstroi
se ishte e gatshme të përqafonte edhe
rekomandimet e ndërkombëtarëve për këtë
proces. Duke u bërë e qartë dhe e lexueshme
në këtë proces, për mundësimin e zgjedhjes
së një kandidati konsensual, mazhoranca më
se një herë ftoi opozitën që të mos vetë-përjashtohej
nga ofrimi i kandidatëve të mundshëm
të saj, por edhe të konsensusit për
kandidaturat e mazhorancës. Ndërsa procesi
i zgjedhjes së Presidentit, mori fund,
qartësia vazhdon të shoqërojë sjelljen e
mazhorancës.
Si deputetët e mazhorancës, ashtu edhe
qeveria, i janë rikthyer aktivitetit normal.
Me vijimësinë normale të aktivitetit të
saj, në përmbushje edhe të detyrimeve që ka
marrë përsipër, mazhoranca në kuvend është
e qartë në aktivitetin e saj. Ndërsa objektivi
më i afërt madhor, është marrja e statusit
të vendit kandidat, në funksion të saj,
angazhimi i deputetëve të mazhorancës është
në nivelet që e kërkon përmbushja e këtij
objektivi.
Jo vetëm kaq, por edhe qeveria, vazhdon
aktivitetin e saj normal.
Në këtë post-proces të zgjedhjes së Presidentit,
edhe Fatos Nano është i qartë.
I vetëshpallur si kandidat për president,
pas mos-përmbushjes së kësaj ambicie, me
qëndrimet dhe aktivitetin e tij, është më i
qartë nga Edi Rama. Duke e vlerësuar marrjen
e statusit të vendit kandidat, si një gjë
shumë të rëndësishme, më se një herë i ka
bërë apel opozitës të bëhet pjesë e përmbushjes
së detyrimeve, si kushte që duhen
plotësuar.
Jo vetëm kaq, por ai shkon edhe më tej,
kur me lëvizjen më të fundit, por tenton “ta
shkundë” PS-në dhe lidershipin e saj.
Në këtë rikthim të jetës politike në normalitet,
vetëm Edi Rama, ka ngelur në pozi-
Kryeministri Berisha, mesazh ngushëllimi
për ndarjen nga jeta të Princit të Arabisë
Kryeministri Sali Berisha i ka dërguar
dje një telegram Madhërisë së tij,
Kujdestarit të dy Xhamive të Shenjta,
Mbretit të Arabisë Saudite Abdullah bin
Abulaziz Al Saud ku i shpreh atij, në
emër të qeverisë shqiptare, ngushëllimet
për ndarjen nga jeta të Princit të
Kurorës, zëvendëskryeministrit dhe
ministrit të Brendshëm të Mbretërisë së
Arabisë Saudite, Nayef bin Abdulaziz Al
Saud.
Në këtë mesazh drejtuar Madhërisë
së Tij, Mbretit të Arabisë Saudite
Abdullah bin Abulaziz Al Saud, kryeministri
Berisha shkruan se, “Ndarja nga
jeta e Princit të Kurorës, zëvendëskryeministrit
dhe Ministrit të Brendshëm të
tat e pasivit, duke zgjedhur ët bëjë interesantin
me zhdukjen e tij publike.
Ai e ka një hall, që e detyron të zhduket.
Për atë, zgjedhja e Presidentit ishte një tjetër
dështim, përkundër kërcënimeve që kishte
lëshuar në mënyrë të përsëritur.
Por dëshirat dhe kërcënimet e tij, sikurse
u mësua, ishin jashtë mundësive të tij, për
të mbajtur peng edhe këtë proces. Në përfundim
të tij, kur tashmë kemi një President
të ri të zgjedhur, Edi Rama zgjedh që
për të shmangur vëmendjen e dështimit të
zhduket përkohësisht.
Mbretërisë së Arabisë Saudite, vëllait të
dashur të Madhërisë suaj, Najef bin
Abdel Aziz, ishte një lajm tronditës dhe
humbje e madhe për Madhërinë tuaj,
vendin dhe kombin tuaj dhe për miqët
tuaj në Shqipëri dhe në botë”, thuhet në
mesazhin e kryeministrit Berisha.
“Shqiptarët dhe Shqipëria kanë pasur
tek Princi i Kurorës një mik të madh dhe
të çmuar. Duke ndarë zinë dhe
hidhërimin e kësaj dite të rëndë, në emër
të qeverisë shqiptare ju përcjell ju
Madhëri, familjes dhe kombit tuaj mik,
ngushëllimet më të sinqerta dhe i lutem
Zotit, se bashku me ju, që shpirti i
vëllait Najef, Princit të Kurorës, të gjejë
paqen e merituar”, përfundon mesazhi.
Kontaktoni në politikë@gazeta55.net
Kontaktoni në politikë@gazeta55.net
E hënë, 18 qershor 2012
POLITIKË
REFORMA ZGJEDHORE
PD dhe PS,
diskutime mbi
përbërjen e KQZ-së
Reforma zgjedhore është sfida e politikës
kur kanë mbetur edhe pak javë nga mbyllja e
sesionit parlamentar. Burime pranë shumicës
parlamentare bëjnë të ditur se zyrtarisht
opozita ka bërë vetëm një propozim për KQZnë,
sipas të cilit, gjashtë anëtarë të zgjidhen
me formulën aktuale, ndërsa kryetari të dalë
nga një prej institucioneve të Drejtësisë.
Ky propozim është hedhur poshtë nga
shumica dhe nga ky moment nuk ka pasur
asnjë zhvillim të ri.
Dy ditë më parë, në një prononcim për
mediat, bashkëkryetari socialist i Komisionit
të Reformës Zgjedhore, Damian Gjiknuri,
tha se “kemi themeluar ca kontakte të para
dhe besoj se duhet të shikojmë mënyrën se
si duhet të qasemi drejt reformës zgjedhore,
pasi janë gjera që kanë mbetur dhe duhet të
gjejmë dhe modalitetet si do ta shtyjmë përpara
këtë proces. Që të rivëmë në punë Komisionin
për një periudhë të shkurtër kohe,
në mënyrë që të trajtojmë çështjet e mbetura
që nuk patëm mundësi t’i adresojmë deri
në 15 maj, siç e kishim afatin”, thotë Gjiknuri.
Çështja e dytë për të cilën palët ende
nuk kanë rënë dakord është ajo e hapjes së
kutive. Shumica ka hedhur poshtë propozimin
e opozitës që kërkon hapjen e kutive sa
herë e propozojnë dy anëtarë të KQZ-së.
Sipas PD-së, kutitë mund të hapen vetëm
me vendim gjykate. Komisioni i reformës
zgjedhore pritet të mblidhet gjatë kësaj jave
për të diskutuar rreth modaliteteve dhe formulës
së KQZ-së. Në vëmendjen e partive
politike, veçanërisht opozitës, është ende i
freskët apeli i komisionerit për Zgjerimin,
Stefan Fule për finalizimin e reformës zgjedhore
brenda afateve të parashikuara në marrëveshjen
politike të 14 nëntorit.
Ekspertët: Ankimimet, jo në KQZ/
Ekspertët e çështjeve zgjedhore e shohin
zgjidhjen e problemit të ankimimeve dhe rinumërimin
e votave tek kolegji zgjedhor,
duke përjashtuar kategorikisht KQZ-në nga
ky proces. Çlirim Gjata thotë se nuk duhet
të jetë Komisioni Qendror i Zgjedhjeve ai që
të vendosë për ankimimet dhe rihapjen e
kutive, por gjykata. “Të ndryshohet sistemi
i konceptit të punës në këtë institucion. Nga
një institucion që i pranon ankimet dhe
gjithë kjo është Thembra e Akilit, të kthehet
në një institucion administrativ i cili merret
vetëm me përgatitjen e bazës materiale,
shpërndarjen e saj, përgatit zgjedhjet e kaq.
Gjithçka tjetër të kalojë në Gjykatë. Edhe
rezultati kur ankimohet, dhe pavlefshmëria,
nga KZAZ të ankohet direkt te gjykata i cili
kërkon pastaj një sistem të ri të administrimit
gjyqësor për zgjedhjet”, u shpreh ish
kreu i KQZ-së, Çlirim Gjata.
Por, si mund t’i administrojë një kolegj
zgjedhor i vetëm problemet elektorale nëse
partitë kërkojnë rinumërim të kutive në të
gjithë qarqet e vendit? Gjata thotë se krijimi
i 6 kolegjeve të tilla do të bëjë të mundur
shqyrtimin e çështjeve dhe nxjerrjen e fituesit
të zgjedhjeve në kohë reale.
“Nëse shkoni në gjykatë mbaron shpejt,
por një sistem i ri i administrimit gjyqësor,
për çështjet zgjedhore, jo ky që është me një
kolegj. Mund të ndahet të bëhet me gjashtë
kolegje. Një kolegj për dy qarqe për shembull.
Ky siç është por me disa gjykata”, thotë Gjata.
55 3

FORUM
Kontaktoni në opinion@gazeta55.net
Nga Ilirian Dahri
Pa mbaruar mirë zgjedhjet në
vendin fqinj, filluan të qarkullojnë
parashikimet e para në Europë.
Duket se më shumë se për vetë
grekët këto zgjedhje janë të rëndësishme
sidomos për Europën. Sipas
një televizioni belg Rbtf, në
orën 17:00, në krye ishte partia
Demokracia e Re e liderit Antonio
Samaras, i cili është pro respektimit
të marrëveshjes me Bashkimin
Europian. Më pas renditej Siriza,
partia ekstremiste e majtë e cila
është në favor të qëndrimit në
zonën euro por duke dashur të
rishikojë ndërkaq edhe masat e
kursimeve të planit të shpëtimit
prej 130 miliardë dollarë të Bashkimit
Europian, Bankës Qendrore
Europiane dhe Fondit Monetar
Ndërkombëtar, me 27%. Pastaj
vinte Pasoku, partia që është pro
masave të kursimeve të Venizelos,
dhe në fund partitë e ndryshme
komuniste. Vetëm dy ditë më pare
ish kryeministri grek Papandreu,
që nga zyra e tij në Fondacionin
Papandreu, kishte folur hapur me
shtypin ndërkombëtar për votën e
Greqisë e cila “mund ta shpinte
akoma në krizë botën”. Sipas ish
kryeministrit “Nëse do të ishte
bërë referendum mbi Memorandumim
“që ai i kishte propozuar
ish presidentit francez Sarkozi dhe
që ky i fundit nuk e kishte pranuar,
ndërsa kancelarja Angela Merkel
kishte qenë dakort “ndoshta
Greqia nuk do të ndodhej në këtë
situatë”. “Europa për të mbijetuar
duhet të jetë demokratike”. Gjithmonë
sipas ish kryeministrit grek
Nga Lavdrim Lita
E majta dhe kundërshtimet
e saj për çdo lloj reforme
KINEMAJA, SI ARTILERI E RËNDË E REGJIMEVE TOTALITARE
Kinemaja nuk e dëshiron diktaturën.
Janë diktatorët që e dëshirojnë
kinemanë. Lenini kishte për qejf të
thoshte se kinematografia është treni
i revolucionit bolshevik dhe një
herë u shpreh: “është arti më i fortë”.
Në Itali, diktatori fashist Musolini,
për të mos ngelur prapa Leninit,
shkroi me dorën e tij: kinemaja
“është arma më e fortë”. Në Shqipëri
citati i Leninit u përkthye: “kinemaja
është artileria e rëndë e artit”.
Ndërsa Josef Gebëls, shefi i propagandës
së Hitlerit, adhuronte kinemanë
dhe e rekomandonte. Zërat
poshtë e lart thoshin se ishte për
shkak të aktoreve. Një e vërtetë e
pjesshme: Gëbels kish kuptuar
rëndësinë e imazheve të rrejshme për
qëllime propagandistike. Së bashku
me Hitlerin përpara një mitingu në
një qytet të vogël gjerman panë në
kinemanë lokale filmin me tematikë
mitologjike “Nibelungët” të
4 55 E hënë, 18 qershor 2012
dhe lideri i Sirizës “është vetëm një
populist i majtë” por nuk mund të
konsiderohet një progresist i
vërtetë. Ky radikal i majtë “është
kundër çdo reforme, do të centralizojë
akoma dhe më shumë ekonominë,
do të rrisë numrin e
punonjësve publikë dhe i ka folur
popullit që mos të paguajë më autostradën,
dhe as taksat. Ai nuk
është gjë tjetër veçse një formë e
fenomeneve oportuniste dhe demagogjike
që kemi jetuar përgjatë viteve
pas rënies të regjimit të kolonelëve”.
Lideri i ekstremistëve të majtë grekë
nuk ka një program të qartë. Ndoshta
vetë Bashkimi Europian duhet të
regjisorit Fritz Lang. Duke dalë nga
kinemaja Hitleri i ekzaltuar i rrëfen
bashkëpunëtorit besnik: “kur do të
marrim pushtetin ai do të jetë
regjisori ynë”. Profecia u bë realitet,
Gëbels e thirri regjisorin Lang dhe i
propozoi ofertën. Por nuk u arrit në
një marrëveshje. Paskëtaj Gebëls
përzgjodhi një grua me talent të
padiskutueshëm: Leni Riefenstahl.
Kuptohet vetiu që kinemaja i
tërheq si magnet diktatorët. Ata
duan ta kontrollojnë dhe nëse është
e mundur të jenë dhe vetë protagonist.
Në pamundësi imitojnë gjestet
e heronjve të filmave qofshin personazhe
të mirë apo të këqij. Musolini
shkoi deri aty sa qortoi aktorin
Annibale Ninchi në filmin për
luftërat punike: “Shipioni Afrikan”
sepse aktori nuk e interpretonte romakun
e lashtë njëlloj si lëvizjet e
Duçes. Ndërsa Hitleri adhuronte
shefin e qytetit të krimit të “M.
Monstra e Dyseldorfit” të regjisorit
Lang: i imitonte gjestet, mimikën,
tentonte më shumë tek integrimi
europian dhe ndoshta hapi i parë
mund të ishte një bashkim bankar
europian. Ndërkaq për Greqinë problemet
janë me të vërtetë të shumta.
Jemi në sezonin e vërës një periudhë
në të cilën shpeshherë ka patur provokime
në detin Egje. Por në këto
momente Greqia nuk është e aftë për
hir edhe të ekonomisë së saj që të
reagojë me fqinjët e saj. Sipas përfaqësuesit
të Internacionales socialiste
“duhet një siguracion i shpejtë,
një garanci europiane për depozitat
në mënyrë që të ndalet dhe të evitohen
rradhët e gjata nëpër banka. “Në
kohën kur unë isha kryeministër
sjelljet prej kapobande gati për veprim,
me xhaketë lëkure të veshur si
uniformë. Kurse Stalini kishte një
sozi: Mikhail Gelovani. I pëlqente tejmase
për interpretimin heroik në
filmin “Rënia e Berlinit” të regjisorit
Mikhail Chiaureli. Në fund të projeksionin
privat në sallën kinematografike
të Kremlinit thonë se e
panë me një shami në dorë.
Diktatorët e dashurojnë kinemanë.
Pas Luftës së Dytë Botërore,
industria kinematografike në Shqipëri,
Rumani, Bullgari dhe
Jugosllavi pati një impuls të fortë nga
ana e regjimeve, synimi i të cilave
ishte të edukonin masat me vlerat
prej të cilave këto sisteme frymëzoheshin:
revolucion, komunizëm,
komb dhe progres. Në këtë mënyrë,
nisën të merrnin formë modele të
reja prodhimi dhe shumë shpejt u
ndërtuan edhe infrastruktura të
mëdha: studiot “Avala” dhe “Jadran”
në Beograd e Zagreb, “Boyana” në
Sofje dhe “Kinostudio”, “Shqipëria
ishim shumë të kujdesshëm për të
ndërtuar një mburojë mbrojtëse dhe
në fund ja kemi arritur edhe pse me
vonesë” - nënvizon më tej përfaqësuesi
i Internacionales socialiste i cili
më tëj evidenton edhe gabimet e vetë
Greqisë me një evazion fiskal endemik,
me korrupsion dhe një deficit
të lartë. Më tej ka shtuar se nuk
mund të flitet për një G20 por për
një G.0 me vende që nuk dinë të
qeverisin sistemin financiar global.
Në fakt direkt pasi të mësohet rezultati
përfundimtar i zgjedhjeve
në vendin fqinj çështja europiane,
me krizën ekonomike dhe atë financiare
do të diskutohen në G20.
e re” (1952), në Tiranë. Enver Hoxha
do të shtinte në dorë mekanizmin
e imazheve dhe iluzioneve për ta përdorur
si një lavatriçe kombëtare për
lavazhin e trurit. Sigurisht do të ishin
vitet 60-të nisja e propagandës
thellësisht komuniste me një sërë
filmash me subjekte lufte kundër
pushtuesve okupatorë. Patetizmi,
rrejshmëria, dogmatizmi moralizues
dhe boshti i partisë përbën lëndën e
parë të këtyre filmave narkotizues të
ndërgjegjes dhe lirisë. Mund të thuhet
pa asnjë presje se luftën më reale
partizanët e kanë bërë kur kanë
qenë aktorë jo protagonist të filmave
me subjekt të luftës së dytë botërore.
Heroizmat e tyre janë të padokumentuara
sepse kishin parimin se historia
bëhet me grykën e pushkës.
Megjithatë çdo e keqe e ka një anë
pozitive: personazhet negative janë
më të besueshëm dhe të portretizuar
mirë (ndonëse të tipizuar në mënyrë
tendencioze, për shembull: Ndrek
Luca veriori, katoliku, etj.) kurse
Qëllimi është që Europa nga fjalët
të kalojë tek aksionet e saj. Sepse
rreziku është i madh. Ka mundësi
që në nivel global kriza të përfshijë
jo vetëm Spanjën apo Italinë por
edhe Kinën, Indinë dhe Amerikën.
E gjithë vëmëndja është drejtuar
tek kancelarja Angela Merkel jo
vetëm në nivel europian por edhe
në atë ndërkombëtar. Flitet se nga
Brazili, India, Kina, Australia dhe
Turqia kërkohet që ajo të bëjë më
tepër. Por nga ana tjetër nëse e
gjithë Europa është e përfshirë nga
kriza e vetmja ekonomi që funksionon
është ajo gjermane.
Ndërkaq edhe presidenti i Shteteve
të Bashkuara të Amerikës, Barak
Obama po ndjek me vëmendje Gjermaninë
e cila pas takimeve të
shumta nuk vazhdon të ndërhyjë.
Është një takim që ndërkaq do të
përgatisë një tjetër takim europian
që do të zhvillohet më 28 qershor.
Duhet që Europa të japë sinjale
zgjimi sepse ekonomia globale
fillon të vuajë nga kriza europiane.
Nga ana tjetër gjaaë G20 do të formalizohet
stabilizimi i besueshmërisë
të debisë sovrane dhe kontributi
i Fondit Monetar Ndërkombëtar
i cili do të jetë afro 430
miliardë dollarë. Do të ketë edhe
takime mes liderëve botërore ku do
të spikasë padyshim ai mes
Vladimir Putinit dhe presidentit të
Shteteve të Bashkuara të Amerikës,
Barak Obama, të cilët mes të
tjerash do të flasin edhe për Sirinë
dhe Iranin. Për këtë vend të fundit
do të bëhet gjithçka në mënyrë që
të lejohen inspektorët dhe të evitohet
kërcënimi i vazhdueshëm i
atij rajoni.
personazhet pozitive në mjaft raste
janë të zbehtë, moralistë, skematikë
e deri në qesharakë. Sigurisht në filmat
të prodhuara nga kinematografia
komuniste bie në sy kryesisht mungesa
e marrëdhënieve njerëzore me
paranë, pijen, seksin, dëshirën,
lojën, etj.
Sidoqoftë diktaturat përdorin kinemanë
për të përhapur ideologjinë
e tyre hegjemoniste si një nevojë për
të përligjur vendosjen e rendit të ri
dhe krijimin e njeriut të ri. Çdo vendosje
rendi parashtron një periudhë
kaosi (luftë civile) që vihet në rregull
nëpërmjet mekanizmave shtypës
të represionit pa marrë parasysh pasojat
(janë të parashikuara si efekte
anësore). Krijimi i njeriu të ri duhet
të lindte pas procesit të djegies së
tokës (tabula rasa) dhe mandej
lëvrimit të trurit me gjithfarësoj
mitologjie e moralizmi artificial.
Lufta e klasave ishte djegia e tokës
njëlloj rrafshimi të plisave për ta bërë
dyst.

Halimi: Emërimet në gjyqësor,
Presidenti të konsultohet me parlamentin
Ministri i Drejtësisë bën apel për neutralizimin e praktikës së trashëguar nga presidenti në detyrë,
Bamir Topi i cili ka shmangur Kuvendin në emërimet e gjyqësorit. Halimi shpreh sigurinë
se dekretet e Presidencës së Bujar Nishanit do të jenë fryt i bashkëpunimit me Kuvendin
Gjykata e Lartë do të
ndahet në 3 kolegje, ndërsa
numri i anëtarëve të saj do
të rritet.
Këtë parashikon ministria
e Drejtësisë në ligjin
organik të hallkës kryesore
të gjyqësorit që do ti
përcjellë këtë muaj Kuvendit.
Ministri Eduard Halimi,
sqaron në një deklaratë për
mediat, se nga kjo nismë ligjore
që kërkon 84 vota varet
dhe zbatimi në praktikë i
ligjit të Gjykatës Administrative.
Nga ky ristrukturim
i Gjykatës së Lartë, do të vijë
verdikti i fundit për çështjet
e biznesit dhe administratës.
“Ekspertët kanë menduar
që numri të shtohet me
2 anëtarë, nga 17 në 19. Do
të jetë e ndarë më tre
Kolegje Gjykata e Lartë, një
Kolegj Penal, një Kolegj
Administrativ dhe një
Kolegj Civil. Të tria këto
kolegje do të kenë 6
gjyqtarë, 4 nga gjyqtarët
aktualë dhe 2 nga gjyqtarët
shtesë që do të vinë me shtinim
e numrit”, u shpreh
ministri Halimi.
Ligji i ri detyron presidentin
të konsultohet më
parë me Kuvendin, para dekretimit
të çdo emri për
gjykatës të lartë. Po ashtu, e
detyron të bëjë publike të
gjitha kandidaturat që garojnë
për të plotësuar vendet
vakante në këtë institucion.
“Dekreti i presidentit i
cili shkon në Parlament,
duhet të jetë i argumentuar,
i arsyetuar, cilat janë arsyet
dhe motivet pse zgjodhi këtë
kandidatë. Ligji shkon në të
njëjtën filozofi së Gjykatës
Kushtetuese, i cili i kërkon
presidentit të Republikës që
gjatë përzgjedhjes së
anëtarëve të Gjykatës së
Lartë, duhet të ketë një komunikim
dhe një bashkëpunim
me grupet parlamentare”,
thotë ministri i
Drejtësisë.
Ministria ka saktësuar
dhe kriteret që duhet të
përmbushë një jurist për t’u
përzgjedhur si Gjykatës i
Lartë. “Ata kandidatë që do
të vinë nga sistemi gjyqësor,
duhet të kenë kaluar të gjitha
shkallët e gjykimit, te ketë
qenë 10 vjet gjykatës i Shkallës
së Parë, 5 vjet në
Gjykatën e Apelit dhe më pas
t’i lindë e drejta për të shkuar
në Gjykatën e Lartë”,
shprehet Halimi.
Nishani: Konsultime
me mazhorancën
dhe opozitën
Presidenti i sapo
zgjedhur, Bujar Nishani tha
në intervistën e tij të fundit
se në fokus të presidencës së
tij do të jetë sistemi i drejtësisë.
Kreu i ri i shtetit deklaroi
se filozofia e punës së
tij do jetë respektimi i Kushtetutës
si dhe konsultimet
me mazhorancën dhe
opozitën.
Duke u ndalur veçanërisht
te emërimet në institucione,
Nishani tha se do të
konsultohet jo vetëm me
partinë që e zgjodhi por dhe
me opozitën. Përballë dyshimeve
të selisë rozë, se me
zgjedhjen e Nishanit, Berisha
do të kontrolloje SH-
ISH-in, Presidenti i ri pohon
se çdo lëvizje në drejtim të
shërbimit sekret do të jetë jo
vetëm kushtetuese, por dhe
me pëlqimin e opozitës.
“Nuk është kompetencë e
Presidentit të Republikës të
iniciojë dhe të ndërmarrë
shkarkimin e SHISH. Së dyti,
unë nuk kam konstatuar
ndonjë kontradiktë mes
mazhorancës, por çdo akt i
ndërmarr do të jetë në përputhje
të plotë me Kushtetutën
dhe me frymën që
përcakton Kushtetuta. Çështja
e konsultimeve, bashkërendimit
është një çështje
krejt normale e cila vetëm do
ta ndihmojë, do ta përshpejtojë
në mënyrën më të mirë
të mundshme ndërmarrjen e
çdo reforme dhe arritjen e
rezultatit për të cilën ndërmerren
këto reforma”, theksoi
presidenti Nishani.
E hënë, 18 qershor 2012
POLITIKË
Nuk
respektuan
afatin e
deklarimit të
pasurisë,
ILDKP gjobit
37 zyrtarë
Inspektorati i Lartë i
Deklarimit dhe Kontrollit
të Pasurive ka vendosur
gjoba për 37 zyrtarë të
niveleve të ndryshme, të
cilët nuk kanë respektuar
afatin ligjor për deklarimin
e pasurisë.
Pas rakordimeve të
kryera në përfundim të
procesit të deklarimit
vjetor, ka rezultuar se
kanë dorëzuar formularin
e pasurisë jashtë afatit
ligjor ose nuk kanë e
kanë paraqitur pranë
zyrave të ILDKP-së 31
zyrtarë, 4 zyrtarë që kanë
detyrim për deklarimin
“para fillimit të detyrës”;
dhe 2 zyrtarë që duhet të
plotësojnë formularin
“pas largimit nga funksioni”.
Sipas Inspektoratit,
shumica e zyrtareve nuk
kanë deklaruar pasuritë
ndërsa për këtë janë
dënuar me gjoba që
variojnë nga 20 000 deri
në 30 000 mijë lekë.
“Dekretet”, Gjykata Kushtetuese rrëzoi Bamir Topin
Në interpretimin që Gjykata Kushtetuese i bëri më parë çështjes së propozimeve të dekreteve për anëtarë në dy gjykatat më të larta në vend,
përcaktoi si detyruese që përzgjedhja e emrave të bëhet me konsultim mes institucionit të Presidentit dhe Kuvendit
Gjykata Kushtetuese rrëzoi më 12 prill të këtij viti, pretendimet
e presidentit në detyrë, Bamir Topi në lidhje me
dekretet për emërimin e anëtarëve të kësaj gjykate. 6 anëtarë
të organit të lartë kushtetues votuan kundër pretendimeve
të kreut të shtetit, kurse vetëm tre anëtarë kanë votuar
“pro” tij.
Subjekti i çështjes ishte rrëzimi një ankimimit të kreut
të shtetit në Gjykatën Kushtetuese kundër Kuvendit lidhur
me bllokimin e dekreteve të tij për anëtarët e Gjykatës Kushtetuese,
të cilëve u kishte mbaruar mandati. Presidenti i
kishte kërkuar Gjykatës Kushtetueses të zgjidhë konfliktin
e kompetencave ndërmjet institucionit të Presidentit dhe
atij të Kuvendit dhe për pasojë shfuqizimin e një vendimi
të Kuvendit të qershorit të vitit të kaluar, i cili pezulloi deri
në 2013 procesin e ripërtëritjes së anëtarëve të Gjykatës
Kushtetuese. Topi pretendonte se ky vendim i Kuvendit ka
krijuar përplasje kompetencash, por vendimi i 12 prillit i
Kushtetueses rrëzon këtë pretendim dhe ligjëron vendimin
e qershorit të një viti më parë të Kuvendit të Shqipërisë, i
cili rrëzoi dekretet e Topit për mungesë konsultimesh me
parlamentin.
Topi pretendoi që interpretimi i bërë nga Kuvendi ishte
në kundërshtim me vendimin e Gjykatës Kushtetuese të
2001 duke kërkuar që Kuvendi të rregullojë me ligj çështjen
e ripërtëritjes së mandateve pasi sipas Presidentit,
Kuvendi nuk mund të vendosë afat apo shtyrje të mandatit
deri në prill 2013. Kuvendi ose i rrëzon, ose i miraton dekretet,
pretendonin përfaqësuesit ligjorë të Presidencës.
Konflikti Presidencë-Kuvend lindi kur parlamenti në 23
qershor të vitit të kaluar i ktheu mbrapsht Presidentit 3
dekrete për emërimin e anëtarëve të Gjykatës Kushtetuese.
E njëjta situatë i takon edhe dekreteve për anëtarët e Gjykatës
së Lartë.
Pasi i ktheu tri propozimet për në Gjykatën Kushtetuese,
mazhoranca rrëzoi dhe dekretin e fundit të kreut të shtetit,
atë të Artan Zenelit të propozuar për anëtar të Gjykatës së
Lartë. Shkaku ishte mosrespektimi nga ana e institucionit
të Presidentit të detyrimit që përcakton vendimi i Gjykatës
Kushtetuese për t’u konsultuar paraprakisht me institucionin
e Kuvendit.
Në interpretimin që Gjykata Kushtetuese i bëri më parë
çështjes së propozimeve të dekreteve për anëtarë në dy
gjykatat më të larta në vend, përcaktoi si detyruese që
përzgjedhja e emrave të bëhet me konsultim mes institucionit
të Presidentit dhe Kuvendit, çka realisht nga Presidenti
Bamir Topi nuk rezultoi asnjëherë e zbatuar.
Procedurat e ndjekura nga presidenti në detyrë u cilësuan
tërësisht në shkelje me vendimin e Gjykatës Kushtetuese
i cili imponon konsultimet e institucionet të Presidencës
me Kuvendin dhe në këtë drejtim, vendimi përfundimtar i
Kuvendit ishte rrëzimi i dekreteve.
55 5

