substancje zapachowe, barwniki, substancje biologicznie czynne

SUBSTANCJE ZAPACHOWE,
BARWNIKI, SUBSTANCJE
BIOLOGICZNIE CZYNNE
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Substancje zapachowe
n Wêch to jeden z dwóch, oprócz smaku, zmys³ów
chemicznych. Istota tego zmys³u zasadza siê na
umiejêtnoœci rozpoznawania wystêpowania okreœlonych
zwi¹zków chemicznych lub ich mieszanin w otoczeniu.
n Zapachy odczuwa siê na skutek kontaktu zwi¹zków o
w³asnoœciach zapachowych z receptorami, które "potrafi¹"
je rozpoznawaæi przesy³aæodpowiednie sygna³y do mózgu.
U cz³owieka receptory zapachowe znajduj¹ siê w kana³ach
nosowych, w ich szczytowej czêœci, tu¿ pod oczami i
czêœciowo miêdzy nimi. S¹ one zgrupowane w dwa obszary,
o powierzchni ok. 2.5 cm 2 , zawieraj¹ce w sumie przeciêtnie
ok. 50 000 000 komórek receptorowych. Z receptorów
impuls nerwowy przekazywany jest do opuszki wêchowej
zlokalizowanej bezpoœrednio nad receptorami, poni¿ej
p³atów czo³owych kory mózgowej. Nastêpnie informacje
przekazywane s¹ do wêchomózgowia. Przekaz tych
bodŸców ma charakter szybki i bezpoœredni, w odró¿nieniu
od zmys³u dotyku czy wzroku, gdzie miêdzy zmys³em a kor¹
mózgow¹ odpowiedzialn¹ za przetwarzanie odpowiednich
informacji jest wiele poœrednich stacji przekaŸnikowych.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Fizjologowie s¹ zdania, ¿e wêch jest jednym z najstarszych
zmys³ów. Ludzkie wêchomózgowie jest bardzo podobne do
wêchomózgowia jaszczurek (gady), co oznacza, ¿e zmys³
ten wyewoluowa³jeszcze przed oddzieleniem siê ssaków.
n Zwi¹zki zapachowe musz¹ mieæzdolnoœædo przenikniêcia
przez b³onê œluzow¹, któr¹ s¹ otoczone receptory. Sama
b³ona dokonuje ju¿ "wstêpnej" selekcji zapachów i
dopuszcza okreœlone grupy zwi¹zków do okreœlonych grup
receptorów.
n Niektóre zwi¹zki chemiczne s¹ wyczuwalne przez cz³owieka
ju¿ przy stê¿eniach rzêdu 0,5 ppm. Tylko 8 cz¹steczek
substancji zapachowej wystarczy do wywo³ania
odpowiedniego impulsu nerwowego, jednak aby uk³ad
nerwowy wykry³zapach, potrzeba co najmniej 40
dzia³aj¹cych receptorów.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Wra¿enia zapachowe s¹ spraw¹ bardzo osobnicz¹. Ludzie
posiadaj¹ wiêksz¹ b¹dŸ mniejsz¹ wra¿liwoœæogóln¹ na
wszystkie zapachy, a tak¿e na poszczególne zwi¹zki
chemiczne. Np. wra¿liwoœæna octan izoamylu posiada tylko
ok. 75% populacji w Europie, a pozosta³e 25% jest nañ
prawie zupe³nie niewra¿liwe. Na dodatek jeden i ten sam
zwi¹zek chemiczny mo¿e dawaæwra¿enie zapachu
przyjemnego lub przykrego w zale¿noœci od stê¿enia, a
tak¿e w jakiej kombinacji wystêpuje z innymi zwi¹zkami
chemicznymi.
n Wra¿enia zapachowe zale¿¹ silnie u jednej i tej samej osoby
od okolicznoœci, nastroju, stanu zdrowia i cyklu
rozwojowego. Np.: u doros³ych kobiet wra¿liwoœæna
poszczególne zapachy zmienia siê wraz z cyklem
miesi¹czkowym, zaœkobietom ciê¿arnym i karmi¹cym wêch
zmienia siê bardzo radykalnie i s¹ one w tym okresie zdolne
do czucia zapachów, na które inni ludzie s¹ ca³kowicie
niewra¿liwi, a jednoczeœnie nie czuj¹ w tym czasie czêœci
zapachów normalnie odczuwanych przez wiêkszoœæludzi.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Z wêchem jest zwi¹zana skaza genetyczna zwana
anosomi¹. 2-3% procent ludzi w ka¿dej populacji) jest
zupe³nie niewra¿liwy na ca³e grupy zapachów (np. z grupy
"miêtowej"). Przypomina to trochê rodzaj zapachowego
daltonizmu. Anosomii mo¿na siê tak¿e nabawiæ
œrodowiskowo, na skutek sta³ego przebywania w miejscach,
gdzie wystêpowa³intensywnie jakiœzapach. Przypad³oœæta
obejmuje coraz liczniejsze grupy ludzi w krajach
wysokozamo¿nych, gdzie obserwuje siê sta³y spadek
ogólnej wra¿liwoœci ludnoœci na zapachy. W USA szacuje
siê, ¿e czêœciow¹ anosomi¹ na ró¿ne grupy zapachów jest
objêta niemal po³owa ludnoœci, zaœoko³o 10% ma
anosomiê zupe³n¹ na jedn¹ lub kilka grup zapachów.
n Oko³o 1/4 osób z zaburzeniami wêchu przestaje odczuwaæ
popêd seksualny. Jest to zwi¹zane z feromonami.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Zwierzêta, dla których wêch jest podstawowym zmys³em
decyduj¹cym o przetrwaniu (np. owady, psy, szczury itp.)
dysponuj¹ o wiele bardziej rozwiniêtym zmys³em zapachu.
Odpowiednie partie mózgu, przetwarzaj¹ce informacje z
narz¹du wêchu s¹ w zwi¹zku z tym o wiele lepiej
rozwiniête.
n Zdolnoœætê mo¿na wyæwiczyæ. Wed³ug opublikowanego w
"Nature Neuroscience" w grudniu 2006 badania, 2/3 ludzi
by³o w stanie z zawi¹zanymi oczami wytropiæi przejœæ10metrow¹
krêt¹ œcie¿kê u³o¿on¹ z rozpylonego zapachu
czekolady. Wraz z treningiem zdolnoœæta ros³a. Byæmo¿e
wiêc kiepski wêch ludzi wynika po czêœci z braku treningu.
n Sacs w ksi¹¿ce "Mê¿czyzna, który pomyli³swoj¹ ¿onê z
kapeluszem" opisuje przypadek cz³owieka, który na skutek
urazu mózgu nagle uzyska³zdolnoœæfenomenalnego
odczuwania zapachów - by³np. w stanie po wejœciu na
oddzia³szpitalny na podstawie wêchu oceniæ, kto opuœci³
oddzia³i czy ktoœnowy doszed³.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Zapach to w najogólniejszym sensie cecha zwi¹zków
chemicznych i ich mieszanin, polegaj¹ca na pobudzaniu
zmys³u wêchu.
n W jêzyku polskim zwykle przez zapach rozumie siê woñ
przyjemn¹, aczkolwiek u¿ywa siê tego s³owa równie¿ w
sensie ka¿dej woni, zarówno przyjemnej, obojêtnej jak i
przykrej. Przykre zapachy przyjê³o siê nazwaæsmrodem lub
odorem.
n Podstawowe zapachy to:
kwiatowy
gnilny
owocowy
¿ywiczny
korzenny
spalenizny
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Zapachy odczuwa siê na skutek wdychania do nosa
powietrza, w którym zawarte jest minimalne b¹dŸ wiêksze
od minimalnego stê¿enie choæjednego zwi¹zku o
w³asnoœciach zapachowych.