FORUM
Analiza/Të
jetosh me
Putinin... përsëri!
“The Economist”
Në margjinat e samitit të G20-s, presidenti
i ri, por edhe i vjetër i Rusisë,
Vladimir Putin, do të takojë Barak Obamën
e Shteteve të Bashkuara, për herë të
parë që nga zgjedhja e tij, në muajin mars.
Atmosfera duket të jetë e ftohtë. Që nga
vendimi i tij për t’u rikthyer në Kremlin,
Putini ka qenë negativ i zëshëm dhe antiperëndimor,
sidomos për Sirinë. Një sjellje
e tillë kërkon përgjigje të fortë nga Perëndimi.
Kur zoti Obama ka ardhur në pushtet,
administrata e tij ka folur për “rivendosje”
të marrëdhënieve me Rusinë. Kjo
qasje e re miqësore ka pasur disa pasoja
të dobishme. Ajo i ka mundësuar Amerikës
të negociojë dhe të ratifikojë një traktat
strategjik të reduktimit të armëve. Ajo ka
ndihmuar që Rusia të ketë një qëndrim
pak më konstruktiv ndaj ambicieve
bërthamore të Iranit dhe po ashtu i ka siguruar
Rusisë hyrjen e pashmangshme në
Organizatën Botërore të Tregtisë. Por, rivendosja
e marrëdhënieve, megjithatë, ishte
bazuar në dy shpresa të gabuara - se
Dmitri Medvedev, i cili kishte huazuar presidencën
për një mandat nga Putini, do të
merrte vërtet përgjegjësitë e vendit dhe se
disa në qeverinë e tij kanë tingëlluar më
liberalë. Këto shpresa janë thyer me vendimin
e zotit Putin për të lënë mënjanë
zotin Medvedev dhe për të lejuar kthimin e
tij në Kremlin. Megjithatë, kjo nuk duhet të
çojë në thyerje totale me Rusinë. Angazhimi
konstruktiv duhet të vazhdojë në frontin
ekonomik. Me çmimet e naftës në rënie,
lidhjet e forta ekonomike me Perëndimin
mund të ndihmojnë krijimin e një zone biznesi
brenda Rusisë, e cila do të shihte
nevojën për më tepër liberalizim, për të
mbajtur ekonominë e saj në rritje. Dhe,
Perëndimi patjetër se duhet të shohë për
rregulla më të ashpra të vizave për njerëzit
e biznesit rus. Por, nëse angazhimi
ekonomik është i drejtë, është po ashtu e
drejtë të dënohet edhe autokracia joliberale
e Putinit. Zoti Obama duhet të kritikojë
të drejtat e varfra humane në Rusi,
ashtu si edhe kredencialet demokratike.
Ambasadorët perëndimorë nuk duhet të
hezitojnë të bisedojnë me protestuesit e
opozitës në Moskë. Edhe në politikën e
jashtme, Perëndimi duhet të qëndrojë fuqishëm.
Rusia nuk duhet lejuar t’iu vërë
veto planeve të Amerikës për mbrojtjen raketore
në Evropë. As zoti Putin nuk duhet
të lejohet që të vazhdojë bllokimin e rezolutave
të Këshillit të Sigurimit të OKB-së,
që autorizojnë ndërhyrjen në Siri, ashtu si
edhe në Kosovë më 1999. Liderët e G20ës
duhet të bëjnë të pamundurën për të
vënë në siklet Putinin, për shkak të mbështetjes
së tij për Asadin. Këtë javë, sekretarja
amerikane e shtetit, Hillari Klinton,
ishte mahnitëse në dënimin e Rusisë për
shitjen e armëve në Siri. Zoti Putin respekton
rezistencën, jo dobësinë. Kjo ka
rëndësi kur vjen puna te sjelljet skandaloze
të qeverisë së tij, të tilla si burgosja e
Mikhail Khodorkovskit, dikur shef i kompanisë
së naftës Yukos, pastaj vrasja e
avokatit Sergej Magnicki apo e ish-zyrtarit
të sigurisë, Aleksander Litvinenko. Në rastet
si këto, është e drejtë të bëhen përpjeke
për të identifikuar individët e përfshirë.
Njëlloj është e drejtë që të punohet
kundër pastrimit të parave përmes qendrave
financiare perëndimore. Rusia nuk
duhet veçuar, por ajo duhet trajtuar si vendet
e tjera autokratike dhe të korruptuara.
Zoti Putin kultivon imazhin e një njeriu të
fuqishëm, popullor dhe të admiruar, por
vala e protestave, prejse ka bërë publik
kthimin në Kremlin, ka shfaqur dobësinë
e tij dhe humbjen e mbështetjes. Baza e
tij në pushtet ka nisur të gërryhet. Angazhimi
ekonomik me Perëndimin, i kombinuar
me kritika të fuqishme ndaj shkeljeve të tij
demokratike dhe të të drejtave të njeriut,
janë përgjigjja më e mirë.
6 55 E hënë, 18 qershor 2012
Siria, në luftë sektare?!
Nga Charles Recknagel
Derisa dhuna në Siri sa vjen e intensifikohet,
të shumtë janë ata që paralajmërojnë
një luftë sektare. “Nëse gjërat nuk ndryshojnë,
e ardhmja ka të ngjarë të jetë një
represion brutal, masakër, dhunë sektare e
madje edhe luftë civile. Të gjithë sirianët do
të humbasin”, ka thënë i dërguari ndërkombëtar
për krizën në Siri, Kofi Anan, më 7
qershor. Por, shenjat e një konflikti të tillë
tashmë ekzistojnë. Më i qarti nga ta është
dukshmëria e milicisë Shabiha. Si pjesë e
sektit Alavit, të cilit i përket edhe familja në
pushtet, ajo dyshohet për kryerjen e
masakrës në Houla, e cila ka lënë 108 persona
të vdekur – në mesin e tyre 49 fëmijë.
Zyrtarët e Kombeve të Bashkuara kanë shprehur
“dyshime të forta” në lidhje me rolin e
milicisë në masakër, për shkak të dëshmive
të të mbijetuarve. Dëshmitarët thonë se vrasjet
në fshatin e vogël sunit kanë nisur me
ardhjen e qindra civilëve të armatosur nga
fshatrat përreth alavitë. Fabris Balonsh, drejtor
në institutin francez për kërkime “Grem-
mo”, thotë se nëse dëshmitë e tilla konfirmohen,
ato do të ishin prova më e fortë për
përcaktimin e luftës. “Që nga shtatori i vitit
2011 në Homs, ne kemi parë luftë sektare.
Pra, keni ushtrinë siriane që lufton kundër
opozitës, por opozitën e përbën vetëm popullatë
sunite. Ka fare pak njerëz jo-sunitë
në Ushtrinë e Lirë Siriane – nuk ka as alavitë,
as të krishterë”, thotë Balonsh. Alavitët,
të cilët janë ndarë nga dega shiite e
Islamit në shekullin e nëntë, përbëjnë rreth
12 për qind të popullsisë siriane, por janë
me ndikim për shkak të dominimit të tyre
në qeveri dhe ushtri. Balonsh, i cili ka studiuar
rritjen e alavitëve në pushtet, thotë se
tensionet shoqërore janë më të mëdha përgjatë
vijave kufitare.
Por, edhe në qytetet e mëdha, Shabiha
luan rol në forcimin e regjimit. Anëtarët e
saj, të cilët zakonisht veshin bluza të bardha
dhe janë të armatosur, rrahin dhe qëllojnë
protestuesit edhe pse nuk kanë kompetenca
zyrtare. Shabiha, që do të thotë “fantazmë”,
daton që nga koha e babait të presidentit të
tanishëm sirian, i cili ka marrë pushtetin me
grusht-shtetin e vitit 1970, duke vendosur
sundimin alavit. Njëra nga arsyet përse regjimi
sirian e konsideron Shabihan të vlefshme,
është pasiguria e tij në lidhje me besnikërinë
e të gjitha njësiteve të ushtrisë. Balonsh thotë
se këto shqetësime bëjnë që Damasku të përdorë
vetëm një njësi ushtarake – atë të Divizionit
të Katërt që udhëhiqet nga vëllai i
presidentit Bashar al-Asad – për të kryer
luftimet në provincën e trazuar të Homsit.
“Divizioni i Katërt, i udhëhequr nga Maher
Asad, është ekskluzivisht alavit - nuk ka as
sunitë, as të krishterë, as druzë... Ky divizion
përdoret nga regjimi kundër rezistencës
shumë rigoroze. Batalionet sunite janë në
zonat e tjera, ku ka më pak rrezik, sepse regjimi
nuk është i sigurt në besueshmërinë e
ushtarëve sunitë”, thekson Balonsh. Arsyeja
tjetër përse Shabiha është e dobishme, është
se ajo i ofron qeverisë distancën nga mizoritë.
Derisa vëzhguesit ndërkombëtarë kanë
fajësuar milicinë për masakrën në Houla,
Damasku ka thënë se vrasjet janë kryer nga
civilët, duke fajësuar provokatorët antiqeveritarë.
LËVIZJA GLOBALE ËSHTË TASHMË NJË SUKSES
Nga Ban Ki Mon*
Javën e ardhshme, udhëheqësit botërorë
takohen për një ngjarje të rëndësishme - Konferenca
e Kombeve të Bashkuara për Zhvillim
të Qëndrueshëm në Rio de Janeiro. Ajo do të
jetë një sukses? Sipas mendimit tim, po. Për
të qenë të sigurt, negociatat janë zgjatur. Edhe
sot ka më shumë dallime sesa pika marrëveshje
për detaje të dokumentit “përfundimtar”, që
do të dalë nga konferenca. Megjithatë nuk do
të jetë pikë referimi. Shumë më e rëndësishme
është ajo çka Konferenca e Rios ka arritur tashmë:
krijimi i një lëvizje globale për ndryshim.
Rio plus 20 është një moment historik në
këtë udhëtim të gjatë. Samiti i famshëm Toka
i vitit 1992 paraqiti një axhendë globale të
zhvillimit të qëndrueshëm. Sot, ne kemi ardhur
në një kuptim më të plotë dhe me nuanca më
të pasura të këtij imperative të lashtë: si, pra
mund të balancojmë nevojat e zhvillimit të
një popullsie në rritje globale, në mënyrë që
të gjithë mund të gëzojnë frytet e prosperitetit
dhe rritjes ekonomike të fuqishme - me
nevojën për të ruajtur burimet më të çmuara
të planetit tonë: ajri, toka dhe uji.
Në Rio, më shumë se njëqind kryetarë të
Shteteve dhe Qeverive do të bashkohen rreth
njëzet e pesë mijë pjesëmarrësve për të planifikuar
mënyrë strategjike të ardhmen. Ne tashmë
kemi djegur dhe e konsumuar shumë kohë
në rrugën tonë drejt prosperitet. Ky model
është i vdekur. Në Rio, ne duhet të fillojnë
për të krijuar një model krejtësisht të re - një
model të vlefshëm për ekonominë e shekullit
të XXI-të që refuzon mitin fals se midis rritjes
dhe ambientit është shuma zero. Ne e kuptojmë
se me politika shumë më inteligjente
publike, qeveritë mund të rritin ekonomitë e
tyre, të zvogëlojnë varfërinë, të krijojnë vende
pune të mira dhe për të përshpejtuar progresin
shoqëror në një mënyrë që respektohen burimet
e kufizuara natyrore të planetit.
Mendoj se në këtë kuptim, shtysa për
ndryshim tani është i pakthyeshëm. Dëshmia
është e gjitha rreth nesh, dhe ne mund t’i
shohim ato në vende të mëdha dhe të vogla,
të pasura dhe të varfra. Barbados, Kamboxhia,
Indonezia, Republika e Koresë dhe Afrika e
Jugut, në mesin e shumë të tjerëve, tashmë
janë duke miratuar strategji për “rritjen e gjelbër”
që përfshijnë përdorimin e burimeve të
kufizuara natyrore në mënyrë më efikase, duke
krijuar vende pune dhe zhvillim të ulët të
CO2. Armenia, Azerbajxhani, Egjipti, Kenia,
Jordani, Malajzia, Meksika, Nepali, Senegali
dhe Ukraina janë duke aplikuar teknologji të
reja për rritjen e gjelbër në sektorë të mëdha
të industrisë, nga bujqësia tek turizmi. Kina
është e angazhuar për plotësimin e gjashtëmbëdhjetë
për qind të nevojave të saj energjetike
me burime të rinovueshme në vitin 2020
dhe planifikon për të investuar mbi 450 miliardë
dollarë në riciklimin e mbeturinave dhe
të teknologjive të pastra në Planin aktual Pesë
Vjeçar.
Në Brazil, menaxhimi i mbetjeve dhe
riciklimin e industrive punësojnë më shumë
se gjysmë milion njerëz, shumica e të cilëve
jetojnë në margjinat e shoqërisë. Me e saj të
ri Aktin Kombëtar Rural të Garantimit të
Punësimit, India ka filluar të paguajë njerëz
për të menaxhuar më mirë burimet natyrore
të tilla si pyje dhe ujëra të ëmbla. Kudo që ju
do të shikoni, autoritetet lokale dhe kombëtare
janë duke miratuar parime dhe praktika që, të
marra së bashku, janë në gjendje për të lëvizur
nga një perspektivë e shkatërrimit të mjedisit
dhe rritjen e pabarazisë sociale në një
epokë të re të rritjes së qëndrueshme, e balancuar
dhe gjithëpërfshirëse.
Qeveritë dhe komb-shtetet nuk janë vetëm
në drejtimin e këtij transformimi. Në Rio,
më shumë se një mijë krerë të industrisë nga
të gjitha kontinentet do të japin një mesazh
të përbashkët: modeli i vjetër I biznesit nuk
po punon. Shumë prej tyre janë anëtarë të OKB
Global Compact - një lëvizje vullnetare të
rritjes së sektorit privat, që përfshin
përgjegjshmërinë e korporatave të shekullit të
XXI-të në qëndrueshmërinë e sipërmarrjeve.
Pra, kompania e atleteve “Nike” (një kampion
në minimizimin e ndotjes industriale) ka nisur
një program të ri të quajtur “Mata jo Peito”
- një shprehje e gjuhës së folur portugeze që
do të thotë “të marrësh përsipër një sfidë,”
duke ndihmuar mbrojtjen e ekosistemeve të
pyjeve braziliane. Kompania “Unilever” është
e angazhuar për marrjen e të gjitha lëndëve të
para nga burimet e ripërtërishme deri në vitin
2020. “Safaricom” kompani keniane ka integruar
barazinë gjinore në politikat e tyre të
brendshme për të krijuar një mjedis që mbron
nënat.
Ndërkohë, Microsoft ka njoftuar se së
shpejti do të reduktojë në zero ndikimin e saj
CO2. Grupi i Broad në Kinë prodhuese e njësive
të ajrit të kondicionuar jo elektrike që
kanë një efiçencë energjetike më të madhe se
dyqind për qind, dhe është gati për të diversifikuar
me anë të produkteve të tjera të kursimit
të energjisë dhe të ndërtesave të gjelbra.
ToughStuff, nga Mauritius, kërkon të sigurojë
energji të përballueshme dhe të besueshme
diellore për tridhjetë milionë njerëz në Afrikë
deri në 2016, ndërsa kompania Ebu Dhabi
Energy Future është duke punuar për të siguruar
elektrifikimin rural në Afganistan dhe
Tonga, në Paqësor e Jugut.
Energjia do të jetë një temë qendrore në
Rio. Unë e quaj atë “fija e artë” që lidh pikat
që çojnë në një të ardhme të qëndrueshme -
faktor kyç në udhëheqjen, dhe përfshirjen e
zhvillimit social, si dhe mbrojtjen e mjedisit,
duke përfshirë edhe ndryshimet klimatike. Për
këtë arsye, në vitin 2011, kam krijuar një nismë
të quajtur “Energjia e qëndrueshme për të
gjithë”. Qëllimi ynë: të siguruar qasje universale
ndaj shërbimeve moderne të energjisë
për një në pesë njerëz që u mungon ajo; duke
reduktuar energjinë e humbur duke dyfishuar
efikasitetin e energjisë, duke e dyfishuar
pjesën e rinovueshme në përzierje të energjisë
globale. Në Rio, liderët e qeverisë, të biznesit
dhe shoqërisë civile do të njoftojnë një galaktikë
veprimesh për të arritur këto objektiva,
zhvillimin e energjisë së pastër, soba më efikase
për gatim për të ndihmuar qeveritë për të rritur
potencialin e tyre të energjisë gjeotermale
dhe energji të tjera të rinovueshme.
Energjia e qëndrueshme për të gjithë është
modeli bashkëpunimi për të ardhmen. Parimi
është i thjeshtë por i fuqishëm: Kombet
e Bashkuara përdorin prerogativat e tyre
unike për të mbledhur të gjitha palët e interesuara
rreth të njëjtës tavolinë në mënyrë
që ata të mund të punojnë drejt një kauzë
të përbashkët, për të mirën e përbashkët.
Pas të gjitha, kjo është, në Rio +20. S igurisht,
negociatat janë shumë të rëndësishme.
Marrëveshjet mund të nënshkruar në letër
sot do të përcaktojnë debatin nesër. Por Rio
+20 shkon përtej. është shprehje e një
lëvizje globale dinamike për ndryshim - dhe
një hap i madh përpara në të ardhmen që ne
duam.
*Sekretar i Përgjithshëm i OKB-së. Marrë nga
“La stampa”

Ne, Europa dhe kriza e partive
Nga Ernesto Galli della Loggia
(Corriere della Sera)
Që nga fundi i shekullit të njëzetë partitë
e Evropës nuk duken më të afta për të
prodhuar udhëheqës të vërtetë politik,
udhëheqës të denjë për emrin (diçka di Greqia,
e cila në këtë momente po kalon çaste
vendimtare). Tani është vetëm një kujtesë,
në fakt, epoka e Miteran, Kohl, të Gonzalez:
njerëz të pajisur me qartësi të vizionit
dhe vetëbesimit, aftësi për të komanduar dhe
bindur. Pra, vetëm kur i gjithë ekuilibri i
Europës dhe ndërtimin e Unionit janë duke
përballur me krizën më të madhe, ata e gjejnë
veten pa ndonjë udhëzues e udhëheqës.
Mungesa e figurave të liderëve politikë
është një nga simptomat më të dukshme
të sferës së krizës politike në Europë si rezultat
i humbjes së sovranitetit nga ana e
shteteve. Në fakt, kur gjithnjë e më shumë
gjërat që kanë rëndësi të madhe, që më për-
Një stuhi e përkryer globale
Gjermania po i refuzon të gjitha masat kryesore politike për krizën në eurozonë, pasi që është e fiksuar në rrezikun kreditor, së cilit taksapaguesit e
saj do t’i ekspozoheshin me një integrim më të gjerë ekonomik, fiskal dhe bankar. Si pasojë e kësaj, probabiliteti i një katastrofe në eurozonë po
rritet. Dhe, derisa reja mbi eurozonë është më e madhja, megjithatë nuk është e vetmja që e kërcënon ekonominë globale. Përgatituni për telashe
Nga Nouriel Roubini
Re të errëta e të vrenjtura financiare dhe
ekonomike po bredhin, siç po duket, në çdo
drejtim: eurozonë, Shtete të Bashkuara të
Amerikës, Kinë dhe kudo. Në të vërtetë, ekonomia
globale në vitin 2013 mund të jetë një ambient
shumë i zorshëm për të gjetur strehim në të.
Për fillestarët, kriza e eurozonës po përkeqësohet,
ndërsa euroja po mbetet tejet e fuqishme,
masat e kursimit fiskal po e thellojnë recesionin
në shumë shtete anëtare me krizën e kredive në
periferi dhe çmimet e larta të naftës që po i rrezikojnë
gjasat e rimëkëmbjes. Sistemi bankar i
eurozonës po ballkanizohet, me linjat ndarëse
ndërkufitare dhe kreditë ndërbankare po zhduken,
ndërsa venitja e kapitalit mund të shndërrohet në
dukuri të zakonshme nëpër bankat periferike
nëse, siç mund të ngjajë, Greqia bën një dalje pa
rend nga euroja brenda disa muajve të ardhshëm.
Për më tepër, tendosjet fiskale dhe ato të
borxhit sovran po përkeqësohen gjithnjë e më
shumë ndërsa normat e larta të interesit për Spanjën
dhe Italinë janë kthyer në nivele të paqëndrueshme.
Në të vërtetë, eurozona mund të
kërkojë jo vetëm një pako ndërkombëtare të
shpëtimit për bankat (siç ka bërë së fundmi Spanja),
por edhe një pako të plotë sovrane shpëtimi
në një kohë kur eurozona dhe mbrojtësit ndërkombëtarë
përballen me pamjaftueshmëri për të
përmbushur detyrat e shpëtimit si për Spanjën
ashtu edhe për Italinë. Si rezultat i kësaj, ndarja e
çrregullt e eurozonës mbetet e mundshme. Më
larg në perëndim, performanca ekonomike e
SHBA-së po dobësohet, me rritjen e çerekut të
parë të vitit në nivel mizor prej 1.9 për qind – dukshëm
nën potencial. Edhe krijimi i vendeve të
reja të punës ka rënë në prill dhe maj, kështu që
SHBA-ja mund të përmbyllë vitin me shifra jo të
kënaqshme. Edhe më keq, rreziku i një recesioni
të dyfishtë vitin e ardhshëm po rritet; edhe nëse
ajo që duket si një shkëmb kanosës fiskal amerikan
del të jetë vetëm një burim më i vogël i
zvarritjes, rritja e mundshme në disa taksa dhe
reduktimi i disa pagesave do të reduktojë rritjen
në të ardhura të disponueshme dhe konsumim.
Për më tepër, mospajtimi politik rreth rregullimit
fiskal ka gjasa të vazhdojë, pa marrë parasysh
nëse Barack Obama apo Mitt Romney i fitojnë
zgjedhjet presidenciale të nëntorit. Prandaj,
beteja të reja për tavanin e borxhit, rreziqet e shuarjes
së një qeverie dhe zhvlerësimet e rejtingjeve
mund të ulin edhe më shumë besimin e konsumatorit
dhe bizneseve, duke e reduktuar në
para ishin në duart e politikës, po përcaktohem
tani nga globalizimi i tregjeve financiare
ose, ose vendoset nga burokracitë
“bashkuese” në Bruksel, ose ndryshe të nënshtruara
ndaj kërkesave kolektive të takimeve
të (“grupeve” numër, G8, G20 apo
çfarëdo ata janë) - dhe gjithmonë e më
shumë ose më pak në mënyrë jokritike të
pranuara nga qeveritë - atëherë kjo është e
pashmangshme që politika kombëtare të
humbas të gjithë ndjenjën e vetes dhe në
çdo aftësi për të pohuar për atë që gjithmonë
është: d.m.th fushëveprimin e komandës
publike dhe ata që e ushtrojnë atë.
Dhe aty ku ka pak për të vendosur, është e
vështirë që dikush të jetë me të vërtetë i
aftë për të komanduar.
Kriza e instrumentit partiak nuk duket
tjetër, deri në atë pikë, që një efekt i kësaj
krize si një vendim politik dhe komandën.
Dhe nuk është çudi, sidomos që partitë
Itali paraqiten në litarë të një politike të
këtë mënyrë shpenzimin dhe e përshpejtuar “fluturimin”
në siguri, gjë kjo që do të përkeqësonte
rënien në tregjet. Në lindje, Kina, me modelin e
vet të rritjes të paqëndrueshëm, mund të mbetet
nën ujë deri më 2013, pasi që rritja e investimeve
të saj vazhdon dhe reformat që kanë për qëllim
rritjen e konsumit janë paksa tepër të vonuara.
Një lidership i ri kinez duhet të përshpejtojë reformat
strukturore për të reduktuar shpenzimet kombëtare
dhe rritur hisen e konsumimit në proporcion
me GDP-në; mirëpo ndasitë përbrenda
lidershipit rreth reformës, bashkë me mundësinë
e transicionit të zorshëm politik, sugjerojnë
se reforma do të ndodhë me një rritëm që thjeshtë
nuk është sa duhet i shpejtë. Ngadalësimi
ekonomik në SHBA, eurozonë dhe në Kinë tashmë
shkakton një zvarritje masive në rritjen e
tregjeve të tjera në lulëzim, falë tregtisë dhe
lidhjeve të tyre financiare me SHBA-në dhe Bashkimin
Evropian. Në të njëjtën kohë, mungesa e
reformave strukturore në tregjet në lulëzim, bashkë
me lëvizjen e tyre drejt një kapitalizmi më të
madh shtetëror, po e pengon rritjen dhe do të
reduktojë elasticitetin e tyre. Më në fund, tensione
e kamotshme në Lindjen e Mesme ndërmjet Izraelit
dhe SHBA-së në njërën anë dhe Iranit në anën
tjetër për çështjen e ambicieve të saj bërthamore
mund të arrijnë pikën e vlimit deri në vitin 2013.
Negociatat aktuale mund të dështojnë, e edhe
sanksionet e ashpërsuara mund të mos e ndalojnë
Iranin që të përpiqet të prodhojë armë
bërthamore. Me SHBA-në dhe Izraelin të pavullnetshme
të pranojnë kontrollimin e një Irani
bërthamor, një konfrontim ushtarak më 2013
mund të çojë drejt një vale rritjes masive të çmimeve
të naftës dhe një recesioni global. Këto
rreziqe tashmë po e acarojnë ngadalësimin
ekonomik: tregjet e kapitalit po bien kudo, duke
shkaktuar efekte negative pasurie në konsum
dhe shpenzim kapitali. Kostot e huas po rriten
për shtetet sovrane në borxhe të thella, renditjet
kreditore po i rrezikojnë kompanitë e vogla dhe të
mesme, ndërsa çmimet në rënie të mallrave po
i reduktojnë të ardhurat e shteteve eksportuese.
Neveria në rritje për rrezikun po i nxit faktorët
ekonomikë që të adoptojnë një qëndrim “prit e
shih”, i cili e bën ngadalësimin pjesërisht
vetëpërmbushës. Krahasuar me vitet 2008-2009,
kur politikanët kishin hapësirë të mjaftueshme
për të vepruar, autoritetet monetare dhe fiskale
po mbesin pa plumba politikë (apo, në mënyrë
edhe më cinike, pa lepujt politikë për t’i nxjerrë
nga kapelat e tyre). Politika monetare është ndrydhur
nga normat e interesit të përafërta me zero
diskredituar, sepse tek ne, si në pak vende
të tjera, partitë politike dhe instrument i
saj çka luajtur një rol udhëheqës si qendror
dhe është përhapur. Shkalla e fatkeqësisë
së tyre sot mund të krahasohet vetëm
me fatin e tyre të mëparshëm.
Por problemet e Italisë, edhe pse në një
formë të zgjeruar, janë të njëjta e demokracive
evropiane. Të cilat si gjithë shoqërisë e
këtilla, pikërisht për shkak të fushës së artikuluar
dhe të autonomisë së qendrave të
vendimmarrjes që është karakteristikë e tyre,
kanë nevojë jetike për një vend koordinimi,
impulsiv dhe komande. Pra një lider, një
udhëheqës: në dritën e bisedës së papërshtatshme
të “personalizimit” që, sidomos në
Itali, që ne kemi dëgjuar të përsëritet në
kohët e fundit. Koha në të cilin ky përqendrim
i personalizimit – që ka qenë gjithmonë
- u shfaq për të ardhur keq, por vetëm për
shkak se udhëheqësit ishin në të vërtetë
gjysmë fishekë.
dhe raundet e përsëritura të lehtësimit sasior. Në
të vërtetë, ekonomitë dhe tregjet nuk mund të përballen
më me problemet e likuiditetit, e lëre më
me krizat kreditore dhe falimentimin. Ndërkohë,
deficitet e paqëndrueshme buxhetore dhe borxhi
publik në ekonomitë më të avancuara kanë kufizuar
në mënyrë të rëndë sferën e stimujve të
mëtutjeshëm fiskal.
Përdorimi i normave të këmbimit për të rritur
eksportet është një lojë me zero pikë, në një
kohë kur pabarazia e kapitalit privat dhe publik
po i bën presion kërkesës së brendshme në
shtetet që kanë deficite të larta dhe ku çështjet
strukturore po kanë efekt të njëjtë në shtetet me
suficit. Mbi të gjitha, një valutë më e dobët dhe
balanca më e mirë tregtare në disa shtete imponon
domosdo një valutë më të fuqishme dhe
balancë më të dobët tregtar te të tjerët. Ndërkohë
aftësia për ndihmuar, mbrojtur dhe shpëtuar
bankat dhe institucionet e tjera financiare është
ndrydhur nga politikat dhe paaftësia e shteteve
me borxhe për të absorbuar humbje shtesë nga
sistemet e tyre bankare. Si rezultat i kësaj, rreziku
sovran tani bëhet rrezik bankar. Në të vërtetë,
shtetet po derdhin një hise më të madhe të borxhit
të tyre publik në mbulimin e balancës së
bankave, veçanërisht në eurozonë. Për të
shmangur shpërbërjen e çrregullt në eurozonë,
masat e sotme të kursimit duhet të jenë më graduale,
marrëveshja e rritjes duhet të plotësojë
marrëveshjen e re fiskale të BE-së dhe një union
fiskal me reciprocitet borxhi duhet të implementohet.
Si shtesë, një union i plotë bankar, duke
filluar me sigurimin e depozitave në të gjithë
eurozonën, që duhet të iniciohet, dhe veprimet
drejt integrimit më të madh politik duhet të merret
në konsideratë, edhe në rast se Greqia del
nga eurozona. Fatkeqësisht, Gjermania i refuzon
të gjitha këto masa kyçe politike, pasi që
është e fiksuar në rrezikun kreditor, së cilit taksapaguesit
e saj do t’i ekspozoheshin me një
integrim më të gjerë ekonomik, fiskal dhe bankar.
Si pasojë e kësaj, probabiliteti i një katastrofe
në eurozonë po rritet. Dhe, derisa reja mbi
eurozonë është më e madhja, megjithatë nuk
është e vetmja që e kërcënon ekonominë globale.
Përgatituni për telashe.
Nouriel Roubini, profesor në shkollën e biznesit
“Stern” në Universitetin e New Yorkut dhe
shef i “Roubini Global Economics”, ishte një prej
ekonomistëve të paktë që parashikuan krizën e
fundit globale financiare. Shkrimi është botuar
së pari në portalin “Project Syndicate”
E hënë, 18 qershor 2012
FORUM
Komenti/Sfida
presidenciale
egjiptiane -
Mursiu kundër
Shafikut
Rreth 50 milionë egjiptianë janë thirrur të
zgjedhin për herë të dytë midis Mohammed
Mursi-ut nga Vëllazëria myslimane dhe Ahmed
Shafik-ut, kryeministrit të fundit të qeverisë
së rrëzuar të Husni Mubarakut. Kush do të
bëhet presidenti i ri i Egjiptit? Një pyetje që
është diskutuar shumë kohët e fundit nga
popullsia egjiptiane. Pyetja kujt t‘ia jap votën
është shtruar shumë, megjithëse ajo nuk është
pyetje shumë interesante. Shumë vetë vrasin
mendjen kur të shkojnë sot, apo të dielën për
të dhënë votën. Për idhtarët e lëvizjes për
demokraci dhe për forcat liberale kjo pyetje
nuk shtrohet. Shumë prej tyre i kanë bojkotuar
zgjedhjet sepse nuk duan t‘ia japin votën
as kreut të Vëllazërisë Myslimane Mohammed
Mursi, as Ahmed Shafiq-it, ish ushtarak dhe
kryeministër i fundit i periudhës së Mubarakut.
Balotazhi është një farsë, mendojnë ata.
Romani, një egjiptian i ri 26 vjeçar, nuk do
t‘ia japë votën islamistëve, megjithatë shkon
të votojë: “Unë do ia jap votën Shafiq-it, sepse
ai është i vendosur. Ky vend ka nevojë për një
njeri të vendosur dhe jo një njeri të dobët.
Kjo kryesisht sepse prej 18 muajsh ne nuk e
dimë si do të jetë fati ynë.” Shpjegon i riu i
krishterë, koptist. Programi i zgjedhjeve të
Shafiq-it është i qartë, ai mund ta realizojë
dhe do ta realizojë. Shumë të krishterë koptist,
do ia japin votën këtë fundjavë Shafiq-it,
sepse ai u ka premtuar dhe se nuk i besojnë
në këtë pikë kandidatit të Vëllazërisë Myslimane.
Që idhtarët e Shafiq-it do ia japin votat
kandidatit të tyre, nuk diskutohet, sepse ata
janë të bindur prej tij. Të tjerët nuk janë, siç
nuk është për shembull një specialist i ri kompjuterash:
“Unë nuk mund të zgjedhj Shafiqin,
sepse ai ka lidhje me regjimin e vjetër.
Mursi është kandidati im i preferuar. Ai është
shumë aktiv dhe ka bërë shumë, edhe politikisht.
është e qartë që ekzistojnë edhe rezerva
ndaj Vëllazërisë Myslimane dhe politikës së
tij, por në të ardhmen ata mund t‘i bëjmë
shumë gjëra më mirë, duke dëshuar njerëzit
dhe jo duke marrë vendime në favor të vetes”.
Përveç tyre ekziston edhe grupi i atyre janë
fokusuar në zhvillimet politike dhe ekonomike
të vendit. Për ndërtimin e një Egjipti të ri pa
njerëz radikalë dhe pa fanatikë fetarë, siç thotë
ky burrë: “Për postin e presidentit, duhet të
ketë një kandidat të mirë, por asnjëri nga dy
kandidatët nuk është i tillë. Ne nuk duam që
të rikthehet ajo që ka qenë. Po ashtu shumë
vetë në Egjipt nuk duan që vendi të kthehet
në shtet fetar, ne duam një Egjipt të moderuar
dhe modern”. Një Gjykatë në Kajro vendosi
dy ditë më parë që t’i shpallte zgjedhjet parlamentare
të pavlefshme dhe të shpërbënte
shpërbërjen e parlamentit, është e paqartë si
do të venë zhvillimet në Egjipt. Nuk mendohet
që Këshilli Ushtarak të japë në fund të muajit
pushtetin, siç është njoftuar. Kujt t’ia kalojë
pushtetin Këshilli. Vendi nuk ka ende një
qeveri civile të zgjedhur. Një president të ri
do të ketë pas pak ditësh, por kompetencat e
tij duhet të përcaktohen nga organizmi ushtarak
që është në fuqi. E paqartë është nëse do
të ketë zgjedhje të reja, në mënyrë që vendi të
ketë parlament. Shumë pyetje kanë mbetur pa
përgjigje. Fundjava do të qartësojë kush do të
jetë presidenti i ri i Egjiptit.
55 7

DITA
Zgjedhjet në Greqi: Demokracia e Re
fituese, pritet krijimi i një qeverie pro-euros
Rezultatet e djeshme konfirmuan edhe njëherë rezultate e zgjedhjeve të 6 majit, përsa i përket “sunduesve” të skenës politike, ku e para renditet Demokracia
e Re 29.5%, %, e ndjekur nga Syriza 27.1% dhe PASOK 12.3 %. Risia e këtyre zgjedhjeve, ndryshe nga ato të 6 majit, është se janë rritur shanset për krijimin
e një qeverie pro-masave të kursimit, e cila sipas gjasave do të krijohet mes Demokracisë së Re, PASOK-ut dhe Të Majtës Demokratike
Redi Agolli
Në Greqi u mbajtën dje zgjedhjet
parlamentare, vendimtare për të
ardhmen evropiane të shtetit
helen. Rezultatet e djeshme konfirmuan
edhe njëherë rezultate e
zgjedhjeve të 6 majit, për sa i përket
“sunduesve” të skenës politike,
ku Demokracia e Re e Antonis Samaras
ka dalë fituese ME 29.5%,
ndërsa e majta radikale SYRIZIA e
Aleksis Tsipras e dyta me 27.1%.
PASOK është radhitur e treta, me
12.3%%-një shifër kjo “poshtëruese”
për një parti e cila ka qene
bashkë me Demokracinë e Re, partia
dominuese në Greqi. Risia që
kanë sjellë rezultate e zgjedhjeve
të djeshme në Greqi, është se ka
krijuar mundësi të mëdha për krijimin
e një koalicioni qeverisës, i
cili sipas gjasave do të krijohet mes
Demokracisë së Re, PASOK-ut dhe
Të majtës Demokratike. Demokracia
e Re,e cila ka dalë e para, do të
marrë bonusin prej 50 vendesh, dhe
duke llogaritur ulëset që ka fituar
edhe PASOK-u, këto dy parti do të
projektohen në parlamentin prej
300 vendesh me 159 ulëse, duke
formuar kështu një koalicion proqëndrimit
të Greqisë në eurozonë.
Por, pavarësisht kësaj skemë, duhen
pritur takimet mes fraksioneve
politike për formimin e qeverisë
së re e cila do të zbehë frikën
që ka pllakosur komunitetin evropian
për daljen e Greqisë nga Eurozona,
frikë e cila është rritur me
përqindjen e votave të marra nga
partia anti-masave të kursimit Syrizia.
Të shtunën, edhe kryeministri
i Luksemburgut, Zhan Klod
8 55 E hënë, 18 qershor 2012
Rezultate e zgjedhjeve të 17 qershorit
Demokracia e Re 29.5%
SYRIZA 27.1%
PASOK 12.3%
Grekët e Pavarur 7.6%
Agimi i Artë 7.%
E Majta Demokratike 6.2%
Xhanker, njëherësh lider i ministrave
të financave të Eurozonës, ka
thënë se nëse Tsipras fiton zgjedhjet,
“pasojat për bashkimin monetar
janë të paparashikueshme”. Nga
ana tjetër, Samaras kërkon të rinegociojë
marrëveshjen për shpëtimin
e Greqisë nga falimentimi, por në
Udhëheqësit botërorë të
G20s mblidhen në Meksikë
Në ceremoninë e inaugurimit të takimit, presidenti meksikan
Felipe Calderon shprehu besimin mbi një përpjekje për shpëtimin e
vendeve në nevojëUdhëheqësit botërorë janë mbledhur në Meksikë
për takimin dy-ditor të Grupit të 20 ekonomive më të mëdha të
botës, për të diskutuar për krizën më të rëndë me të cilën po përballet
Bashkimi Evropian dhe Euroja, që nga krijimi i tyre, në vitin
1995. Në ceremoninë e inaugurimit të takimit, presidenti meksikan
Felipe Calderon tha se ai beson që do të bëhet një përpjekje e përbashkët
për shpëtimin e vendeve që kanë më tepër nevojë, dhe si
rrjedhim edhe shpëtimin e euros. Ai tha se skenari më i keq do të
ishte largimi i Greqisë nga Eurozona dhe se skenari më i mirë do të
ishte që vendi të gjente një mënyrë për mbetur pjesë e BE-së, me të
gjitha pasojat që e shoqërojnë këtë zgjedhje. Takimi i Grupit të 20ëshes
fillon nesër e vazhdon edhe të martën.
një mënyrë më të butë. Si kusht për
marrëveshjen e ndihmës, e cila i
sjell Greqisë miliarda euro, Athina
duhet të zbatojë një sërë masash të
ashpra kursimi, të cilat kanë nxitur
edhe zemërimin publik. Megjithatë,
sondazhet e opinionit tregojnë
se 80 për qind e grekëve duan të
Rezultate e zgjedhjeve të 6 majit
Demokracia e re 18,85%
SYRIZA. 16,78%
PASOK 13,18%
Greket e pavarur 10,61%
Agimi i arte 6,97%
E Majta Demokratike 6.11%
KKE 8,48%
mbeten në Eurozonë. Një ditë para
zgjedhjeve, kancelarja gjermane,
Angela Merkel, u ka bërë thirrje
grekëve të qëndrojnë pas angazhimeve
të qeverisë, si kusht për të
ruajtur vendin në zonën e monedhës
euro. “Është jashtëzakonisht
e rëndësishme që zgjedhjet greke
të çojnë në atë rezultat, kur formuesit
e qeverisë do të thoshin:
‘Po, ne do t ‘iu përmbahemi angazhimeve
tona”, është shprehur
Merkel.
Rrjedha që do të marrë Eurozona
nga koalicioni pro-masave të
kursimit në Greqi
Një kompromis midis Greqisë
dhe trojkës (jo aq i pamundur, duke
pasur parasysh se 80% e grekëve
duan të qëndrojnë në eurozonë) do
ta largonte vendin nga buza e
greminës, edhe pse ndonjë shërim
kuptimplotë do të jetë vite larg.
Mekanizmi i ri Evropiane për Stabilitet,
i cili do të hyjë në fuqi
muajin e ardhshëm si një fond
shpëtimi i përhershëm, do të rikapitalizonte
bankat dhe do të
përmirësonte krizën e borxheve
edhe në Spanjë dhe Itali. Buxheti i
saj prej 500 miliardë eurosh do të
shënonte “Bingo”. Zyrtarët
francezë janë tashmë duke sugjeruar
se ajo të lejohet të marrë hua nga Banka
Qendrore Evropiane. Merkel do të
bëjë lëshime në kuadër të “axhendës
së rritjes” në samitin Evropian në
Bruksel në fund të këtij muaji. Lëvizjet
drejt një bashkimi bankar që do të
siguronin depozitat, progresi në
drejtim të politikave të taksave të përbashkëta,
rënia e borxhit të qeverisë
dhe dalja e eurozonës nga recesioni
do të lehtësonte presionin mbi qeveritë
që luftojnë për të gjetur gjuhën e
përbashkët. Merkel ka pranuar se kjo
është një “detyrë e rëndë”, por kjo është
në interes të Gjermanisë. Rreth 60%
e eksporteve gjermane qëndrojnë brenda
Evropës, dhe janë konkurruese për
shkak se ata kanë çmime në euro dhe
jo marka gjermane.
Homsi goditet sërish nga brutaliteti i regjimi të Assad-it
Aktivistët sirianë thonë se
forcat qeveritare kanë bombarduar
fuqishëm qytetin qendror të Sirisë,
Homs. Vëzhguesit e të
Drejtave të Njeriut, me seli në
Britani, kanë thënë se rreth 1,000
familje duhet të evakuohen. Të
njëjtit kanë kritikuar misionin e
Kombeve të Bashkuara në Siri, i
cili ka vendosur të pezullojë aktivitetet
për shkak të, siç ka thënë,
përshkallëzimit të dhunës. Këshilli
Kombëtar i Sirisë, të cilin e përbëjnë
opozitarët e regjimit, ka
paralajmëruar se Homsi rrezikohet
nga masakra, pasi vazhdon të jetë
i rrethuar nga 30,000 trupa dhe
milicë të qeverisë. Burimet e njëjta
thonë se civilët kanë humbur
qasjen në furnizimet esenciale.
Protestat antiqeveritare dhe dhuna
në Siri kanë nisur në mars të
vitit të kaluar. Protestat janë pjesë
e kryengritjeve të Pranverës Arabe,
që kërkojnë ndryshimin e regjimeve.
Mekejn:Mungesa e ndihmës
amerikane për Sirinë, “e turpshme”
Senatori i Shteteve të Bashkuara,
Xhon Mekejn, ka thënë se
mungesa e ndihmës amerikane
për kryengritësit sirianë “është e
turpshme”. SHBA-ja ka refuzuar
të armatosë rebelët, për të shmangur
luftën me Iranin dhe Rusinë
– dy vende këto që mbështesin
Qeverinë siriane. Kriza në Siri
pritet të jetë në krye të agjendës
së bisedimeve ndërmjet presidentit
amerikan, Barak Obama, dhe
atij rus, Vladimir Putin, kur të
takohen të hënën në Meksikë.
Mekejn, rivali republikan i Obamës
në zgjedhjet e 2008-ës, ka
thënë për NBC-në se “anëtarët e
opozitës siriane po vriten, masakrohen,
torturohen dhe dhunohen,
ndërsa fakti që amerikanët nuk i
ndihmojnë ata, është i turpshëm”.
Aktivistët kanë paralajmëruar se
në Homs rrezikon të ndodhë
masakër, pasi qyteti vazhdon të jetë
i rrethuar nga dhjetëra-mijëra ushtarë
dhe milicë të regjimit. Siria
është përfshirë nga protestat antiqeveritare
dhe dhuna qysh në
mars të vitit të kaluar.

E hënë, 18 qershor 2012
DITA
Tony Blair viziton sot Kosovën
Njeriu kyç që vuri në lëvizje intervenimin
e NATO-s kundër okupatorit
serb, Tony Blair do të qëndrojë sot për
një vizitë në Kosovë. Ish-kryeministri
britanik, përmes Fondacionit të tij
“Faith Foundation”, do të ndihmojë dy
universitete kosovare në promovimin
e tolerancës dhe debatit kritik për rolin
e feve në shoqëritë demokratike.
Charlotte Keenan, Drejtoreshë ekzekutive
e Fondacionit, tregon për
gazetën “Express” agjendën e Tony
Blairit dhe lidhjen e tij personale me
Kosovën
Z. Blair po kthehet në Kosovë,
këtë herë duke sjellë në dy universitetet
kryesore të Kosovës, një
mundësi shumë të rëndësishme akademike
me programin e juaj. Pse
në Kosovë? Si erdhi te përfundimi i
Fondacionit të vendosë për të investuar
në Kosovë?
“Blair Tony Faith Foundation”, e
themeluar nga RT. Hon Tony Blair në
vitin 2008, fokusohet në të kuptuarit e
ndikimit të fesë në botën e sotme,
dhe përpiqet për respekt dhe mirëkuptim
midis feve kryesore të botës.
Evropa Lindore dhe Ballkani kanë
parë ndryshime të mëdha politike,
ekonomike dhe sociale gjatë tri dekadave
të fundit, si dhe konflikte të
tmerrshme. Në këtë kontekst, Fondacioni
beson se duhet hulumtuar
me involvimin e institucioneve akademike
dhe arsimore të kuptuarit e
forcave kryesore sociale dhe fetare.
Tony Blair ka edhe një marrëdhënie
historike dhe angazhimin për Kosovën
dhe rajonin dhe është kjo
dëshirë e përbashkët me popullin e
Kosovës për paqe të qëndrueshme
dhe zhvillimin e vazhdueshëm të një
shteti të ri që ne shpresojmë bën
punën e Fondacionit të tij të duhur në
këtë kohë. Më herët kemi përkrahur
edhe një konferencë ndërfetare me
MPJ’në e Kosovës dhe jemi të gëzuar
me Ministrinë e Jashtme dhe z.
Selimi për angazhimin proaktiv. Të
hënën, zoti Blair do të mbajë një
ligjëratë në UP, mbi besimin dhe globalizmin,
që do të jetë edhe përurimi
i partneritetit të Fondacionit me dy
universitete të Kosovës, Universiteti i
Prishtinës dhe Universiteti Amerikan
i Kosovës. Të dy universitetet do të
bëhen anëtarë të një rrjeti ndërkombëtar
të universiteteve kryesore të
angazhuar për analizën kritike të
ndikimit të fesë në botën moderne,
duke përfshirë Yale University, McGill
etj. Lënda do të përqendrohet në
kërkimin shkencor, mësimor dhe propozimin
e politikave. Do të punojmë
që ta përfshijmë edhe Prishtinën
duke punuar me të dy universitetet
dhe për të siguruar studentët me këto
mundësi shkëmbimi global akademik.
Vizita është gjithmonë një
mundësi të veçantë për të ritheksuar
marrëdhënien e veçantë midis
Mbretërisë së Bashkuar dhe Kosovës.
Ne gjithashtu ndihemi ndonjëherë
si një ishull, nuk jemi në gjendje
të udhëtojmë pa viza Shengen. Sa
të rëndësishme janë këto rrjete akademike
dhe investimet sociale dhe
financiare në dialogun dhe tolerancën
për imazhin e Kosovës dhe përparimin
e shtetësisë sonë?
Pyetje e mirë. Ajo shkon përtej
çështjes së imazhit të Kosovës dhe
unë mendoj se është shumë më
thellë se kjo. Si thoni ju, Kosova ende
nuk është njohur botërisht nga të
gjitha shtetet dhe udhëtimi është
shpesh i vështirë. Unë e kuptoj që
mund të shkaktojë probleme të
rëndësishme shoqërore, veçanërisht
për të rinjtë të cilët nuk janë në gjendje
të kuptojnë mundësitë që ata meritojnë.
Disa prej këtyre çështjeve janë
çështje për qeveritë që të vendosin,
dhe jo për fondacione bamirëse. Por
unë shpresoj se ne mund të bëjë një
kontribut për të ndihmuar kosovarët
e rinj për tu lidhur me moshatarët e
tyre nga vendet e tjera në mbarë botën
nëpërmjet tonë programeve të arsimit
të dy, Programi Besimi dhe Globalizimi
për universitetet dhe programet
vullnetare për shkolla të mesme, Fytyrat
e Fesë, janë mundësi që mund
të lehtësohen kryesisht nga interneti
dhe videokonferencave. Futja e pro-
gramit tonë universitar të ligjëruar
nga Tony Blair, do të ketë një mundësi
të veçantë përmes teknologjisë,
për të mësuar më shumë rreth kulturave
të tjera dhe të pranojmë dhe të
respektojmë tjetrin. Programi ofron
një përvojë transformuese për studentët
kosovarë që të jetë e lidhur në
nivel global, pa humbur aspiratat e
tyre kombëtare, dhe për të ndihmuar
studentët kosovarë dhe mësuesve
për të zhvilluar dialog më të thellë
dhe të mësojmë negociimet. Vlen të
thuhet se mundësitë janë të shumta.
Kosova është një shtet i ri dhe një
eksperiencë që pak njerëz të rinj jashtë
Kosovës e dinë, janë çështjet nga
trashëgimia e konfliktit. Ne jemi pra
duke siguruar kosovarët e rinj me
mundësi për të treguar historinë e tyre
dhe për të ndihmuar njerëzit të kuptojnë
më shumë për vendin e tyre dhe
aspiratat e tyre për të ardhmen.
Kosova ka pasur një debat kohët
e fundit mbi fenë në klasa, dhe parlamenti
nuk lejon mësimin fetar në
shkollat fillore dhe të mesme. Kushtetuta
është laike dhe një pjesë e popullsisë
mendon se është më mirë në
Ballkan, nëse nuk flasim për fenë, sa
që mund të ushqejë zjarr shpejt. Sa
e rëndësishme është që ne të flasim
për besimet tona? Si nuk kemi
menaxhuar për të folur për të mos
bërë sherr, sherr dhe mos të bëhet
lufta?
Ky është një problem që është
shumë i zakonshëm - nuk është
vetëm këtu që njerëzit shqetësohen
për këtë! Feja është një subjekt i vështirë
dhe emotiv, dhe për këtë arsye disa
mendojnë se shumë më mirë është
të injorohet. Por kjo nuk do të thotë se
subjekti zhduket apo nuk ka ndikim
më në shoqëri. Kosova mund të jetë
një vend kryesisht laik, por ju rrini në
një rajon të ndërtuar prej shumë traditave
fetare të ndryshme dhe ku feja ka
ndikuar aktivisht identitetin dhe ndasitë
etnike. Më gjerësisht, shumica
dërrmuese e njerëzve në botë kanë
besim fetar. Dhe në një botë ku kufijtë
tradicionalë janë të pakësuar dhe
forcat e globalizimit janë gjithnjë e më
të fuqishme, është me rëndësi që
njerëzit të kuptojnë dhe janë të pajisur
me dije që të respektojnë besimet e
të tjerëve. Unë besoj se është shumë
e rëndësishme që të rinjtë kosovarë
të kenë edhe këto mundësi, në
mënyrë që ata të kuptojnë çështjet e
besimeve në një botë globale. Sfidë,
si thoni ju, është për t’u siguruar që
feja nuk ushqen zjarrin. Kjo është arsyeja
pse shpesh një mjedis të mbrojtur
shkolla është vendi më i mirë që të
ketë këto debate, që rinia të mësohet
të mendojë dhe debaton pa urrejtje.
Programi ynë është aktiv në 19 vende
të botës, që do të thotë se studentët
mund të mësohen së bashku me studentë
nga vende të tilla si SHBA-ja,
Indonezia, Izraeli, Britania e Madhe,
Pakistani dhe India, pra edhe në shtete
që s’e anë njohur Kosovën. Të
rinjtë punojnë së bashku për të shqyrtuar
çështjet globale, të tilla si të mjedisit,
të drejtat e njeriut dhe varfërisë
nga perspektiva të ndryshme fetare
dhe kulturore. Ata hulumtojnë arsyet
për pikëpamjet e botës, të ngjashme
dhe të ndryshme, duke praktikuar aftësitë
kryesore të bisedimeve dhe
zgjidhjen e konflikteve. Kjo rezulton në
studentët që kanë një kuptim aktiv të
traditave të ndryshme fetare dhe pikëpamjet
e fituara në një mjedis të sigurt
dhe neutral. Këto aftësi pastaj të
qëndrojnë me ta dhe të jenë përdorur
në shtëpi dhe në marrëdhëniet e tyre
personale brenda Kosovës dhe në
Ballkan. Së fundi, kjo është një shenjë
e një demokracie të vërtetë pluraliste,
që njerëzit e të gjitha besimeve
apo edhe asnjë besimi fare, të jenë të
mirëpritur dhe me zë të barabartë.
Kosova ka pasur disi të mbajnë
një paragjykim e të qenit jotolerant
për religjionet, ndërsa në të vërtetë,
historia e shtetit të ri tregon mjaft tolerancë
dhe bashkëekzistencës.
Shoqëria është 90% myslimane, por
sheshi kryesor, qyteti është emëruar
sipas Nënës Tereze, dhe kishat dhe
xhamitë shpesh ndajnë të njëjtin
oborr? A mendoni se Kosova është
një shoqëri tolerante kur ju e vizitoni?
Si mund të siguroni që bota ta
dijë të vërtetën?
Vizitat e mia në Kosovë kanë filluar
vetëm kohët e fundit, dhe të ndjehem,
unë vetëm kam gërvishtur sipërfaqen
e këtij vendi. Çdoherë që unë vij, unë
jam prekur thellë dhe jam impresionuar
nga aspiratat e shumë njerëzve që
unë t’i takoj. Ky është një shtet i ri, me
shumë arsye të jetë krenar, por ka ende
shumë punë për t’u bërë. Brenda Kosovës,
unë kam parë në xhami dhe
kishë krah për krah dhe e shoh gatishmërinë
për të siguruar që ka tolerancë
fetare. Por ne duhet të shkojmë përtej
tolerancës - për thelbin e bashkëpunimit
të vërtetë është respekti dhe
respekt për fqinjin - politik, social, religjioz
apo gjeografik. Besoj se vetëm
duhet të vazhdoni të dëshmoni se nuk
po i ikni debatimin e rolit të fesë në
shoqëri, por që ju jeni të hapur dhe e
angazhuar jo vetëm brenda Kosovës,
por në rajon si një tërësi.
Kosova është në dialog me
Serbinë, edhe pse Serbia ende nuk
e njeh Kosovën. Si mund të jetë pajtimi
pa njohje? Kjo është një nga
dilemat më të rëndësishme për ata
që përpiqen për paqe dhe drejtësi?
Nuk ka përgjigje të lehtë për këtë.
Për paqen në çdo nivel duhet kohë dhe
këmbëngulje. Një nga gjërat më të
rëndësishme në lidhje me ndonjë
proces të paqes dhe pajtimit, është që
menjëherë të kthejë procesin e dehumanizimit,
që në mënyrë të pashmangshme
ndodh gjatë luftës. Unë gjithashtu
besoj se është e domosdoshme që
ne të punojmë ngushtë me brezin e ri,
në mënyrë që ata mund të jenë një
pjesë e formësimin e një të ardhme të
ndryshme për veten e tyre. Kjo është
arsyeja pse programi ynë shkollor, Fytyrat
e Besimit, është aq shumë i fuqishëm.
Kjo u mundëson të rinjve të
angazhohen drejtpërdrejt me njëri-tjetrin
si individë, jo si një grup kolektiv fetar.
Kjo është një gjë e rëndësishme për të
ndërtuar paqe të qëndrueshme në zemrat,
mendjet dhe sjelljet e brezit të ardhshëm.
Paqja ka nevojë për durim dhe
vullnet dhe motivimi për të mbajtur në
vazhdim e sipër, edhe kur perspektivat
mund të duken të zymta.
55 9

SPECIALE
Dossier
10 55 E hënë, 18 qershor 2012
Nga KASTRIOT DERVISHI
1948/Kampet e punës në komunizëm
Shfrytëzimi i punës
Në prill 1946 qeveria komuniste,
pa humbur kohë nisi të
mendojë për shfrytëzimin e punës
së të dënuarve politikë dhe ordinerë.
Kampi i parë për të dënuarit
politike ishte ai i Jubës. Këtu
punuan rreth 700 të burgosur nga
burgjet afër kampit si nga Tirana,
Durrësi, Kruja, etj. Të burgosurit
politikë hapnin kanal afër detit.
Këtu morën pjesë në punime ish
kryeministrat e burgosur Kostaq
Kotta e Ibrahim Biçakçiu, ish ministri
i Financave Et’hem Cara, etj.
U punua për rreth 4 muaj. Hapën
një kanal 5 km të gjatë, me gjerësi
6 metra e thellësi 10 metra. Pa
u menduar akoma për kampe të
mirëfillta pune, të burgosurit
niseshin nga burgjet ekzistuese
dhe dërgoheshin atje ku ishin
punimet e rastit të “ndërtimit të
socializmit” i cili thuhej se po vihej
në jetë me ndihmën e “vëllait
Tito” e më pas të “shokut të math
Stalin”. Duke ia ndjerë lezetin
këtyre punëve angari, në veprat e
këtij lloji, komunistët nisën
përqendrimin e disa kampeve që
janë karakteristikë para vitit 1950
pasi janë të përkohshëm. Këto
kampe ishin të përqendruar në
disa pika të vendit (shih më poshtë),
Shënime të nxjerra nga
relacioni informativ mbi
burgjet, datë 13.8.1948, Dega
Zbatim Vendime Penale e
Drejtorisë së Policisë
Popullore të MPB-së
Shërbimi nga ana e rojeve në
përgjithësi ka qenë i mirë, gjatë këtij
muaji ka pasur 12 zënie gjumi. Ka
pasur dy rase që në burgun ordiner të
për tharje kënetash
hyjë thika. Kjo ka ardhur nga moskujdesi
i shokëve. Polici Gani Tërsheva
i ngarkuar me shërimin e një të burgosuri
për në gjykatë ushtarake, lë
automatikun të pasiguruar në tavolinë
duke plagosur lehtë një të burgosur.
-Kampi i Valiasit. Në punë marrin
pjesë çdo ditë 405 të burgosur dhe
rendimenti i tyre është i mirë. Rrjeti
informativ është i dobët. Me gjithë që
janë bërë kërkesa Drejtorisë, kampi
vazhdon të jetë akoma pa drita. Forcat
ruajtëse në krahasim me numrin e të
burgosurve janë shumë të pakta.
-Kampi i Maliqit. Në punë për çdo
ditë kanë marrë pjesë 1.080 të burgosur.
Rendimenti i tyre ka qenë i mirë.
Në një konferencë u vendos që ush-
qimet që u vijnë të burgosurve nga
shtresa e lartë t’u merreshin e t’u
jepeshin të gjithëve. Kjo edhe për arsye
se ata mbajnë qëndrim të keq duke
mos dhënë rendimet në punë.
-Kampi i Bedenit. Në punë marrin
pjesë për çdo ditë 790 – 800 të
burgosur. Rendimenti i tyre është i
mirë. Norma që është caktuar vazh-