n Aby pierwiastek lub zwi¹zek chemiczny móg³posiadaæ
zapach, musi on byæprzede wszystkim lotny, czyli mieæ
zdolnoϾdo parowania w temperaturze pokojowej. Drugim
warunkiem jest jego zdolnoœædo przenikania b³ony
œluzowej znajduj¹cej na powierzchni receptorów
wêchowych. Ogromna wiêkszoœælotnych zwi¹zków
chemicznych posiada zwykle mniej lub bardziej intensywny
zapach i tylko nieliczne, stale wystêpuj¹ce w powietrzu
substancje, takie jak tlen, azot, argon, hel oraz para wodna
nie posiadaj¹ ¿adnego zapachu.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Niektóre zwi¹zki chemiczne posiadaj¹ wyj¹tkowo
silne w³asnoœci zapachowe, które odczuwa
olbrzymia wiêkszoœæludzi i wystarczaj¹ ich
minimalne stê¿enia, na poziomie kilku ppm, aby
by³y one wyczuwalne dla cz³owieka.
n Tego rodzaju zwi¹zki s¹ masowo stosowane w
przemyœle kosmetycznym, spo¿ywczym i œrodków
czystoœci do nadawania przyjemnego zapachu
takim produktom, jak proszki do prania, myd³a,
kremy, itp. Oprócz tego istnieje potê¿ny przemys³
perfumeryjny, który zajmuje siê wy³¹cznie
produkcj¹ kosmetyków, których zadaniem jest
wydzielanie zapachów takich jak perfum i wód
toaletowych.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Podstawowym i pierwotnym Ÿród³em tego rodzaju zwi¹zków s¹
ekstrakty z roœlin (i w mniejszym stopniu ze zwierz¹t), tzw. olejki
zapachowe, które nastêpnie rozdziela siê na poszczególne zwi¹zki
i wybiera z nich te, które faktycznie decyduj¹ o wra¿eniu danego
zapachu. Zwi¹zki te s¹ nastêpnie katalogowane i klasyfikowane.
Klasyfikacja ta obejmuje intensywnoϾzapachu, (zwykle w skali
od 0 do 10), jego lotnoœæoraz grupê – czyli najbli¿sze skojarzenie
z zapachem wystêpuj¹cym naturalnie.
n Grupy stosowane w przemyœle spo¿ywczym dziel¹ siê na "s³odkie"
"kwaœne" i "s³one". Przyk³adem grup "s³odkich" jest np:
karmelowa, miodowa, cytrusowa, maœlana. Grupy stosowane w
przemyœle kosmetycznym s¹ bardziej liczne i z³o¿one. Ich nazwy
wywodz¹ siê zwykle z nazw zió³i kwiatów, z którymi kojarz¹ siê
najbardziej, np; grupa "ró¿ana", czy grupa "jaœminowa". Istniej¹
te¿ katalogi zwi¹zków posiadaj¹cych intensywny zapach, ale
zakazanych ze wzglêdu na toksycznoœæ, silne alergizowanie lub
rakotwórczoœæ. Np. zakazane w wiêkszoœci krajów œwiata jest
stosowanie tanich i silnie pachn¹cych estrów kwasu octowego i
mas³owego.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Przemys³owe grupy zapachów próbowano równie¿
katalogowaæna podobnej zasadzie, jak kataloguje siê
kolory – a zatem próbowano znaleŸægrupê zapachów
"podstawowych", których mieszanie dawa³oby wra¿enie
wszystkich pozosta³ych. Jak dot¹d jednak nie uda³o siê
stworzyætakiego w pe³ni przekonuj¹cego systemu, gdy¿
fizjologia odczuwania zapachów jest bardzo z³o¿ona.
Najlepszy z tych systemów jest oparty na 8 podstawowych
zapachach: "kamforowym", "rybim", "palonym",
"miêtowym", "kwiatowym", "potowym", "spermopodobnym"
i "moczo-podobnym". Obejmuje on ok. 1000
ró¿nych zapachów, opisywalnych jako proporcje wczeœniej
wspomnianych zapachów podstawowych.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Porównanie struktury zwi¹zków nale¿¹cych do tych samych
grup zapachowych wykazuje, ¿e istniej¹ miêdzy nimi pewne
podobieñstwa w budowie chemicznej, dziêki czemu istnieje
pewna mo¿liwoœæprzewidywania zapachu na podstawie
struktury, jednak nie jest to wci¹¿ wiedza na tyle pewna
aby dawa³o siê stosowaæ"in¿ynieriê molekularn¹" do
"projektowania" zapachów. Wiadomo np., ¿e wiêkszoœæ
zwi¹zków z grupy "rybiej" to aminy II rzêdowe, takie jak
np. dimetyloamina CH3-NH-CH3. Spore podobieñstwa do
siebie wykazuj¹ zwi¹zki z grupy "miêtowej" (prawie
wszystkie s¹ pochodn¹ benzaldehydu), ale ju¿ np. w grupie
"ró¿anej" i ogólnie wszystkich innych grupach
"kwiatowych" brak jest prostej korelacji miêdzy zapachem i
struktur¹ chemiczn¹.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Olbrzymia wiêkszoœæzwi¹zków zapachowych stosowanych
w przemyœle to stosunkowo proste zwi¹zki organiczne.
Najliczniejsz¹ ich grupê stanowi¹ alifatyczne i aromatyczne
alkohole, oraz aromatyczno-alifatyczne aldehydy i ketony.
Znacznie mniej liczna ich grupa to estry kwasów
aromatycznych i etery.
n Przyk³adem masowo stosowanych zwi¹zków zapachowych
s¹:
alkohol 2-fenylopropionowy (zapach "maœlany")
geraniol (zapach "geranium")
citronelol (zapach z grupy "cytrusowej")
mentol (zapach "miêtowy")
aldehyd 2-fenylopropionowy (zapach "ró¿any")
3-etoksy-4-hydroksybenzaldehyd (czyli wanilina)
benzaldehyd (zapach z grupy "miêtowej")
keton metylowo-fenylowy (acetofenon) (zapach z grupy
"miodowej")
Zasadniczo alkohole daj¹ zapachy z tzw. nuty œwie¿ej (patrz
perfumy), aldehydy z nuty œredniej, zaœketony to zazwyczaj
sk³adniki nuty bazowej, choæod tej regu³y s¹ liczne wyj¹tki.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Wêglowodory
n Limonen o zapachu pomarañczy
n Difenylometan o zapachu geranium z nuta
pomarañczow¹ do myde³toaletowych
n Mentan o zapachu miêty
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Bromostyren
Fluorowcopochodne
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Alkohole
n Szerokie zastosowanie, nie nadaj¹ kompozycji
charakterystycznego bukietu, lecz wnosz¹ œwie¿oœc i
¿ywoœæ
n Przyk³ady:
- n-heksanol wystêpuj¹cy w jab³kach, poziomkach,
geranium, fio³ku, lawendzie; ma zapach t³uszczowoowocowy
- 2-oktanol o œwie¿ym, cytrusowym zapachu z nut¹ ró¿y
herbacianej
- alkohol benzylowy œwie¿ym, aromatycznym, jaœminowym
zapachu, przy d³u¿szym przechowywaniu zapach
migda³owy, stooswany w wielu kompozycjach
kwiatowych (jaœmin, bez, hiacynt, gorzki migda³)
- alkohol fenyloetylowy o zapachu ró¿anym, podstawa
kompozycji kwiatowych (pomarañcza, jaœmin)
- alkohol any¿owy o zapachu kwiatowym
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Aldehydy
n Zastosowanie jako substancje zapachowe i
pó³produkty do syntezy innych œrodków
zapachowych
n Zapach zbli¿ony do alkoholi, ale znacznie
silniejszy
n Trwa³e w roztworach alkoholowych
n Ni¿sze – silny, dra¿ni¹cy zapach, w zwi¹zkach o
d³ugoœci ³añcucha 8-12 C przyjemna nuta
t³uszczowo-kwiatowa, stopniowo zanikaj¹ca ze
wzrostem d³ugoœci ³añcucha
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Przyk³ady:
- aldehyd benzoesowy o zapachu
migda³owym
- aldehyd metylobenzoesowy o zapachu
kwiatowym
- wanilina o przyjemnym s³odkim bukiecie
- aldehyd cyklamenowy stosowny w
kompozycjach kwiatowych (cyklamen, bez,
konwalia, fio³ek) i do wyrobu mydel
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Ketony
n Powy¿ej 18 atomów wêgla bezwonne, o
ró¿norodnej woni
n Przyk³ady:
- Acetofenon w kompozycjach zapachowych
do mydel oraz perfumeryjnych o zapachu
gardenii, g³ogu, akacji, orchidei
- Keton diamylowy o zapachu owocowym
- Aceton (dimetyloketon)
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Estry
n Jedna z najliczniejszych grup, o bardzo silnym
zapachu, do 5 atomów C zapach eterowy, potem
kwiatowo-owocowy
n Przyk³ady:
- mrówczan etylu zapach eteryczny lub rumowy