U punua për rreth 4 muaj.
Hapën një kanal 5 km të
gjatë, me gjerësi 6 metra e
thellësi 10 metra. Pa u
menduar akoma për kampe
të mirëfillta pune, të
burgosurit niseshin nga
burgjet ekzistuese dhe
dërgoheshin atje ku ishin
punimet e rastit të “ndërtimit
të socializmit” i cili thuhej se
po vihej në jetë me ndihmën
e “vëllait Tito” e më pas të
“shokut të math Stalin”
don të tejkalohet megjithëse vendi është
i fortë.
5 kurse kundra analfabetizmit
ndiqen nga 128 veta. 70% e të kursuarve
kanë përfituar mjaft mirë. 5
kurse profesionale ndiqen nga 171 vetë
dhe 60% e tyre shkojnë mirë.
-Kampi i Vlashukut. Të burgo-
surit që futen në punë për çdo ditë janë
623 dhe rendimenti i tyre ka qenë mjaft
i mirë. Janë vënë në punë nga 3 – 4
orë në ditë dhe fëmijë që fizikisht janë
të shëndoshë.
-Kampi i Beratit. Këtu për çdo ditë
venë në punë 65 veta. Këta kanë punuar
në fermën e Kuçovës.
{{
Kampi i Maliqit, kujtimet
e ish të burgosurit politik, Beqir Ajazi
Na nisin për në Orman-Pojan
Ishte nëntor i vitit 1949 dhe
kish qëlluar ditë Bajrami. Familjet
e shkreta kishin ardhur që nga
ana e anës për t’u takuar me të
dashurit e tyre, si dhe për t’u
sjellë ndonjë ushqim tradicional
apo ëmbëlsirë që të mos e ndjenim
veten të braktisur e të harruar
në këtë jetë. Pikërisht dhe
qëllimisht komunistët e kishin
caktuar transferimin tonë po atë
ditë që nga kampi i Lekajt të
Kavajës në atë të Orman-Pojanit
të Korçës.
Bënte ftohtë dhe moti kishte
marrë shumë për së keqi atë vit.
Komanda e burgjeve, në vend që
të na sillte nëpër vendet përkatëse,
na niste për në Orman-
Pojan. Se ç’mund të bënin këta
të mjerë që ishin robëruar tërë
verën si në kanal të Bedenit, në
atë fund kënete ku të mbulonte
lluci në pikë të gushtit; këtë, veç
Zoti mund ta dinte, se njeriu s’e
merrte dot me mend.
Çfarë kontrast i tmerrshëm!
Ndërsa nënat dhe gratë tona
dridheshin së ftohti me trasta
ushqimesh nëpër duar, neve na
kishin vënë në rresht dhe po na
lidhnin me litarë.
Ishim lidhur nga 62 vetë në
një deng litari, dhe duhej të hipnim
në të njëjtën skodë, dhe
pritej të hynin aty skodat njëra
pas tjetrës... Në këtë çast, si një
hije e keqe, u duk Hamdi Lemo
me një palë hekura gjermane
ndër duar. Nuk kisha as më të
voglin dyshim se këto, ai i kishte
kërkuar e gjetur për të më lidhur
mua. Dhe vërtet ashtu doli.
Ndërsa kalonin orë e orë në
përgatitjen e nisjes sonë, komanda
nuk u thoshte familjeve që të
shkonin se nuk kishte atë ditë
vend as për takim e as për të
marrë ushqime. I linte ashtu në
mëdyshje që ata të vuanin, sepse
kishin fatkeqësinë që të ishin
njerëzit tanë.
Më në fund, karvani shëmtaraq
i mizerjes u nis për atë
rrugë të gjatë. Veç 62 të burgosurve,
karroceria e skodës kishte
në të edhe 6 policë të armatosur
për çdo eventualitet. Na kishin
përplasur duke na hedhur në
karroceri njërin mbi tjetrin, ashtu
si të kishin qëlluar. Krahu i
njerit, mbi kokën e tjetrit, kurse
ai tjetri kish qëlluar me tule mbi
turinjtë e shokut dhe s’i linte
mundësi që të merrte frymë. Ky
i fundit as që mund të lëvizte që
të lehtësonte shokun, sepse në një
pozitë të tillë, ishte dhe vetë ndaj
një tjetri.
I lidhur hem me litarë në
mënyrë kolektive dhe hem me
hekura gjermane si individ, kisha
qëlluar të bija mbi një fshatar
nga rrethi i Petrelës, i cili ishte
derr nga trupi, derr nga mendja
dhe derr nga çdo sjellje. Kisha
qëlluar pra kaluar mbi të dhe
nuk më vinte keq se e kisha njohur
që ishte kafshë në tërë kuptimin
e fjalës.
***
Beqir Ajazi i burgosur. Foto e vitit 1945
Nuk duhet harruar se rruga
jonë nga kampi për në vendin e
punës ishte “ec dhe ec e s’ka të
sosur” dhe, sa herë që ndalje për
të nxjerrë këpucën që kish ngecur
në baltë, fjalë të ashpra dhe
E hënë, 18 qershor 2012
SPECIALE
shumë fyese, bashkë me dajakun,
nuk të linin pa të
shqetësuar dhe pa të dëmtuar.
Kur arrinim në vendin e
punës, nuk kishim se ç’të
bënim fare, sepse lopata nuk
ngulej dot në tokë dhe, nëse
e ngulje, s’kishte burrë që ta
ngarkonte dheun në karro.
Po, mos të harrojmë se dhe
karroja e dorës, nuk zbrazej
dot se i ishte ngjitur balta. Në
këto kushte, nëse nuk na
kishin çuar atje për të na
mbytur, askush nuk mund ta
kuptonte përse na kishin
grumbulluar mëse 3000
vetë, në kushte të tilla, ku
edhe gomari nuk qëndronte
dot.
Të nesërmen na treguan se
si e kishte adresën ky kamp dhe
na thanë që të bënim telegrame
nëpër shtëpitë. Të gjithë bënë
nga një copë telegram, po ai
që u bë masiv e kaloi në historinë
tonë, ka qenë ai i Osman
Bishqemit, ku i thoshte së
ëmës: “Jam Orman Pojan,
aman derman, Osman.”
55 11

REKLAMA
12 55 E hënë, 18 qershor 2012
RILINDJA E NJË KOMBI
Shtëpia Botuese “55”
RILINDJA RILINDJA E NJË NJË KOMBI KOMBI
PATRICK PATRICK
KINROSS KINROSS
CMYK
«Shtëpia Botuese 55», ka hedhur
në treg një nga biografi të më të
mira të shkruara për Ataturkun nga
historiani anglez Patrick Kinross
«Ataturku nuk ishte një turk i
zakonshëm. Kishte lëkurë shumë
më të çelët nga bashkëkombësit
e tij, me mollëza të kërcyera dhe
sy blu të mëdhenj. Ishte truppakët
dhe i matur në lëvizje. Rrezatonte
energji, madje edhe kur ishte në
prehje; sytë e ftohtë i shndrisnin
me gjallëri të pazakontë dhe
përçonin dritën e gjëndjeve të
tija kontradiktore. I dhënë pas
pamjes së tij të jashtme, vishej
në mënyrë të stërholluar, lakonte
vetullat në mënyrë të vetëdijshme,
krenohej për gjymtyrët e tij të
mirëformuara....Në klimën e
ndryshimit që pasoi vdekjen
dhe pasimin e tij në pushtet nga
konvencionali Inonu, një admiruese
e Ataturkut tha: ”Turqia ka humbur
dashnorin e saj dhe më në fund
duhet të mbledhë mendjen të gjejë
një bashkëshort”....
Shpërthime në Nigeri, 12 të vrarë
Në Nigeri, disa shpërthime
në tre kisha kanë
shkaktuar 12 të vrarë dhe
dhjetra të plagosur. Shpërthimet
ndodhën në shtetin
Kaduna, të ndarë në dy pjesë:
atë veriore me shumicë
myslimane dhe atë jugore me
shumicën e banorëve të
krishterë. Një dëshmitar i
tha Zërit të Amerikës se
qindra njerëz protestuan pas
sulmeve, por policia arriti t’i
shpërndajë dhe të qetësojë
demonstruesit. Guvernatori i
shtetit ka vendosur gjendjen
e ndalim-qarkullimit për 24
orë. Autoritetet nuk dhanë
hollësi për persona të dyshuar
për vrasjet, por për
sulme të ngjashme në të
kaluarën është fajësuar sekti
islamik Boko Haram. Nigeria,
me 150 milionë banorë, është
e ndarë thuajse në mënyrë të
barabartë mes banorëve të
krishterë dhe atyre myslimanë.

CMYK
CMYK
Nr. 25/ Qershor 2012
Intervistë me kompozitorin Endri Sina
“Më ka interesuar dhe kam kompozuar
në të gjitha zhanret e muzikës”
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
INJAC NDOJAJ, NË
PENDËN E PROFESOR
ENO KOÇOS!
Figura poliedrike e Atë Martin Gjokës
Nga Prof. dr. sc. Akil Mark Koci
RRUGA E ROMANCËS VOKALE
SHQIPTARE PAS VITEVE ’90 PËRMES
FESTIVALEVE TË ROMANCËS
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Nga Egnisa FERHATI
FAKULTETI I MUZIKËS, PROMOTOR I
LËVIZJES ARTISTIKE NË TIRANË
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Nga Eliona LICI
Fjala e redaktorit
PËRKATËSIA
KOMBËTARE E
MULLIQIT ËSHTË
NË MUZIKËN E TIJ
Nga Prof. dr. sc. Akil Mark Koci
Me 03.06.2012 në një
intervistë dhënë
gazetës prestigjioze
„Koha ditore“ të Prishtinës lexuam
edhe një deklaratë nga bija e
Rexho Mulliqit nga martesa e parë.
Në këtë deklaratë ajo thotë se Rexho
Mulliqi kurrë nuk është deklaruar
shqiptar. Kjo deklaratë ka
shokuar opinionin muzikëdashës
të Kosovës. Ne, një pjesë nga ajo
intervistë, e shohim të udhës këtë
herë ta citojmë dhe ta komentojmë.
- E bija e Rexho Mulliqit,
Vesna Mulliq, thotë se babai i saj
nuk mund të quhet kompozitor shqiptar.
Madje ajo kërkon t’i respektohet
emri dhe të mos shkruhet
Rexho Mulliqi, por Rexho Mulliq.
“Ai është Rexho Mulliq dhe
nuk ka nevojë të shkruhet Rexho
Mulliqi“, thotë vajza e vetme e
kompozitorit nga martesa e parë e
tij. „Ai nuk është kompozitor shqiptar“,
reagon Vesna Mulliq, në
pyetjen se si duhet referuar njërit
prej krijuesve të muzikës shqiptare.
„Kurrë nuk është deklaruar
shqiptar e as që ka mundur të deklarohej
ashtu“, shton ajo.
Deri vonë Vesna Mulliq ka jetuar
në Kosovë. Ka punuar në
gazetën „Jedinstvo“, ku ka shkruar
për muzikën, si dhe ka kënduar
në Korin e Radiotelevizionit të
Prishtinës e në kohën e Slobodan
Milosheviqit ka qenë drejtoreshë
e Produksionit muzikor. Tash ajo
jeton në Serbi.
Në të lexuarit e parë nuk na
habit kjo deklaratë, kur dimë qëndrimet
e saja nacionaliste, tipar ky
që shfaqet si karakteristikë e
përhershme e personaliteteve, të
cilat janë të ngarkuara me elementet
shoviniste dhe nacionaliste, siç
ka qenë Vesna Mulliq e nxitur dhe
e ndërsyer nga politika serbomadhe
e Milosheviqit. Ndjenja e këtillë
shfaqet zakonisht te njerëzit e pa
personalitet që unin e vet e ndërtojnë
mbi fiksione pa pasur vizion
të qartë e të qëndrueshëm etik,
as krijues. Njerëzit e tillë nuk nuk
i kanë të pastra as të qarta ndjenjat
e përkatësisë kombëtare, e sidomos
kjo iu ndodh personave, të
cilët janë të lindur nga prindërit e
dy nacionaliteteve, siç është rasti
edhe me Vesnën.
Përkatësia nacionale e Rexho
Mulliqit, mund të identifikohet
mirë e qartë nga dy pika reference
që nxirren nga shënimet
biografike të jetës së tij: të prejardhjes
prindërore dhe të kontributit
të tij në jetën kulturore e
muzikore dhe të deklarimeve të tij:
qoftë përmes deklarimeve verbale,
qoftë përmes veprimtarisë së tij të
pasur krijuese.
Ndërkaq, na habit fakti pse mu
tani aktualizohet kjo çështje!
Përmes një momenti të kontaktit
me krijuesin Mulliqi mund të nxirret
edhe një „vetëdeklarim“ i tij
që ilustrohet përmes muzikës së
tij. Ai vetë ia pati thënë poetit
tonë të shquar, Qerim Ujkanit,
këto fjalë: „Kur më pyesnin në Shqipëri:
‘Rexho, çka je ti?’, unë iu
thosha: ‘Pyeteni muzikën time,
ajo ju tregon!’
Pra, nëse dëgjojmë me kujdes
krijimtarinë e tij, ajo qartazi flet
për një muzikë shqiptare e kjo
del qartë edhe nga deklarata e tij
të cilën e citoj në librin tim „Vibracionet
e shpirtit shqiptar“ -
vëllimi i parë, në faqen 117, me
titull „Kompozitori i harruar Rexho
Mulliqi.“ Ai thoshte: „Muzika
të cilën e krijoj, është rrëfimi im,
por edhe e popullit tim, është apoteozë
e nënqiellit të këtij vendi
dhe e njerëzve të tij, këngë e maleve
hijerënda, e luginave të gjelbra,
e lumenjve me shushurimë,
rrëfim i legjendës së të kaluarës
dhe këngë e agimit të diellit...“
(Marrë nga artikulli i botuar në
diskun LP, botuar nga Jugotoni i
Zagrebit si koment përcjellës i
këtij disku.)
Komenti është i tepërt, por për
ta zbardhur këtë dilemë ftojmë që
për këtë të flasë solistja jonë e
shquar, bashkëshortja e dytë e
Rexho Mulliqit, Nexhmije Pagarusha.
Jeta e tyre do të ketë gëzuar
aq besim dhe aq sinqeritet sa t’ia
kenë rrëfyer njëri-tjetrit edhe këtë
ndjenjë përkatësie. Shpresojmë se
ajo do të flasë, drejt e pa ngurrim,
për të dalë kjo e vërtetë në
shesh!
E hënë, 18 qershor 2012
55 13

KONTRAPUNKT
Kontaktoni në
Figura poliedrike e Atë Martin Gjokës
Nga Prof. dr. sc. Akil Mark KOCI
kompozitor
(„24 pjesë nga Atë Martin Gjoka,ofm“ - 1890-1940, përgatitur nga profesor Robert Prennushi)
Në numrin 23 të revistës
Kontrapunkt që boto
het në kuadrin e
„Gazetës 55“ kemi analizuar „24
pjesët nga Atë Martin Gjoka që e
ka përgatitur muzikologu i shquar
Robert Prennushi. Në fillim të artikullit
kam thënë se pjekuria e një
studiuesi e muzikologu qëndron
në madhështinë e artit që përcjell
te perceptuesi. Në këtë vijë
kërkimesh njeriu zbulon vizione të
reja të krijuesit nga sfondi tingullor
që ka kompozuar si kosmogoni
muzikore duke ngërthyer
atë univers të ndjeshëm si shprehje
e procedimeve moderne për
kohën në të cilën jetoi dhe krijoi
në rrethanat e tilla artistike. Kompozitori
në krahasim me poetët
dhe piktorët e ka më vështirë ta
paraqesë thelbësoren e mendimit
të tij, sepse tingulli është shprehja
e tij që paraqet në vete një sistem
metafizik e meditativ pa e kuptuar
perceptuesit sa duhet atë që e thotë
poeti me fjalë dhe piktori me brushat,
mirëpo për një hulumtues
muzikor nuk paraqet vështirësi kur
i njeh sadopak koordinatat e domosdoshme
të krijimtarisë muzikore.
Leksiku zanor në muzikë
paraqet një filozofi në vete si synim
për të qartësuar dhe për të përvijuar
ato preferenca metafizike të
gjendjes shpirtërore gjatë procesit
krijues. Kjo gjë paraqet një preokupim
të madh dhe të vështirë të
autorit për ta arritur qëllimin
përmes shumë konvergjencave artistike.
Ky qëllim nuk arrihet pa
vetëdijen e autorit, siç mendojnë
shumë muzikologë, por shfaqet
shpesh si aluzion duke qartësuar
me tinguj atë tjetrën se çka ka
dashur të thotë në të vërtetë. Ashtu
duhet kuptuar modelet e shprehjes
së tij, kurse temat dhe figurat
muzikore paraqesin metafora
tingëllore shumëkuptimore. E, sa
jemi të përgatitur t’i absorbojmë
në brendinë e shpirtit tonë, ajo
është çështje më vete. Kjo nuk do
të thotë se është vështirë të kuptohet
brendia e veprës, sepse kemi
të bëjmë me ato shtresa muzikore
që na duken si të paqarta. Interferencat
e krijuesit shpesh kridhen
në shumë sfera të panjohura dhe
mu këtu qëndron rëndësia metodoligjike
se nga cili këndvështrim
duhet t’i studiojmë e analizojmë...
Universi tematik dhe estetik
si tingëllim që i takon muzikës së
krijuar nga kompozitori, nuk është
i panjohur në qarqet krijuese në
kërkim të një gjuhe të vet, por është
një mister pse nuk mund ta
kuptojmë esencën e tij, sepse kompozitori
na sjell një rezultat
origjinal të botës së vet shpirtërore
me përmasa të reja të vizioneve
racionale,si kaptina artistike, na
sjell pra një lirizëm të ndjeshëm
me veprën e krijuar.
A i gjejmë të gjitha këto që i
theksuam në veprat e Atë Martin
14 55 E hënë, 18 qershor 2012
Gjokës(?) Ky studiues ka një prodhimtari
të gjerë krijuese, me vlera
të pakontestueshme kombëtare.
Porse nuk mund ta bëjmë një analizë
më te thukët serioze për të saktësuar
nivelin kombëtar të këtyre
studimeve, sepse për një veprim të
këtillë na mungojnë veprat e tija.
Ndërkaq, 24 pjesët do t’i analizoj
nga aspekti kryesisht estetik (e për
fat këto pjesë i kam para vetes) do
t’i qesim në pah vlerat relevante të
tija, pra, të një pjesë të krijimtarisë
së tij. Këto, sa më duket, kanë
shumë elemente që na paraqiten
si shtresa të diskurseve të larttheksuara
si paritet i mirëfilltë muzikor.
Kam dëgjuar me shumë
kujdes të 24 pjesët dhe shpreh
mendimin tim për to, me një
rezervë se nuk kam hyrë aq shumë
në thelbin e koordinatave muzikologjike,
por i kam trajtuar si
përshtypje dhe si përjetime që më
kanë mbetur gjatë dëgjimit, kur po
gjurmoja metaforën e metoniminë
si akte krijuese. Kompozimi i parë
me titull Praleudium MGK 1 (pjesa
hyrëse e muzikës, paraloja, fillimi
etj.)realizohet hyrje të ngadalshme
me tingujt e-fis g në dorën e djathtë
për t’u zhvilluar në një katër
zërash d-h-g-g dhe zgjidhet në akordin
fis-h-dis-h, gjë që paraqet një
risi për kohën kur është kompozuar.
Në këtë mënyrë sajohet një
rrëfim i brendshëm që e zhvillon
pjesën me tingujt c-c-e-a dhe vazhdon
me tingujt ritmikë si të fillimit
a-h-c, duke krijuar vargëzimin
tingëllor të ndjeshëm përmes llojllojshmërisë
ritmike që merr një
zhvillim të plotë. Në tërë kompozimin
na paraqitet tretingulli ritmik
i njëjtë, por melodikisht i ndryshuar
duke bërë kërcime në intervale
të ndryshme herë të kuartës,
herë të kuintes e ndonjëherë të
sekstes. Nëse këto akorde shikohen
vertikalisht, shprehin edhe
ndërrimin e disponimeve pa ndonjë
sintezë refleksive, por si përfytyrim
ilustrativ. Dëgjohen me shumë
kujdes dhe krijojnë një disponim
të mrekullueshëm. E gjitha kjo na
bën të shtrojmë pyetjen se a është
e mundur që Atë Martin Gjoka me
këtë kompozim na mahnit duke
gjetur dhe duke sjellë një shprehje
të re, natyrisht, për kohën kur
është krijuar viteve të dyzeta të
pjesës së parë të shekulli XX,kur
krijuesit tanë bënin orvatje që me
atë pak dituri nga harmonia dhe
kontrapunkti të sajonin kompozime
të thjeshta.
Ky kompozim, i cili zgjat rreth
katër minuta, mbaron po me ato
të njëjta nota e-fis-g si në fillim dhe
me një lloj kadence, thënë kushtimisht,
por këtë herë në bas, pra në
dorën e majtë, duke përfunduar në
E-magjore në nota gjysmë dhe arpegioja
E-a-gis-e.
Përshtypja e përgjithshme e
këtij kompozimi është se, sipas mendimit
tim, ka realizuar një kompozim
me shumë mjeshtëri duke sjellë një
polifoni të re që nuk haset te kompozitorët
e tjerë shqiptarë të kohës.
Kompozimi i dytë me titull OF-
FERTORIUM GK2(Paraqitja, ngritja
lartë e Hostnes, pjesë për organ
që luhet në mes Credo-s (Besoj)
dhe Sanctus (Shenjt), nuk ka datë
se kur është kompozuar në tonalitetin
E-magjore, edhe nëse e dimë
se është kompozuar për orgë-harmonium,
është plot begati harmonike,
të cilat i zbërthen deri në
fund. Krijuesi vepron falë rregullave
skolastike dhe të duket se ke
të bësh me një poetikë muzikore
të bukur si përjetim i ngjarjeve të
një vetmie personale e kjo jepet pas
taktit 12 kur edhe bën zgjidhje të
bukur duke përfunduar në si-minore
me nota të plota. Vazhdon
disa takte në njëjtin tonalitet pë
t’u kthyer prapë në E-magjore në
13 taktet e ardhshme dhe për ta
përfunduar po aty dhe për të fillu-
ar në E-bemol magjore në 15 takte e
ardhshme dhe prapë për t’u kthyer
në tonalitetin fillestar E-magjore. Po
t’i dëgjojmë me kujdes, harmonitë
e saja lëvizin pa ndonjë efekt të
madh, ato na sjellin harmoni të
ngjeshura me reflekse dhe impulse
të pashprehura nga bota intime e
autorit. Kjo manifestohet në tërë
kompozimin si subjekt poetik jo
vetëm në aspektin melodikë, harmonik,
por edhe në atë ritmik për
ta mbyllur me një temë të bukur, e
cila shndërrohet në një lloj kodi artistik.
Duhet theksuar se ky metaligjërim
muzikor nuk është i
ngarkuar me disonanca në rrjetin
e impulseve të veçuara, që në
mënyrë emocionale shprehet
përmes tingujve të zgjedhur konsonante
si karakteristikë e kohës
kur krijoi dhe veproi Atë Martin
Gjoka. Këto përsiatje të tija muzikore
sikur na bëjnë me dije se autori
edhe pse jetoi në kohën kur
disonanca është pjesë e pandarë e
kompozimeve të bashkë-kohanikëve,
ai sikur me qëllim largohet
nga ato duke menduar se nuk e
kanë vendin në këto 24 pjesë për
harmonium. Kjo nuk do të thotë
se, aty-këtu, nuk gjejmë edhe të
përdorurit e tyre, por në një masë
tejet, tejet minore. Në ngjizjen dhe
shkrirjen e këtyre tingujve, bazuar
në dy tonalitete që i theksuam më
parë, ai sikur do që të transformojë
konstanten e këtij kompozimi, që
e ka titulluar si Offerterium e që
paraqet si pjesë e Meshës katolike
si thamë më parë do të thotë si
Paraqitje, ngritja lart e Hostnes,
pjesë për orgë që luhet në mes Credo-s
(Besoj) dhe Sanctus (Shenjt)
për të paraqitur me shumë arsye
tërë atë stuhi të brendshme
shpirtërore, të cilën e shfaq
përmes një vigjëllimi të mrekullueshëm.
Filozofi gjerman Johan
Fihte (1762-1814),“përfaqësuesi
kryesor i idealizimit subjektiv në
filozofinë gjermane“ (A.Uçi Universi
estetik-Bota moderne), me të
drejtë konstaton se „Arti synon
t’i japë botës ekzistencë ideale, si
përfytyrim subjektit“, për të sjellë
në një epistemologji që na fut në
botën e tingujve të ligjërimit muzikor,
sepse muzika, sipas Hegelit,
„është arti që shpreh në mënyrë
më të plotë përmbajtjen substanciale
estetike të frymës absolute“.
Mbase Atë Martin Gjoka për këtë
nuk ka qenë i vetëdijshëm gjatë
krijimit në aspektin estetik dhe
filozofik, mirëpo radhitja e tingujve
krijon këtë disponim, sepse
prapë, si thotë Kanti, „Merita e
muzikës qëndron në forcën e subjektivitetit
të saj...“. Ndërkaq, falë
muzikologut të shquar Robert
Prennushit, i cili ka përgatitur një
botim voluminoz me 24 pjesë-kompozime
të kompozitorit tonë të
shquar poliedrik, Martin Gjoka
O.F.M., të kompozuara me aq
mjeshtëri dhe sens, që i ka
mbledhur dhe mbi këtë sajim të
kompozuara bukur dhe me mjeshtëri,
depërtohet në botën mistike
të kompozitorit.
Në numrin 26 të Kontrapunktit do
të flasim edhe për 2 pjesët e tjera të
kompozuara nga Atë Martin Gjoka.
Requiem për kompozitorin Musa Piperku
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Nga Ibrahim EGRIU
Me 14 qershor janë
mbushur 7 (shtatë) vjet
nga vdekja e kompozitorit,
atdhetarit, engjëllit, krijuesit dhe mentarit-
Musa Piperku.
Sot katër vjet, në pranverën e Prishtinës
legjendare, mijëra e mijëra bashkëkombas
nga të gjitha trojet etnike, me nderime
te mëdha, ia dhënë lamtumirën e fundit
birit të tyre shumë të dashur e të pavdekshëm-Musa
Piperku, i cili, me punën e
tij të palodhshme i la muzikës autoktone
shqipe gjurmë të thella në drejtim të komponimit
të këngës së pastër autoktone
shqipe. Shumë është shkruar e folur për
këtë bir të Madh të popullit tonë, i cili,
gjatë viteve 1967/68, me komponimet
muzikore të tia, përmes Ansamblit dibran
„Liman Kaba“ me këngët:“Trim o
Skënderbe“,“Bukuri-ri në Shqipëri“, „Trim
o Bajram Curr“ „Se Shqipëria nuk don
tjetër, veç do vendin me çlirue“ etj. etj. të
interpretuara nga korri dhe solistët e mirënjohur:
Sulejman Borova, Haxhi Maqellara
e Violeta Turkeshi e gjëmuan, jo vetëm
Kaçanikun e Idris Seferit, por mbarë Kosovën
dhe, s’kaloi pak kohë, në Nëntorin e
Tretë të ´68-tës filluan demonstratat
gjithëpopullore dhe e tërë Kosova u çua në
këmbë, me kërkesat: Duam Universitet!
Liri, barazi dhe Republikë! Trepça punon,
Beogradi ndërton! Pra, po ky Ansambël
dibran i udhëhequr nga kompozitori
i Madh, Musa
Piperku, i dha shtytje e shkas
U D B-së dhe pushtetarëve
ishjugosllav të ndërmarrin
masa represive ndaj
kryatrit trim Sali Bajra,
Bedri Kyçykut, Latif Nallabanit
dhe intelektualëve të
tjerë atdhedashës.Në
takimin e parë me z. Sali Bajra,
m’u drjtua e pyeti: Si e
kam kompozitorin Musa Piperku? Mandej
vazhdoi: Ai eshte një engjëll, ashtu i dashur,
ashtu i matur, ashtu fisnik, ashtu i ditur,
aq atdhedashës, ashtu simpatik e i bukur
sa që kurrë s’mund ta harroj bisedën me te
në Darkën e shtruar për nder të Ansamblit
„Liman kaba“, i cili fliste
qetë e pak dhe që punonte
shumë, theksoi z. Sali Bajra.
Me rastin e katërvjetorit
të vdekjes së tij, me respekt e
krenari e perkujtojnë më të
afërmit e tij, shokët e tij,
miqët e tij dhe mbarë kombi
shqiptar kudo ne botë. Sjellja
dhe shembëlltyra e tij do
të mbesin udhërrefim për të
gjithë brezërit e ardhshëm.
Ai s’ka vdekur dhe do jetojë i gjallë gjithmonë
në zemrat tona. Lavdi veprës së
tij!Shpirti i tij le t’i prehet plot dritë!
Diber e Madhe, 14 qershor 2012
Me pietet e lote te pathare, shokët e
miqët dibranë nga Diaspora.
Ishte njeri i përkushtuar, i qetë, i matur dhe i këndshëm, veti këto që e
dallonin prej të gjithë kijuesve tanë. Por temperamenti i tij krijues gufonte me
një dinamikë të brendshme, plot veçanti dhe energji krijuese. Brenda një kohe
të shkurtër u bë kompozitori më i dalluar i këngës shqiptare në të tre zhanret:
në këngën zbavitëse, në muzikën me frymë popullore dhe në këngën për fëmijë.I
devotshëm në krijimtari, i devotshëm në jetë dhe në marrëdhënie me njerëzit,
Musa Piperku la një trashigimi muzikore të denjë për respekt. Për një kohë të
shkurtër ai ishte kompozitori ynë më i dalluar i këngës shqiptare dhe hyn në
radhët e kompozitorëve të parë kosovarë. Shfaqja e tij në skenën tonë muzikore
nga fillimi i viteve ‚70 të shekullit të kaluar, (krahas Severin Kajtazit, Tomor Berishës,
Krist Lekaj, Akil Kocit, Muharrem Qenës, Qazim Dushkut, Fahri Beqirit,
Esat Rizvanollit, Gjergj Kaçinarit etj.), lidhet me punën që bëri si bashkëpunëtor
dhe redaktor në Radio Prishtinën e atëhershme, për të ndjekur një rrugë e cila
tashmë ishte përvijuar qartë nga një fond i konsiderueshëm i krijimeve muzikore
në gjininë e muzikës zbavitëse te ne.Ai u bashkangjit në këtë rrugë me plot
sukses dhe shpejt u bë ndër më të dalluarit e kësaj fushe. Akil Koci (kompozitor)