(rozcieñczony)
- maœlan etylu (zapach ananasowy)
- octan geranylu (ró¿a, lawenda, lilia)
- octan etylu (magnolia, rezeda, cyklamen)
- benzoesan heksylu (cyprys – ambra i chypre)
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Etery
n Tylko niektóre maj¹ przyjemne zapachy:
ró¿any, goŸdzikowy, konwaliowy,
eukaliptusowy
n Przyk³ady:
- Eugenol (sk³adnik olejku goŸdzikowego)
- Eter difenylowy (geranium), wyj¹tkowo
tani, do myde³
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Terpeny
n Przyjemne zapachy, wystêpuj¹ w przyrodzie, tak¿e
syntezowane
n Przyk³ady:
- Geraniol (ró¿a, geranium), do perfumowania myde³,
kremów, pudrów
- Nerol (ró¿a, delikatny zapach)
- Cytronellol, do kompozycji kwiatowych (ró¿a, konwalia,
lawenda, bez, orchidea), w wodach i myd³ach
- Farnezol (konwalia)
- Mentol
- Jonony (drewno cedrowe, fio³ek)
- Irony (fio³ek)
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Zwi¹zki o zapachu pi¿ma
n Dodawane do niemal wszystkich
kompozycji zapachowych,
charakterystyczny zapach, bardzo dobrze
utrwalaj¹ce zapachy, bukietuj¹ce
n Produkowane przez zwierzêta (pi¿mowce,
bobry, pi¿maki, borsuki, tchórze, skunksy,
niektóre œwinie)
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Grupy:
- Zwi¹zki makrocykliczne
- Nitrowe pochodne benzenu
- Nitrowe pochodne indanu
- Pochodne nitranu bez grup nitrowych
- Steroidy
Przyk³ady: cybeton dodawany do
luksusowych perfum, muskon, egzalton
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Zwi¹zki o zapachu ambry
n Ambra szara: wydzielina kaszalota,
przyjemny zapach, trwa³oœæ, znakomite
w³aœciwoœci utrwalaj¹ce, stosowana do
luksusowych perfum. Obecnie niemal
wy³¹cznie wytwarzana syntetycznie na
bazie ¿ywic i balsamów
n ¯ywica Laudanum i balsam Olibanum
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Barwniki
n Barwniki naturalne:
- Chlorofil: zielony barwnik rozpuszczalny w alkoholu,
stosowany do past do zêbów, p³ynów do ust, mydel i
kremów
- Karoteny: pomarañczowe barwniki, rozpuszczalne w
t³uszczach i olejach
- Karotenoidy
- Szafran: ¿ó³toczerwony barwnik do kremów i szminek
- Henna: stosowana do barwienia w³osów na kolory
jasnoblond, szatynowe, kasztanowe, czarne, granatowoczarne
- Karmin: barwnik czerwony otrzymywany z koszenili
(owad), do wyrobu szminek
- Purpura tyryjska: czerwony na powietrzu
- Karmazyn: czerwony
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Barwniki syntetyczne:
- Fluoresceina: barwnik fosforyzuj¹cy, ¿ó³tozielony,
do barwienia mydel glicerynowych,
p³ynów do k¹pieli, brylantyn, p³ynów do w³osów
- Eozyna: czerwony barwnik
- Rodamina: czerwony z niebieska fluorescencj¹,
do barwienia na kolory od ró¿owego do
czerwonego
- Laki (pigmenty)
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Substancje biologicznie czynne
n Biokatalizatory niezbêdne do prawid³owego
funkcjonowania organizmu
n Hamuja proces starzenia siê skóry, wspoamag¹
metaboliczne i ochronne systemy organizmu
n Trwa³oœæzró¿nicowana: wiêkszoœc utlenia siê
n Dzia³anie ogólnoustrojowe i lokalne
n Witaminy:
- rozpuszczalne w wodzie (B1, B2, B5, B6, B12, C,
H, PP
- rozpuszczalne w t³uszczach (A, D, E, F, K)
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Witaminy grupy A (akseroftol). OpóŸniaj¹
starzenie siê. G³ówny sk³adnik: retinol.
Pozyskiwana odzwierzêco (tran, mleko,
¿ó³tka jaj) i odroœlinnie (marchew, szpinak,
rze¿ucha). Stosowana w kremach
od¿wyczych i regeneracyjnych, tonikach,
mleczkach, maseczkach, ¿elach.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Witaminy grupy B:
- B1 (tiamina); do spalania cukrów, funkcjonowania
uk³adu nerwowego, poprawia sprawnoœæumys³ow¹
- B2 (ryboflawina); niezbêdna do przemiany pozywienia w
energiê oraz odnowy tkanek
- B5 (kwas pantotenowy); do w³aœciwego wzrostu w³osów,
pomaga utrzymaæjêdrnoœæi elastycznoœæskóry,
zwalczaæstany zapalne
- B6 (pirydoksyna); pomaga zachowaæzdrowy wygl¹d
skóry, funkcjonowanie uk³adu nerwowego
- B12; regeneruje czerwone cia³ka krwi, wspomaga pracê
mózgu, usuwa zmêczenie, dzia³a antystresowo
- B15 (kwas panganowy); wyd³u¿a ¿ycie komórki
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Witamina PP (niacyna, amid kwasu
nikotynowego); usuwa toksyczne substancje,
wspoamag uk³ad odpornoœciowy, reguluje
wilgotnoœæi z³uszczanie siê skóry, eliminuje stan
zapalny skóry
n Witamina H (biotyna); ma dzia³anie
anty³ojotokowe, wspomaga wytwarzanie
keratyny, zwalcza i likwiduje zmarszczki,
poprawia kontury skóry, nawil¿a j¹, usuwa worki
pod oczami, zmniejsza rozszerzone pory,
rozjaœnia przebarwienia; do pielêgnacji cery
suchej, zwiotcza³ej, starzej¹cej siê
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Witamina C (kwas askorbinowy); posiada w³aœciwoœci
antyoksydacyjne, wp³ywa na wygl¹d i stan skóry i b³on
œluzowych oraz œcian naczyñ krwionoœnych. Czêsto
stosowana razem z witamin¹ A. Pomocna w
zapobieganiu infekcjom, dzia³a wybielaj¹co, wp³ywa na
rozwój tkanki ³¹cznej (kolagenu), kostnej i zêbiny.
n W kosmetyce witaminê C stosuje siê w formie
mikronizowanej w liposomach, tak¿e w formie
pochodnych kwasów t³uszczowych, w kremach i
maseczkach
n Dzia³a synergicznie z witamin¹ E. Witamina C regeneruje
niszczon¹ przez wolne rodniki witaminê E, pobieraj¹c na
granicy fazowej t³uszcz – wo0da wolnego elektronu z
witaminy E do witaminy C
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Witamina D (kalcyferol); wp³ywa na rozwój
koœca i zêbów, zwiêksza napiêcie naskórka,
powoduje szybsze zabliŸnianie skóry
n Witamina E (tokoferol); chroni wra¿liwe sk³adniki
kosmetyków, wbudowuje siê w cement
miêdzykomórkowy naskórka i b³ony komórkowe
hamuj¹c starzenie siê skóry, poprawia
nawil¿enie i sprê¿ystoœæskóry, zmniejsza
wra¿liwoœc na promieniowanie UV
n Witamina K (filochinon); odpowiedzialna za
krzepliwoϾkrwi, stosowana w kosmeceutykach
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Substancje biologicznie czynne
n Podzia³:
pochodzenia roœlinnego
- Substancje bêd¹ce materia³em budulcowym i
Ÿród³em energii (cukry, kwasy organiczne, estry
kwasów t³uszczowych, aminokwasy, bia³ka,
enzymy)
- Substancje bêd¹ce produktami wtórnej
przemiany materii roœlin (glikozydy, terpeny,
sterole, saponiny, olejki lotne, ¿ywice, balsamy,
garbniki, alkaloidy)
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Alantoina: przyspieszanie ziarninowania
skóry, jako sk³adnik maœci i zasypek;
dzia³anie koj¹ce i ³agodz¹ce podra¿nienia,
w preparacth przeciwtr¹dzikowych,
p³ynach do k¹pieli, dezodorantach,
preparatach do opalania
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Aminokwasy
n Aminokwasy: dzia³aj¹ nawil¿aj¹co, stosowane z liposomami u³atwiaj¹cymi
wnikanie w warstwê rogow¹ naskórka
n Cytokiny: czynniki wzrostu, aminokwasy, wa¿ne dla ¿ycia komórek
n Kolagen: skutecznoœæw formie hydrolizatów (kolagen I – w³óknista podpora
skóry) lub bez obróbki chemicznej (kolagen III oplataj¹cy w³ókna kolagenu
I). W sk³ad w³ókine wchodzi kwas hialuronowy (mukopolisacharyd)
ch³on¹cy du¿e iloœci wody.