Eurovizioni ...apo fobizmi klasik
„Më pas ishte Shqipëria –gruaja me një zë britmë, lëkurë të keqe, me një copë bukë mbi kokën e saj dhe me
flokë si gjarpër rreth qafës e saj... Pse jemi duke shikuar këto mbeturina? “. Kështu e perifrazon mllefin ,
inatin pse jo dhe racizmin në shkrimin e saj tek e përditshmja britanike Daily Mail Jenny Murray
Nga Bashkim METALIA
Rona Nishliu , një emër
që ka bërë jehonë në
mbarë botën shqiptare
dhe jo vetëm.
Talentja shqiptare e muzikës u
bë tashmë jehonë e kontinentit dhe
përtej oqeanit .
Është pak të thuhet por, ndërsa
merr shkas vetëm nga paraqitja e
saj e fundit në Eurovision Song
Contest mbajtur ne Baku të Azerbajxhanit,
vlerat personale, profesionale
dhe kombëtare të kësaj vajze
janë margaritarë që shndrijnë
plot krenari dhe gjallëri.
Mbas kualifikimit të saj për në
finale me këngën e saj titulluar
„Suus“ (Personale) me tekst të
shkruar nga vet këngëtarja dhe kompozim
të Florient Boshnjakut ,
premisat për të korrur sukses ishin
mjaft të mëdha.
Në fakt Cristal Hall , vendi ku
u mbajt spektakli , me një audience
mbi Njëzet mijë vetave dhe
shikueshmëri audiovizive mbi Njëqind
e njëzet milionëve në mbarë
Evropën, duartrokitjet , dhe ovacionet
e larta , bënë që kënga e tretë e
kënduar nga shqiptarja Rona Nishliu
të renditet e pesta me 146 pikë.
Ndërkohë Suedia zuri vendin e
parë me 372 pikë përfaqësuar nga
Loreen dhe kënga e saj „Euphoria“.
Duke marrë parasysh mënyrën
sesi funksionon përzgjedhja , me
anë televotimit nga të gjitha vendet
pjesëmarrëse evropiane , dhe
karakterit gjeo-politik të tij krijon
një hendek mes meritave profesionale
dhe preferencave individuale
apo kolektive me ngjyra nacionaliste,
ideologjike apo gjeo-politike.
Vetëm këtu mund të kenë të
drejtë komentatorët, analistët dhe
të gjithë ata/o individë që shpalosin
mendimin e tyre për mënyrën
se si votohet ,përzgjidhen dhe vlerësohen
me pikë nga vendet respektive
pjesëmarrëse evropiane.
Vetëm këtu mund të argumentosh
, ironizosh pse jo dhe të ofendosh
(jo e domosdoshme) procedurat
dhe rregullat e vendosura
Çfarë faji ka Rona
Nishliu që e ka britmën e
bukur në shqip, për fat
keq nuk mund të
zëvendësohet me vendin
e dytë(nga fundi) të
Britanikëve !
nga organizatorët e Eurovizionit për
të nxjerr një këngë fituese , vërtet
vizionare, të merituar dhe profesionale.
Kurrsesi nuk mund ta bësh këtë
duke i personalizuar në rang
këngëtarësh konkurrent apo rang
kombëtar.
„Më pas ishte Shqipëria –gruaja
me një zë britmë, lëkurë të keqe,
me një copë bukë mbi kokën e
saj dhe me flokë si gjarpër rreth qafës
e saj ....Pse jemi duke
shikuar këto mbeturina? “ .
Kështu e perifrazon mllefin , inatin
pse jo dhe racizmin në shkrimin
e saj tek e përditshmja britanike
Daily Mail Jenny Murray.
E turpshme aspak e pranueshme
nga një gazetare , dramaturge ....!
E turpshme aq me tepër e
dënueshme të ofendosh dhe një
përfaqësuese apo dhe vendin nga vjen
ajo duke thëne : „Britma : hyrja e Shqipërisë
në Eurovision ishte një pikë e ulët“ apo
„Zërat torturues, muzika e tmerrshme dhe
ne gjithmonë humbasin. Por ne
jemi ende tw përfshirë në
këtë plehër Evropiane“
Po vallë pse kjo zonjë e vë theksin
veçanërisht tek „britmat“ e shqiptares
së talentuar?!
S’do të doja të bëja një ilustrim
me ngjyrim nacionalist, politik apo
diçka më tepër sesa kjo por tendencat
dhe logjika e kësaj shqiptarofobie
të përsëritur m’i kujton fjalët e
politologut dhe njeriut vizionar, shqiptarit
të madh i cili u zhduk nga
shovinizmi serb Ukshin Hoti i cili
për serbët shkruan: „ata, në të
vërtet, dëshironin të visheshin me
historinë e shqiptarëve. Për më
tepër dëshironin të ishin shqiptarë,
ta merrnin identitetin e tyre, por
gjithnjë duke folur serbisht“.
Digjitura e këtyre fjalëve , të
këtij kolosi shqiptarë s’do doja të
ishin dedikuese aq më tepër te kishin
konotacion ironik , sarkastik ...!
Paçka se për këto shquhet edhe
gazetari i BBC-së Graham Norton
i cili moderoi këtë spektakël , ku
ironia dhe sarkazma janë celsi
magjik i tij që ashtu si gazetarja e
sipërpërmendur vijoj avazin e vjetshëm.
„If you like this to win“(nëse ju
pëlqen kjo për të fituar) një nga
komentet për Shqipërinë , në momentin
e votimit, me një ton
përçmues apo „Rona the rope
head“(Rona kokë litari).
Edhe pse duket sikur e ka zbutur
sadopak përqeshjen ndaj
konkurentëve në eurovizion, zakoni
e shtyn drejt natyrës denigruese.
Kjo as nuk mund jetë në etikën
e një gazetari të një kanali televiziv
kaq prestigjioz siç është BBC, as të
një qytetari evropian e aq më tepër
të një britaniku!
Evropa mori këtë iniciativë të
një spektakli të tillë , e përqendruar
në Zvicër që në vitet 1950-ta ,
për të sjellë vendet evropianë së
bashku , pas luftërave të përgjakshme
që kishin ndodhur , duke
ngritur një komitet ad-hoc nga
Europian Broadcasting Union
(EBU). Aty u konkretizuan në organizimin
e një gare të këngëve të
vendeve evropiane ,transmetuar në
një program televiziv.
E pra më tepër se një garë ishte
(dhe duhet të jetë) një përpjekje,
mision i unitetit të vlerave
mbarëkombëtare dhe jo një sektarizëm
racist apo gjeo-politik.
Çuditërisht e njëjta e përditshme
publikon, në të njëjtën ditë
ku dhe gazetarja „jonë“ së bashku
me komentet që e shoqërojnë , dhe
një sondazh, ku një në tre britanik
, përdorin dhe abuzojnë me fjalë dhe
gjeste raciste.
Çfarë faji ka Rona Nishliu që e
ka britmën e bukur në shqip, për
fat keq nuk mund të zëvendësohet
me vendin e dytë(nga fundi) të Britanikëve
!
KONTRAPUNKT
Kontaktoni në
„Arbëresha“ e Lec Kurtit më e
vjetër se „Mrika“ e Jakovës
Nga Emona
Opera „Mrika“ e Prenk
Jakovës nuk e mban
më epitetin e operës së
parë shqiptare. Fiks 43 vjet para saj,
mendohet se shkodrani tjetër Lec
Kurti ka shkruar operën „Arbëresha“.
Ajo mendohet se është shkruar në
vitin 1915, por nuk dihet nëse ndonjëherë
është vënë në skenë qoftë
edhe pjesërisht. Këtë do ta bëjë Trupa
e Teatrit Kombëtar të Operës dhe
Baletit të martën. Veprën do ta vërë
në skenë në kuadër të koncertit të
veçantë me titull „Pena e muziktarëve
rilindas“. Ndryshe, Prenk Jakova
mbetet krijuesi i operës së parë
shqiptare të vënë në skenë. Fillimisht
kjo kishte ndodhur në Shkodër
drejtuar nga vetë autori „Mrika“,
në vitin 1958, mbështetur në
veprimin skenik „Dritë mbi Shqipëri“.
Deri tash vepra „Arbëresha“ është
ruajtur në Shkodër nga nipi i Lec
Kurtit, Albert Kurti, i cili edhe ia ka
ofruar TKOB-së këtë vepër. Gjatë
komunizmit nuk ishte folur as për
këtë vepër e as për Lec Kurtin, derisa
për herë të parë për këtë kishte
folur artistja Tinka Kurti, që kishte
lidhje farefisnore me kompozitorin
dhe diplomatin shkodran.
Mediet shqiptare kanë shkruar
të dielën se nuk dihet në çfarë rrethanash
është shkruar, madje as
nëse është vënë ndonjëherë në
skenë, por me siguri dihet se „Arbëresha“
është opera e parë shqiptare.
Nga ajo kanë mbetur vetëm
11 fashikuj nga akti i parë. Drejtori
i TKOB-it, Zhani Ciko, ka shpjeguar
se opera e panjohur e diplomatit
shkodran është e para e shkruar nga
një kompozitor shkodran, pra më e
hershmja, edhe pse nuk dihet nëse
e ka prekur skenën.
„Lec Kurti është mjaft interesant,
dhe pse për të është folur pak ose
aspak. Gjatë viteve mes dy luftërave
ai ka qenë diplomat dhe gjendej
nëpër ambasada. Më tej erdhi në
Shqipëri si patriot për të kontribuar
për vendin e tij. Ka qenë i djathtë
nga bindjet politike dhe bashkë me
Mit’hat Frashërin qe një nga themeluesit
e Ballit Kombëtar“, citojnë
Cikon mediet në Shqipëri.
Kompozitori Lec Kurti
Autori i „Arbëresha“, diplomati
e kompozitori Lec Kurti, është i biri
i Palok Kurtit, njërit ndër kompozitorët
e parë shqiptarë. Nga dorëshkrimet
e mbetura mësohet se Lec
Kurti kompozoi muzikë deri në vitet
1916 dhe më pas iu kushtua tërësisht
diplomacisë dhe politikës.
Ciko ka rrëfyer se në koncertin e
së martës së 10 prillit do të vihet në
skenë vetëm një pjesë e kësaj vepre,
monologu dramatik i saj.
„Nuk e kemi të plotë operën, por
mund të them se nga aq sa kemi,
kuptohet se është një vepër patriotike
nga konteksti, ku përmendet
Skënderbeu. Ajo është e lidhur
pazgjidhshmërisht me fatin e Shqipërisë“,
ka thënë Ciko.
Koncertin e së martës, nën titullin
„Pena e muziktarëve rilindas“,
TKOB-i ua ka dedikuar rilindësve që
kanë vënë themelet e tingujve shqipë
pothuajse një shekull më parë.
Do të paraqiten vepra të rralla,
dorëshkrime të panjohura që kanë
fjetur, janë fshehur, janë harruar apo
janë ndaluar në periudha të ndryshme.
Mbrëmja e së martës do të
bëjë bashkë emrat si Palok Kurti,
Frano Ndoja, Fan S. Noli, Lec Kurti,
Martin Gjoka, Thoma Nasi, Murat
Shehu, Mikel Koliqi, Prenk Jakova
dhe Kristo Konos. Aty do të interpretohet
edhe dokumenti i parë i
muzikës shqiptare (1881) „Bashkimi
i Shqipërisë“, „Himni i Organizatës
Vatra“ deri tek krijimet e viteve
1930-1940.
Në skenë do të interpretojnë
solistët Irini Nikolla, Ylber Gjini,
Vikena Kamenica, Sonila Baboçi,
Shpresa Beka, Eriona Gjyzeli, Irida
Dragoti, Denis Skura, Solen Alla, që
do të përcillen nga Kori dhe Orkestra
Simfonike e TKOB-it, ndërsa në piano
do të luajnë Lindita Kotorri dhe
Ardita Bufaj, nën dirigjimin e mjeshtrit
të madh Zhani Ciko.
Njerëzit më të mirë që kam
njohur…janë ata që kanë njohur,
dështimin, stresin, humbjen,dhe
kanë gjetur rrugën e tyre për të dalë
nga errësira…Këta njerëz kanë një
vlerësim, ndjeshmëri dhe një të kuptuar
të jetës që i mbush ata me
dashamirësi, dhembshuri dhe një
interes të thellë dashurie … !!Njerëz
të tillë nuk ndodhin thjesht rastësisht…
formohen…!!
E hënë, 18 qershor 2012
55 15

KONTRAPUNKT
Kontaktoni në
Rruga e romancës vokale shqiptare pas
viteve ’90 përmes Festivaleve të Romancës
Nga Egnisa FERHATI
Pedagoge e lëndëve teorike
muzikore në Universitetin „A.
Moisiu“, Durrës
Gjinia e romancës vokale,
e cila e kishte nisur dhe
konsoliduar rrugën e saj
qysh para viteve ’90, vijoi të lëvrohej
në mënyrë të konsiderueshme
nga kompozitorët shqiptarë dhe pas
viteve ’90 e, në vijim. Por duhet pranuar
fakti se, në kufijtë e fundit të
viteve ’80, ajo ra në një lloj „vakumi“,
ashtu siç ranë edhe mjaft drejtime
të tjera të jetës artistike në vend.
Por, në fillimvitet ’90, ajo „u ringrit“
për të vazhduar traditën e krijuar
ndër vite. Romanca i qëndroi
„rigoroze“ elementëve kryesorë përbërës
të mëparshëm të saj (si karakterit,
strukturës në përgjithësi etj.)
por, padyshim, duke i shtuar atyre
risitë e ardhura me kohën, në drejtim
të konceptit si dhe veçanërisht të
mjeteve shprehëse të gjuhës muzikore,
risi këto që u shfaqen si rezultat
i lirisë së mendimit dhe etjes
për të përqafuar rryma dhe tendenca
artistike e muzikore të ndaluara në
epokën socialiste të paraviteve `90.
Këto vepra, gjetën hapësirat e tyre
për prezantim në evenimente të
ndryshme muzikore. Një nga evenimentet
më konkrete, që i referohej
në mënyrë të drejtpërdrejtë kësaj
gjinie ishte pikërisht evenimenti që
mori emrin fillimisht „Mbrëmjet e
romancave shqiptare“ për t’u transformuar
më pas në „Festivalet e Romancës
Vokale Shqitare“, i cili u
zhvillua në mënyrë të vazhdueshme
për disa vite me rradhë.
Kjo ishte një iniciativë e ndërmarrë
nga disa muzikantë të njohur
shqiptarë (krijues e interpretues) për
qëllim ruajtjen, vlerësimin dhe vazhdimësinë
e traditës muzikore shqiptare
në gjininë e muzikës vokale
në përgjithësi dhe romancës në
veçanti të krijuar ndër vite, por gjithashtu
dhe për zhvillimin e kësaj tradite
në kontekstin bashkëkohor.
Ishte pikërisht kjo shtysë e cila
zgjoi dëshirën e një punimi më të
thelluar, përqëndruar sidomos në
zhvillimet më të fundit të këtij zhanri,
të ardhur mjaft mirë në një festival
bashkëkohor të krijuar për këtë
qëllim, nën emrin e një figure të
çmuar të muzikës shqiptare siç është
Tonin Harapi.
Në të vërtetë na është dashur të
kryejmë një punë mjaft të madhe për
gjetjen e informacioneve të duhura
për këtë festival, sepse burimet e
informacionit kanë qënë të pakta.
Duke iu referuar më konkretisht
këtij festivali, vlen të theksohet se
sipari i tij u ngrit në vitin 1994, nën
kujdesin e kompozitorit Kozma Lara,
i cili ishte dhe drejtues artistik i këtij
evenimenti. Në hapjen e këtij festivali,
K. Lara shpreh vlerësimin e tij
ndaj përkushtimit të pjesëmarrësve
për të realizuar këtë aktivitet, duke
16 55 E hënë, 18 qershor 2012
sjellë krijimtarinë e tyre në romance,
në këtë „zhanër të muzikës vokalo –
instrumentale me një konceptim të
ngjeshur emocional – estetik“ 1 .
I konceptuar si një festival kombëtar,
ky eveniment tërhoqi në gjirin
e tij kompozitorë, poetë (ose krijimtarinë
e tyre) këngëtarë dhe koncert
– maestër nga më të njohurit në
ambientet artistike dhe muzikore
shqiptare, si dhe të rinj të talentuar.
Në vitin e parë të krijimit të tij,
ai u cilësua si një „Mbrëmje e romancës
shqiptare“. Kjo mbrëmje
konsistoi në një organizim të rëndësishëm
muzikor, ku u sollën krijime
të cilat u mbështetën në vlerat më
të mira të traditës dhe ku, nga ana
tjetër, spikatën gjetje të reja konceptuale
me gjëndje emocionale të ndryshme
dhe të veçanta për llojin, zgjedhje
kompozicionale të larmishme me një
gjuhë bashkëkohore etj., të cilat ne
do të kemi mundësi ti përmendim dhe
në vazhdimësi të punimit.
Një nga arsyet më kryesore për
të cilën organizime të tilla vlen të
përshëndeten është se në këtë edicion,
ndonëse ishte i pari në ciklin e
festivaleve të romancës, pjesëmarrja
sidomos e krijuesve ishte mjaft e gjerë
duke përfshirë një larmi brezash të
cilët bashkohen në një eveniment të
përbashkët për të njëjtin qëllim.
Pikërisht kjo është një arsye më
tepër për të kuptuar rëndësinë e këtij
evenimenti si dhe përpjekjet serioze
të kompozitorëve për të sjellë
krijime cilësore dhe shumë të larmishme.
Në këtë kontekst mund të
përmendim pjesëmarrjen e kompozitorëve
shqiptarë të traditës, të
cilët hodhën bazat e artit tonë muzikor
profesionist. Ndër ta veçojmë:
Ç. Zadeja, T. Harapi, T. Daija, Dh.
Leka, K. Lara, A. Mula, për të vijuar
më tej me brezin pasardhës, ndër të
cilët përmendim: F. Ibrahimi, L. Dizdari,
Sh. Kushta, H. Zacharian për
të arritur në brezin e ri të kompozitorëve:
V. Tole, E. Sina, A. Avrazi etj.
Një kontribut të rëndësishëm në paraqitjen
dinjitoze të krijimeve përkatëse,
luajtën dhe interpretuesit qofshin ata
këngëtarë apo koncert – maestër.
Një komponent mjaft i rëndësishëm,
që veprat të jenë të realizuara
në mënyrë profesionale dhe
dinjitoze është pikërisht interpretimi,
i cili shërben si urë lidhëse për
përçimin e emocioneve dhe asaj çka
ka dashur të përcjellë autori tek dëgjuesi.
Edhe në grupin e interpretuesve,
rradhiten emra të njohur të
muzikës shqiptare si: E. Mihali, Sh.
Zani, S. Frasheri, K. Tusha etj., e
për të vazhduar me koncert - maestrat
A. Tartari, R. Radoja, R.Ciko
etj. Duke mos lënë mënjanë edhe
krijimtarinë poetike të shkrimtarëve
të njohur si: Migjeni, A. Podrimja,
Gj. Fishta, D. Agolli, I. Kadare, Xh.
Spahiu etj., pena e të cilëve frymëzoi
kompozotorët pjesëmarrës për krijimin
e romancave tepër interesante.
Në krijimtarinë e paraqitur u vu
re një larmi tematikash dhe shumë
(Një vështrim krahasues: romanca para dhe pas viteve ‘90)
alternativa në pikpamje të koncepteve
krijuese. Motivet ishin të larmishme,
duke përfshirë si ato të inspiruara
nga tradicionalja (por të adaptuara
në mënyrë koherente) edhe ato me
një gjuhë më abstraguese dhe trajtim
joskematik të formës.
Në kuadër të vijueshmërisë së
këtyre koncerteve dinjitoze, të cilat
sollën krijime muzikore të reja dhe
të arrira në gjininë e romancës,
udhëheqësi artistik i këtyre festivaleve
kompozitori K. Lara, në një artikull
të gazetës „Rilindja Demokratike“
të datës 13 dhjetor 1995, disa
ditë pas përfundimit të edicionit të
dytë të këtij festivali, shprehet në
këtë mënyrë: „Romancat dalloheshin
nga një „melos“ i freskët,
shprehës, bindës e mbi të gjitha ato
karakterizohshin nga një nerv energjik
jetësor, larg çdo magnetizimi
sentimental. Një cilësi tjetër që vihet
re në ndërtimin e romancave
është preokupimi, tendencioziteti i
krijuesve për një zhvillim, thellim të
idesë, drejt një dramaturgjie të menduar,
e kjo thjesht jo si kërkesë e
gjinisë, por dhe si një shtytje e
brendshme e kompozitorit e realizuar
me mjete shprehëse harmonike të
pasura, me bashkëtingëllime e faktura
interesante, të vendosura në një
shtrat polifonik të kujdesshëm“ 2 .
Gjithashtu në gazetën „Drita“ të
vitin 1997, dirigjenti F. Kraja jep
vlerësimin e tij në këtë mënyrë:
„Duke ndjekur zhvillimin e romancës
nga një edicion në tjetrin,
vlerën se ajo po pasuron portretin e
saj me pamje të reja me zgjidhje
kompozicionale të ndryshme si dhe
me veçori interesante krijuese. Kjo
e parë në drejtim të gjuhës muzikore
të përdorur, të formës së saj dhe
të përpjekjes për të qënë sa më pranë
vetes me individualitetin dhe origjinalitetin“
3 .
Nga sa u tha dhe më sipër, në
festivalet e para të romancave, kishte
një pjesëmarrje të gjerë të kompozitorëve
të traditës. Pothuajse në çdo
vit në këtë festival, kanë marrë pjesë
kompozitorë si A. Mula, K. Lara, H.
Zacharian etj., të cilët sollën krijime
të reja të mbështetura si në elementët
e traditës ashtu edhe në elementët e
një gjuhe të re kompozicionale .
Duke dashur të njohim më nga
afër se çfarë sollën „ndryshe“ romancat
në këto festivale, dhe në
përgjithësi të veçantat e prurjeve të
reja në gjininë e romancës shqiptare
në këtë periudhë, është e rëndësishme
të bëjmë disa konstatime për
sa i takon koncepteve dhe gjuhës
muzikore në krijimtarinë e kompozitorëve
të traditës para ’90 në këtë
zhanër, ekuilibret e tyre të brendshëm
por, njëkohësisht, dhe gjuhën e re
muzikore të pas viteve ’90.
Ashtu siç dihet për vetë kushtet
e kohës para ’90, muzika ashtu si
dhe fusha të tjera të artit kanë qënë
nën çensurë për të mos dalë nga
kornizat ideologjike të kohës. Por
krahas këtij fakti negativ dhe frenues
për krijimtarinë artistike si dhe atë
muzikore si pjesë e saj, romanca
shqiptare, duke qënë përgjithësisht
me një karakter lirik, ishte disi e
mbrojtur dhe jo aq e prekur nga barrierat
ideologjike të kohës. Në këtë kontekst,
duke pasur në bazë të saj poezinë-
lirikën si një element kryesor, ajo
ka ardhur e pastër dhe përgjithësisht
e pandikuar nga këto politizime.
Nëse do ti referoheshim gjuhës
muzikore të romancës, do të dallonim
një ide më të koncentruar dhe
jo shumë eksperimentale para ’90.
Ajo qëndronte në disa parametra bazë
që lidheshin ngushtësisht me identitetin
si aspekt, i cili është një shkallë
e caktuar e zhvillimit intelektual
dhe shpirtëror që nënkupton në
mënyrë konkrete origjinalitetin e një
krijimi. Në këtë kuadër ajo paraqiste
një konceptim dhe një gjuhë muzikore
jo shumë të ndërlikuar duke
qëndruar kryesisht në parametra të
një melodie dhe harmonie të thjeshtë
e pa shumë ndërlikime. Këtu do të
bënin pak a shumë „perjashtim“
kompozitorë si Ç. Zadeja apo F. Ibrahimi
të cilët ishin më hulumtues në
drejtim të gjuhës kompozicionale, të
pasuruar me elementë të rinj.
Në këto vite romanca trajton tema
ku ndërthuren meditime lirike e filozofike,
të cilat nëpërmjet figurave
komplekse artistike sjellin ndjesi të
veçanta emocionale, në sajë të mesazhit
që përcjellin. Gjithashtu në një
pjesë të tyre spikasin qartë traditat
dhe karakteristikat kombëtare të
ndërthurura me individualitetet krijuese
të çdo njerit prej kompozitorëve.
Duke i’u referuar brezit të kompozitorëve
të traditës (dhe një brez
pas tyre) dallohen mes krijimeve të
tyre në këtë zhanër, diferenca kryesisht
të karakterit emocional por edhe
të teknikës kompozicionale, pra stilit
individual të gjithsecilit. P.sh. T.
Harapi është një kompozitor lirik
dhe melodist, i cili në lirikat e tij
përdor melodi të thjeshta dhe shumë
të këndueshme me një gjuhë harmonike
konseguente dhe pa efekte
të jashtme, por gjithashtu ndihet tek
ai tonusi nacional ( mbështetja tek
muzika popullore shqiptare).
Nga ana tjetër, L. Dizdari ishte
një kompozitor, i cili i referohej më
së shumti frymës romantike, duke
shkuar drejt lirikës së peisazhit por
edhe drejt asaj të protestës dhe dramatikes,
shoqëruar me një gjuhë
muzikore më pak skematike. Që tek
ky kompozitor u vu re një kalim nga
melodizmi lirik drejt recitativit apo
deklamacionit dramatik. Kështu ky
kompozitor avancoi nga një gjuhë
muzikore e thjeshtë drejt një stili
vokal disi të komplikuar.
Ndërsa lirika vokale e kompozitorit
F. Ibrahimi pati një zhvillim të
shkallëzuar, duke nisur nga forma e
këngës me karakter lirik të përshkruara
nga një frymë romantike, e deri
tek krijimet e tipit të monologut
dramatik, recitativit apo ato me tematike
me meditative e filozofike. Nëse
në periudhën e parë krijuese të tij,
ai kishte një gjuhë të thjeshtë dhe
të qartë muzikore, në periudhën e dytë
autori nisi të eksperimentonte në
kërkim të një gjuhe më bashkëkohore
e për të arritur në fund drejt një
shprehje muzikore më të thelluar që
arrinte drejt karkterit psikologjik.
Si rrjedhim, ashtu si në krijimtarinë
muzikore shqiptare në
përgjithësi edhe në atë të romancës,
intonacionet, ritmika dhe elementë të
tjerë të folkut tonë muzikor janë
shfrytëzuar në një masë të konsiderueshme
nga kompozitorët si
para edhe pas ‚90, duke i bërë krijimet
e tyre më të afërta e me
ngjyrime nacionale interesante. Për
këtë arsye, sipas gjykimit tim dhe
sipas mënyrës se si i kanë „servirur“
kompozitorët shqiptarë elementët
popullorë në krijimtarinë e tyre të
romancës, sa janë larg dhe afër këtyre
elementëve mund të krijohen
tre grupime:
në grupimin e parë bëjnë pjesë ata
kompozitorë dheato krijime të cilat
i qëndrojnë më afër elementit burimor
popullor, gjë që u vu re edhe në
disa prej romancave të krijuara mbi
këtë terren si dhe atyre që më tepër
ngjasonin me perpunime këngësh
popullore;
në të dytin, ato krijime, në të cilat
janë ndërthurur tradita me konceptimet
e reja krijuese;
dhe në grupimin e tretë bëjnë pjesë
kryesisht kompozitorët e rinj, pa
përjashtuar ata të traditës, të cilët
janë munduar që vazhdimisht të
jenë në kontakt me zhvillimet dhe
tendencat më të reja muzikore, gjë
që u reflektua edhe tek një numër i
konsiderueshëm romancash,
veçanërisht të fundviteve ‚90, të cilat
ishin larg karakterit nacional, nën
një frymë tepër bashkëkohore.
Me këto krijime (romanca) kompozitorët
tanë i’u përgjigjën kërkesave
të kohës, duke sjellë nëpërmjet
ndjeshmërive figura të spikatura
muzikore. Secili prej tyre përfaqëson
një tablo të veçantë, si në një ekspozitë,
në të cilën mbizotëron larmia
e madhe e stileve, temave dhe
ngjyrave të ndryshme tingëllimore.
Në disa prej tyre ndihej një zhvillim
dhe një përpunim më i madh në
thellësi i mjeteve shprehëse muzikore,
kurse në të tjera, bashkimi i elementëeve
vokal me ato instrumental
krijoi një tjetër marrdhënie (ku dhe
instrumenti i pianos ishte po aq
aktiv sa vokali) duke ndihmuar në
mënyrë të ndërsjelltë mendimin apo
idenë poetike. Duke i parë këto romanca
në një këndvështrim më të detajuar
analitik do të vihet re pozicionimi
i tyre në disa plane krijuese më
evidente.
(vijon)
(Footnotes)
1 „Nga fletevolanti i festivalit të vitit 1995“.
2 „Romanca shqiptare në një festival“
K.Lara, gazeta Rilindja Demokratike, 13
dhjetor 1995.
3 " Mendime për koncertin e romancës shqiptare“
F.Kraja, gazeta Drita, 28 dhjetor 1997.