n Elastyna: rozci¹gliwe w³ókna zbudowane z 5 aminokwasow; hydrolizaty –
doskona³e preparaty nawil¿aj¹ce.
n Keratyna: bia³ko zbudowane z du¿ej iloœci cysteiny; hydrolizat u¿ywany jest
w szamponach i od¿ywkach do regeneracji w³osów po farbowaniu i trwa³ej
ondulacji.
n ASC III (Amplifier of Synthesis of Collagen III): fosfolipidy (liposomy), w
które wbudowany jest dipalmitynian hydroksyproliny. Pobudza komórki
produkuj¹ce czynnik wzrostu, dzia³aj¹c na starzej¹ce siê fibroblasty.
Zwiêksza napiêcie i elastycznoœæskóry o 1/3, sp³yca zmarszczki.
n Aminokaina (polipeptyd): podobne dzia³anie.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Antybiotyki i azuleny
n Antybiotyki: w kosmetyce w formie
wyci¹gów z zió³lub soku z rœlin: ³opian,
babka, chmiel, jaskó³cze ziele, kocanka,
ja³owiec.
n Azuleny: dzia³aj¹ przeciwzapalnie,
bakteriobójczo, przeciwalergicznie,
zmniejszaj¹ obrzêki. Rumianek i krwawnik.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Balsamy
n Naturalne roztwory lub zawiesiny ¿ywic w olejkach
eterycznych.
n Przyk³ady:
- Peruwiañski; aseptycznie, przeciwzapalnie, zapach
waniliowy, w kosmetykach do pielêgnacji cia³a i w
przemyœle perfumeryjnym
- Tolutañski; wybiela, odka¿a i wyg³adza skórê, œrodek
zapachowy i utrwalacz zapachów
- Styraksowy; do proukcji szminek, pudrów i lotionów,
utrwalacz zapachów
- Kopaiwa; powinowactwo do keratyny w³osa, w
preparatach do pielêgnacj w³osów suchych i
zniszczonych
- Laudanum; jako œrodek zapachowy przypominaj¹cy
ambrê
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Ceramidy
n Naturalne sk³adnik naskórka, lipidy
stanowi¹ce 40% cementu
miêdzykomórkowego.
n Sk³adniki wielu kremów, chroni¹ce skórê
przed niekorzystnymi czynnikami
zewnêtrznymi
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Chlorofil
n Przyspiesza regeracjê naskórka i gojenie
podra¿nieñ skóry. W kosmetykach do
pielêgnacji cery przet³uszczaj¹cej siê,
szarej, zmêczonej.
n Poprawia ukrwienie, wp³ywa na
dotlenienie i od¿ywienie skóry.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Cukry
n Cukry proste: sk³aniki kosmetyków
„naturalnych”, preparatów do od¿ywiania i
przeciw chrobom skóry
n Cukry z³o¿one: do produkcji kosmetyków w
formie ¿elu lub emulsji do maseczek, kremów i
maœci, skrobia do pudrów i zasypek.
n Ostatnio: glukany (pochodne polisacharydu z
dro¿d¿y), zw³aszcza karboksymetyglukan CMG
aktywizuj¹cy systemy wewn¹trzkomórkowe i
zabijaj¹cy wolne rodniki.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Ekstrakty roœlinne
n Wyci¹gi roœlinne na bazie
rozpuszczalników (alkohole, glikole, estry)
n Maj¹ dzia³anie tonizuj¹ce, ³agodz¹ce,
zmiêkczaj¹ce, œciagaj¹ce, przeciwzapalne,
nawil¿aj¹ce
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Ekstrakt – inaczej wyci¹g. Jest to roztwór otrzymywany w procesie
ekstrakcji, zawieraj¹cy sk³adnik lub sk³adniki ekstrahowane,
rozpuszczalnik u¿yty do ekstrakcji oraz niewielk¹ iloœæinnych
sk³adników mieszaniny pierwotnej. Ekstrahowany sk³adnik lub
sk³adniki otrzymuje siê przez oddzielenie rozpuszczalnika (np. przez
destylacjê). Niepo¿¹dane sk³adniki mieszaniny pierwotnej s¹
usuwane z ekstraktu w odrêbnym procesie (np. przez krystalizacjê).
n Ekstrakcja- chemiczna metoda wyodrêbniania okreœlonych
sk³adników z mieszanin ciek³ych lub sta³ych przy u¿yciu odpowiednio
dobranych, selektywnych rozpuszczalników (o ró¿nej zdolnoœci
rozpuszczania poszczególnych sk³adników lub ich grup). Roztwór
wyekstrahowanego sk³adnika nosi nazwê ekstraktu, pozosta³oœæ
poekstrakcyjna — rafinatu, a u¿yty rozpuszczalnik — ekstrahentu.
Warunkiem ekstrakcji jest ograniczona wzajemna rozpuszczalnoϾ
ekstraktu i rafinatu, a wiêc wystêpowanie 2 faz umo¿liwiaj¹cych ich
mechaniczne oddzielenie po zakoñczeniu procesu.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Aloes drzewiasty w naturalnych warunkach mo¿e osi¹gaæ
nawet 5 metrów wysokoœci - na miêsistej ³odydze
wyrastaj¹ grube, pokryte woskowym nalotem,
lancetowate liœcie.
n Wyci¹gi z aloesu dzia³aj¹ pobudzaj¹co na przemianê
materii, przeczyszczaj¹co, ¿ó³ciotwórczo, tonizuj¹co,
regeneruj¹co na komórki skóry. Aktywizuje uk³ad
odpornoœciowy i pomaga w utrzymaniu równowagi
kwasowo-zasadowej, pomaga obni¿yæpoziom cukru i
cholesterolu i pomaga zachowaæodpowiednie proporcje
pomiêdzy HDL a LDL, ma dzia³anie blokuj¹ce
wch³anianie metali ciê¿kich, wspomaga wch³anianie
sk³adników od¿ywczych z przewodu pokarmowego.
Dzia³a tak¿e bakteriobójczo, wirusobójczo i grzybobójczo
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Algi zawieraj¹ stosunkowo du¿e iloœci protein, wêglowodanów (g³ównie
polisacharydy), witamin i mikroelementów. W sk³ad ich mo¿e wchodziæte¿ chlorofil
b¹dŸ inny barwnik, nadaj¹cy im charakterystyczn¹ barwê (zielon¹, czerwon¹ lub
br¹zow¹).
n W krajach Dalekiego Wschodu kobiety od stuleci u¿ywa³y przyrz¹dzone z alg
preparaty do regeneracji wysuszonej, spierzchniêtej, np. pod wp³ywem nadmiaru
s³oñca czy wiatru skóry twarzy i r¹k. Badaniem i wytwarzaniem alg do celów
kosmetycznych naukowcy zajmuj¹ siê od niedawna. Ze wzglêdu na zawartoœæ
witamin z grupy B (B1, B2, B5, B6, B12), które bior¹ udzia³w metabolizmie t³uszczy i
bia³ek, algi wykazuj¹ zdolnoœæodnowy naskórka. Zawarte w nich witaminy E i C oraz
ß-karoten wykazuj¹ dzia³anie antyrodnikowe, wzmacniaj¹ œciany naczyñ, aktywizuj¹
procesy zachodz¹ce w skórze, poprawiaj¹ jej koloryt. Mikroelementy obecne w
ró¿nych rodzajach alg, g³ównie brom, cynk, jod, wapñ, ¿elazo, miedŸ, magnez i
mangan, dziêki specyficznej budowie ³atwo przenikaj¹ one przez barierê warstwy
rogowej naskórka, zapewniaj¹c prawid³owe funkcjonowanie skóry.
n Algi mog¹ byætak¿e cennym Ÿród³em bia³ek, zawieraj¹cych takie aminokwasy, jak
alanina, aspargina, glicyna, lizyna, seryna. Zwi¹zki te wystêpuj¹ w NMF (natural
moisturizing factor), czyli naturalnym czynniku nawil¿aj¹cym, bêd¹cym sk³adnikiem
warstwy rogowej i nadaj¹cym skórze odpowiednie nawil¿enie. Na szczególn¹ uwagê
zas³uguj¹ glony zawieraj¹ce w swoim sk³adzie aosainê. Zwi¹zek ten opóŸnia proces
starzenia skóry, poniewa¿ powoduje obni¿enie aktywnoœci elastazy – enzymu
rozk³adaj¹cego elastynê. Bia³ko to wystêpuje w skórze, gdzie odpowiada za
prawid³owe jej funkcjonowanie, zapewniaj¹c odpowiedni¹ elastycznoœæi g³adkoœæ.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Obecne w algach mukopolisacharydy (MPS), g³ównie kwas hialuronowy i siarczan
chondroityny, s¹ substancjami silnie nawil¿aj¹cymi skórê. Na uwagê zas³uguj¹ tak¿e
zawarte w algach polifenole, posiadaj¹ce w³aœciwoœci antyoksydacyjne,
antyrodnikowe i przeciwzapalne. Badania wykaza³y, ¿e ekstrakt alg chroni ludzkie
keranocyty i fibroplasty przed dzia³aniem wolnych rodników, opóŸniaj¹c tym samym
procesy starzenia. Lipidy wystêpuj¹ce w glonach zawieraj¹ niezbêdne nienasycone
kwasy t³uszczowe (NNKT), w tym tak¿e kwas linolenowy, który wzmacnia barierê
lipidow¹ oraz likwiduje stany zapalne naskórka.
n Bior¹c pod uwagê zawarte w algach sk³adniki mo¿na przypuszczaæ, ¿e w praktyce
kosmetycznej mog¹ one odgrywaæcoraz wiêksz¹ rolê, zw³aszcza w regeneracji skóry
i opóŸnianiu procesów jej starzenia siê. Wykazuj¹ one bowiem du¿¹ zdolnoœæ
przenikania w g³¹b warstwy rogowej. W trakcie liftingu wszystkie substancje czynne
s¹ wch³aniane i transportowane do skóry w³aœciwej.
n Algi maj¹ w³aœciwoœci dotleniaj¹ce i regeneruj¹ce. Wykazuj¹ zdolnoœænapinania
skóry, rozjaœniania cery, kojenia podra¿nieñ. Preparaty kosmetyczne zawieraj¹ce
wyci¹gi z alg morskich szczególnie polecane s¹ do pielêgnacji cery osób czêsto
przebywaj¹cych w suchych pomieszczeniach, nara¿onych na dzia³anie ska¿onego
powietrza wielkich miast, ¿yj¹cych w ci¹g³ym stresie.
n Algi zaopatruj¹ nasz¹ skórê w witaminy, aminokwasy, elementy œladowe, proteiny i
sk³adniki mineralne, przez co regeneruj¹ tkanki i komórki i zapewniaj¹ jej prawid³owe
nawil¿enie.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Algi wchodz¹ w sk³ad klasycznych kosmetyków, np. kremów, ¿eli, ampu³ek, maseczek
kosmetycznych. Jako kosmetyczna substancja czynna wspomagaj¹ one procesy
odnowy skóry. Badania wykazuj¹, ¿e po podaniu preparatu algowego widoczny jest
efekt rewitalizuj¹cy, spowodowany pobudzaniem syntezy kolagenu. Preparaty takie
wyró¿niaj¹ siê dzia³aniem wybitnie regeneruj¹cym.
n W kosmetyce szczególnie przydatne s¹ algi sproszkowane do mikronowych
rozmiarów. Proces mikronizacji sprawia, ¿e biologiczna energia alg mo¿e byæ
wykorzystana jeszcze bardziej efektywnie. Dziêki wielkoœci moleku³i szczególnej
strukturze dzia³aj¹ one osmotycznie i dlatego bardzo chêtnie stosowane s¹ w
preparatach kosmetycznych.
n W kosmetyce i farmacji wysoko ceni siê tak¿e wiele innych w³aœciwoœci alg, m.in. ich
zdolnoœæoczyszczania skóry i wch³aniania ³oju. St¹d te¿ preparaty zawieraj¹ce je w
swoim sk³adzie stosuje siê w celach leczniczych w schorzeniach dermatologicznych,
takich jak egzemy czy tr¹dzik pospolity. Kuracje przy pomocy alg ³agodz¹ objawy
³uszczycy. Dobre wyniki daje tak¿e zastosowanie ich do leczenia blizn.
n Algi s¹ tak¿e jednym ze sk³adników preparatów antycelulitowych. Zwiêkszaj¹ one
bowiem fizjologiczne dzia³anie metaboliczne komórek. Obecny w wielu glonach kwas
alginowy stymuluje przemianê materii i przyczynia siê do usuwania z³ogów t³uszczu.
Jednoczeœnie algi dostarczaj¹ organizmowi cennych sk³adników mineralnych, takich
jak potas, magnez, wapñ i fosfor. Kosmetyczne preparaty zawieraj¹ce je w swoim
sk³adzie stosowane s¹ tak¿e ze wzglêdu na efekt drena¿u tkanek. Algoterapia daje
dobre wyniki w oty³oœci, przy rozstêpach skóry na brzuchu i na piersiach. Algi
stosowane s¹ tu w postaci p³ynów i ¿eli k¹pielowych oraz preparatów do masa¿u
cia³a. Mikronizowane algi morskie stosowane jako 100% ok³ady z alg morskich
dzia³aj¹ wyszczuplaj¹co i detoksykuj¹co.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Ze wzglêdu na w³asnoœci algi wykorzystywane s¹ tak¿e w od¿ywkach i ¿elach
stosowanych do pielêgnacji oraz uk³adania w³osów.
Bardzo czêsto zarówno w kosmetyce domowej, jak i profesjonalnej, wykorzystuje siê
algi zielone, które s¹ bardzo dobrze tolerowane przez skórê. Roœliny te zawieraj¹
ponad 50 ró¿norodnych sk³adników, dziêki czemu mog¹ zaopatrywaæskórê w wiele
wa¿nych elementów od¿ywczych.
n Ekstrakt algi czerwonej stosowany jest w kosmetykach, które dzia³aj¹ na skórê
nawil¿aj¹co, oczyszczaj¹co i ³agodz¹co, wspomagaj¹ prawid³owe ukrwienie, redukuj¹
t³uszcz w tkance podskórnej. Produkty te poprawiaj¹ przede wszystkim stan cery:
odwodnionej, z tr¹dzikiem m³odzieñczym oraz nadwra¿liwej. Wyci¹g z alg
czerwonych, bogaty w pierwiastki, takie jak wapñ, magnez, krzem, cynk gwarantuje
tak¿e zdrowy wygl¹d w³osów.
n Preparaty zawieraj¹ce w swoim sk³adzie bogaty w sk³adniki aktywne wyci¹g z
morskich wodorostów ³agodz¹ podra¿nienia skóry, wywo³ane np. dzia³aniem promieni
s³onecznych, goleniem, czy depilacj¹. Zastosowanie tego rodzaju kosmetyków
powoduje, ¿e skóra staje siê miêkka i dobrze nawodniona. Szczególnie zalecane s¹
dla cery wra¿liwej. Preparaty z wyci¹giem z alg hawajskich dzia³aj¹ koj¹co, reguluj¹
naturaln¹ równowagê, wzmacniaj¹ barierê ochronn¹ skóry. Przywracaj¹ one cerze
œwie¿oœæi naturalny wygl¹d, nie powoduj¹c przy tym podra¿nieñ.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n W zale¿noœci od przeznaczenia kosmetyku oraz rodzaju skóry, do
której preparat jest skierowany, stosuje siê razem z algami olejki
eteryczne, wyci¹gi z kwiatów, witaminy czy inne substancje
biologicznie aktywne. I tak kompleks zawieraj¹cy DNA oraz wyci¹g z
alg morskich i ma³¿y doskonale i trwale nawil¿a, lekko napina skórê,
wyg³adza i uelastycznia j¹, zapobiega wiotczeniu i opóŸnia
pojawienie siê zmarszczek. Stymuluje tak¿e procesy biochemiczne
komórek skóry. Zmniejsza obrzêki i ciemne zabarwienia pojawiaj¹ce
siê pod oczami. Szybko osi¹gany efekt wizualny zawdziêcza siê tu
dziêki ³atwemu przenikaniu kompleksu przez naskórek.