Prof.dr.sc.Akil Mark KOCI
(vijon nga numri i kaluar)
Engjëll Berisha u lind më 24
gusht 1934 në Prizren, ku
kreu shkollën fillore dhe
shkollën e mesme muzikore; vazhdoi
studimet në Akademinë Muzikore
në Beograd,është magjistër në muzikologji
dhe ka pasur në Sarajevë
udhëheqës diplome prof. dr. Zija
Kuçukaliq. Engjëll Berisha ka qënë
mësimdhënës në Shkollën e Muzikës,
Shkollën Normale dhe Gjimnazin e
Prizrenit, ndërsa më vonë edhe në
SHLP të Prishtinës dhe profesor në
Fakultetin e Arteve në Prishtinë, ku
ka qenë zëvendësdekan dhe dekan.
Ka marrë pjesë në sesione shkencore
me kumtesa e ligjerata në Prishtinë,
Tiranë, Shkup, Sarajevë, Novi Sad. Ka
botuar artikuj, ese, recensione dhe
studime për historinë e muzikës e
muzikologjinë në „Studime“ (ASHKA),
në Leksikonin e Muzikës Jugosllave,
1,2 (Zagreb), në Fjalorin Enciklopedik
Shqiptar (ribotim Tiranë).
Është autor edhe i një vargu vështrimesh
në „Fjala“, „Shkëndija“, „Rilindja“,
„Bota sot“, „Koha ditore“,
„Pro musica“ (Beograd), „Zvuk“
(Sarajevë).Ka hartuar monografinë
„Zhvillimi i stileve në veprat e kompozitorëve
të Kosovës“ („Libri shkollor“).
Për shkolla të mesme ka botuar dy
libra për kulturën muzikore, ndërsa
SHLP e Prishtinës i ka shtypur dispensën
me titull „Historia e muzikës
botërore“. Mban gradën e profesorit
të rregullt dhe shumë tituj të tjerë.
Duke filluar nga viti 2000 është
anëtar korrespondent i Akademisë së
Shkencave dhe Arteve të Kosovës.
Para se të flasim më gjerësisht për
këtë libër voluminoz, duhet të theksojmë
se shkrimet që janë përfshirë
në të, përfaqësojnë vazhdimësinë e
qasjes fenomenologjike dhe sëbashku
krijojnë një metodë studimi të
konceptuar drejt, të ndarë në nëntë
grupime ose kaptina, të strukturuara
sipas temave dhe rëndësisë së tyre.
Pra, autori na bën me dije se nuk
është vetëm regjistrues, por i ka paraqitur
temat aktuale të kohës në muzikën
tonë dhe njëkohësisht ka vënë
caqe midis krijimeve të suksesshme
dhe atyre më pak të suksesshme, si
dëshmi e një studimi korrekt, e një
vetëdijësimi të plotë të vështrimit ose
më mirë të themi të një interpretimi
jo vetëm të veprave tona bashkëkohore,
por edhe më gjerë.
Në disa punime thellohet më
shumë, kurse në disa të tjera na
rreshton vetëm fakte, duke i bërë jehonë
thënies: „Për atë që nuk është sh-
OPINION PER "KONTRAPUNKT"
kruar, nuk ka ekzistuar“.
Në kaptinën e parë, që titullohet
„Vështrime e studime mbi historinë
e muzikës artistike shqiptare“,
nëse e analizojmë mirë,
kemi dy tema jashtë kontekstit, të
cilat nuk aspirojnë aspak të jenë në
ketë grupim. Është fjala për „Roli i
muzikës në jetë dhe shoqëri“ dhe
„Kultura muzikore e shekullit XX“.
Tema e parë, që do ta konsiderojmë
të suksesshme, ka mendime
me mesazhe të qarta, siç është
roli dhe forca e muzikës në
edukim, ndikimi dhe roli i saj si
fuqi magjepsëse dhe formuese.
Gjithashtu flitet gjerësisht edhe
për mendimin e filozofëve të lashtë
e sidomos të atyre klasikë grekë, Platoni
dhe Aristoteli, që „shkojnë shumë
larg në besimin e tyre për rolin e fuqisë
së muzikës në edukimin e rinisë“.
Autori vëren se „Platoni, në veprën
e tij Shteti, koncepton rregullimin e një
shteti demokratik skllavopronar, në
kuadër të të cilit e paraqit muzikën si
pjesë përbërëse të
edukimit të rinisë së Athinës krahas
mësimit të filozofisë dhe lëndëve të tjera“.
Më pas shtjellon edhe nocionin
muzikë, „që kishte kuptim më të gjerë se
sa në kohët e mëvonshme“.
Përsa i përket ndarjes së shoqërive
në klasa, ai thotë: „Edhe muzika
si pjesë e jetës dhe e shoqërisë do të
ketë karakter klasor „ dhe flet për rolin
e saj në kuadrin e sistemit me
klasa. Gjejmë aty edhe elemente
të vërtetë, por baraspeshën ia
humbin ca mendime të tejkaluara,
një pjesë e të cilave ndoshta kanë
qënë aktuale për kohën e monizmit,
por sot nuk qëndrojnë aspak, sidomos
kur vihet në pikëpyetje muzika
e shënjtë. Lidhur me këtë, ndër të
tjera, thotë: „Nga kjo muzikë kërkohet
të luajë një rol të veçantë në mendjen e
shpirtin e njerëzve që të jenë të devotshëm
dhe të përvuajtur, t’u nënshtrohen
hyjnive të doktrinës kishtare si dhe atyre
që predikojnë këtë doktrinë, do të thotë
priftërinjve dhe kishës në përgjithësi. Në
këtë mënyrë populli do të bëhet i dëgjueshëm
jo vetëm ndaj perëndisë, por
edhe ndaj pushtetit“.
Pra, ky shkrim jo vetëm që s’ka
të bëjë me realitetin muzikor, por na
sjell ndërmend ligjërimet e bashkëkombësve
tanë matanë kufirit shqiptaro-shqiptar
në kohën e realizmit
socialist dhe të monizmit. Po
qe se autori Engjëll Berisha do të
kishte shfletuar botime të shteteve
që nuk e kanë njohur atë regjim të
përbindshëm, me siguri nuk do t’i
I dashtun Akil,
Here mbas here kam marre prej teje numrin e radhës se Kontrapuntit.
Te falënderoj qe m'i ke dërgue dhe te përgezoj per kontributin qe ke
dhanë e po jep me atë reviste. Shkurt, je puntor i palodhun, i apasionuem
dhe atdhetar. Keto t'i them pa ba zbukurime, bile jam i bindun se
kaq jane te pamjaftueshme per ty.
Përshëndetje,
Rro Ndoja,Florida SHBA
KONTRAPUNKT
Kontaktoni në
Engjëll Berisha: “Studime
dhe vështrime për muzikën”
kishte përfshirë në këtë artikull.
Më tej gjejmë edhe këto: „Rol të
rëndësishëm do të luajë muzika edhe në
luftën masave“ dhe i referohet Revolucionit
Borgjez Francez „kur u krijuan
më se 2000 këngë, ndër to edhe
Marsejeza e kompozuar nga Rozhe de
Lil, e njohur për frymën e saj në veprat
e kompozitorëve të famshëm Beethoven,
Berlioz, List, Smetana, Lisinski etj“.
Flitet për ngjarjet e Komunës së
Parisit, ku, sipas vargjeve të Ëzhen
Poatje, kompozitori Pierr Dezhete
kompozoi Internacionalen, pastaj
përmenden këngët e krijuara gjatë
Revolucionit të Tetorit, këngët e
Luftës Nacionalçlirimtare, roli i
muzikës në shoqëritë totalitare, centraliste,
jodemokratike ku, siç pohon
autori, „Muzika artistike është
programuar sipas nevojave propagandistike
të ideologjive pushtetmbajtëse“.
Flet edhe për rolin e muzikës në
edukimin estetik, për forcën e saj në
jetën e njeriut, ku hasim edhe në
konstatimin se „Muzika, me gjuhën e
saj universale, ka hapësirë të gjerë që të
komunikojë drejt mes njerëzve, të themi
pa përkthyes“. Këtu del në pah ose
mosnjohja e ligjësive të brendshme
të artit, - gjë që nuk ma merr mendja,
- ose kemi të bëjmë me një mendim
kuturu se vlerat e tij nuk i takokan
universit artistik dhe estetik! Nëse
muzika të emocionon dhe të fisnikëron,
atëherë i duhet prezantuar
„konsumatorit“ më qartë, por kurrsesi
nuk i nevojitet e as i hyn në punë
„përkthyesi“ për ta kuptuar artin si
krijim dhe rikrijim shpirtëror, përderisa
ai zgjon ndjenjat dhe emocionet
tek çdo njeri. Ky i fundit e shijon
në mënyrën e vet, varësisht nga disponimi
momental, nga çasti i dëgjimit,
nga shkalla e ngritjes intelektuale, nga
njohuritë muzikore dhe shumë elemente
të tjerë të nevojshëm.
Përndryshe, duhet pohuar se
autori ligjëron bukur e kjo paraqet
pjesë të predikatores individuale për
aspektin e invencionit krijues, atë
ideoestetik dhe qasjet origjinale,
duke rreshtuar një numur të madh
kompozitorësh të shquar, pa kode.
Tema, e cila, sipas mendimit tim,
gjithashtu, nuk duhej ta kishte vendin
në këtë kaptinë, është „Kultura
muzikore e shekullit XX“, sepse nuk
përkon me temën kryesore. Megjithatë
e ka shtjelluar hijshëm duke
konstatuar se „arti muzikor i shekullit
XX nuk është homogjen në pikëpamje
të orientimeve stilistike“, sidhe
shumë dukuri të tjera të rëndësishme
për ketë shekull, siç janë
bitonaliteti, dodekafonia, aleatorika,
muzika konkrete, muzika elektronike
dhe përafërisht shumicën e risive
të shekullit XX.
Por i kanë shpëtuar pa përmendur
„Minimalizmi“ i Filip Glassit,
„Thjeshtësia e re“ dhe shumë rryma
të reja që janë pjesë e këtij shekulli.
Edhepse si muzikolog duhet t’i
njohë mirë këto gjëra, për çudi nxjerr
përfundime pak a shumë arbitrare
dhe të papërfytyrueshme për një shkencëtar,
sidomos kur deklaron:
„Bëhen eksperimente të ndryshme, por
ka edhe insistime që me çdo kusht të
bëhen inovacione, kompozitori të bëhet
‘origjinal’ duke iu shmangur çfarëdo
parimi estetik dhe
rregulle që e shpijnë muzikën në një
gjendje kaotike“.
Për këto probleme mund të diskutohet
edhe më gjerë, por meqë
vendi nuk na lejon, po i kujtoj atë që
ka thënë shkrimtari e dramaturgu
gjerman Lesing: „Kritiku i vërtetë nuk
i nxjerr rregullat prej shijes së vet, por
shijen e formon në varësi prej rregullave
që i kërkon natyra e vërtetë e gjërave“.
„Zhvillimi i muzikës shqiptare“,
pjesë nga ligjërata e mbajtur në Seminarin
e Kulturës Shqiptare për të
Huajt në Prishtinë, botuar në
gazetën „Rilindja“ të datës
11.09.1976, pas hyrjes që paraqet një
histori të shkurtër, flet për begatinë
e folklorit muzikor shqiptar, pasurinë
e larminë e tij në aspektin melodik
e ritmik. Pastaj për ndarjen e tij
në muzikën e Veriut (Gegët) dhe të
Jugut (Toskët), më tej mbi polifoninë
dhe muzikën popullore të fshatit
(katundit), sidhe atë të qytetit.
Flet edhe për fondin mjaft të pasur
të instrumentariumit(?). Mos
ndoshta me këtë ka pasur parasysh
instrumentet muzikorë? Vazhdon të
ndalet mëntutje edhe në muzikën e
kultivuar, në hapat e para të saj e
deri tek formimi i institucioneve më
të rëndësishme muzikore, qofshin
në Kosovë, qofshin në Shqipëri, si
dhe të shkollave të muzikës. Autori
nuk rri pa folur edhe për krijimtarinë
artistike në përgjithësi, duke zënë
në gojë një plejadë krijuesish shqiptarë
në Kosovë dhe në Shqipëri,
për të mos lënë mënjanë as veprat
simfonike dhe skenike, si dhe dy
opera, por harron të përmendë baletet,
si në Shqipëri, ashtu edhe në
Kosovë. Megjithë vërejtjet e mësipërme,
mund të pohojmë se kemi
përpara një shtjellim të bukur për
albanologët e huaj.
Sidoqoftë, përderisa vendosi që
këtë temë ta botonte në kuadrin e
kësaj përmbledhjeje, atëherë do të
duhej ta zgjeronte dhe jo ta copëzonte
në tema të tjera, siç janë në
vazhdim: „Gjurmët e muzikës artistike
shqiptare në Kosovë“, botuar në
„Rilindja“, datë 1.05.1985, „Shënime
mbi zhvillimin e muzikës artistike
në Kosovë“
„Muzika në RP të Shqipërisë“,
artikull i botuar në „Zvuk“ të Sarajevës
në gjuhën serbokroate në nr.
3/1975, „Krijimtaria korale në Kosovë“,
botuar në „Pro musica“ të Beogradit
nr. 66/1973.
Vështruar në tërësi, të gjitha
këto janë një rimarrje e temave të
botuara më herët dhe që do t’i
ndeshim edhe më vonë. Mund të
cilësohen shkrime me interes, por
si atyre, ashtu edhe krejt librit, u
mungon bibliografia, çka është e
palejueshme për një studiues të njohur
e sidomos për një institucion
të lartë shkencor dhe artistik, siç
është Akademia e Shkencave dhe
Arteve e Kosovës.
Më habit fakti që recenzentëve
nuk u ka rënë në sy, jo vetëm kjo,
por edhe shumë gabime të tjera.
Artikulli pasues, i titulluar „Temat
e muzikës shqiptare në disa nga
veprat e autorëve sllavë“, botuar në
„Rilindja“ më 10 dhjetor 1988, flet
gjerësisht për ketë subjekt, kurse në
materialin vijues shkruan për „Disa
karakteristika te brezit të dytë të
kompozitorëve kosovarë“, botuar në
„Rilindja“ të datës 13.09.1986.
„Ndikimi i stileve në veprat e kompozitorëve
shqiptarë të Kosovës“
bën fjalë për stilin si kategori estetike,
veçanërisht për stilin në artin
muzikor, duke përmendur edhe emrat
e kompozitorëve dhe të veprave
të autorëve shqiptarë.
Ky punim është botuar në „Studime“,
nr. 2/1995 të ASHAK (Prishtinë)
dhe meriton të lavdërohet,
sepse trajton jo vetëm një temë interesante,
por edhe sepse autori i
referohet stilit të kompozitorëve
shqiptarë duke nxjerrë në pah pluralitetin
e shprehjeve individuale në
veprat e autorëve, të krijuara në rrethana
dhe kushte të caktuara. Kompleksiteti
krijues i kompozitorëve
është konceptuar pa himnizime. Në
këtë kontekst, është theksuar fakti
që „arti si realizim shpirtëror është rezultat
i punës individuale, por edhe aktivitet
shoqëror“, jo vetëm në retrospektivë,
por edhe në perspektivë.
Punimi „Luftrat çlirimtare në veprat
vokaleinstrumentale të autorëve
kosovarë“, pas një hyrjeje të zakonshme,
rreshton luftrat çlirimtare që
nga Revolucioni Francez e deri te
Lufta Nacionalçlirimtare, sidhe
shumë kompozitorë, të cilët kanë
krijuar vepra enkas për këto ngjarje,
duke filluar nga Gosek, Gretey,
Beethoven, Meuili, Lesiri, Kerubini,
duke vazhduar me kompozitorët e ish
- Bashkimit Sovjetik, si Mkjaskovski
e duke ardhur deri te kompozitorët
shqiptarë të Kosovës - pothuajse të
gjithë kompozitorët e brezit të parë
dhe të dytë, veprat e të cilëve na kujtojnë
krijimet e realizmit socialist,
por me ca mangësi thelbësore. Këtë
e them sepse edhe unë jam njëri ndër
kompozitorët që kam shkruar pjesë
me të njëjtën tematikë. ( (vijon )
E hënë, 18 qershor 2012
55 17

KONTRAPUNKT
Kontaktoni në
Intervistë me kompozitorin Endri Sina
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
○
Më ka interesuar dhe kam kompozuar në të
Prof. As. Endri Sina është
kompozitor dhe pedagog
në Universitetin Arteve të
Tiranës dhe nje nga zërat më aktivë
e të evidentuar të kompozitorëve shqiptarë
bashkëkohore. Aktiviteti i tij
krijues, në fushë të kompozicionit,
është i një spektri të gjerë, pasi ka
kompozuar një numër të konsiderueshëm
dhe të vlerësueshëm
veprash të gjinive të ndryshme, të
cilat janë luajtur në eventet më të
rëndësishme të jetës muzikore shqiptare
si „Vjeshta e Tiranës“, „Festivali
i muzikës së Re Shqiptare“,
„Festivalet e Romances Shqiptare“
si dhe në aktivitete të tjera kulturore
e artistike të zhvilluara në vend.
Gjithashtu, veprat e tij janë interpretuar
me sukses edhe në skena të
ndryshme të Europës e më gjerë, si
në Zvicër, Austri, Gjermani, Itali,
Greqi, Francë, Maqedoni, Amerikë
etj. Krijimtaria e tij është mirëpritur
nga publiku dhe vlerësuar nga
kritika, si brenda dhe jashtë vendit,
duke dëshmuar talentin e spikatur
dhe profesionalizmin e këtij kompozitori
të gjeneratës së krijuesve
të dy dekadave të fundit.
Për ta njohur më nga afër punën
dhe aktivitetin e tij artistik, po zhvillojmë
një intervistë me të.
- Profesor Endri, si i keni hyrë
rrugës së muzikës dhe veçanërisht kompozicionit?
D.m.th, kompozicioni
ka qenë për ju një dëshirë e hershme
apo një pasion i mëvonshëm?
- Kam lindur në një familje ku
kultura muzikore ishte shumë e
pranishme. Prindërit e mi, pavarësisht
se nuk kanë profesion muzikanti
(janë kimistë) kanë qenë të
apasionuar, sidomos, pas muzikës
klasike. Veçanërisht, nëna ime, ka
qenë shumë e afeksionuar pas muzikës
operistike, i njihte mjaft mirë
pothuajse të gjithë ariet kryesore të
operave. Po kështu edhe babai, i cili
evidentohet për një impostim vokal
natyral dhe një vesh muzikor mjaft
të mirë, karakteristika, të cilat dalin
në pah gjatë të kënduarit në gëzimet e
ndryshme familjare. Pra, ishte krijuar
natyrshëm një ambjent i ngrohtë në
lidhje me muzikën, gjë të cilën e percillte
më tej edhe vete qyteti im, Korça
– një qytet ku kultura dhe arti, kanë
qenë bashkudhëtare të pandara të tij.
Jam lidhur me muzikën që në
klasë të tretë, kohe kur studioja për
mandolinë në shtëpinë e pionierit
dhe, më vonë, kam qenë pjesëtar i
grupit ’’Lira’’, një nga grupet e para
muzikore në Shqipëri dhe me vlera
historike në kulturën tonë kombëtare,
i krijuar nga muzikantët që kishin
emigruar në Europë e Amerikë, por
që u rikthyen në atdhe, qysh në dhjetvjeçarët
e parë të shek. XX për të
dhënë kontributin e tyre për zhvillimin
e artit muzikor shqiptar.
Për ta konkretizuar pasionin tim
për muzikën (që më pas do të bëhej
profesioni i im) kam kryer studimet
e shkollës së mesme, në shkollën e
muzikës ‘’Tefta Tashko’’ për instrumentin
e fagotit. Por pasioni im i
vërtetë (që perpara se të hyja në këtë
shkollë) ishte krijimi - kompozimi,
pasi që në klasën e gjashtë apo të
18 55 E hënë, 18 qershor 2012
shtatë, më kujtohet, krijoja me mandolinë
tema të ndryshme muzikore.
Kështu që shkollimi im për një instrument,
ishte më shumë një
mënyrë për t’iu afruar dhe drejtuar
me pas degës së kompozicionit.
Prandaj, mund të them se krijimi
muzikor (kompozimi) ka qenë për
mua një dëshirë e hershme.
- Studimet për kompozicion ju i
keni kryer në vitet 1985-1989, në
fazën e fundit të një periudhe kur në
muzikë (si në çdo sferë tjetër) kishte
autorë dhe stile „të ndaluara“ për
arsye ideologjike. A ndjehej kjo lloj
çensure edhe në ato vite të fundit të
sistemit socialist? Nëse po, në çfarë
shkalle ishte ajo dhe cilat ishin format
konkrete të ushtrimit të saj?
Nuk mendoj se ka qenë shumë
e ndjeshme kjo gjë tek studentët,
pasi duhet theksuar se bazat e studimit
të shkollës sonë, siç ishin të
formatuara në ato vite, kanë qenë
të ndertuara mbi kriteret klasike,
romantike dhe, shkonin deri tek
kompozitorë si Prokofievi. Por, pavarësisht
këtyre kufizimeve „të përcaktura“
nga vetë sistemi në të cilin
jetonim, p.sh. një kompozitor të përmasave
si Shostakoviçi që ishte i
ndaluar, ne e dëgjonim në mënyrë
të fshehtë. Sigurisht, kemi qënë të
interesuar edhe për kompozitorë të
tjerë të ndaluar, si Stravinski, Shënbergu,
Alban Bergu, Webern etj. Pra,
gjithësesi, gjendej mundësia që në
këtë mënyrë (të fshehtë), t’i dëgjoje
dhe të përfitoje prej krijimtarisë së
tyre.Une mendoj se baza e një shkolle
kompozicioni në pikënisje jane
bazat klasike dhe romantike, ashtu
siç ne klasë të parë, alfabeti fillon
nga shkronja A. Sigurisht, që për
përsosjen e mëtejshme të gjithsecilit
krijues, është e domosdoshme
njohja, studimi dhe të krijuarit mbi
konceptet dhe teknikat kompozicionale
që i ofron koha por, ndoshta,
kjo pikënisje është faza fillestare dhe
paraprake më e mirë për formimin e
një studenti dhe kompletimin e tij
drejt një proçesi vijues më të hapur
dhe të lirë në përzgjedhje. Ne këtë
kontekst, nuk mendoj se ka patur
ndonjë ndikim të madh çensura tek
studentët, por e quaj një lloj kufizimi
të vogël, të pjesshëm, që vinte
si rezultat i vetë periudhës, të cilën
e kemi tejkaluar tashmë.
- Keni studiuar në klasën e kompozitorit
te mirenjohur, Prof. Thoma
Gaqit. Çfarë ka qënë për ju përvoja
e përfituar prej leksioneve të tij
dhe si ka shkuar marrëdhënia pedagog
– student, duke patur parasysh
që për një profesion të tillë është shumë
e nevojshme „alkimia“ mes pedagogut
dhe studentit?
Mendoj se çdo pedagog (veçanërisht,
i lëndës speciale) lë gjurmë në
formimin profesional dhe artistik të
një artisti të ardhshëm (instrumentist,
dirigjent, kompozitor) dhe unë,
kam patur fatin që të kisha si pedagog
kompozitorin e mirënjohur -
Prof. Thoma Gaqin. Me të vërtetë e
quaj fat, sepse vazhdoj të mendoj që
është një nga pedagogët më të shkëlqyer
të kësaj shkolle (Universitetit
të Arteve) për degën e harmonisë
dhe kompozicionit. Gjithashtu,
është një nga kompozitorët
tanë më të mirë dhe një pedagog
tepër i kualifikuar dhe i kompletuar,
që ka një nuhatje shumë të mirë
për të dalluar tek studentet shijen
estetike dhe prirjen kompozicionale
të tyre, si dhe një aftësi komunikuese
për të krijuar me ta një lidhje
të qëndrueshme dhe shumë profesionale.
Konkretisht, ai ka aftësinë
të shohë tek studenti, se ç’farë fshihet
në subkoshiencën e tij artistike
dhe se si vjen ajo tek krijimi i tij;
cilat janë arritjet dhe mangësite ne
këtë proçes krijues; ç’farë ka më tepër
për të thënë dhe për të dhënë....Ai
ka kompetencën që të drejtojë shijet
e studentit, përmes logjikës dhe
metodës së tij të mësimdhënies –
pedagogjisë, kompetence që del në
pah më së miri gjatë proçesit të
dhënies dhe marrjes apo përthithjes
së informacionit të duhur (komunikimit
pedagog-student) - të qartësuar
praktikisht dhe teknikisht në
praktikën kompozicionale individuale
me gjithsecilin. Duke synuar
gjithmonë drejt një krijimi sa më
profesional, dhe njëkohësisht sa më
tepër, po e quaj, shqiptar në ADNnë
e tij, d.m.th përmes lidhjes së
natyrshme me traditën popullore
shqiptare, ai synon të arrijë tek studenti
krijimin e profilit apo identitetit
artistik edhe përmes tonusit
nacional. Është vërtet një fat që shkolla
ka pasur dhe ka një pedagog të
tillë!
- Kriijmtaria juaj i ka prekur të
gjitha zhanret, duke filluar nga muzika
vokale (romancat), veprat instrumentale,
simfonike e deri tek muzika e
teatrit, filmit dhe pse jo, muzika e lehtë.
Por, a keni ju zhanrin tuaj të preferuar
duke ditur se përgjithësisht kompozitorët
kanë parapëlqimet e tyre?
Krijmtaria ime i ka prekur
pothuajse të gjitha zhanret, duke
filluar që nga muzika instrumentale
për instrumenta të ndryshëm si për
piano solo, kitarë solo, flaut solo etj.;
muzika e dhomës (trio, kuartete) e,
deri tek muzika simfonike, ku mund
të cilësoj veprat e kompozuara në
këtë zhanër si Space, Alpe, Adagio
etj. Sigurisht, kam krijuar edhe në
lloje apo zhanre të tjera muzikore,
si muzikë filmi dhe muzikë për
teatër, e deri tek krijmtaria e muzikës
së lehtë (ku kam krijime por
dhe orkestracione të shumta) si dhe
jam realizuesi i pothuaj të gjithë
produksioneve muzikore (dhe riorkestrimeve)
të musical - eve të vëna
në skenën tonë këto vitet e fundit
(10 komandamentet, Katedralja e
Parisit, Romeo & Zhuljeta, Chikago,
Moulin Rouge). E theksoj që,
parapëlqimi dhe dëshira ime ka qënë
dhe është që të krijoj kryesisht në

gjitha zhanret e muzikës
zhanrin simfonik, ose më saktë në
muzikën serioze, duke përfshirë dhe
atë instrumentale apo të dhomës.
Ndërsa, afrimi im me muzikën e lehtë
dhe të tjerat të evidentuara më
sipër, ka ndodhur, ndoshta, për shkak
se ato kanë pasur më tepër zhvillim
dhe audience në vendin tonë
dhe, kanë ofruar më tepër mundësi
për të qënë aktiv, e më afër, edhe me
një publik më të gjerë.
- Megjithëse jeni një kompozitori
i inkuadruar thellesisht në fushën e
muzikës serioze, ju keni lëvruar, siç e
pohuat, edhe zhanrin e muzikës së
lehtë, ku jeni vlerësuar me çmime të
ndryshme. Ky mund të tingelloje sot
si një rast i veçantë, pasi brezi i kompozitorëve
profesionistë që shkruanin
edhe muzikë të lehtë si Gaci, Dizdari,
Mula, Laro, Ibrahimi etj., duket
i tejkaluar, ndërsa kompozitorët e
sotem, te orientuar drejt muzikës së
lehtë, nuk e kapërcejnë pragun e këtij
zhanri. Ç’mund të na thoni për këtë?
Më ka interesuar, siç u shpreha
dhe më lart, që të kompozoj në të
gjitha zhanret e muzikës. Duke qenë
se atmosfera e muzikës serioze nuk
është aty ku duhet të jetë (mungojnë
aktivitetet specifike për këtë lloj krijimtarie
si dhe suporti nga organizmat
përkatës), detyrimisht që krijimtaria
ime u hap edhe në gjini të tjera,
të cilat aplikohen dhe kanë aktivitetet
e tyre. Në këtë kontekst, lëvrimi
i zhanreve të ndryshëm muzikor është
i lidhur ngushtesisht dhe mbi të
gjitha, me deshirën dhe pasionin
tim për të krijuar vazhdimisht, pasi
gjykoj se talenti dhe profesionalizmi
i kompozitorit mund te dëshmohet
në të gjitha zhanret, pse jo edhe
përmes gjinisë më të vogël muzikore,
siç është kënga, të cilën e preka
dhe pak më sipër. Përsa i përket kompozitorëve
që po kompozojnë
vetëm në zhanrin e muzikës së lehtë,
mendoj se ajo është zgjedhje e
tyre, drejtimi dhe dëshira e tyre. Edhe
muzika e lehtë ka një sharm të vetin,
ka një lloj estetike të sajën, aq më
tepër ka më shumë publik dhe është
më e perceptueshme prej tij. Gjykoj
se po të mos shkruanin edhe profesionistët
në këtë zhanër, atëhere do
të shkruanin vetëm amatorët!
- Si ju ka intriguar muzika e teatrit
por sidomos ajo e filmit (ku keni
spikatur me kolonën zanore të filmit
’’Gjoleka, i biri Abazit’’) ? A është e
lehtë apo e vështirë përshtatja me këto
gjini si skenike dhe filmike?
Muzika e teatrit (për të cilën kam
shkruar shumë) dhe e ajo e filmit
janë lloje specifike të të konceptuarit
të muzikës ose një mënyrë e
veçantë e të shprehurit kreativ, të
cilat më intrigojnë dhe më japin
kenaqësi në proçesin kompozicional.
Secila prej tyre ka abstragimet e veta,
mënyrën e vet të komunikimit estetik
dhe artistik (si rezultat i bashkimit
edhe me artet e tjera, për të
cilët duhet të kesh njohuri të konsiderueshme)
por, sidomos, filmi
është shumë intrigues; aq më tepër
që sot filmi është një nga llojet e
artit që ka një evolucion tepër të
madh në botë dhe krijon më tepër
impakt tek publiku. Njëkohësisht,
filmi, nga vetë koncepti se si është
ndërtuar - imazhet e tij vizuale, të
jep mundësinë e të shprehurit kompozicional,
pak më qartë dhe më
thjeshtë sesa në gjinitë e tjera, por
njëkohësisht, ka dhe një përqëndrim
më të madh emocional për të thënë
përmes muzikës atë që duket por, dhe
atë që fshihet pas rekuizitës filmike.
Kolonat zanore (që kam krijuar
për filmat që më janë ofruar) i kam
krijuar me shumë dëshirë, pasi së
pari më ka intriguar skenari dhe
shesh xhirimi (personazhet dhe situatat
e ndryshme filmike), të cilat
më kanë frymëzuar për të krijuar
mbi to materialet muzikore: si p. sh.
tek ’’Gjoleka, i biri i Abazit’’, me regji
të të madhit Dh. Anagnosti - një
film mjaft interesant dhe i realizuar
artistikisht, i cili të jepte mundësi
për të abstraguar me muzikën.
Konkretisht, jam mbështetur në
disa tema muzikore për krijimin e
planit kompozicional të aksionit
filmik (janë më tepër krijime të mirëfillta,
ndërsa për disa momemte
filmike kam shfrytëzuar motive popullore,
duke pasqyruar edhe zonën
ku zhvillohet ngjarja). Me pasion
dhe impenjim kam punuar edhe për
kolonat zanore të disa filmave
televizivë, si: seriali komik ’’Komuna
e Parisit’’ i regjizorit Altin Basha,
’’Në kërkim të kujt’’ një serial dramatik
i regjizorit Gjergj Xhuvani, etj.
Me të vërtetë është një fushë shumë
simpatike, ku arrin të krijosh një
muzikë të qartë, të kuptueshme dhe
të ndjeshme, pra arrin të kapësh thelbin
në atë çfarë ndodh në film dhe e
paqyron përmes muzikës, që është
padyshim një nga komponentet më
të rëndësishëm të artit të shtatë.
Vështirësitë kryesore në proçesin krijues
janë, fillimisht, ato që lidhen
me gjetjen e bulëzës - motivit, temës
fillestare (karakterit të saj përshkrues
emocional) apo më tej, materialit të
duhur muzikor për skenat përkatëse.
Por, gjithësesi, është një fushë e
parapëlqyer për mua dhe më jep
shumë kënaqësi dhe sodisfaksion.
- Ju keni patur një lidhje të veçantë
me kompozitorin e larguar tashmë
nga jeta, Kujtim Laron. A ka ndikuar
edhe ai në këtë proces, duke ditur që
është cilësuar një „Morricone shqiptar“
i muzikës së filmit?
Vërtet, kam pasur një lidhje
miqësore dhe profesionale me kompozitorin,
Kujtim Laro. Ka qenë
një nga miqtë e mi më të ngushtë.
Një kompozitor, i cili ishte tepër
profesionist në krijimtarinë e tij, sidomos
në muzikën e filmit, ku ka
lënë mjaft perla. Mund të them me
bindje se pesë apo gjashtë kolona
zanore të krijuara prej tij, mund të
jenë vërtetë kolona zanore të shkëlqyera
edhe për filmat e Hollywood-it,
sidomos muzika e filmave
historike. Së bashku kemi punuar
një muzikë filmi, konkretisht, muzikën
e filmit ’’Lule të kuqe, lule të zeza’’
(me regji të Mevlan Shanajt) që ishte
dhe puna e fundit dhe epilogu i
jetës së tij. Kujtimi krijoi muzikën,
ndërsa unë orkestracionin dhe realizimin
muzikor në studio. Kjo eksperiencë
ishte vërtet një përvoje
shumë e frytshme dhe me shumë
interes për mua, pasi bashkëpunova
me „ikonën“ e muzikës së filmit shqiptar.
Më vjen vërtet shumë keq që
u nda kaq shpejt nga jeta, në rradhë
të parë për të jetuar fizikisht por,
edhe për të dhënë akoma nga talenti
dhe profesionalizmi i tij për muzikën
dhe artin shqiptar.
- Krijimtaria juaj në këtë hapësirë
të re konceptuale dhe të teknikës kompozicionale
mendoj se nuk e ka humbur
„tharmin“ ose ndjeshmërinë artistike
që, sot, për mendimin tim, sikur
është pozicionuar në një tjetër dimension,
drejt një procesi laboratorik me
„formula të gatshme“ të karakterit
thjesht teknik (një fenomen ky i evidentuar
jo vetëm tek kompozitorët
tanë por edhe ata të huaj) pra, duke
„eliminuar“ pak nga pak emocionin,
atë që muzika e ka në ADN-në e saj,
dhe, për më tepër, identitetin artistik
të gjithsecilit krijues. A është e vështirë
të përshtatesh në këtë situatë sa diverse
por edhe të „homogjenizuar“ me këto
tendenca që vetëm ndërrojnë veshjen por
të gjitha përfundojnë njësoj - po në një
lloj krijimtarie muzikore eksperimentale?
Si e gjykoni ju këtë proces?
Hapja e vendit tonë pas 90-tës,
hapi edhe mundësitë e reja konceptuale
dhe teknike të kompozimit të
muzikës. Sigurisht që edhe unë tentova
duke u njohur më shumë me
literaturën bashkëkohore dhe studiuar
për të eksperimentuar dhe kompozuar
në teknikat e shek. XX.
Duke u bazuar edhe në formimin tim
shkollor klasiko-romantik, mbështetur
në teknikat tradicionale tonale
- modale, njohja dhe studimi i teknikave
të reja të shek. XX, specializimet
jashtë shtetit (në Gjermani) më
pasuruan profesionalisht dhe krijuan
tek unë një bagazh të ri për mënyrën
e kompozimit, duke e evoluar gjuhën
dhe teknikën time kompozicionale,
drejt teknikave bashkëkohore,
por pa e humbur ADN-në time si
krijues. Jam mbështetur gjatë
proçesit kompozicional, në disa prej
teknikave më të njohura bashkëkohore,
të tilla si serializmi e, deri diku,
tek dodekafonizmi, ndërsa në disa
prej punimeve tek aleatorika, muzika
elektroakustike, muzika me citat,
minimalizmi etj. Pjesa më e fundit
e krjimtarisë sime është më e
stabilizuar, në atë që do t’a quaja
„polistilistikë“. Pra, mundohem që
të përziej stile të ndryshme, mënyra
të ndryshme të të konceptuarit të
muzikës, të trajtimit harmonik, të
trajtimeve tonale, modale dhe atonale.
- Cilat janë projektet tuaja më të
afërta?
Sapo kam përfunduar një pjesë
për kitarë solo. Jam duke punuar për
një trio për violinë, violonçel dhe
piano - një vepër homazh për kompozitorin
Kujtim Laro, si dhe po
punoj paralelisht edhe një vepër
vokalo - simfonike. Këto janë tre
projektet e mia më të afërta.
-Duke ju uruar suksese të mëtejshëme
në karrierën tuaj artistike, s’më
mbetet veçse t’ju falenderoj për këtë
intervistë. Faleminderit!
Intervistoi: Eldison MUHO
Student i vitit të dytë muzikologji
Universiteti i Arteve, Tiranë
KONTRAPUNKT
Kontaktoni në
Fakulteti i muzikës, promotor
i lëvizjes artistike në Tiranë
Nga Eliona LICI
As/Pedagoge pranë Universitetit
të Arteve Tiranë
Vazhdimësia koncertore ka
krijuar traditën dhe ka
marrë formën e saj të plotë
e cila rrjedh natyrshëm në Universitetin
e Arteve, puna intensive dhe
sfidat tashmë nuk janë një dukuri e
veçantë, por tani më një fakt, që e
ndjejmë për ç’do koncert.
Këtë e vërtetoi dhe bashkëpunimi
i frytshëm i dirigjentit Alqi Lepuri
me një nga orkestrat e Fakultetit
të muzikës në koncertin e ditës
së hënë dt,04,06,2012 në sallën e
Universitetit të Arteve. NË kuadrin
e 100 vjetorit të pavarësisë, është për
tu vlerësuar dhe për tu përshëndetur
për disa arsye fakti i rikthimit tek
veprat e traditës së kompoziotëve shqiptarë
.
Së pari, sepse theu heshtjen e
pamotivuar dhe të pa justifikuar për
gati dy dekada të mungesës së tyre
në jetën koncertale. Së dyti kjo nismë,
veçanërisht nga orchestra simfonike
e fakultetit të muzikës, shërben për
të mundësuar njohjen dhe edukimin
e brezit të muzikantëve të rinj me
veprat kombëtare. Së treti, puna e
kujdesshme e dirigjentit pedagog,
për të realizuar një performancë me
vlera estetike –interpertative , veç programit
mësimor realizon në procesin
formues të studentit veteedukimin
me cilësitë e kësaj krijimtarie
. Kthimi në identitetin e traditës
sonë muzikore është një dukuri
që ka vijushmëri dhe në formacione
të tjera orkestrale të
Universitetit të Arteve. Në këtë
mbrëmje ne brezi i ri patëm rastin të përfshihemi
disa minuta nga emocionet e
sinqerta dhe tingëllimin e freskët të veprës
së kompozitorit Hajg Zacharian.
Prelud i suitës së baletit Legjenda
e Lules Honit, rrikthehet në skenën
shqiptare pas 25 viteve. Premiera e
saj daton më 1987 në TKOB me libret
të Sulejman Matos dhe koreografi
të Gëzim Kacelit . Vepra është
e frymëzuar dhe në përshtatje me
idenë artistike të libretit edhe pse
në kushtet e sforcuara të zbatimit të
metodës së realizimit socialist, i reziston
kohës, shijes, kërkesave dhe
psikologjisë së publikut aktual, duke
u paraqitur e realizuar profesionalisht
me emocion të spikatur
. Hajg Zacharian sot 60 vjec është
krijues i brezit të tretë të kompozitorëve
profesionist në Shqipëri.
I formuar me principe të drejta
krijuese në klasën e kompozicionit
të profesor Tonin Harapi (Artist
I Merituar) përfitoi aftësinë e qartësisë
së idesë artistike dhe shumë
shpejt talenti i tij u përshfaq me
karakteristika individuale. Opusi i
veprave të tij përfshin gjini të ndys-
hme të muzikës vokale, instrumentale
dhe simfonike , gjithashtu ai ka
krijuar këngë për fëmijë, korale, muzikë
filmi dhe veçanërisht njihet si
aranxhues profesionist i shumë veprave
klasike dhe romantike për formacione
të ndryshme orkestrale.
Dirigjernti i mirënjohur Alqi
Lepuri, Artist i Merituar, rravijëzoi
me finesë në përshtajte me kontekstin
ideor e artistik të veprës , stilin
e kompozitorit, që shquhet për ngjyra
të holla dhe një komunikim të drejtpërdrejtë.
Në këtë performancë u evidentua
veç linjave të qarta të përcjelljes
së ides artisitke në sektoret e ndryshme
të orkestrës dhe nje përpjekje e
mirë për një bashkëtingëllim të
unifikuar të sektorit të frymës me atë
të harqeve, veçori këto të njohura në
nje jetë të gjatë dhe aktive koncertore
, karakterizuese për dirigjentin.
Në vijim të koncertit u interpretua
një nga kryeveprat e literaturës
botërrore, simfonina Bota e Re e
kompozitorit çek Antonin Dvorak.
Kjo vepër mori jetë më 1893 ku u
luajt premierë në Carnigie Hall, vepër
e cila dëshmon një mendim të ri,
ide të reja, një fillim të ri, dhe ilustron
magjepsjen e kompozitorit me
muzikën amerikane dhe veçanërisht
me muzikën e saj folklorike.
Simfonia përbëhet nga katër kohë
1)Adagio,2)Largo,3) Skerco,4)Alegro
con fuoco.
Kjo vepër mbart prtendime serioze
jo aq nga pikpamja teknike, por
nga simbolika që përfaqëson dhe nga
potenciali i idesë të të resë. Për arritjen
e një rezultati maximal në interpretimin
e kësaj simfonie nga
orkestra studentore e Universitetit Të
Arteve, një komponent tejet i rëndësishëm
i dirigjentit Alqi Lepuri ishte
shkririja orgnike e qënies së tij
me artistët e rinj në anën psikologjike
e teknike, dhe si rrjedhojë erdhi
mirkuptimi i ndërsjelltë. Në këtë
koncert ekzistonte një raport i
ndërthurur mes përvojës shumë
vjeçare të dirigjentit dhe freskisë e
pasionit rinor. Sëbashku me
orkestrën u kujdesën për të arritur
një ekzekutim rracional, korrekt të
partiturës dhe një interpretim mjaft
shprehës . Është për tu lavdëruar
përcjellja e kontekstit ideor, qartësia
e konceptit të autorit, njohja e thellë
e veprave, e gjitha në memorien e dirigjentit
pa pasur ndihmën e partiturës,
aftësia për ta organizuar së
brëndshmi veprën duke e zbërthyer
teknikisht e artistikisht, duke nxjerrë
në pah në mënyrë të kulluar linjat
e gjithsecilit, tepër i aftë për të renditur
e për të krijuar një kompleks
situatash tepër të gjalla, si dhe është
për tu admiruar aparati shprehës
dirizhorial i dirigjentit që gëzon
një mjeshtëri natyrale në lëvizshmërinë
harmonike dhe në kombinimet
dinamike shprehëse të veprës
duke transmetuar thelbin gjithpërfshirës
e vlerat që gëzon ajo. Sensibiliteti
dhe ekspresitviteti plot finesë i
dirigjentit i imponoi instrumentistëve
të rinj që janë drejt rrugëtimit
profesionist, pathosin, temperamentin
artistik dhe dëshirën për të
kërkuar kënaqësinë tingëllore-estetike
duke shpërthyer gradualisht
ndërmjet detajeve dinamike. Sprova për
realizimin e simfonisë u realizua me
sukses, në sajë të kualiteteve artistike e
drejtuese të dirigjentit. I falenderojmë
artistët për këtë kënaqësi që na dhuruan,
dhe i urojmë që të rritet produktiviteti
i tyre në këtë tendencë për të
konkretizuar e realizuar trajtime interpretative
të niveleve të larta.
E hënë, 18 qershor 2012
55 19