n Algi zawieraj¹ du¿e iloœci elementów œladowych, a nasza skóra
szybko reaguje na terapiê preparatami zawieraj¹cymi je w swoim
sk³adzie. Jednak dla uzyskania d³ugotrwa³ych rezultatów najbardziej
wskazane jest doustne przyjmowanie preparatów z tych niezwyk³ych
glonów. Stosowane zewnêtrznie oraz przyjmowane doustnie mog¹
w sposób widoczny poprawiaæstan naszej skóry i w³osów.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n * Oczar wirginijski - krzew lub drzewko charakteryzuj¹ce siê lœni¹cymi ¿ó³tymi
kwiatami, które pojawiaj¹ siê na nim póŸn¹ jesieni¹ lub w zimie, o¿ywiaj¹c nagie,
bezlistne ga³êzie. Surowcem leczniczym i kosmetycznym s¹ kora i liœcie. Oczar
wirginijski zaliczany jest do surowców o du¿ej zawartoœci garbników. Najwiêcej
znajduje siê w liœciach i nieco mniej w korze. Garbniki stanowi¹ mieszaninê, wœród
której zidentyfikowano elagotaniny i hamamelitany. Obecne s¹ flawonoidy, kwasy
galusowy i elagowy, leukoantocyjanidyny oraz saponiny.
n W kosmetyce silne dzia³anie œci¹gaj¹ce oczaru wykorzystano przede wszystkim do
pielêgnacji cery zanieczyszczonej o zatkanych porach. Wyci¹gi z oczaru wchodz¹ w
sk³ad kremów na noc i na dzieñ, toników i maseczek. Du¿ym powodzeniem w
kosmetyce cieszy siê woda oczarowa. Powstaje ona w wyniku destylacji z par¹ wodn¹
œwie¿ych, m³odych ga³¹zek i listków oczaru. Woda oczarowa stanowi sk³adnik
kosmetyków przeznaczonych dla cery t³ustej. Z udzia³em tej wody mo¿na
przygotowaætonik: woda oczarowa, napar ze skrzypu, woda miêtowa, woda
destylowana, alkohol 70% lub krem oczyszczaj¹cy: olej z arniki, olejek z melisy,
mas³o kakaowe, wosk pszczeli.
n Wyci¹gi z oczaru wchodz¹ w sk³ad równie¿ innych kosmetyków na przyk³ad myde³
przeznaczonych do pielêgnacji cery alergicznej i nadmiernie zaczerwienionej.
Produkowane s¹ te¿ kremy o dzia³aniu przeciwzapalnym, przeznaczone do pielêgnacji
cery wra¿liwej na zimno, wilgoæi ³atwo czerwieniej¹cej. Ponadto wchodz¹ w sk³ad
balsamów pojêdrniaj¹cych do cia³a. Mo¿na te¿ przygotowaæpreparaty od¿ywcze, w
po³¹czeniu z olejkiem rycynowym, do w³osów suchych i ³amliwych
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n ¯eñ-szeñ prawdziwy a zw³aszcza jego korzeñ, zawiera
saponiny trójterpenowe zwane ginsenozydami. Wyci¹g z
korzenia ¿eñ - szenia znalaz³zastosowanie równie¿ w
kosmetyce. U¿ywa siê go do produkcji preparatów
"odm³adzaj¹cych" skórê, stymuluje on bowiem odnowê
naskórka, przywracaj¹c skórze równowagê fizjologiczn¹,
reguluje te¿ gospodarkê wodno - t³uszczow¹.
W³aœciwoœci ¿eñ - szenia wykorzystuje siê tak¿e w
œrodkach zapobiegaj¹cych ³ysieniu i wypadaniu w³osów,
gdy¿ pobudza on macierz w³osa i poprawia ukrwienie
skóry.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n
Herbata chiñska
Wyci¹gi z liœci zielonej i bia³ej herbaty s¹ coraz czêstszym sk³adnikiem
toników, mleczek, kremów, maseczek, balsamów i innych kosmetyków do
pielêgnacji skóry. Dziêki zawartoœci czynnych sk³adników maj¹ one dzia³anie
nawil¿aj¹ce, od¿ywiaj¹ce, œci¹gaj¹ce, przeciwzapalne, bakteriobójcze,
napinaj¹ce i zwiêkszaj¹ce elastycznoœæskóry.
n Kremy z wyci¹gami z liœci herbaty od¿ywiaj¹ skórê, zapobiegaj¹ procesom
jej starzenia, chroni¹ przed wolnymi rodnikami, zanieczyszczeniami i
promieniowaniem s³onecznym. Kosmetyki z ekstraktem z bia³ej herbaty
dziêki du¿ej zawartoœci polifenoli dzia³aj¹ przeciwstarzeniowo. Poprawiaj¹
funkcjonowanie i wygl¹d skóry, a ich zapach dzia³a relaksuj¹co i
energizuj¹co. Zielona i bia³a herbata u¿ywane s¹ w preparatach
przeciwzmarszczkowych, pojêdrniaj¹cych oraz wspomagaj¹cych
odchudzanie.
n Herbata ma dzia³anie koj¹ce, mo¿na j¹ stosowaæna wszelkie podra¿nienia
skóry. Stosuje siê j¹ tak¿e w kremach samoopalaj¹cych ze wzglêdu na
w³aœciwoœæwspomagania wydzielania melaniny. Kompresy z naparu herbaty
³agodz¹ stany zapalne po oparzeniach s³onecznych. Lekko prze¿ute listki
herbaty s¹ doœæpopularnym sposobem ³agodzenia œwi¹du i obrzêku po
uk¹szeniach owadów. Herbata i jej zmielone nasiona s¹ dobrym œrodkiem
wzmacniaj¹cym cebulki w³osów, zapobiegaj¹ ich wypadaniu oraz ³upie¿owi.
Napar herbaty zmieszany z henn¹ nadaje w³osom piêkn¹, z³ocist¹ barwê.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Inne
n Brzoza stosowana w kosmetykach przeznaczonych do oczyszczania i
regeneracji skóry. Posiada tak¿e w³aœciwoœci wybielaj¹ce piegi oraz
plamy, spowodowane niew³aœciwym rozmieszczeniem pigmentu.
n Krwawnik zawiera garbniki, olejki eteryczne m.in. azulan, sole
mineralne obfituj¹ce w mangan. Posiada w³aœciwoœci œci¹gaj¹ce,
antyseptyczne i przeciwzapalne. Szczególnie polecany dla cery
t³ustej, podra¿nionej wypryskami, zaczerwienionej i
zanieczyszczonej.
n Lawenda ³agodzi podra¿nienia i stany zapalne, a tak¿e czêœciowo
chroni skórê przed bakteriami i grzybami.
n Nagietek posiada w³aœciwoœci przeciwzapalne, przeciwgrzybicze a
tak¿e przeciwdzia³a nadmiernemu ³uszczeniu siê naskórka.
n Podbia³zawiera du¿e iloœci cynku, dziêki czemu pomaga w usuwaniu
plam oraz stanów zapalnych skóry. Zmiêkcza, uelastycznia i ujêdrnia
naskórek, nadaj¹c mu œwie¿y wygl¹d.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Lipa drobnolistna, lipa ma³olistna (Tilia cordata), zewnêtrznie stosowana
jest do mycia, k¹pieli, ok³adów i irygacji oraz w kosmetyce do maseczek i
mycia w³osów
n Prawoœlaz zawiera du¿e iloœci œluzu, dziêki czemu dzia³a goj¹co, koj¹co,
zapobiega podra¿nieniom i uszkodzeniom skóry. Zmiêkcza spierzchniêt¹
skórê, ³agodzi tak¿e uczulenia i oparzenia s³oneczne.
n Rumianek zawiera olejek eteryczny, flawonoidy i bisabolol - czynnik o
bardzo silnych w³aœciwoœciach koj¹cych, ³agodz¹cych i przeciwzapalnych.