KONTRAPUNKT
Kontaktoni në
Si u kompozua opera “Gjergj Kastrioti
Skënderbeu” nga kompozitori P.Jakova?!
Nga Isa ALIBALI
(vijon nga numri i kaluar)
Prenka kujtonte shkurtimet
dhe ndryshimet që i kish
in bërë veprës gjatë procesit
të vënies në skenë, pa lejen e
tij. Vërejtjet që i bënin në gazetë
kishin të bënin më shumë me këto
shkurtime, të cilat autorët e shkrimit,
me sa dukej, nuk i kishin parasysh. I
shkonte nëpër mend se mos ndoshta
artikulli ishte i porositur nga lart?!
Ky artikull i botuar njëmbëdhjetë
ditë pas premierës, ashtu si edhe
diskutimet pa fund që ishin bërë
gjatë gjithë kohës përgatitore para
shfaqjes, krijuan në shpirtin e Prenkë
Jakovës një gjendje të turbullt, jo
normale, shqetësuese. Ai nuk ishte
mësuar të kritikohej në krijimtari
dhe as në drejtimin e organizimin e
veprimtarive muzikore në Shkodër.
Kur ai organizonte ndonjë shfaqje,
vinin shpesh figura të njohura nga
Tirana dhe iknin të mbushur me
mbresat më të mira, duke lënë pas
vlerësimet maksimale për punën e
Prenkë Jakovës dhe duke marrë me
vete përshtypjet e një pune për t’ u
marrë shembull. Këto pasqyrohen
edhe në shtypin qëndror. Ai asnjëherë
nuk e kishte pranuar as përuljen,
as përçmimin e nënvleftësimin.
Kur ishte shfaqur opera “Mrika”
një kompozitor kishte thënë: “Kësi
operash bëj nga dy në vit” dhe nuk
kishte bërë asnjë. Mos ndoshta kështu
e ka kritika? A duhej përfillur ajo,
apo vlerësimi duhej t’ i lihej kohës?
Por në këtë rast po ndodhte diçka
tjetër. Me sa dukej po vertetohej
mendimi se ëndrrat e realizuara nuk
të japin kënaqësinë e pritur, sepse
prej tyre edhe mund të zhgënjehesh,
kur e vërteta të del ndryshe nga ç’e
ke menduar dhe pritur. Dikur Bethoveni
i kishte shkruar një mikut
të vet: “Medet! Sado e shkëlqyer që
të jetë fama e tij, artisti nuk e gëzon
dot të drejtën për të qëndruar çdo
ditë në majën e Olimpit si mysafir i
Jupiterit…”
Të ishte vërtetë kështu edhe për
Prenkë Jakovën?
Në ditët e para të prillit të atij
viti në Tiranë, nga ana e Lidhjes së
Shkrimtarëve dhe Artistëve u organizua
një mbledhje me rëndësi, ku
u analizua opera “Gjergj Kastrioti -
Skenderbeu”. Referatin kryesor e
mbajti kompozitori Çesk Zadeja, një
figurë shumë e rëndësishme e muzikës
sonë kombëtare. Ai e vlerësoi
në përgjithësi guximin dhe këmbënguljen
e autorëve për të na dhënë
një vepër të madhe heroike mbi heroin
tonë kombëtar, mbi traditat e
mëdha luftarake të popullit tonë.
“Forca udhëheqëse në këtë opera qëndron
në koncentrimin melodik. Ky është
një faktor shumë pozitiv që ka opera
dhe në përgjithësi talenti i kompozitorit
Prenkë Jakova. Melodika e Prenkë Jakovës
është e qartë, emocionale dhe kombëtare.
Origjinaliteti në përgjithësi
ruhet dhe është vazhdë e përvojës së kompozitorit”.(
Të gjitha nënvizimet
janë të mijat – I.A. ) Këto ide vlerësuese
nuk ishin shprehur në shkrimin
e botuar në gazetë.
20 55 E hënë, 18 qershor 2012
Por referuesi kryesor shfaqi mendimin
se Skenderbeu paraqitet i zbehtë
në endjen dramaturgjike muzikore,
se lejtmotivi i tij është më tepër
një sinjal i jashtëm dhe nuk kryen
rolin udhëheqës si hero kryesor. Ai
theksoi se shumë pjesë të operës
kanë karakter pesimist. Të metat e
operës i justifikoi me përvojën e paktë
operistike te ne në këtë etapë të
rritjes të kulturës sonë dhe shprehu
mendimin se kjo operë , me një redaktim
të ri, mund të fuqizohet, duke
kristalizuar idenë qëndrore.
Pastaj u ngrit kompozitori Tonin
Harapi. Ai, ashtu si shumica e atyre
që e morën fjalën pas tij, anuan më
shumë drejt vlerësimit pozitiv. Pasi
e quajti veprën një sukses të operistikës
sonë dhe të vetë autorit, vlerësoi
shumë pjesë të operës, ai justifikoi
një radhë të metash dramaturgjike
e muzikore që ka opera me
redaktimin e fortë që i është bërë
atëherë kur është vënë në skenë, që
e kanë zbehur e dobësuar në shumë
drejtime. Gjithashtu Tonin Harapi
theksoi se orkestracionet e operës në
përgjithësi janë të dobëta, përjashtuar
ato që kishte bërë vetë Prenka:
- “Operën “Skenderbeu” ne e
analizojmë pas një operacioni të
thellë që i është bërë, në mënyrë të
padrejtë dhe pa e pyetur kompozitorin.
Këto nuk janë veprime që e
ndihmojnë as autorin dhe as muzikën
tonë në përgjithësi. Opera është një
vepër dinjitoze, po të kihet parasysh
gjithë vepra e autorit…- tha, Tonin
Harapi me njëfarë mllefi, pastaj u ul.
Mustafa Krantja theksoi se muzika
e operës tingllon thellësisht shqiptare,
është mbështetur në truallin
amëtar. Ndërsa Albert Paparisto tha
se redaktimi ka sjellë më shumë dëm
se dobi, duke hequr dy tabllo, duke
lënë në mes personazhe ( Damjani,
Jerina, Donika, Plaku flokëbardhë,
Diveta, etj. ) duke shpërndarë materiale
në tabllo të ndryshme, në
vende të papërshtatëshme. Albert
Paparisto kundërshtoi mendimin se
në momentet e trishtuara ka frikë e
panik, por përkundrazi në ariet e
Donikës, Damjanit etj.shprehet protestë
dhe ka guxim, kurse përsa i
përket karakterizimit të përson-
azheve kompozitori ka vepruar drejt,
duke i mveshur me gjuhë të qartë
(shqiptarët, turqit, venecianët,etj.)
– “Dikush këtu e quajti muzikën e
operës si pesimiste. Por ai na paraqiti
si argument vetëm ato pjesë ku
shprehen vuajtjet e popullit shqiptar
në atë kohë dhe jo se është pesimiste
krejt opera. Përkundrazi, me këtë vepër
Prenkë Jakova tregoi një pjekuri
më të madhe, ai tashmë na dha edhe
një mësim tjetër të madh dhe një
shembull të shkëlqyer, pas “Mrikës”,
se si duhen shkruar operat …” tha në
mes të tjerave Albert Paparisto.
Pastaj folën të tjerë, të cilët ngritën
probleme sipas specifikave të
ndryshme.
Nuk u fol si duhet për ata që
koshin bërë redaktimin, përse e
kishin bërë dhe si ishte vepruar
kështu pa lejën e autorëve dhe pa
pjesëmarrjen e tyre. Ky problem
themelor që patjetër lidhet me
rezultatin e shfaqjes, nuk u trajtua
asnjëherë dhe mbeti disi i turbullt.
Gjatë gjithë mbledhjes Prenkë Jakova
rrinte në heshtje. Kur mbaruan
diskutimet, u ngrit si me përtesë, por
qartë dhe me guxim tha vetëm kaq:
- Nuk po flas më shumë, veçse ju
uroj të bëni së paku opera me një akt.
Në zërin e tij ndiheshin nota
hidhërimi, proteste e revolte.
Disa njerëz nuk e kishin kuptuar
atë, aq më pak e kishin ndierë.
Konkluzionet e mbledhjes i bëri
kryetari i L SH A, Dhimitër S. Shuteriqi.(
Sipas gazetës “Drita” 7.4.1968
).Mbledhja u mbyll në zymtësi.
Kjo frymë e kësaj analize,
megjithë tonet vlerësuese të shumë
diskutantëve, e rëndoi edhe më
shumë gjendjen psikologjike të
Prenkës. Tronditja shpirtërore po i
rritej. Thellë në shpirt e ndiente se
kishte bërë nje vepër me vlera, por pse
vallë nuk e kuptonin? Pse ia shkurtuan
dhe ia ndryshuan veprën? Pse
nuk po mbahej qëndrimi i duhur as
nga zyrtarët as nga disa artistë?!
Nuk arrinte t’i kuptonte dhe t’u
jepte përgjigje këtyre pyetjeve dhe
shumë e shumë të tjerave, që e mundonin
pa masë.
Lodhja shpirtërore ia mjegullonte
mendimet. Nuk çlirohej dot nga
pyetja e tmershme “Pse?!”
Nuk qëndroi në Tiranë, por menjëherë
pas mbledhjes u nis për në
Shkodër.
Megjithëse pranverë, atë ditë
bënte shumë të ftohtë.
Natën e kaloi me një gjumë të trazuar,
gjithë ëndra të çuditshme, si
rrjedhojë e çekuilibreve shpirtërore.
Të nesërmen e pa veten në pasqyrë.
Vuri re se i ishte shtuar një
rrudhë tjetër pranë syve dhe disa
thinja në tëmtha…
Në kujtimet e veta, Llazar Siliqi
shkruan: “…duke marrë parasysh se
gjatë realizimit të dikurshëm skenik vite
më parë janë bërë në mënyrë administrative
ndryshime, heqje e spostime, që i
patën sjellë shumë dëshprim
Prenkës…Qe kjo arsyeja që unë, në
kuadrin e 500 vjetorit të Skenderbeut,
në ato rrethana e botova libretin si një
libër prej 102 faqesh si “poemë dramatike”
me dy kohë dhe epilog me titullin
“Kalorësi i lirisë” me synimin që të
mbetej si një dëshmi konkrete se si do të
kishte qenë e mundur të qe dhe vetë opera,
po të mos kishin qenë ndërhyrjet e
intrigantëve, megallomanëve e
cmirëzezëve, e idhtarëve servilë e ekstremistë…”
(Llazar Siliqi, “Homazh
për Prenkë Jakovën” “Drita”, 25 shtator
1994, fq. 8 )
Në “Historia e Muzikës Shqiptare”,
cituar më sipër, për herë të
parë bëhet një analizë e plotë për
operën “Skenderbeu” nga një grup
studjuesish të kualifikuar dhe kompetentë.
Në këtë tekst, në mes të
tjerave, thuhet:
“Figura e Skenderbeut është trajtuar
si prijës ushtarak dhe si udhëheqës i
bashkimit të kombit, i lidhur ngushtë
me popullin. Ajo është e plotë dhe paraqitet
më e individualizuar në dy arie: “I
madhi çast po vjen” dhe “Lirinë s’jua
solla unë”, si dhe në duetin e betimit me
Ajdin Muzakën…Ky duet përbën një nga
momentet kulmore të grupit të princave
me Skenderbeun në krye dhe një nga
numrat më të realizuar të operës. Karakteri
heroik i tij realizohet nëpërmjet
një muzike aktive, ku spikasin forca,
vendosmëria e uniteti….” ( Vepër e
cituar, Vëllimi II, fq.283 – Nënvizimet
janë të mijat I.A. )
Pasi vazhdon më tej me vlerë-
simin e nivelit të realizimit të figurës
së Skenderbeut në veçanti dhe
të figurave të tjera kryesore, si Lekë
Dukagjini, Damjani, Jerina, Diveta,
etj. në tekstin në fjalë jepet një paragraf
përfundimtar për operën:
“Opera “Skenderbeu” është opera e
dytë e kompozitorit Prenkë Jakova. Në
të janë realizuar disa kërkime të tij, të
cilat zënë fill që në operën “Mrika”. Por
“Skenderbeu” përbën një avancim përpara
në krahasim me operën “Mrika”.
Ky avancim duket sidomos në drejtim të
dramaturgjisë muzikore, e cila është e
pasur me mjete shprehëse, në pasurinë
më të madhe të gjuhës harmonike, nërritjen
e rolit të orkestrës, në një larmi
më të madhe tipash e formash të shkrimit
koral dhe arieve të tipit operistik.”
( Po aty, fq. 288 – Nënvizimet
dhe theksimet janë të mijat I.A ).
Më pas, në një paragraf të shkurtër,
në tekst bëhet kjo vërejtje:
“ Por në opera u reflektua në të
njëjtën kohë edhe njëfarë statizmi, mungesë
e një aksioni të zhdërvjelltë në zhvillimin
me interes të konfliktit. Deri në
njëfarë shkalle kjo u kushtëzua edhe nga
vetë tipi i operës dhe detyra që autorët i
vunë vetes për të krijuar një figurë sa më
përgjithësuese e monumentale për Heroin
Kombëtar. (Po aty, fq.288 )
Pas 25 vjetësh, në këtë tekst
mësimor me karakter shkencor, operës
“Skenderbeu” i bëhet, si asnjëherë
tjetër, analiza më e plotë dhe
më përgjithësuese. Duket qartë se
në vlerësimin e parë të operës kishte
pasur qëndrime të njëanëshme,
të nxituara dhe të padrejta.
Vlerësime e mëvonshme pozitive,
megjithëse u mbështetën jo vetëm
në shfaqjen e reduktuar, kanë, pra,
një bazë më të arsyeshme, të dalë
nga vetë krijimtaria e plotë e Prenkës,
janë shkruar me mendje më të
qetë dhe pa paragjykime dhe janë
miratuar nga gjithë studjuesit.
Natyrshëm vjen parasysh thënia
e bukur e Rexhep Qoses “…Të papërsosura,
doemos, janë veprat e
krijuesve të mëdhenj. Mangësi mund
të ketë vetëm aty ku ka pasuri.”
Në rastin e qëndrimit fillestar
ndaj operës “Skenderbeu” me sa
duket u panë vetëm “mangësitë”, pa
u vlerësuar fare “pasuritë” e kësaj
vepre, të cilat janë të shumta dhe që
koha i vërtetoi.
Pasi kishin përfunduar diskutimet
për operën “Skenderbeu”,
shumëkush kishte dëshirë të dinte
mendimin e Prenkës për operën e
tij të dytë, sepse kishin lexuar shkrimet
e ndryshme në shtyp dhe
dëshironin të kishin një mendim të
tij. Prandaj, duke e njohur Prenkën
si një gjykues objektiv dhe të saktë,
dy mësues të një shkolle të mesme
e kishin pyetur një ditë:
- Mjeshtër, si është opera “Skenderbeu”
në të vërtetë, sipas jush?
Pyetja ishte e vështirë për vetë
autorin. Por ai nuk u ishte përgjigjur
drejtpërdrejt:
- Si ju duket një njeri, në të vërtetë
i bukur, kur i presin njerin vesh, i heqin
hundën dhe i gërvishtin faqen?! –
dhe menjëherë ishte larguar.
Mësuesit kuptuan me dhimbje
shkakun e trazimeve të mëdha
shpirtërore të Prenkës.
(Marrë me shkurtime nga libri “Prenkë Jakova”,
“IDROMENO”, Shkodër, fq. 253-296)