£agodzi podra¿nienia skóry, chroni przed powstawaniem zaczerwienieñ i
uczuleñ.
n Skrzyp zapobiega destrukcji elastycznych w³ókien tkanki ³¹cznej. Stosowany
w kosmetykach przeznaczonych do skóry starzej¹cej siê, zwiotcza³ej oraz
przet³uszczonej. Zawiera du¿e iloœci potasu i wapnia oraz krzemionki,
posiadaj¹cej w³aœciwoœci wzmacniaj¹ce.
n Tymianek zawiera olejek eteryczny: tymol. Posiada w³aœciwoœci
antyseptyczne oraz goj¹ce. Poprawia ukrwienie skóry. Stosowany w
kosmetykach przeznaczonych dla cery t³ustej i sk³onnej do wyprysków.
n Wiesio³ek olej z tej roœliny jest bogaty w NNKT. Jego cenne dzia³anie
przeciwdzia³a zmêczeniu i starzeniu siê skóry, a tak¿e pomaga w leczeniu
chorób skórnych takich jak tr¹dzik, egzema i inne dermatoz
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Enzymy i koenzymy
n Enzymy: biokatalizatory metabolizmu tkanek. W czystej psotaci
wykorzystwane rzadko, w tym jako peelingi enzymatyczne do
uzuwania zrogowacia³ego naskórka bez podra¿nienia skóry.
n Wa¿niejsze enzymy:
- zymaza, wystêpuje w dro¿d¿ach, do ok³adów i maseczek
- pepsyna, w p³ynach do p³ukania ust (katalizuje hydrolizê bia³ek)
q Koenzymy: niebia³kowe sk³adnik enzymów. Najpopularniejszy
koenzym Q10 produkowany w Japonii, wspomaga wytwarzanie i
gromadzenie energii w komórkach, chroni komórki przed
niedotlenienim, pobudza metabolizm i regeneracjê. Chroni skórê
przed zanieczyszczeniem œroowiska i wolnymi rodnikami.
q Dysmutazy: enzymy neutralizuj¹ce wolne rodniki. W kosmetykach
stosowane:
- superoksydysmutaza (SOD) z witamin¹ E katalizuje reakcjê
rodników nadtenkowych z tlen i nadtlenek wodoru
- Superhycodysmutaza (SPD) z alg
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Fitohormony
n Hormony roœlinne. Najczêœciej stosuje siê
ich kompleksy w kremach od¿wyczych,
maseczkach, p³ynach do pielêgnacji cery.
Surowce to: koper, szyszki chmielu, bazie
wierzby, kie³ki pszenicy, ry¿, kukurydza.
Wystêpuja w olejach i str¹czkowych (soja)
n Przyk³ady: auksyny, gibereliny, cytokininy,
kwas absycynowy
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Fosfolipidy
n Istotny element budulcowy b³on
komórkowych. Zozone z glicerolu, kwasów
t³uszczowych, kwasu fosforowego i grupy
funkcyjnej nadaj¹cej specjalne
w³aœciwoœci.
n Doskona³e emulgatory, stosowane jako
sk³adniki kosmetyków i surowice w
produkcji liposomów.
n Najbardziej rozpwszechniony: lecytyna
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Garbniki
n Zwi¹zki o z³o¿onym sk³adzie chemicznym
n Dzia³aj¹ œciagaj¹co, przeciwbakteryjnie,
przeciwwysiêkowo, hamuj¹ uczucie pieczenia.
n Wi¹¿a siê z bia³kami neutralizuj¹c je i znieczulaj¹ w³ókna
nerwowe.
n Stosowane do pielêgnacji skóry i w³osów (d¹b, wierzba,
kasztanowiec, oczar wirginijski, orzech w³oski, sza³wia)
n Do produkcji preparatów do k¹pieli, szamponów
przciw³upie¿owych, lotionów, mydel leczniczych, kremów
i maseczek do cery t³ustej i tr¹dzikowej, balsamów i
kremów do masa¿y ujêdrniaj¹cych cia³o.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Glikozydy: antocyjany
n Antocyjany wystêpuj¹ w roœlinach w
formie glikozydów, nadaj¹c roœlinom
barwê fioletow¹, ciemnoniebiesk¹, rózow¹
lub purpurow¹. Maj¹ dzia³anie
przeciwrodnikowe. Stosowane w
kosmetykach do pielêgnacji skóry
zanieczyszczonej i uszkodzone przez
promieniowanie UV. Uleastyczniaj¹
naczynia kwionoœne.Najczêœciej
spotykane: cyjanina i malwina (aronia).
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Glikozydy: flawonoidy
n Glikozydy flawonoidowe dzia³aj¹ dezynfekcyjnie i
œci¹gaja skórê, uszczelniaj¹ i uelastyczniaj¹
naczynia krwionoœne, dzia³aj¹
przeciwobrzêkowo: fio³ek, czarny bez, ruta,
gryka, rdest ptasi, skrzyp, g³óg, brzoza, owoce
cytrusowe, arnika
n Pyknogenole s¹ b. silnymi przeciwutleniaczami z
pestek winogron i kory sosny kanadyjskiej.
Stosowane w kosmetykach opóŸniaj¹cych efekty
starzenia.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Glikozydy: saponiny
n Roœlinne glikozydy lub inne bardziej
z³o¿one zwi¹zki: kwas glicyrryzynowy o
dzia³aniu przeciwzapalnym (lukrecja)
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Kwasy owocowe
n AHA, á-hydroksykwasy; wystêpuj¹ w owocach, warzywach,
tzrcinie cukrowej, kwaœnym mleku. Pomagaj¹ w usuwaniu
martwej warstwy komórek na powierzchni skóry – dzia³anie
z³uszczaj¹ ce, wyg³adzaj¹ ce, rozjaœniaj¹ ce. Stymuluj¹ procesy
odnowy skóry, nawil¿aj¹ , s¹ noœnikami innych trudno
wch³anialnych sk³adników.
n Kaws glikolowy, wystêpuj¹ cy w trzcinie cukrowej, stosowany
jest do peelingu. Zmiêkcza cement ceramidowy, rozrywa
spójnoœc zrogowacia³ych komórek, usuwa zewnêtrzne
warstwy komórki warstwy rogowej.
n Kwas glikolowy dzia³a najsilniej przy niskim pH i wysokim
stê¿eniu, w praktyce 15-40%, pH 2,5-5. Bezpieczny – glikolan
amonu.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Mikroelementy
n Pierwiastki o znaczeniu biologicznym dla
organizmu
n G³ówne: Cu, Mn, Mo, Zn, Co, J, F
n Mikroelementy pozyckuje siê z soli
morskiej, planktonu, mu³u dna Morza
Martwego, z pokrzywy, skrzypu, rdestu,
alg (morszczynu)
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

NNKT (nienasycone kwasy
t³uszczowe)
n Kwas á-linolenowy (GLA), linolowy, arachidonowy.
n Skutki niedoboru GLA: szorstkoϾi wysychanie
skóry, ³uszczyca, alergie, tr¹ dzik, egzemy, infekcje,
bóle g³owy, depresja, zaburzenia snu i in.
n Hamuje przedwczesne starzenie siê skóry
n Wystêpuje w przyrodzie: mleko kobiece, olej z
wiesio³ka, ogórecznik, czarna porzeczka.
n U¿ywany w kremach przeciwzmarszczkowych i
nawil¿aj¹ cych, od¿ywczych i innych.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Olejki eteryczne
n Lotne substancje organiczne, przewa¿nie
pochodzenia roœlinnego, zawieraj¹ce
g³ownie terpeny.
n Dzia³anie odka¿aj¹ce, przeciwzapalne,
poprawiaj¹ce ukrwienie.
n Tak¿e podstawowy surowiec do produckji
perfum.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Sterole
n Wielopierœcieniowe alkohole
rozpowszechnione w œwiecie zwierzêcym
(cholesterol) i roœlinnym (fitosterole).
n G³ownie w t³uszczach (wydzielna
gruczo³ów ³ojowych) i w barierze lipidowej
naskórka.