KONTRAPUNKT
Kontaktoni në
Etnomuzikologu Injac Ndojaj,
në pendën e profesor Eno Koços!
Refleksion mbi punën: „Injac Ndojaj, pararendës i etnomuzikologjisë shqiptare“nga Dr. Eno Koço
Nga Qamil GJYREZI
Profesor Eno Koco, dirigjenti
dhe muzikanti i njohur
shqiptar krahas drejtimit të
veprave të shumë autorëve të huaj
dhe shqiptarë, studjon me shumë
profesionalizëm dhe pasion, muzikologjinë.
Eksperienca e tij si muzikant
me shumë vlera dhe një intelektual
i mirëfilltë, ndikon shumë në
studimin e muzikologjisë, e cila ka
një nevojë imediate të rishikohet dhe
të studjohet me profesionalizëm
duke i dhënë vendin që i takon. Eno
Koco krahas një seri temash, të muzikës
klasike, studjon edhe muzikën
etnike dhe është shumë i interesuar
për studjuesit e kësaj fushe. Para pak
kohësh, në aktivitetin e organizuar
për muzikantin tjetër shkodran poetin
e muzikës Tonin Harapi, takova
Gjergj Ndojën, një dashamirës i artit,
i biri i Injac Ndojës. Gjergji më
dërgoi me një e-mail, punën e shkruar
me shumë profesionalizëm dhe
dashuri nga Prof. Eno Koco për Injac
Ndojën. Puna ishte shkruar me
shumë kujdes nga prof. Koco, dhe
shquhej për nivel të lartë intelektual
dhe profesional. Prandj vendosa të bëj
një reflekison, përmbledhje të shkurtër
për muzikolgun e parë në Shqipëri,
Injac Ndojën, sipas Kocos, dhe
natyrisht ti shkruaj dy fjalë, për artikullshkruesin
e këtij referati, muzikantin
dhe studjuesin e nderuar
Eno Koco. Muzikologjinë krahas
studjuesve të muzikës e kanë studjuar
dhe hulumtuar edhe studjues
të fushave të tjera, psikologë, sociologë,
gjuhtarë, biles edhe mjek.
Para disa ditësh vdiq një muzikolog
italian me famë botërore Giovani
Morelli i cili kishte studjuar për
mjeksi dhe drejtonte një prej katedrave
më të njohura të muzikologjisë
dhe spektatklit në Itali atë të „Ca Foscarit“.
Muzikologjia është studimi i
shkencës së muzikës. Termi në kuptimin
e gjërë përfshin të gjitha disiplinat
përkatëse muzikore dhe të
gjithë manisfetimet e muzikës në të
gjitha kulturat. Muzikologjia synon
studimin dhe kërkimn në kuptimim
e gjërë me disiplinat burimore të
zanafillës sic janë historia, studimet
kulturore, studimet gjindore, filozofia,
estetika dhe semiotika, etnologjia
dhe antropologjia kulturore,
arkeologjia dhe parahistoria, arti
primitiv, psikologjia dhe sociologjia,
fizologjia, dhe shkencat nervore,
akustika, dhe psikoakustika dhe kompjuteri
shkencat informatike dhe
matematika. Në Shqipëri kemi gjithashtu
shembuj kur studjues të fushave
të tjera kanë studjuar me shumë
profesionalizëm dhe dinjitet këtë
fushë. Një prej rasteve shumë interesant
është Injac Ndojaj në vitet 1930
i cili megjithse kishte studjuar për
gjeologji, i panjohur për shumë studjues
të fushës së muzikologjisë, por
që ka dhënë një kontribut të rëndësishëm
për etnomuzikologjinë tonë.
Etno-muzikologjia si shkencë përfshin
studimin e aspekteve shoqërore e kulturore
të muzikës dhe valles në një kontekst
lokal ashtu dhe global. Ja si e fillon
artikullin e tij Dok Eno Koco:
„Injac Ndojaj sigurisht nuk i përket
gjeneratës së profesionistëve të fushës
as për nga studimet në këtë lëmë dhe as
për ushtrimin e profesionit të etnomuzikologjisë
në periudhën e pas-Luftës.
Ndojaj u shfaq si hulumtues i muzikës
tradicionale qytetare shqiptare në intervalin
kohor 1935-1941 dhe „u zhduk“,
edhe përse i gjallë, duke vazhduar me
devotshmëri profesionin e gjeologut e
duke botuar një sërë studimesh në fushë
të gjeologjisë edhe për mbi 20 vite të
tjera pas daljes në pension më 1968 „
Prof. Koco është shumë i entuziazmuar
për rastin e këtij studjuesi,
i cili megjithëse kishte studjuar një
fushë tjetër, kishte arritur me intuitën
dhe pasionin e tij të hulumtonte për
muzikologjinë që në vitet 30-të.
Në këtë kontekst Koco vazhdon:
„Edhe pse nga askush nuk njihet
si i tillë, përfshirë edhe nga vetë muzikantët,
Injac Gj. Ndojaj (1913-1993)
mund të konsiderohet i pari zë që shtjelloi
nocionet e etnomuzikologjisë në
Shqipërinë e viteve 1930“.
Injaci Ndojaj u lind më 13 nëntor
1913 në Shkodër, u shkollua në
Universitetin e Torinos, bëri disertacionin
në Shqipëri më 1957 që ishte
disetacioni i parë i mbrojtur në
Shqipëri, në Universitetin e Tiranës.
Që në moshën e rinisë ai boton
në gazetat e kohës për muzikën.
Njëzet e dy vjeç do të botonte në
gazetën „Illyrija“, në nëntor të vitit
1935, një artikull me titull „Nji studim
mbi muzikën shqiptare“.
Pasi lexon artikullin profesor
Eno Koco cuditet dhe befasohet me
njohuritë e Ndojës për fushën e
muzikologjisë. Eno Koco në punën
e tij tenton të gjej shkaqet që cuan
në studimin e muzikologjisë Injac
Ndojë. Për Kocon , natyrisht ishte
talenti i tij prej studjuesi të vemendshëm,
Shkodra, konteksti ku Ndoja
u rrit dhe natyrisht muzikantët e
kohës. Koco duke iu referuar Filip
Fishtës në shkrimin e tij në vitin
1942 i cili, përmendte „Martin
Gjokën, Bernardin Palajn, Gaspër
Jakovë-Merturin, Frano Ndojën,
vëllazent Kurti, priftënt shekullarë
Ndré Zadêjen, Mikel Koliqin, Zef
Shestanin etj dhe prej mjeshtravet
italjan Gjon Pedronin dhe Antonio
Muccin“, del me konluzionin se
janë pikërisht këto muzikantë që
ndikuan në formimn muzikorë te
Ndojës. Sipas të birit Gjergj Ndoja
Injaci ka qenë shquar për „vesh muzike“;
në rini, kishte marrë pjesë në
formacione muzikore të qytetit të Shkodrës,
si saksofonist dhe, si kitarrist,
në formacione muzikorë më të vegjël.
Koco vazhdon: „Në një artikull
timin „Lufta dhe Muzika“, botuar në
Injac Gj. Ndojaj
gazetën „Tema“ më 2004, përmendja
midis të tjerash se shkrimet e Ndojajt
nuk njiheshin në rrethet muzikore dhe
as që flitej për të. I entuziazmuar nga
gjetja ndër arkiva e këtyre shkrimeve të
panjohura të tij, fillova të interesohem
se kush ishte Injac Ndojaj“. Shkrimet
sipas Kocos titulloheshin:
„I pari, „Një studim mbi muzikën
shqiptare“ 1935, i dyti, „Ahengu Shqiptar“1935
dhe i treti, „Muzika shqiptare“
1941 dhe në mes të viteve
1935 dhe 1941 shfaqen edhe të tjerë
artikuj në shtypin shqiptar të kohës, me
tituj si, „Dasmë Shkodrane.
Duke i studjuar këto artikuj
Koco del me përfundimin: „Megjithatë,
këta tri artikuj janë të mjaftueshëm
për të analizuar mendimin kritik, edhe
pse krejt i izoluar, mbi zhvillimin e
muzikës qytetare shqiptare në gjysmën
e parë të shekullit XX“.
Më poshtë Koco del me konkluzione
për aspektet themelore të
cilat përshkojnë punën e Ndojës e
që janë: (a) Tiparet e muzikës së
malësisë së veriut të Shqipërisë si
dhe instrumentet popullore të përdorura
në këtë trevë; (b) Tiparet e
muzikës qytetare, „ahengut shqiptar“,
duke përfshirë veglat, modet
(makamet) dhe metrikën muzikore
e atë të vargut; (c) Tiparet e
muzikës shqiptare në përgjithësi
dhe asaj shkodrane në veçanti (ahengu
shkodran, vallet shkodrane dhe
„vallet e fushës dhe të malit“). Duke
iu referuar punës se Ndojajt Koco
citon fjalët e studjuesit: „për me folë
e me shkrue mbi muzikën shqiptare
âsht punë shum e vështirë, mbasi qi
s’janë bâ kurrfarë studimesh prej të
pakve kompetentë qi kemi në ket art.
Muzika shqiptare, në qoftë se me ket
êmën mundet m’u thirrë, gjindet në nji
gjêndje krejt primitive. Sa për muzikën
qi gjindet ndër qytete, posë disa valleve
e kângve, âsht Sa për muzikën qi gjindet
ndër qytete, posë disa valleve e
kângve, âsht krejt muzikë turke, sllave,
muzikë orientale. Ndër malsina
përkundrazi âsht krejt ndryshej: tue
mos mujtë me mrrijtë influenca e jetës
qytetare, do Zoti e na âsht ruejtë muzika
krejt e papërlyeme dhe krejt origjinale
n’at primitivitetin e vet“, 1935.
Koco më poshtë shpjegon disa
elementë interesantë në e punën e
Ndojajt kur flet për stilin monodik,
apo të monodisë (stil që dominohet
nga një linjë e vetme melodike) por që
Ndojaj do ta quajë „monotonija“. Në
këtë plan dalin qartë aftesitë dhe talenti
i Ndojajt, i cili e përcepton muzikën
shqiptare, si ritmin, tempin dhe
elementët psikomotorikkë, me nëntitullin
„Rythmi ase koha“ ai jep variantin
e tij se si e koncepton shqiptari
këtë element fort të rëndësishëm
Koco në punën e tij del me konkluzione
se Ndojaj është edhe një njohës
shumë i mirë gjithashtu i instrumentave
tonë, të cilët janë pjesë e
rëndësishme e artit tonë etnik sic
është përshkrimi nga Ndojaj i veglave
si felli (fyelli), zâmarja, lahuta, tamrra,
karadyzeni ose çiftelia
Ndojaj gjithashtu ka studjuar
edhe ahengun shqiptarë. Koco i referohet
një artikulli të vitit 1935 kur
shruan: “Ahengu shqiptar“ është artikulli
i 24 dhjetorit 1935 të Injac
Ndojajt në „Illyrija“, apo blloku i dytë i
„trilogjisë etnomuzikologjike shqiptare“.
Këtu merren në shqyrtim muzika dhe
instrumentet e ahengut, modet (makamet
apo perdet) e ahengut që Ndocaj i
klasifikon si „pjesë“ apo „grupe“ të tij“.
Ndoja krahas instrumentave
popullorë studjon edhe intrumentin
e klarinetës dhe pozicionin e tij në
ahengun shkodran: „Ndojaj i bën një
përshkrim mjaft të detajuar instrumentit
të klarinetës, por nuk jep ndonjë shpjegim
të hollësishëm lidhur me funksionin që
klarineta kryen në aheng apo dhe mënyrën
e ekzekutimit nga ana e ahengxhiut“
Ndoja gjithashtu ka shkruar
edhe pwr kwngwt dhe „vallet e
fushës e të malit“. Për të „fushës“ ai
thotë se ato „këndojn ndo’ i idil ase
ndo’ i fakt të zakonshëm të jetesës
së përditëshme. Ai vlerëson
këngët e maleve „Kangët e maleve
janë të gjitha të gërshetuese mbi
motiva sa serjozë aqë të thjeshtë.
Eno Koco vazhdon mw poshtë:
„Po përfshij një paragraf të zgjeruar
të artikullit të tij të tretë, „Muzika
Shqiptare“, ku ai shpalos njohuritë dhe
pikëpamjet e tij mbi këtë muzikë e këto
këngë: „Janë kangë shum primitive
aqë sá mundemi me thanë se do të
përbajnë mâ të parat shprehje muzikore
të shpirtit të njeriut“.
Studimi e Eno kocos për etnomuziologun
e parë shqiptarë Injac Ndojaj, ka
vlera studimore edhe profesionale.
Në artikull dalin shumë qartë
aftesitë hulumtuese të Injac Ndojës
për etonomuzikologjinë tonë. Injac
Ndojaj ka lënë një punë me vlera për
etnomuzikologjinë. Megjithse në
vitet 30 vendi ynë ishte i pa zhvilluar,
ka patur intelektualë të cilët janë përpjekur
të studjojnë kulturën
shpirtërore të popullit tonë. Injac
Ndoja me një intuitë të admirueshme
jo vetëm që e ndjen dhe lexon mirë
artin muzikorë në Shqipëri, por ai bën
edhe një analizë muzikologjike dhe
kritikë profesionale, të mirëfilltë për
këtë art. Studimi i Injac Ndojës ka
vlera të cilat ndikojnë shumë për të
kuptuar botën shpirtërore tonën
nëpërmjet muzikës dhe zhvillimi
mendor dhe itelektual tonin.
Studimi i Eno Kocos për Ndojën
merr aktualisht vlera të vërteta profesionale
dhe intelektuale. Koco bën
një analizë shkencore duke u futur
thellë dhe duke analizuar elemetët
bazë të punimit të Ndojës. Studime
të kësaj natyre hedhin dritë mbi disa
individë shumë të talentuar dhe të
pasionuar, sic ka qenë Injac Ndoja
për vlerat tona shpirtërore. Studimi
i muzikologjisë ka një rëndësi të
vecantë, mbasi është një fushë e cila
zbulon të thellat e shpirtit njerëzor,
mendjen e tij nëpërmjet muzikës.
Muzika është element identifikues
për një komb për një qytetërim.
E hënë, 18 qershor 2012
55 21

DITA
Ministri Imami shpallet “Qytetar Nderi”
i komunës së Rahovecit në Kosovë
Titulli i qytetarit të nderit i është akorduar ministrit Imami nga Kuvendi Komunal (bashkiak) i Komunës së Rahovecit me motivacion për kontributin
që zoti Imami ka dhënë për paqen dhe stabilitetin në rajon, për përkushtimin e treguar ndaj qytetarëve të Republikës së Kosovës
Ministri i Mbrojtjes i Shqipërisë, zoti
Arben Imami është shpallur “Qytetar Nderi”
i Komunës së Rahovecit në Republikën e
Kosovës. Titulli i qytetarit të nderit i është
akorduar ministrit Imami nga Kuvendi Komunal
(bashkiak) i Komunës së Rahovecit
me motivacion për kontributin që zoti Imami
ka dhënë për paqen dhe stabilitetin në rajon,
për përkushtimin e treguar ndaj qytetarëve
të Republikës së Kosovës. “Arben Imami,
në cilësinë e Ministrit të Mbrojtjes të Republikës
së Shqipërisë, i ka kontribuar në
vazhdimësi paqes dhe stabilitetit në rajon,
duke qëndruar krah qytetarëve të Republikës
së Kosovës në të gjitha periudhat e historisë
së re të Ballkanit”, thuhet në motivacionin
e titullit “Qytetar Nderi”. Vlerësimi vijon më
tej duke e konsideruar kontributin e Ministrisë
së Mbrojtjes të Republikës së Shqipërisë
si themelore për forcimin e pozitës së kombit
shqiptar në Ballkan. “Titulli ‘Qytetar
Bujqësia 2012-a, viti
i kooperativave bujqësore
Viti 2012 konsiderohet nga Organizata Botërore e Fermerëve si viti i krijimit të kooperativave
private në bujqësi, një orientim ky edhe i Komunitetit Evropian, me fondet e të cilit në një periudhë
5-vjeçare janë trajnuar dhe specializuar një numër fermerësh e specialistësh në rrethet dhe qarqet e
Shqipërisë. Në qarkun e Fierit duket se krijimi i kooperativave bujqësore është gati. “Rreth 50
shoqëri fermerë kanë plotësuar dokumentet dhe presin vetëm zbatimin e ligjit për t’u certifikuar”,
deklaroi Përgjegjësi i Zyrës Këshillimore në Drejtorinë Rajonale të Bujqësisë, Ushqimit dhe Mbrojtjes
së Konsumatorit në Fier, Ethem Bitaj. Politikat dhe strategjia qeveritare për një bujqësi bashkëkohore
nuk mund të realizohet në kushtet e parcelizimit ngastra-ngastra, të një bujqësie primitive dhe
pa infrastrukturën e nevojshme. ”Copëzimi i tokës në sipërfaqe të vogla nuk mund të realizojë as
prodhimin masiv, as futjen e mekanikës bashkëkohore, as prodhimin e orientuar, faktor bazë për
zhvillimin e bujqësisë, agrobiznesit dhe përsosjen e tregut të eksporteve”, vuri në dukje Bitaj. Sipas
tij, tani të gjithë aktorët, fermerët, specialistët e bujqësisë, pushtetarët dhe vendimmarrësit e kanë
kapërcyer tundimin e eksperiencës së hidhur të kooperativave bujqësore në kohën e komunizmit, dhe
mendimi i tyre konverton në një pikë të përbashkët. “Pa krijimin e kooperativave private nuk ka
bujqësi moderne. Ajo do të mbetet primitive, në vend numëro, dhe nuk do të arrijë kurrë në
destinacionin e ëndërruar, atë vendeve të BE”, shton specialisti Bitaj. Për kapërcimin e gjendjes në
të cilën po kalon sektori bujqësor në vend, ai tha se krahas organizimit privat të fermerëve do të
merren dhe një sërë masash të tjera që kanë të bëjnë me subvencionimet, futjen e mekanikës bujqësore,
përmirësimin e infrastrukturës dhe aftësimin profesional të fermerëve.
Arsimi parauniversitar, sanksionemë
të ashpra për shkollat private
Shkollat private të arsimit parauniversitar do të përballen me sanksione të forta në rast mosrespektimi
të kritereve të licencimit. Pr/ligji i ri i arsimit parauniversitar parashikon gjoba që variojnë
nga 500 mijë - 1 milion lekë, ndryshe nga më parë kur këto sanksione varionin nga 10 mijë-
100 mijë lekë, në varësi të shkeljeve të konstatuara. “Hapja e institucioneve arsimore private në
kundërshtim me procedurat dhe kriteret e licencimit përbën kundërvajtje administrative. Kundërvajtësit
në çdo rast dënohen me gjobë në vlerën nga 500 000 deri në 1.000.000 lekë dhe me ndërprerje
të veprimtarisë. Të drejtën e konstatimit dhe të shqyrtimit të kundërvajtjes e ka Inspektorati Kombëtar
i Arsimit Parauniversitar”, thuhet në pr/ligji. Ai përcakton se licencimi i institucioneve
private bëhet nëpërmjet Qendrës Kombëtare të Licencimit, sipas vendimit të ministrit. Institucioni
arsimor privat fillon veprimtarinë e tij vetëm pas marrjes së licencës. Licencimi i tij bëhet kur ai
plotëson kriteret e përcaktuara në udhëzimin e ministrit. Shkollat private në të cilat zhvillohen lëndë
fetare hapen dhe mbyllen me vendim të Këshillit të Ministrave, me propozimin e ministrit mbështetur
në kërkesën e përfaqësuesve të bashkësive fetare. Kriteret dhe procedurat e hapjes së tyre përcaktohen
me vendim të Këshillit të Ministrave. Lënda e gjuhës shqipe dhe letërsisë, e historisë së kombit
shqiptar dhe gjeografia e Shqipërisë zhvillohen detyrimisht në gjuhën shqipe.
22 55 E hënë, 18 qershor 2012
Nderi i Rahovecit’ i jepet ministrit Arben
Imami edhe për kontributin e tij dhe të Ministrisë
së Mbrojtjes të Republikës së Shqipërisë
në ndihmë të institucioneve të sigurisë
të Republikës së Kosovës”, thuhet më
tej në vendimin e Kuvendit Komunal. Motivacioni
mbyllet me vlerësimin për kontributin
që z. Arben Imami ka dhënë për ruajtjen
dhe kultivimin e trashëgimisë kulturore
kombëtare. Ministri i Mbrojtjes, z. Arben
Imami shprehu mirënjohjen për vlerësimin
e madh që i bënë qytetarët e Rahovecit
dhe Komuna e Rahovecit. Ai u shpreh gjatë
ceremonisë se Shqipëria dhe Kosova janë në
një rrugën e drejtë europianiste, e cila është
e pakthim dhe e pashmangshme. Më tej,
zoti Imami nënvizoi gjithashtu se kombi
shqiptar është në një moment të veçantë në
rrugën për dinjitet kombëtar dhe rruga europianiste
është rruga më e mirë. Më tej, në
fjalën e tij ministri i Mbrojtjes, z. Arben
Imami foli për ndryshimet që kanë ndodhur
në Beograd dhe reflektimi i tyre në rajon
duke u shprehur se Shqipëria është e ven-
dosur në qëndrimin e saj se tërësia territoriale
e Republikës së Kosovës është e paprekshme
dhe e pacënueshme.
Viti i ri Akademik, universitete publike
programe profesionale 2-vjeçare
Universitetet publike do të ofrojnë 11 programe studimi 2 vjeçare për të rinjtë që kryejnë
arsimin e mesëm. Ministria e Arsimit, duke monitoruar kërkesat që vijnë nga tregu i punës, ka
vendosur që në vitin të ri akademik 20012-2013 të çelë degë profesionale në universitet publike.
Universiteti i Durrësit do të ofrojë për të rinjtë programe studimi për mirëmbajtjen e rrjeteve
kompjuterike, menaxhim ndërtimi dhe transport, etj. Universiteti i Gjirokastrës dhe filiali i Universitetit
Bujqësor në Lushnjë ofron program studimi në Menaxhim Veterinar, ndërsa Universiteti i
Elbasanit programe studimi 2 vjeçare për degën e Teknolog Laborant. Të dhënat tregojnë se “Menaxhim
Veterinar” në Lushnjë ka 60 kuota pranimi, “Teknolog Laborant” në Elbasan 60 kuota; “Ndihmës
Dentist” në Durrës 50 kuota; “Menaxhim Ndërtimi”, Durrës 50 kuota; “Menaxhim Transporti”,
Durrës 50 kuota; “Asistent Ligjor”, Durrës 50 kuota; “Asistent Administrativ”, Durrës 50 kuota;
“Teknologji Automobilash”, Durrës 60 kuota; “Specialist Rrjetesh Kompjuterike”, Durrës 60 kuota;
“Informatikë Praktike”, Durrës 30 kuota. Ministria ka kërkuar nxitjen e bashkëpunimin ndërmjet
universiteteve dhe shkollave të mesme profesionale për zhvillimin e programeve të studimeve profesionale
2 vjeçare. Kjo do të ndikonte pozitivisht në rritjen e eficencës së shfrytëzimit të kapaciteteve
të institucioneve bashkëpunuese dhe përmirësimin cilësor të praktikave profesionale.
Kërkesë – Oferta me tregun
e punës, KALSH orienton universitetet
Ofertat e studimeve nga institucionet e arsimit universitar duhet të përshtaten me kërkesat që
vijnë nga tregu i punës. Për sinkronizmin e kërkesë- ofertës në këtë drejtim, Këshilli i Arsimit të
Lartë dhe Shkencës (KALSH) ka shpërndarë një paketë rekomandimesh për universitetet mbi orientimin
e programeve, marrjen e masave konkrete për përmirësimin e cilësisë së mësimdhënies dhe
diversifikimin e programeve të studimit. Rekomandohet që për vitin e ri akademik 2012-2013,
institucionet e arsimit të lartë duhet të përqendrohen në programet e studimit si në sektorët e
shërbimit, teknologjisë së informacionit, shkencat teknike, ekzakte, turizëm, shërbimet administrative,
menaxhimin e mbetjeve, teknologjitë ambientaliste, etj.
Provimi i Shtetit, mësuesit e rinj testim ne nëntor
Mësuesit e rinj, të cilët do të kalojnë me sukses Provimin e Shtetit në nëntor, do të kenë të drejtë
të aplikojnë për vendet e lira të punës në shkollat e arsimit parauniversitar në rrethe. Burime nga
Ministria e Arsimit konfirmojnë se ky provim do të ketë një fond pyetjesh për çdo lëndë. Një pjesë
e tezës për çdo mësues, pavarësisht nga lënda, do të jetë drejtshkrimi dhe përgatitja didaktikopedagogjike,
ndërsa pjesa tjetër do të jetë nga lënda ku kandidatët japin mësim, e ndarë kjo në 40
për qind me 60 për qind. Mësuesit e rinj, të cilët i kanë përfunduar studimet e ciklit të dytë në
mësuesi nga viti akademik 2011 e në vazhdim, janë duke kryer praktikën profesionale në shkolla të
ndryshme të vendit, që do të zgjasë 1 vit shkollor. Sipas procedurës, në përfundim të praktikës
profesionale, praktikanti do të vlerësohet nga mentori, drejtori i institucionit të arsimit të lartë
publik si dhe komisioni i vlerësimit të praktikantit. Pas vlerësimit pozitiv të aftësimit praktik,
praktikanti, mësuesi, mund të regjistrohet në Provimin e Shtetit.

Roli dhe kontributi i Mbretit Leka në mërgim për
lirinë e popullit shqiptar dhe çështjen kombëtare
Nga Sulejman Gjanaj
Fjala e mbajtur në Konferencën
Shkencore “Roli i mërgatës
në shtetformim”, mbajtur
në Prizren, 10-13 qershor
Më 29.08.1991, Mbreti
Leka i dërgoi një telegram
presidentit të Francës, z.
François Mitterand, ku i
kërkoi që gjatë takimit të tij
të parashikuar për ditët në
vijim me Millosheviçin, të
ngrihet çështja e Kosovës
dhe respekti i të drejtave
legjitime të shqiptarëve.
Mesazhi i Mbretit drejtuar
popullit shqiptar me rastin
e 28.11.1991 kishte në
thelb shpresën, nevojën për
qëndresë; lirinë dhe
demokracinë, dhe çështjen
e trojeve etnike shqiptare
nën Jugosllavinë artificiale.
Më 29.04.1992, Mbreti Leka
i dërgoi një telegram Sekretarit
të Përgjithshëm të
OKB-së, z. Butros Butros
Galli, ku protestoi kundër
krijimit të planifikuar të një
Jugosllavie të re, që nuk do
të merrte parasysh aspiratat
legjitime të popullit shqiptar.
Këtë qëndrim dhe të
njëjtën protestë ia kishte
shprehur edhe Sekretarit të
Përgjithshëm të Konferences
Islamike në telegramin e
tij, drejtuar më 12.04.1992.
Më 08.09.1992, Mbreti Leka
i dërgoi një letër zyrtare Archipeshkut
Vasolomeos I,
Patriarkat i Stambollit, ku
protestoi kundër emërimit
të një Peshkopi të huaj për
kishën ortodokse shqiptare,
pasi kjo gjë ishte një përpjekje
për të sabotuar
Kishën Autoqefale
Ortodokse Shqiptare. Në
fillim të viteve ‘90, Mbreti
Leka ishte po ashtu mjaft
aktiv në politikën shqiptare.
Pavarësisht se kur u kthye
në Tiranë për herë të parë,
më 21.11.1993, qeveria e
atëhershme nuk e lejoi të
qëndrojë më shumë se 24
orë duke përdorë një pretekst
banal dhe të pabazë
por, Mbreti Leka nuk rreshti
së vepruari. Konstrukti i
tij ishte i tillë saqë çdo
vështirësi i jepte force dhe
kurajo për të vazhduar përpjekjet
e tij, se e dinte që
ishin përpjekje të drejta dhe
në interes të popullit dhe
kombit të tij. Në vitin 1994,
Mbreti Leka organizoi
takime të shpeshta në
Londër, Paris, Aman dhe Johanesburg
me politikanë
shqiptarë dhe personalitete
të rëndësishme të jetës politike
dhe shoqërore shqiptare.
Kur filloi greva e
përgjithshme në Shqipëri,
krerët e disa institucioneve
të vendit u detyruan të
kërcënojnë, se Shqipëria
qeveriset nga Tirana dhe jo
nga Johanesburgu. Më
14.04.1994, Mbreti Leka i
dërgoi një telegram kryeministrit
grek, z. Andreas Papandreu
dhe Sekretarit të
Përgjithshëm të OKB-së, z.
Butros Butros Galli, ku
shprehu protestat më të forta
kundër shkeljes të tokave
shqiptare nga trupat ushtarake
greke. Në mesazhin e
tij drejtuar popullit shqiptar
me rastin e 28.11.1994,
Mbreti Leka i kërkoi popullit
që të “njohë mirë miqtë
dhe armiqtë, aleatët natyralë
dhe ata interesaxhinj, si dhe
neokomunistët kameleonë”.
Mesazhet e Mbretit
bëheshin nga viti në vit
edhe më politike, por gjithmonë
çështja kombëtare,
bashkimi i popullit dhe Shqipëria
Etnike ishin në thelb
të mendimit të tij.
Në vitin 1997, Mbreti u
rikthye në Shqipëri, ku situata
ishte në prag të një
lufte civile. Me të mbërritur
në Rinas, mesazhi i tij për
popullin ishte: “Paqe, Bashkim,
Vëllazërim”. Një referendum
u zhvillua më
29.06.1997 për formën e
regjimit. Sipas të gjitha rezultateve
paraprake, Monarkia
fitoi, por rezultati u
manipulua. Mbreti u largua
nga Shqipëria më 12.04.1997
dhe një vit më vonë, u nënshkrua
një marrëveshje me
të gjitha forcat politike të
djathta, duke përfshirë edhe
Partinë Demokratike, ku u
denoncua manipulimi i referendumit
dhe u shpreh
angazhimi për organizimin
në të ardhmen i një referendumi
të ri për formën e
regjimit. Më 10.03.1998,
Mbreti Leka i dërgoi një telegram
Sekretarit të Përgjithshëm
të OKB-së, z. Kofi
Anan, ku: Deklaron se sit-
uata në Kosovë është kritike.
Siguron se deklarata e
Fatos Nanos në Kretë, i cili
ishte shprehur se Kosova
duhet të ngelet një provincë
serbe, kishte shkaktuar
shumë frustracion në Kosovë.
Njofton se OKB-ja duhet
të krijonte shpresat për
bashkimin e Shqipërisë Etnike
në të ardhmen, kështu
që kriza në Kosovë të zbehej
para se të kthehet në
luftë. Proteston kundër okupimit
të Kosovës nga më
shumë se 100.000 trupa serbe.
Me 11.06.1998, Mbreti
Leka u dërgoi një Memorandum
të ri për Kosovën të
gjitha kancelarive perëndimore,
ku kërkoi që armëpushimi
t’i imponohet Beogradit,
ku deklaroi se statusi
i autonomisë për Kosovën
nuk mund të jetë më në axhendën
e bisedimeve dhe që
e drejta e vetëvendosjes për
popullin shqiptar të Kosovës
të vihet në veprim. Më
13.08.1998, Mbreti Leka i
dërgoi një letër private presidentit
turk, z. Sulejman
Demirel, ku i propozoi një
nismë ballkanike për Kosovën,
nën kuadrin e së cilës
Turqia duhet të luante një
rol të rëndësishëm. Më
23.11.1998, Mbreti Leka i
dërgoi një letër private autorit
të kësaj kumtese,
lidhur me kontaktet me komandën
e rezistencës tonë
në Kosovë. Mesazhi i
Mbretit drejtuar popullit
shqiptar me rastin e ditës së
Pavarësisë, më 28.11.1998,
u përqëndrua rreth qeverisjes
së Shqipërisë dhe situatës
në Kosovë. Mbreti
apeloi përsëri popullin sh-
qiptar për t’u bashkuar “për
fatet e kombit dhe
shpëtimin e tij drejt një Shqipnie
Etnike”. Në mëngjesin
e datës 05.02.1999,
qeveria e Afrikës së Jugut
informoi Mbretin Leka se
prej asaj dite nuk gëzonte
më mbrojten diplomatike në
atë vend. Pas këtij njoftimi,
pak minuta më vonë, Mbreti
Leka u arrestua nën pretekstin
e mbajtes të armatimeve
në rezidencen
mbretërore. Siç u vërtetua
më vonë, disa qarqe armike
të kombit shqiptar kishin
ndërhyrë te qeveria e Afrikës
së Jugut për ta bllokuar
Mbretin Leka atje. Kështu,
ai nuk do të mund të merrte
pjesë as në ceremoninë
e varrimit të mikut tij të
vjetër, Mbretit Hysein të Jordanise
me dt. 07.02.1999
dhe as në punimet e Konferencës
së Rambujesë që
hapi punimet të nesërmen
e arrestimit të Mbretit.
Natyrisht, prezenca e
Mbretit Leka në Jordani dhe
Rambuje do t’i kishte dhënë
mundësinë atij që të bënte
lobingun e nevojshëm dhe
të siguronte përkrahjen e
duhur për realizimin e aspiratës
së popullit shqiptar,
për një bashkim nën një Shqipëri
Etnike. Pas ndërhyrjes
energjike të disa kryetarëve
shtetesh, si Presidenti
Francez Jacques Chirac, të
gjitha akuzat e qeverisë së
Afrikës së Jugut ranë më
29.11.1999. Më 18.03.1999,
nëpërmjet një komunikate
të Oborrit Mbretëror Shqiptar,
Mbreti u shpreh se
“mbështet aspiratat legjitime
të popullit të Kosovës
në bisedimet e Rambujesë,
por paralajmëroi se janë disa
pika të rrezikshme për kombin
shqiptar në atë marrëveshje,
që u lënë vend interpretimeve
të ndryshme”.
Në atë komunikatë, thuhej
se “Shqipëri Etnike” nuk do
të thotë “deklarim lufte”.
Më 17.05.1999, Mbreti i dërgoi
një letër private Sekretarit
të Përgjthshëm të Natos,
z. Javier Solana, ku denoncoi
spastrimin etnik në
Kosovë dhe u shpreh se e
drejta e vetëvendosjes është
e vetmja zgjidhje. Në një
intervistë botuar në gazetën
franceze “Le Monde”, Mbreti
deklaroi se problemi i
Kosovës ka vetëm një
zgjidhje dhe që është “Bashkimi
i Kosovës me Shqipërinë”.
Pas arrestimit të
Mbretit në Afrikë të Jugut,
në shkurt 1999, qëndrimi i
tij atje ishte bërë i pamundur,
ndaj duhej gjetur një
vend mik, ku të qëndronte
deri në kthimin përfundimtar
në atdhe. Me anë të
një letre private dërguar autorit
të kësaj kumtese, më
09.04.2001, Mbreti Leka foli
lidhur me rivendosjen në
Kosovë, sipas propozimit të
disa miqve nga Kosova. Në
vitin 2002, më 27 qershor,
sipas një ftese të Parlamentit
shqiptar, Mbreti Leka u
kthye përfundimisht në Shqipëri,
bashkë me anëtarët
e tjerë të Familjes
Mbretërore.
******
Që nga momenti kur u
betua, Mbreti Leka i qëndroi
besnik fjalës së tij për të
bërë çdo sacrificë për popullin
e kombin, për lirinë e
E hënë, 18 qershor 2012
FORUM
demokracinë, për bashkimin
e krijimin e Shqipërisë
Etnike. Ai nuk kurseu
asgje për çështjen tonë
kombëtare dhe sidomos për
të realizuar pavarësinë e
Kosovës, që e konsideronte
si hap të parë drejt bashkimit
nën një Shqipëri Etnike.
Mbreti Leka udhëtoi
pa rreshtur nëpër botë
gjatë gjithë jetës së tij, në
kërkim të mbështetjes për
kauzën tonë kombëtare.
Kishte miq të ngushtë në
mesin e kryetarëve të shteteve
dhe pushtetarëve në
botën arabe, në BE, në
SHBA, etj, dhe i vuri të
gjithë ata në dispozicion të
interesave të popullit dhe
kombit shqiptar. Dha me
dhjetra intervista në vit në
mediat e shkruara dhe
vizive në mbarë botën për
të ndërgjegjësuar opinionin
publik ndërkombëtar për
vuajtjet e popullit shqiptar.
Kishtë një vizion të qëndrueshëm
dhe të palëkundur
përsa i përket të
ardhmes së popullit dhe
kombit shqiptar. Ai diti t’i
japë një sens jetës së tij,
duke e konsideruar vetveten
si një “ushtar të atdheut”.
Ashtu jetoi, pa e
shijuar plotësisht realizimin
e vullnetit të popullit,
por të paktën pati meritën
që la një model reference
për popullin shqiptar,
për patriotizmin, nacionalizmin
dhe atdhedashurinë.
*****
Më lejoni të falenderoj
Qeverinë e Republikës së
Kosovës, veçanërisht ministrin
e Diasporës, z. Ibrahim
Makolli, për organizimin e
kësaj konference dhe sidomos
për ftesën që na bëri për
të mbajtur këtë kumtese,
për rolin dhe kontributin e
Mbretit Leka në mërgim për
lirinë e popullit shqiptar
dhe çështjen kombëtare.
Është hera e parë që jepen
kaq shumë informacione
mbi përpjekjet e Mbretit
Leka dhe gëzimi im shtohet,
kur kjo gjë u realizua pikërisht
në Kosovën e lirë dhe
të pavarur që Mbreti Leka e
kishte kaq shumë përzemër
dhe qe e konsideronte si
pjesë e pandarë të trojeve
etnike shqiptare.
Ju falemnderit,
Sulejman Gjana, MR
Zv-Kryetar i PLL
FUND
55 23

REKLAMA
24 55 E hënë, 18 qershor 2012
CMYK