n Komponenty kremów.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Œluzy
n Naturalne substancje pochodzenia roœlinnego
pêczniej¹ce w wodzie do koloidów.
n Surowce: prawoœlaz, œlaz, kwiat malwy, siemiê
lniane, nasiona kozieradki i babki, kwiat lipy,
kaktusy i agawy, aloes, algi
n Nie s¹ wch³aniane przez skóre, tworz¹ cienki film
ochronny. Œci¹gaj¹ i naprêzaj¹ skórê. Stosowane
przy kuracjach celullitis, dzia³aj¹ zmiêkczaj¹co,
odœwie¿aj¹co i nawil¿aj¹co.
n Stosowane w produkcji kremów, lotionów,
mleczek i maseczek (utrzymuj¹ ciep³o i wilgoæ,
zmiêkczaj¹ naskórek i rozszerzaj¹ pory)
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Woski
n Estry wy¿szych kwasów t³uszczowych i wy¿szych
alkoholi, stosowane szeroko w chemii
kosmetycznej
n Podzia³:
- Naturalne (wosk pszczeli, kandelilla, olbrot,
lanolina, karnauba, jojoba, woski owocowe)
- Mikrokrystaliczne (kopalne); wosk ziemny
(ozokeryt), wosk ziemny oczyszczony (cerezyna)
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

- Syntetyczne:
Palmitynian cetylu (sztuczny olbrot)
Cetiol (sztuczny olej, z mirystylem – wosk
syntetyczny)
Woski z z wy¿szych alkoholi
Utwardzone t³uszcze
Woski ciek³e (estry alkoholu izopropylowego z
kwasami)
Woski z kwasu mlekowego
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Woski odpowiadaj¹ce naturalnym t³uszczom:
cetiol i mirystol
n Mirystol: ester kwasu izopropylowego i kwasu
mirystynowego (t³uszcz synteyczny).
Rozpuszczalnik kompozycji zapachowych,
t³uszczów, wosków. Nietoksyczny, doskonale
wch³ania siê w skórê. Sk³adnik p³ynów
od¿ywczych, mleczek, lekkich kremów
nawil¿aj¹cych, emulsji do demakija¿u,
preparatów pla¿owych, olejków k¹pielowych i
dezodorantów.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Sosnowa
¯ywice
n Benzoesowa (styraks); do aromatyzowania
myde³, pudrów, kremów i ¿eli,
konserwant, utrwalacz zapachów
n Olibanum (kadzid³o); do produkcji perfum
o nucie orientalnej
n Damara; utrwalacza zapachów
n Bursztyn; wyrób mleczka, kremów i
maseczek
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

SUBSTANCJE CZYNNE
POCHODZENIA ZWIERZÊCGO
n Hormony: produkowane przez gruczo³y
dokrewne. W skorzewystêpuje wiele hormonów
sterydowych. Do lat 70, stosowano najczêœciej w
kosmetykach estradiol i testosteron, obecnie
zakazane. Niekiedy – stilbestrol.
n Embrioblasty: wyci¹g z komórek zwierzêcych.
Surowiec jest kielony, rozpuszczany w soli
fizjologicznej, wielokrotnie zamra¿any i
naœwietlany promieniami UV, aby uszkodziæ
komórki i wyzwoliæwitaminy, aminokwasy, sole
mineralne, biostymulatory.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Kolagen
n Lanolina
n Melatonina: wyodrêbniana z gruczo³u szyszynki
mózgowej ciel¹t. Likwiduje wolne rodniki, opóŸnia
procesy starzenia. Skutecznoœc dwukrotnie wiêksza od
witaminy E. W kosmetyce zewnêtrznie w formie kremów,
toników, hydro¿eli na noc.
n Placenta: wyci¹g z ³o¿yska zwierz¹t. Zawiera witaminy A,
C, B2, B12, kwas foliowy, biotynê, aminokwasy, enzymy,
oligoelementy. Zastosowanie w produkcji preparatów do
pielêgnacji skóry odwodnionej i starzej¹cej siê.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

ŒRODKI POWIERZCHNIOWO-
CZYNNE
n Substancje zmniejsz¹ce napiêcie
powierzchniowe na granicy fazy
hydrofilowej i hydrofobowej
n Grupy hydrofilowe; karboksylowa,
hydroksylowa, sulfonowqaoksyetylowa,
aminowa
n Grupy hydrofobowe: ³añcuchy
wêglowodorowe
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Rtpy emulsji: O/W (mleczko
kosmetyczne), W/O (cold cream), O/W/O,
W/O/W
n Rozpoznawanie emulsji: O/W miesza siê z
wod¹, W/O tworzy grudki
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Typ emulsji ZawartoϾfazy
rozproszonej
Zastosowanie
O/W < 20-30% Kremy nawil¿aj¹ce,
znikaj¹ce, podk³adowe
(dzienne), balsamy do
cia³a, maseczki,
szampony kremowe,
dezodoranty, œrodki
kondycjonuj¹ce w³osy
O/W > 20-30% Kremy uniwersalne,
niektóre cold kremy i
kremy na noc, lekkie
kery pod oczy, mleczka,
od¿ywki do w³osów
W/O 20-40% Kremy t³uste, na noc,
pod oczy, cold kremy,
uniwersalne, ochronne,
do masa¿u, mleczka do
demakija¿u
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Jonowe:
Emulgatory
Anionowe (dobrze od³uszczaj¹ce, tworz¹ce gêsta
pianê, w eymulsjach O/W): myd³a sodowe,
potasowem amonowe kwasów t³uszczowych i
etanolomain, siarczany alkilowe, estry kwasu
ortofosforowego i wy¿szych alkoholi
Kationowe: sole amoniowe pochodne zasad
organicznych (s³abe w³asnoœci myj¹ce, stosowane
jako œrodki konserwuj¹ce, dezynfekcyjne,
antystatyczne preparatów do pielêgnacji w³osów
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Niejonowe: tlenki amin t³uszczowych,
wy¿sze alkohole (cetylowy C 16H 33OH,
cholesterol, lanolina, spany, tweeny)
n Emulgatory nie bêd¹ce syrfaktantami:
koloidy lipofilowe i pseudoemulgatory
sproszkowane (bentonit, kaolin,
stearyniany)
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Miara hydro- i lipofilowoœci emulgatorów: wskaŸnik HLB
(balans hydrofilowo-lipofilowy, bêd¹cy sta³¹ równowagi
hydrofilowo-hydrofobowej. W emulsjach kosmetycznych
emulgatory niejonowe o HLB10 maj¹ emulgatory hydrofilowe i sa stosowane do
emulsji O/W.
n Solubilizatory: silnie hydrofilowe preparaty pozwalaj¹ce
na otrzymywanie klarownych wodnych roztworów
substancji nierozpuszczalnych w wodzie
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Nowe emulgatory
n Spany: estry t³uszczowe sorbitanu.
Sorbitan pochodzi z sorbitolu (sorbitu)
bêd¹cego alkoholem cukrowym,
produktem reakcji glukozy w organiŸmie.
Nale¿a do emulgatorów W/O, tak¿e
stosowane jako zagêszczacze, stabilizatory
emulsji, czynnik nat³uszczaj¹cy
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Tweeny: oksyetylenowane monoestry
sorbitanu. Br¹zowe, oleiste ciecze,
emulgatory O/W. Jako œrodki zwil¿aj¹ce,
stabilizatory olejków perfumeryjnych,
nat³uszczacze.
n Euceryna: mieszanina cholestrolu i alkoholi
lanolinowych. Baza kremów i maœci,
œwietny emulgator W/O, emulgator
pomocniczy w emulsjach O/W.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

Ceramidy
n Aminoalkohole wielo³añcuchowe
otrzymywane przez wielostopniow¹
ekstrakcjê materia³u zwierzêcgo, tak¿e w
s³oneczniku, oliwkach.
n Syntetycznie pseudoceramidy.
n Biora udzia³w przebudowie bariery
lipidowej chorej skóry.
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com

n Emulgatory
n Stabilizatory
n Detergenty
n Œrodki zwil¿aj¹ce
n Œrodki pianotwórcze
n Œrodki zmniejszaj¹ce napiêcie
powierzchniowe
PDF Creator - PDF4Free v3.0 http://www.pdf4free.com